Đề cương bài giảng Phong cách học Tiếng Việt hiện đại (Phần 1) - Nguyễn Thế Truyền

NGUYỄN THẾ TRUYỀN<br /> <br /> ĐỀ CƯƠNG BÀI GIẢNG<br /> <br /> PHONG CÁCH HỌC<br /> TIẾNG VIỆT HIỆN ĐẠI<br /> <br /> ĐẠI HỌC SƯ PHẠM THÀNH PHỐ HỒ CHÍ MINH<br /> 02/2013<br /> <br /> 0<br /> <br /> MỤC LỤC<br /> MỤC LỤC ............................................................................................................ 1<br /> PHẦN I NHỮNG VẤN ĐỀ CHUNG ................................................................. 10<br /> I. PHONG CÁCH VÀ PHONG CÁCH HỌC ................................................ 10<br /> 1. PHONG CÁCH (STYLE) ....................................................................... 10<br /> 2. PHONG CÁCH HỌC (STYLISTICS).................................................... 10<br /> II. SƠ LƯỢC LỊCH SỬ HÌNH THÀNH VÀ PHÁT TRIỂN CỦA PHONG<br /> CÁCH HỌC .................................................................................................... 11<br /> 1. LỊCH SỬ PHONG CÁCH HỌC TRÊN THẾ GIỚI ............................... 11<br /> 2. LỊCH SỬ PHONG CÁCH HỌC Ở VIỆT NAM .................................... 15<br /> III. ĐỐI TƯỢNG VÀ NHIỆM VỤ NGHIÊN CỨU CỦA PHONG CÁCH<br /> HỌC ................................................................................................................. 18<br /> 1. ĐỐI TƯỢNG NGHIÊN CỨU................................................................. 18<br /> 2. NHIỆM VỤ NGHIÊN CỨU ................................................................... 20<br /> IV. NHỮNG KHÁI NIỆM CƠ BẢN CỦA PHONG CÁCH HỌC ................ 25<br /> 1. MÀU SẮC TU TỪ (STYLISTIC COLOUR)......................................... 25<br /> 2. PHONG CÁCH CHỨC NĂNG (FUNCTIONAL STYLES) ................. 29<br /> 3. PHÉP TU TỪ (figure of speech; rhetorical figure of speech) ............... 31<br /> V. CÁC LOẠI PHONG CÁCH HỌC ............................................................. 32<br /> 1. Căn cứ vào phạm vi nghiên cứu .............................................................. 32<br /> 2. Căn cứ vào bình diện nghiên cứu ............................................................ 32<br /> 3. Căn cứ vào hướng nghiên cứu................................................................. 32<br /> 4. Căn cứ vào tính chất lý thuyết hay thực hành ......................................... 32<br /> VI. PHƯƠNG PHÁP NGHIÊN CỨU CỦA PHONG CÁCH HỌC .............. 33<br /> 1. PHƯƠNG PHÁP SO SÁNH – ĐỐI CHIẾU .......................................... 33<br /> 2. PHƯƠNG PHÁP THỐNG KÊ ............................................................... 34<br /> PHẦN II CÁC PHONG CÁCH CHỨC NĂNG CỦA TIẾNG VIỆT ............... 38<br /> CHƯƠNG I PHONG CÁCH KHẨU NGỮ ........................................................ 38<br /> 1. KHÁI NIỆM ................................................................................................ 38<br /> 1.1. Tên gọi .................................................................................................. 38<br /> 1.2. Định nghĩa ............................................................................................ 38<br /> 1.3. Các nhân tố giao tiếp chi phối đặc điểm phong cách ........................... 39<br /> 1.4. Dạng thức ngôn ngữ ............................................................................. 39<br /> 2. CHỨC NĂNG ............................................................................................. 39<br /> 3. ĐẶC TRƯNG.............................................................................................. 40<br /> 3.1. Tính tự nhiên ........................................................................................ 40<br /> 3.2. Tính cảm xúc ........................................................................................ 40<br /> 3.3. Tính cụ thể ............................................................................................ 40<br /> 3.4. Tính cá thể ............................................................................................ 40<br /> 4. ĐẶC ĐIỂM NGÔN NGỮ ........................................................................... 41<br /> 4.1. Ngữ âm ................................................................................................. 41<br /> 4.2. Từ ngữ .................................................................................................. 41<br /> 4.3. Ngữ pháp .............................................................................................. 41<br /> 1<br /> <br /> 4.4. Tu từ ..................................................................................................... 41<br /> 4.5. Kết cấu diễn ngôn ................................................................................. 42<br /> CHƯƠNG II PHONG CÁCH HÀNH CHÍNH (ADMINISTRATIVE STYLE)44<br /> 1. KHÁI NIỆM ................................................................................................ 44<br /> 1.1. Tên gọi .................................................................................................. 44<br /> 1.2. Định nghĩa ............................................................................................ 44<br /> 1.3. Các nhân tố giao tiếp chi phối đặc điểm phong cách ........................... 44<br /> 1.4. Dạng thức ngôn ngữ ............................................................................. 45<br /> 2. CHỨC NĂNG ............................................................................................. 45<br /> 3. ĐẶC TRƯNG.............................................................................................. 45<br /> 3.1. Tính nghiêm túc – khách quan ............................................................. 45<br /> 3.2. Tính chính xác – minh bạch ................................................................. 46<br /> 3.3. Tính khuôn mẫu.................................................................................... 46<br /> 4. ĐẶC ĐIỂM NGÔN NGỮ ........................................................................... 47<br /> 4.1. Ngữ âm, chữ viết, hình thức trình bày ................................................. 47<br /> 4.2. Từ ngữ .................................................................................................. 48<br /> 4.3. Ngữ pháp .............................................................................................. 48<br /> 4.4. Tu từ ..................................................................................................... 48<br /> 4.5. Kết cấu văn bản .................................................................................... 49<br /> 5. CÁC THỂ LOẠI TIÊU BIẺU ..................................................................... 50<br /> 5.1. Văn bản hành chính – pháp luật ........................................................... 50<br /> 5.2. Văn bản hành chính – ngoại giao ......................................................... 50<br /> 5.3. Văn bản hành chính quân sự ................................................................ 51<br /> 5.4. Văn bản văn thư (đơn từ, biên bản, hợp đồng, báo cáo, thông tư, công<br /> văn, quyết định, . . .) .................................................................................... 51<br /> CHƯƠNG III PHONG CÁCH KHOA HỌC (SCIENTIFIC STYLE) ............... 52<br /> 1. KHÁI NIỆM ................................................................................................ 52<br /> 1.1. Tên gọi .................................................................................................. 52<br /> 1.2. Định nghĩa ............................................................................................ 52<br /> 1.3. Các nhân tố giao tiếp chi phối đặc điểm phong cách ........................... 52<br /> 1.4. Dạng thức ngôn ngữ ............................................................................. 52<br /> 2. CHỨC NĂNG ............................................................................................. 53<br /> 3. ĐẶC TRƯNG.............................................................................................. 53<br /> 3.1. Tính trừu tượng – khái quát.................................................................. 53<br /> 3.2. Tính chính xác ...................................................................................... 53<br /> 3.3. Tính khách quan ................................................................................... 53<br /> 4. ĐẶC ĐIỂM NGÔN NGỮ ........................................................................... 54<br /> 4.1. Ngữ âm, chữ viết .................................................................................. 54<br /> 4.2. Từ ngữ .................................................................................................. 54<br /> 4.3. Ngữ pháp .............................................................................................. 54<br /> 4.4. Tu từ ..................................................................................................... 54<br /> 4.5. Kết cấu văn bản .................................................................................... 55<br /> 5. CÁC THỂ LOẠI TIÊU BIỂU ..................................................................... 55<br /> 5.1. Báo cáo khoa học ................................................................................. 55<br /> 2<br /> <br /> 5.2. Tiểu luận ............................................................................................... 55<br /> 5.3. Luận văn ............................................................................................... 55<br /> 5.4. Sách giáo khoa...................................................................................... 55<br /> 5.4. Chuyên luận .......................................................................................... 55<br /> CHƯƠNG IV PHONG CÁCH BÁO CHÍ .......................................................... 56<br /> 1. KHÁI NIỆM ................................................................................................ 56<br /> 1.1. Tên gọi .................................................................................................. 56<br /> 1.2. Định nghĩa ............................................................................................ 56<br /> 1.3. Các nhân tố giao tiếp chi phối phong cách .......................................... 56<br /> 1.4. Dạng thức ngôn ngữ ............................................................................. 57<br /> 2. CHỨC NĂNG ............................................................................................. 57<br /> 3. ĐẶC TRƯNG.............................................................................................. 58<br /> 3.1. Tính thời sự .......................................................................................... 58<br /> 3.2. Tính hấp dẫn ......................................................................................... 58<br /> 3.3. Tính đại chúng ...................................................................................... 58<br /> 3.4. Tính ngắn gọn....................................................................................... 58<br /> 3.5. Tính cụ thể, xác thực ............................................................................ 59<br /> 4. ĐẶC ĐIỂM NGÔN NGỮ ........................................................................... 59<br /> 4.1. Ngữ âm ................................................................................................. 59<br /> 4.2. Từ ngữ .................................................................................................. 59<br /> 4.3. Ngữ pháp .............................................................................................. 59<br /> 4.4. Tu từ ..................................................................................................... 59<br /> 4.5. Kết cấu văn bản .................................................................................... 59<br /> 5. CÁC THỂ LOẠI TIÊU BIỂU ..................................................................... 59<br /> 5.1. Bản tin .................................................................................................. 59<br /> 5.2. Phóng sự ............................................................................................... 60<br /> 5.3. Phỏng vấn ............................................................................................. 61<br /> 5.3. Tiểu phẩm ............................................................................................. 61<br /> 5.4. Quảng cáo ............................................................................................. 61<br /> CHƯƠNG V PHONG CÁCH CHÍNH LUẬN (SOCIAL–POLITICAL STYLE)<br /> ............................................................................................................................. 68<br /> 1. KHÁI NIỆM ................................................................................................ 68<br /> 1.1. Tên gọi .................................................................................................. 68<br /> 1.2. Định nghĩa ............................................................................................ 68<br /> 1.3. Các nhân tố giao tiếp chi phối đặc điểm phong cách ........................... 68<br /> 1.4. Dạng thức ngôn ngữ ............................................................................. 69<br /> 2. CHỨC NĂNG ............................................................................................. 69<br /> 3. ĐẶC TRƯNG.............................................................................................. 69<br /> 3.1. Tính truyền cảm.................................................................................... 69<br /> 3.3. Tính hùng biện...................................................................................... 70<br /> 3.1. Tính đại chúng ...................................................................................... 70<br /> 4. ĐẶC ĐIỂM NGÔN NGỮ ........................................................................... 70<br /> 4.1. Ngữ âm ................................................................................................. 70<br /> 4.2. Từ ngữ .................................................................................................. 71<br /> 3<br /> <br /> 4.3. Ngữ pháp .............................................................................................. 71<br /> 4.4. Tu từ ..................................................................................................... 71<br /> 4.5. Kết cấu văn bản .................................................................................... 71<br /> 5. CÁC THỂ LOẠI TIÊU BIỂU ..................................................................... 72<br /> 5.1. Diễn văn ............................................................................................... 72<br /> 5.2. Điếu văn ............................................................................................... 72<br /> 5.3. Hịch ...................................................................................................... 72<br /> 5.4. Cáo........................................................................................................ 72<br /> 5.5. Chiếu..................................................................................................... 72<br /> 5.6. Tuyên ngôn ........................................................................................... 72<br /> 5.7. Lời kêu gọi ........................................................................................... 72<br /> 5.8. Bài phát biểu ......................................................................................... 72<br /> 5.9. Xã luận.................................................................................................. 72<br /> 5.10. Bài phê bình........................................................................................ 72<br /> CHƯƠNG VI PHONG CÁCH VĂN CHƯƠNG (BELLETRISTIC STYLE) .. 75<br /> 1. KHÁI NIỆM ................................................................................................ 75<br /> 1.1. Tên gọi .................................................................................................. 75<br /> 1.2. Những quan điểm khác nhau về ngôn ngữ văn chương...................... 75<br /> 1.3. Định nghĩa ............................................................................................ 75<br /> 1.4. Những nhân tố giao tiếp chi phối đặc điểm phong cách ...................... 76<br /> 2. CHỨC NĂNG ............................................................................................. 76<br /> 2.1. Thông báo ............................................................................................. 76<br /> 2.2. Thẩm mỹ............................................................................................... 76<br /> 2.3. Trao đổi tư tưởng tình cảm (giao tiếp) ................................................. 77<br /> 3. ĐẶC TRƯNG.............................................................................................. 77<br /> 3.1. Tính hình tượng .................................................................................... 77<br /> 3.2. Tính truyền cảm.................................................................................... 77<br /> 3.3. Tính cá thể hóa (phong cách ngôn ngữ cá nhân) ................................. 78<br /> 3.4. Tính tổng hợp ....................................................................................... 78<br /> 4. ĐẶC ĐIỂM NGÔN NGỮ ........................................................................... 78<br /> 4.1. Ngữ âm ................................................................................................. 78<br /> 4.2. Từ ngữ .................................................................................................. 78<br /> 4.3. Ngữ pháp .............................................................................................. 80<br /> 4.4. Tu từ ..................................................................................................... 80<br /> 4.5. Kết cấu văn bản .................................................................................... 80<br /> 5. CÁC THỂ LOẠI TIÊU BIỂU ..................................................................... 80<br /> 5.1. Truyện ngắn .......................................................................................... 80<br /> 5.2. Tiểu thuyết ............................................................................................ 81<br /> 5.3. Bút ký ................................................................................................... 81<br /> 5.4. Tuỳ bút.................................................................................................. 81<br /> 5.5. Thơ........................................................................................................ 81<br /> 5.6. Kịch ...................................................................................................... 81<br /> PHẦN III GIÁ TRỊ BIỂU ĐẠT CỦA CÁC PHƯƠNG TIỆN NGÔN NGỮ<br /> TIẾNG VIỆT ....................................................................................................... 87<br /> 4<br /> <br />