intTypePromotion=1
zunia.vn Tuyển sinh 2024 dành cho Gen-Z zunia.vn zunia.vn
ADSENSE
 » 
 » 

Đề tài: Nguồn gốc và bản chất của lợi nhuận

Chia sẻ: Phan Thi Ngoc Giau | Ngày: | Loại File: PDF | Số trang:31

Thêm vào BST
Báo xấu
275
lượt xem 45
download
 
  Download Vui lòng tải xuống để xem tài liệu đầy đủ

Tham khảo luận văn - đề án 'đề tài: nguồn gốc và bản chất của lợi nhuận', luận văn - báo cáo phục vụ nhu cầu học tập, nghiên cứu và làm việc hiệu quả

Chủ đề:

Bình luận(0) Đăng nhập để gửi bình luận!

Lưu

Nội dung Text: Đề tài: Nguồn gốc và bản chất của lợi nhuận

  1. ĐỒ ÁN TỐT NGHIỆP ĐỀ TÀI Nguồn gốc và bản chất của lợi nhuận
  2. Generated by Foxit PDF Creator © Foxit Software http://www.foxitsoftware.com For evaluation only. Ch­¬ng I Nguån gèc vµ b¶n chÊt cña lîi nhuËn 1. Quan ®iÓm cña tr­êng ph¸i träng th­¬ng vÒ lîi nhuËn. Chñ nghÜa träng th­¬ng ra ®êi vµo thêi kú qu¸ ®é mµ nÒn kinh tÕ phong kiÕn b­íc vµo thêi kú suy ®åi vµ nÒn kinh tÕ t­ b¶n chñ nghÜa b¾t ®Çu h×nh thµnh. Nã ra ®êi ph¶n ¸nh nh÷ng quan ®iÓm kinh tÕ cña chñ nghÜa t­ b¶n vµo thêi kú ®Çu t­ b¶n vµo thêi kú tiÒn t­ b¶n vµ nã ®­îc ph¸t triÓn réng r·i ë c¸c n­íc T©y ©u. MÆc dï thêi kú nµy ch­a biÕt ®Õn quy luËt kinh tÕ träng th­¬ng ®· t¹o ra nhiÒu tiÒn ®Ò vÒ kinh tÕ x· héi cho c¸c lý luËn kinh tÕ thÞ tr­êng sau nµy ph¸t triÓn. §iÒu nµy ®­îc thÓ hiÖn ë chç hä ®­a ra quan ®iÓm sù giµu cã kh«ng ph¶i lµ gi¸ trÞ sö dông mµ lµ gi¸ trÞ tiÒn. Môc ®Ých ho¹t ®éng cña kinh tÕ hµng ho¸ thÞ tr­êng lµ lîi nhuËn. “Häc thuyÕt kinh tÕ träng th­¬ng cho r»ng lîi nhuËn lµ do lÜnh vùc l­u th«ng mua b¸nh÷ng, trao ®æi sinh ra. Nã lµ kÕt qu¶ cña viÖc mua Ýt b¸n nhiÒu, mua rÎ b¸n ®¾t mµ cã”. Nh­ng trong giai ®o¹n nµy c¸c nhµ kinh tÕ häc ch­a hiÓu quan hÖ gi÷a l­u th«ng hµng ho¸ vµ l­u th«ng tiÒn tÖ. V× ®ã ë giai ®o¹n ®Çu cña thêi kú nµy, c¸c n­íc t­ b¶n ®· ®­a ra c¸c chÝnh s¸ch lµm t¨ng cña c¶i tiÒn tÖ, gi÷ cho khèi l­îng tiÒn kh«ng ra n­íc ngoµi, tËp trung bu«n b¸n ®Ó nhµ n­íc dÔ kiÓm tra, b¾t buéc c¸c th­¬ng nh©n n­íc ngoµi tËp trung bu«n b¸n ph¶i dïng sè tiÒn mµ hä cã mua hÕt hµng ho¸ mang vÒ n­íc hä... ë giai ®o¹n sau hä dïng chÝnh s¸ch xuÊt siªu ®Ó cã thªm chªnh lÖch, mang tiÒn ra n­íc ngoµi ®Ó thùc hiÖn mua rÎ b¸n ®¾t... 1
  3. Generated by Foxit PDF Creator © Foxit Software http://www.foxitsoftware.com For evaluation only. Víi nh÷ng chÝnh s¸ch ®­a ra nh»m ®¹t ®­îc lîi Ých nh­ trªn cña c¸c n­íc t­ b¶n chØ mang tÝnh chÊt bÒ mÆt n«ng c¹n. Chøng tá quan ®iÓm vÒ lîi nhuËn còng nh­ kinh tÕ ch­a cã “chiÒu s©u” thùc chÊt. ChÝnh ®iÒu nµy ®· dÉn ®Õn nhiÒu m©u thuÉn trong nÒn kinh tÕ. §ßi hái ph¶i tho¸t khái ph­¬ng ph¸p kinh nghiÖm thuÇn tuý. Ph¶i ph©n tÝch kinh tÕ x· héi víi t­ c¸ch lµ mét chØnh thÓ. 2. Quan ®iÓm cña tr­êng ph¸i cæ ®iÓn vÒ lîi nhuËn. Trong thêi kú chñ nghÜa träng th­¬ng, sù ho¹t ®éng cña t­ b¶n chñ yÕu lµ trong lÜnh vùc l­u th«ng. C¸c nhµ kinh tÕ häc cña tr­êng ph¸i nµy lÇn ®Çu tiªn chuyÓn ®èi t­îng nghiªn cøu lÜnh vùc l­u th«ng sang lÜnh vùc s¶n xuÊt. LÇn ®Çu tiªn hä x©y dùng mét hÖ thèng c¸c ph¹m trï vµ quy luËt cña nÒn kinh tÕ thÞ tr­êng nh­ ph¹m trï lîi nhuËn, ®Þa t«, lîi tøc... trong ®ã cã mét sè quan ®iÓm vÒ lîi nhuËn, næi bËt lµ quan ®iÓm cña Kene, A.D Smith, Ricacdo. a. Quan ®iÓm cña Kene. Kene ®­îc C. Mac ®¸nh gi¸ lµ cha ®Î cña kinh tÕ chÝnh trÞ häc cæ ®iÓn vµ «ng cã c«ng lao to lín trong lÜnh vùc kinh tÕ. Kene ®· ®Æt nÒn t¶ng cho viÖc nghiªn cøu s¶n phÈm tøc lµ nÒn mãng cho viÖc nghiªn cøu quan hÖ thÆng d­ sau nµy. «ng ®· ®­a ra nh÷ng quan ®iÓm kinh tÕ ®Ó tiÕn hµnh phª ph¸n chñ nghÜa träng th­¬ng. Kene cho r»ng trao ®æi th­¬ng m¹i chØ ®¬n thuÇn lµ viÖc ®æi gi¸ trÞ nµy lÊy gi¸ trÞ sö dông kh¸c theo nguyªn t¾c ngang gi¸ c¶. Hai bªn kh«ng cã g× ®Ó mÊt hoÆc ®­îc c¶. Bëi vËy th­¬ng nghiÖp kh«ng thÓ ®Î ra tiÒn ®­îc. Theo «ng lîi nhuËn th­¬ng nghiÖp cã ®­îc do tiÕt kiÖm c¸c kho¶n chi phÝ vÒ th­¬ng m¹i vµ cña c¶i chØ cã thÓ t¹o ra trong viÖc s¶n xuÊt n«ng nghiÖp. ChÝnh quan ®iÓm nµy ®· chuyÓn viÖc nghiªn cøu cña c¶i tõ lÜnh vùc l­u th«ng sang lÜnh vùc s¶n xuÊt. Ngoµi ra «ng cßn cã lý luËn vÒ s¶n phÈm thÆng d­. «ng cho r»ng s¶n phÈm thÆng d­ chØ ®­îc t¹o ra s¶n xuÊt n«ng nghiÖp kinh doanh theo kiÓu t­ b¶n chñ nghÜa bëi v× trong lÜnh vùc s¶n xuÊt n«ng nghiÖp ®· t¹o ra ®­îc chÊt míi nhê cã ®­îc sù gióp ®ì cña tù nhiªn. §©y lµ mét quan ®iÓm sai lÇm. Nh­ng «ng còng manh nha b­íc ®Çu t×m ra ®­îc nguån 2
  4. Generated by Foxit PDF Creator © Foxit Software http://www.foxitsoftware.com For evaluation only. gèc cña gi¸ trÞ thÆng d­. «ng cho chi phÝ s¶n xuÊt lµ tiÒn l­¬ng, s¶n phÈm thuÇn tuý lµ sè chªnh lÖch gi÷a thu ho¹ch vµ tiÒn l­¬ng ®ã chÝnh lµ phÇn do lao ®éng thÆng d­ t¹o ra. Víi Petty lîi nhuËn lµ kho¶n d«i ra so víi chi phÝ s¶n xuÊt vµ petty cho r»ng phÇn lîi nhuËn d«i ra phô thuéc vµo nhµ t­ b¶n lµ hîp lý. §ã lµ c«ng lao vÒ sù m¹o hiÓm cña nhµ t­ b¶n øng tiÒn ra s¶n xuÊt. Cßn A.R.J Turogt th× cho r»ng lîi nhuËn lµ thu nhËp kh«ng lao ®éng do c«ng nh©n t¹o ra. A.D. Smith th× nghÜ g× ? «ng cho r»ng lîi nhuËn lµ kho¶n khÊu trõ thø hai vµo s¶n phÈm cña ng­êi lao ®éng, chóng ®Òu cã chung nguån gèc lµ lao ®éng kh«ng ®­îc tr¶ c«ng cña c«ng nh©n. «ng chØ ra lîi tøc lµ mét bé phËn cña lîi nhuËn mµ nhµ t­ b¶n ho¹t ®éng b»ng tiÒn ®i vay ph¶i tr¶ cho chñ cña nã ®Ó ®­îc sö dông t­ b¶n.¤ng ®· nh×n thÊy xu h­íng b×nh qu©n ho¸ tØ suÊt lîi nhuËn vµ xu h­íng tØ suÊt lîi nhuËn gi¶m sót do khèi l­îng t­ b¶n ®Çu t­ t¨ng lªn. XuÊt ph¸t tõ sù ph©n tÝch gi¸ trÞ hµng ho¸ do ng­êi c«ng nh©n t¹o ra. A.D.Smith thÊy mét thùc tÕ lµ c«ng nh©n chØ nhËn ®­îc mét phÇn tiÒn l­¬ng, phÇn cßn l¹i lµ ®Þa t« vµ lîi nhu©n t­ b¶n .Theo «ng ®Þa t« céng víi lîi tøc t­ b¶n ®Çu t­ c¶i t¹o ®Êt b»ng tiÒn t«. §iÒu nµy tiÕn bé h¬n c¸c häc thuyÕt tr­íc ®©y. Tuy nhiªn «ng cßn cho r»ng së dÜ n«ng nghiÖp cã ®Þa t«, v× lao ®«ng n«ng nghiÖp cã n¨ng suÊt lao ®éng cao h¬n c«ng nghiÖp vµ «ng phñ nhËn ®Þa t« tuyÖt ®èi. ¤ng cho r»ng nÕu thõa nhËn ®Þa t« tuyÖt ®èi lµ vi ph¹m qui luËt gi¸ trÞ . b. Quan ®iÓm cña Picacdo: NÕu nh­ A.D.Smith sèng trong thêi k× c«ng tr­êng thñ c«ng ph¸t triÓn m¹nh mÏ th× David Ricacdo sèng trong thêi k× c¸ch m¹ng c«ng nghiÖp. §ã lµ ®iÒu kiÖn kh¸ch quan ®Ó «ng v­ît ®­îc ng­ìng giíi h¹n mµ A.D.Smith dõng l¹i.¤ng lµ ng­êi kÕ tôc xuÊt s¾c cña A.D.Smith. Theo C. Mac, A.D.Smith lµ nhµ kinh tÕ cña thêi k× c«ng tr­êng thñ c«ng cßn Ricacdo lµ nhµ t­ t­ëng cña thêi ®¹i c¸ch m¹ng c«ng nghiÖp. ¤ng sö dông ph­¬ng ph¸p khoa häc tù nhiªn, sö dông c«ng cô trõu t­îng 3
  5. Generated by Foxit PDF Creator © Foxit Software http://www.foxitsoftware.com For evaluation only. ho¸, ®ång thêi ¸p dông c¸c ph­¬ng ph¸p khoa häc chÝnh x¸c, ®Æc biÖt lµ ph­¬ng ph¸p suy diÔn ®Ó nghiªn cøu kinh tÕ chÝnh trÞ häc. VÒ lîi nhuËn, Ricacdo cho r»ng : “Lîi nhuËn lµ sè cßn l¹i ngoµi tiÒn l­¬ng mµ nha t­ b¶n tr¶ cho c«ng nh©n”. ¤ng ®· thÊy xu h­íng gi¶m sót tØ suÊt lîi nhuËn vµ gi¶i thÝch nguyªn nh©n cña sù gi¶m sót n»m trong sù vËn ®éng, biÕn ®æi thu nhËp gi÷a ba giai cÊp: ®Þa chñ ,c«ng nh©n vµ nhµ t­ b¶n. ¤ng cho r»ng quy luËt mµu mì ®Êt ®ai ngµy cµng gi¶m, gi¸ c¶ n«ng phÈm t¨ng lªn lµm cho tiÒn l­¬ng c«ng nh©n t¨ng vµ ®Þa t« t¨ng lªn cßn lîi nhuËn kh«ng t¨ng. Nh­ vËy, theo «ng ®Þa chñ lµ ng­êi cã lîi, c«ng nh©n kh«ng cã lîi còng kh«ng bÞ h¹i, cßn nhµ t­ b¶n th× cã h¹i v× tØ suÊt lîi nhuËn gi¶m xuèng. Nh­ng h¹n chÕ cña «ng lµ kh«ng ph©n biÖt thÆng d­. 3. Quan ®iÓm cña tr­êng ph¸i: Theo lîi nhuËn l·nh doanh lµ lîi tøc Èn, lîi nhuËn lµ phÇn th­ëng cho viÖc g¸nh chÞu rñi ro cho sù ®æi míi, lîi nhuËn lµ lîi tøc ®éc quyÒn. Bëi «ng cho r»ng lîi nhuËn kinh doanh lµ tæng hîp cña nhiÒu kho¶n kh¸c nhau. PhÇn lín gi¸ trÞ lîi nhuËn kinh doanh ®­îc b¸o c¸o chØ lµ phÇn lîi tøc cña c¸c chñ së h÷u c«ng ty do lao ®éng cña hä do vèn ®Çu t­ cña hä mang l¹i. NghÜa lµ tiÒn tr¶ cho c¸c yÕu tè s¶n xuÊt do hä cung cÊp. NÕu lo¹i bá tÊt c¶ lîi tøc Èn th× ta ®­îc lîi nhuËn thuÇn tuý vµ ®ã lµ phÇn th­ëng cho c¸c ho¹t ®éng ®Çu t­ cã lîi bÊt ®Þnh. Khi ph©n tÝch phÇn th­ëng cho sù g¸nh chÞu rñi ro nãi trªn chóng ta kh«ng tÝnh tíi c¸c rñi ro do vì nî hay c¸c rñi ro cã b¶o hiÓm. Cã mét d¹ng rñi ro cÇn l­u ý khi tÝnh to¸n lîi nhuËn ®ã lµ rñi ro kh«ng ®­îc b¶o hiÓm doanh thu c«ng ty phô thuéc rÊt lín vµo th¨ng trÇm trong chu k× kinh doanh. Do c¸c nhµ ®Çu t­ rÊt kh«ng thÝch c¸c tr­êng hîp rñi ro nªn hä ®ßi hái ph¶i cã møc phÝ dù phßng rñi ro cho nh÷ng ®Çu t­ kh«ng ch¾c ch¾n nh»m bï ®¾p cho nh÷ng rñi ro cña hä. Lîi nhuËn b»ng doanh thu trõ chi phÝ. Lîi nhuËn kinh doanh ®­îc b¸o c¸o chñ yÕu lµ thu nhËp cña c«ng ty. 4. Häc thuyÕt cña M¸c-Lªnin: 4
  6. Generated by Foxit PDF Creator © Foxit Software http://www.foxitsoftware.com For evaluation only. M¸c viÕt: “T«i lµ ng­êi ®Çu tiªn ph¸t hiÖn ra tÝnh chÊt hai mÆt cña lao ®éng biÓu hiÖn trong hµng ho¸”. Së dÜ hµng ho¸ cã hai thuéc tÝnh lµ gi¸ trÞ sö dông vµ gi¸ trÞ lao ®éng v× lao ®éng s¶n xuÊt hµng ho¸ cã tÝnh hai mÆt lµ lao ®éng cô thÓ vµ lao ®éng trõu t­îng. Theo M¸c lao ®éng cô thÓ lµ lao ®éng hao phÝ d­íi mét h×nh thøc cô thÓ cña mét nghÒ nghiÖp chuyªn m«n nhÊt ®Þnh, cã môc ®Ých riªng, ®èi t­îng riªng thao t¸c riªng ph­¬ng tiÖn riªng vµ kÕt qu¶ riªng. KÕt qu¶ cña lao ®éng cô thÓ t¹o ra gi¸ trÞ sö dông cña hµng ho¸. Lao ®«ng cô thÓ cµng nhiÒu lo¹i th× gi¸ trÞ sö dông cµng nhiÒu lo¹i. TÊt c¶ c¸c lao ®éng cô thÓ hîp thµnh hÖ thèng ph©n c«ng lao ®éng x· héi ngµy cµng chi tiÕt. Lao ®éng cô thÓ lµ mét ph¹m trï vÜnh viÔn, lµ mét ®iÒu kiÖn kh«ng thÓ thiÕu ®­îc trong mäi ®iÒu kiÖn cña x· héi. Lao ®éng cña ng­êi s¶n xuÊt hµng ho¸ nÕu coi lµ sù hao phÝ søc lùc cña con ng­êi nãi chung, kh«ng kÓ h×nh thøc cô thÓ cña nã nh­ thÕ nµo gäi lµ lao ®éng trõu t­îng. Lao ®éng bao giê còng lµ sù hao phÝ søc ãc, søc thÇn kinh vµ b¾p thÞt cña con ng­êi. Nh­ng b¶n th©n sù hao phÝ lao ®éng vÒ mÆt sinh lý ®ã ch­a ph¶i lµ lao ®éng trõu t­îng. ChØ trong x· héi cã s¶n xuÊt hµng ho¸ míi cã sù cÇn thiÕt kh¸ch quan ph¶i qui c¸c lo¹i lao ®éng cô thÓ kh¸c nhau vèn kh«ng thÓ so s¸nh ®­îc víi nhau thµnh mét thø lao ®éng ®ång nhÊt cã thÓ so s¸nh víi nhau ®­îc tøc lµ ph¶i quy lao ®éng cô thÓ thµnh lao ®éng trõu t­îng. V× vËy lao ®éng trõu t­îng lµ mét ph¹m trï lÞch sö. Lao ®éng trõu t­îng t¹o ra gi¸ trÞ hµnh ho¸ lµ mét ph¹m trï lÞch sö. Lao ®éng trõu t­îng nã t¹o ra gi¸ trÞ cña hµng ho¸ . Trong nÒn s¶n xuÊt hµng ho¸ gi¶n ®¬n, tÝnh chÊt hai mÆt cña lao ®éng s¶n xuÊt hµng ho¸ lµ sù biÓu hiÖn cña m©u thuÉn gi÷a lao ®éng t­ nh©n vµ lao ®éng x· héi cña nh÷ng ng­êi s¶n xuÊt hµng ho¸. §ã lµ m©u thuÉn c¬ b¶n cña s¶n xuÊt hµng ho¸ gi¶n ®¬n. M©u thuÉn nµy cßn biÓu hiÖn ë lao ®éng cô thÓ víi lao ®éng trõu t­îng, ë gi¸ trÞ sö dông víi gi¸ trÞ cña hµng ho¸. “TÝnh chÊt hai mÆt cña lao ®éng 5
  7. Generated by Foxit PDF Creator © Foxit Software http://www.foxitsoftware.com For evaluation only. s¶n xuÊt hµng ho¸ lµ ®iÓm mÊu chèt ®Ó hiÓu biÕt kinh tÕ chÝnh trÞ häc”. Nã lµ sù ph¸t triÓn v­ît bËc so víi c¸c häc thuyÕt kinh tÕ cæ ®¹i. Mac vµ Anghen còng lµ ng­êi ®Çu tiªn ®· x©y dùng nªn lý luËn vÒ gi¸ trÞ thÆng d­ mét c¸ch hoµn chØnh, v× vËy lý luËn gi¸ trÞ thÆng d­ ®­îc xem lµ hßn ®¸ t¶ng to lín nhÊt trong toµn bé häc thuyÕt kinh tÕ cña Mac. Qua thùc tÕ x· héi t­ b¶n lóc bÊy giê Mac thÊy r»ng giai cÊp t­ b¶n th× ngµy cµng giµu thªm cßn giai cÊp v« s¶n th× ngµy cµng nghÌo khæ vµ «ng ®· ®i t×m hiÓu nguyªn nh©n v× sao l¹i cã hiÖn t­îng nµy. Cuèi cïng «ng ph¸t hiÖn ra r»ng nÕu t­ b¶n ®­a ra mét l­îng tiÒn lµ T vµo qu¸ tr×nh s¶n xuÊt vµ l­u th«ng hµng ho¸ th× sè tiÒn thu vÒ lín h¬n sè tiÒn øng ra. Ta gäi lµ T’ ( T’>T) hay T’= T+ T. C.Mac gäi T lµ gi¸ trÞ thÆng d­. ¤ng còng thÊy r»ng môc ®Ých cña l­u th«ng tiÒn tÖ víi t­ c¸ch lµ t­ b¶n kh«ng ph¶i tr¶ gi¸ trÞ sö dông mµ lµ gi¸ trÞ. Môc ®Ých cña l­u th«ng T-H-T’ lµ sù lín lªn cña gi¸ trÞ thÆng d­ nªn sù vËn ®éng cña T-H-T’ lµ kh«ng cã giíi h¹n. C«ng thøc nµy ®­îc Mac gäi lµ c«ng thøc chung cña t­ b¶n. Qua nghiªn cøu Mac ®i ®Õn kÕt luËn : “T­ b¶n kh«ng thÓ xuÊt hiÖn tõ l­u th«ng vµ còng kh«ng thÓ xuÊt hiÖn ë ng­êi l­u th«ng. Nã ph¶i xuÊt hiÖn trong l­u th«ng vµ ®ång thêi kh«ng ph¶i trong l­u th«ng”. §©y chÝnh lµ m©u thuÉn chung cña c«ng thøc t­ b¶n. §Ó gi¶i quyÕt m©u thuÉn nµy Mac ®· ph¸t hiÖn ra nguån gèc sinh ra gi¸ trÞ hµng ho¸-søc lao ®éng. Qu¸ tr×nh s¶n xuÊt ra hµng ho¸ vµ t¹o ra gi¸ trÞ míi lín h¬n gi¸ trÞ cña b¶n th©n gi¸ trÞ s­c lao ®éng. Vëy qu¸ tr×nh s¶n xuÊt ra t­ b¶n lµ qu¸ tr×nh s¶n xuÊt ra gi¸ trÞ sö dông vµ qu¸ tr×nh s¶n xuÊt ra gi¸ trÞ thÆng d­. C. Mac viÕt : “víi t­ c¸ch lµ sù thèng nhÊt gi÷a qu¸ tr×nh lao ®éng vµ qu¸ tr×nh s¸ng t¹o ra gi¸ trÞ th× qu¸ tr×nh s¶n xuÊt lµ qu¸ tr×nh s¶n xuÊt ra hµng ho¸; víi t­ c¸ch lµ t¨ng gi¸ trÞ th× qu¸ tr×nh s¶n xuÊt lµ mét qu¸ tr×nh s¶n xuÊt t­ b¶n chñ nghÜa, lµ h×nh th¸i t­ b¶n chñ nghÜa cña nÒn s¶n xuÊt hµng ho¸”. PhÇn lín gi¸ trÞ míi lín h¬n gi¸ trÞ søc lao ®éng , nã ®­îc tÝnh b»ng gi¸ trÞ søc lao ®éng céng thªm gi¸ trÞ thÆng d­. Vëy gi¸ trÞ thÆng d­ (m) lµ phÇn gi¸ trÞ 6
  8. Generated by Foxit PDF Creator © Foxit Software http://www.foxitsoftware.com For evaluation only. míi d«i ra ngoµi gi¸ trÞ søc lao ®éng do c«ng nh©n t¹o ra vµ bÞ nhµ ®Çu t­ b¶n chiÕm ®o¹t. Qua ®ã chóng ta thÊy t­ b¶n lµ gi¸ trÞ ®em l¹i gi¸ trÞ thÆng d­ b»ng c¸ch bãc lét c«ng nh©n lµm thuª. §Ó nghiªn cøu yÕu tè cèt lâi t¹o nªn gi¸ trÞ thÆng d­ trong qu¸ tr×nh s¶n xuÊt cña t­ b¶n th× C.Mac ®· chia t­ b¶n ra lµm hai bé phËn : t­ b¶n bÊt biÕn vµ t­ b¶n kh¶ biÕn. Bé phËn t­ b¶n tån t¹i d­íi h×nh th¸i t­ liÖu s¶n xuÊt mµ gi¸ trÞ ®­îc b¶o tån vµ chuyÓn vµo s¶n phÈm, tøc lµ gi¸ trÞ kh«ng biÕn ®æi vÒ l­îng trong qu¸ tr×nh s¶n xuÊt ®­îc C.Mac gäi lµ t­ b¶n bÊt biÕn vµ ký hiÖu lµ (c). Cßn bé phËn t­ b¶n biÓu hiÖn d­íi h×nh thøc gi¸ trÞ søc lao ®éng trong qu¸ tr×nh s¶n xuÊt ®· t¨ng thªm vÒ l­îng gäi lµ t­ b¶n kh¶ biÕn vµ ký hiÖu lµ (v). Nh­ vËy, ta thÊy muèn cho t­ b¶n kh¶ biÕn ho¹t ®éng ®­îc ph¶i cã mét t­ b¶n kh¶ biÕn ®· ®­îc øng tr­íc víi nh÷ng tØ lÖ t­¬ng ®­¬ng. Vµ qua sù ph©n chia ta rót ra t­ b¶n kh¶ biÕn t¹o ra gi¸ trÞ thÆng d­ v× nã dïng ®Ó mua søc lao ®éng. Cßn t­ b¶n bÊt biÕn cã vai trß gi¸n tiÕp trong viÖc t¹o ra gi¸ trÞ thÆng d­. Tõ ®©y ta cã kÕt luËn: “Gi¸ trÞ cña mét hµng ho¸ b»ng gi¸ trÞ t­ b¶n bÊt biÕn mµ nã chøa ®ùng, céng víi gi¸ trÞ cña t­ b¶n kh¶ biÕn ®ã (tøc lµ gi¸ trÞ thÆng d­ ®· ®­îc s¶n xuÊt ra). Nã ®­îc biÓu diÔn b»ng c«ng thøc : Gi¸ trÞ = c+v+m; Sù ph©n chia t­ b¶n thµnh t­ b¶n bÊt biÕn vµ t­ b¶n kh¶ biÕn ®· v¹ch râ thùc chÊt bãc lét t­ b¶n chñ nghÜa, chØ cã lao ®éng cña c«ng nh©n lµm thuª míi t¹o ra gi¸ trÞ thÆng d­ cña nhµ t­ b¶n (t­ b¶n ®· bãc lét mét phÇn gi¸ trÞ míi do c«ng nh©n t¹o ra). Nã ®­îc biÓu diÔn mét c¸ch ng¾n gän qua qu¸ tr×nh : Gi¸ trÞ = c+v+m; Gi¸ trÞ t­ liÖu s¶n xuÊt chuyÓn vµo s¶n phÈm : c Gi¸ trÞ søc lao ®éng cña ng­êi c«ng nh©n (mµ nhµ t­ b¶n tr¶ cho ng­êi c«ng nh©n) : v 7
  9. Generated by Foxit PDF Creator © Foxit Software http://www.foxitsoftware.com For evaluation only. m.V M = m’.V = v Gi¸ trÞ míi do ng­êi c«ng nh©n t¹o ra : v+m Nh­ thÕ t­ b¶n bá ra mét l­îng t­ b¶n ®Ó t¹o ra gi¸ trÞ lµ c+v. Nh­ng gi¸ trÞ mµ t­ b¶n thu vµo lµ c+v+m. PhÇn M d«i ra lµ phÇn mµ t­ b¶n bãc lét cña ng­êi c«ng nh©n. ë trªn chóng ta ®· nghiªn cøu nguån gèc cña gi¸ trÞ thÆng d­. Nh­ng muèn hiÓu vÒ nã ta cÇn ph¶i nghiªn cøu sù bãc lét t­ b¶n vÒ mÆt l­îng. C¸c ph¹m trï tØ suÊt gi¸ trÞ thÆng d­ vµ khèi l­îng gi¸ trÞ thÆng d­ mµ ta nghiªn cøu sau ®©y sÏ biÓu hiÖn vÒ mÆt l­îng cña sù bãc lét. Tû suÊt gi¸ trÞ thÆng d­ lµ tØ sè gi÷a gi¸ trÞ thÆng d­ vµ t­ b¶n kh¶ biÕn. Ký hiÖu cña tØ suÊt gi¸ trÞ thÆng d­ lµ m’ ta cã : m.100% m’ = v Tû suÊt gi¸ trÞ thÆng d­ v¹ch ra mét c¸ch chÝnh x¸c tr×nh ®é bãc lét c«ng nh©n. Thùc chÊt ®©y lµ tØ lÖ ph©n chia ngµnh lao ®éng thµnh thêi gian lao ®éng cÇn thiÕt vµ thêi gian lao ®éng thÆng d­. Nh­ng nã kh«ng biÓu hiÖn l­îng tuyÖt ®èi cña sù bãc lét tøc lµ khèi l­îng gi¸ trÞ thÆng d­. Khèi l­îng gi¸ trÞ thÆng d­ lµ tÝch sè gi÷a tØ suÊt gi¸ trÞ thÆng d­ vµ tæng t­ b¶n kh¶ biÕn (v). Gäi M lµ gi¸ trÞ thÆng d­ th× (v lµ mét ®¬n vÞ t­ b¶n thÓ hiÖn ra bªn ngoµi nh­ tiÒn l­¬ng cña mét c«ng nh©n). Nã nãi lªn quy m« bãc lét cña t­ b¶n. Nhµ t­ b¶n lu«n t×m c¸ch t¹o ra gi¸ trÞ thÆng d­ nhiÒu nhÊt b»ng nhiÒu thñ ®o¹n. Trong ®ã Mac chØ ra hai ph­¬ng ph¸p mµ chñ nghÜa t­ b¶n sö dông ®ã lµ s¶n xuÊt gi¸ trÞ thÆng d­ t­¬ng ®èi, s¶n xuÊt gi¸ trÞ thÆng d­ tuyÖt ®èi. Ngoµi ra cßn cã ph­¬ng ph¸p s¶n xuÊt gi¸ trÞ thÆng d­ siªu ng¹ch. Mac ®· chØ ra trong giai ®o¹n ph¸t triÓn ®Çu cña chñ nghÜa t­ b¶n, khi kü thuËt cßn thÊp hay tiÕn bé chËm th× viÖc t¨ng gi¸ trÞ thÆng d­ tuyÖt ®èi b»ng c¸ch kÐo dµi tuyÖt ®èi ngµy lao ®éng trong ®iÒu kiÖn thêi gian lao ®éng cÇn thiÕt kh«ng 8
  10. Generated by Foxit PDF Creator © Foxit Software http://www.foxitsoftware.com For evaluation only. thay ®æi. Nh­ng ph­¬ng ph¸p nµy cßn cã h¹n chÕ vÒ thêi gian, vÒ thÓ chÊt vµ tinh thÇn ng­êi c«ng nh©n. Sù bãc lét nµy ®· dÉn ®Õn nhiÒu cuéc b·i c«ng, ®Êu tranh cña c¸c nghiÖp ®oµn. MÆt kh¸c, ®Õn giai ®o¹n ph¸t triÓn cao cã thÓ lµm cho n¨ng suÊt lao ®éng ®Ó t¨ng gi¸ trÞ thÆng d­ vµ n©ng cao tr×nh ®é bãc lét. Nhµ t­ b¶n s¶n xuÊt ngµy cµng gi¸ trÞ thÆng d­ b»ng c¸ch rót ng¾n thêi gian lao ®éng cÇn thiÕt do ®ã kÐo dµi t­¬ng øng thêi gian lao ®éng thÆng d­ trong ®iÒu kiÖn ®é dµi ngµy lao ®éng kh«ng ®æi. Ph­¬ng ph¸p nµy kh«ng cã giíi h¹n. Bªn c¹nh ®ã c¸c nhµ t­ b¶n ngµy nay ®ang t×m c¸ch c¶i t¹o kü thuËt, ®­a kü thuËt míi vµo, n©ng cao tay nghÒ c«ng nh©n t¹o ®iÒu kiÖn vÒ tinh thÇn tèt ®Ó t¹o ra n¨ng suÊt lao ®éng, c¸ biÖt lín h¬n n¨ng suÊt lao ®éng x· héi. PhÇn gi¸ trÞ thÆng d­ d«i ra ngoµi gi¸ trÞ thÆng d­ th«ng th­êng do thêi gian lao ®éng c¸ biÖt nhá h¬n thêi gian lao ®éng x· héi cÇn thiÕt gäi lµ gi¸ trÞ thÆng d­ siªu bÒn. Ph­¬ng ph¸p nµy s¶n xuÊt m siªu ng¹ch. Qu¸ tr×nh s¶n xuÊt ra gi¸ trÞ thÆng d­ chØ lµ sù biÓu hiÖn qua s¶n phÈm cßn thùc tÕ ®Ó thu ®­îc tiÒn th× sù chuyÓn ho¸ gi¸ trÞ thÆng d­ nh­ thÕ nµo. V× c«ng thøc chung cña t­ b¶n lµ T-H-T’ nªn môc ®Ých cuèi cïng lµ thu ®­îc T’ cßn m chØ lµ tiÒn ®Ò lµ nÒn t¶ng ®Ó thu ®­îc T’ ( T’>T). Mac ®· gióp ta gi¶i quyÕt vÊn ®Ò nµy v× «ng ®· t×m ra mét ®¹i l­îng biÓu hiÖn gi¸ trÞ thÆng d­ ®ã lµ lîi nhuËn (P). Vëy : “Gi¸ trÞ thÆng d­ khi ®­îc ®em so s¸nhvíi tæng t­ b¶n øng tr­íc th× mang h×nh thøc biÕn t­íng thµnh lîi nhuËn” tõ ®ã ta cã thÓ thÊy P chÝnh lµ con ®Î cña tæng t­ b¶n øng tr­íc c+v. §Ó hiÓu râ h¬n vÒ P chóng ta cã thÓ ®i s©u vµo ph©n tÝch chi phÝ thùc tÕ x· héi vµ chi phÝ s¶n xuÊt t­ b¶n chñ nghÜa xuÊt ph¸t tõ gi¸ trÞ cña hµng ho¸ c+v+m. Muèn s¶n xuÊt hµng ho¸ ph¶i chi phÝ lao ®éng nhÊt ®Þnh bao gåm chi phÝ cho mua t­ liÖu s¶n xuÊt c gäi lµ lao ®éng qu¸ khø vµ lao ®éng t¹o ra gi¸ trÞ míi (v+m). §øng trªn quan ®iÓm toµn x· héi, quan ®iÓm cña ng­êi lao ®éng th× chi phÝ ®ã lµ chi phÝ thùc tÕ ®Ó t¹o ra gi¸ trÞ hµng ho¸ (c+v+m). Nh­ng ®èi víi nhµ t­ b¶n th× hä 9
  11. Generated by Foxit PDF Creator © Foxit Software http://www.foxitsoftware.com For evaluation only. kh«ng hao phÝ thùc tÕ ®Ó s¶n xuÊt ra hµng ho¸ nªn nhµ t­ b¶n chØ xem hÕt bao nhiªu t­ b¶n chø kh«ng tÝnh xem chi phÝ hÕt bao nhiªu lao ®éng cÇn thiÕt. Thùc tÕ hä chØ øng ra sè t­ b¶n ®Ó mua t­ liÖu s¶n xuÊt (c) vµ mua søc lao ®éng (v). Chi phÝ ®ã ®­îc Mac gäi lµ chi phÝ t­ b¶n chñ nghÜa vµ ký hiÖu lµ k (k=c+v). Nh­ vËy chi phÝ t­ b¶n chñ nghÜa lu«n lu«n nhá h¬n chi phÝ thùc tÕ. Gi÷a gi¸ trÞ hµng ho¸ vµ chi phÝ s¶n xuÊt t­ b¶n chñ nghÜa cã sù chªnh lÖch nhau mét l­îng ®óng ®¾n b»ng m. Do ®ã nhµ t­ b¶n hµng ho¸ sÏ thu vÒ mét phÇn lêi ®óng b»ng gi¸ trÞ thÆng d­ m, sè tiÒn nµy gäi lµ lîi nhuËn. Gi¸ trÞ hµng ho¸ lóc nµy b»ng chi phÝ s¶n xuÊt t­ b¶n chñ nghÜa céng víi lîi nhuËn : gi¸ trÞ = k + P VÒ mÆt l­îng P cã nguån gèc lµ kÕt qu¶ lao ®éng kh«ng c«ng cña c«ng nh©n lµm thuª. VÒ mÆt chÊt P xem nh­ toµn bé t­ b¶n øng tr­íc ®Î ra. Do ®ã P che dÊu quan hÖ bãc lét TBCN, che dÊu nguån gèc thùc sù cña nã. Do chi phÝ s¶n xuÊt t­ b¶n chñ nghÜa lu«n lu«n nhá h¬n chi phÝ s¶n xuÊt thùc tÕ cho nªn nhµ t­ b¶n cã thÓ b¸n hµng ho¸ cao h¬n chi phÝ s¶n xuÊt TBCN vµ cã thÓ thÊp h¬n gi¸ trÞ hµng ho¸ . Nõu nhµ t­ b¶n b¸n hµng víi gi¸ trÞ b»ng gi¸ trÞ cña nã th× P = m. NÕu b¸n hµng víi gi¸ trÞ cao h¬n gi¸ trÞ cña nã th× P > m, víi b¸n víi gi¸ trÞ nhá h¬n gi¸ trÞ cña nã th× P
  12. Generated by Foxit PDF Creator © Foxit Software http://www.foxitsoftware.com For evaluation only. TØ suÊt lîi nhuËn kh«ng ph¶n ¸nh tr×nh ®é bãc lét cña nhµ t­ b¶n mµ nã nãi lªn møc l·i cña viÖc ®Çu t­. Nã cho nhµ t­ b¶n biÕt hä ®Çu t­ vµo ®©u th× cã lîi. Do ®ã viÖc thu P vµ theo ®uæi P lµ ®éng lùc thóc ®Èy nhµ t­ b¶n, lµ môc tiªu c¹nh tranh cña c¸c nhµ t­ b¶n. Do môc tiªu ®¹t ®­îc lîi nhuËn cao nhÊt nªn gi÷a c¸c nhµ t­ b¶n lu«n lu«n diÔn ra sù c¹nh tranh gay g¾t. C¸c qu¸ tr×nh c¹nh tranh cña nhµ t­ b¶n ®­îc Mac ph©n chia thµnh hai lo¹i : c¹nh tranh trong néi bé ngµnh vµ c¹nh tranh gi÷a c¸c ngµnh. C¹nh tranh trong néi bé ngµnh lµ sù c¹nh tranh gi÷a c¸c xÝ nghiÖp trong cïng mét ngµnh, cïng s¶n xuÊt ra mét lo¹i hµng ho¸ nh»m môc ®Ých tiªu thô hµng ho¸ cã lîi h¬n ®Ó th lîi nhuËn siªu ng¹ch. Do b¶n chÊt cña c¹nh tranh chÝnh lµ mét h×nh thøc ®Êu tranh gay g¾t gi÷a nh÷ng ng­êi s¶n xuÊt hµng ho¸ dùa trªn chÕ ®é t­ h÷u vÒ t­ liÖu s¶n xuÊt, nh»m dµnh giËt nh÷ng ®iÒu kiÖn cã lîi nhÊt cña s¶n xuÊt vµ tiªu thô hµng ho¸. V× vËy cho nªn c¹nh tranh trong néi bé ngµnh buéc c¸c xÝ nghiÖp ph¶i t×m c¸ch gi¶m gi¸ trÞ c¸ biÖt cña hµng ho¸ thÊp h¬n gi¸ trÞ x· héi ®Ó dµnh th¾ng lîi trong c¹nh tranh. KÕt qu¶ lµ do ®iÒu kiÖn s¶n xuÊt b×nh qu©n trong mét ngµnh thay ®æi, gi¸ trÞ x· héi cña hµng ho¸ gi¶m xuèng. C¹nh tranh gi÷a c¸c ngµnh lµ c¹nh tranh gi÷a c¸c nhµ t­ b¶n ë c¸c ngµnh s¶n xuÊt kh¸c nhau nh»m t×m n¬i ®Çu t­ cã lîi h¬n, ë c¸c ngµnh s¶n xuÊt kh¸c nhau cã nh÷ng ®iÒu kiÖn kh¸c nhau, do ®ã tû suÊt lîi nhuËn còng kh¸c nhau. C¸c nhµ t­ b¶n chän ngµnh cã lîi nhuËn cao ®Ó ®Çu t­. C.Mac viÕt : “Do ¶nh h­ëng cña c¹nh tranh nh÷ng tØ suÊt lîi nhuËn kh¸c nhau ®ã san b»ng ®i thµnh mét tØ suÊt lîi nhuËn chung, ®ã lµ con sè b×nh qu©n cña tÊt c¶ nh÷ng tØ suÊt lîi nhuËn kh¸c nhau. Lîi nhuËn cña mét t­ b¶n cã mét l­îng nhÊt ®Þnh thu ®­îc, theo tØ suÊt lîi nhuËn chung ®ã, kh«ng kÓ cÊu t¹o hiÖn cã ®ã nh­ thÕ nµo gäi lµ lîi nhuËn b×nh qu©n”. Qu¸ tr×nh b×nh qu©n ho¸ tØ suÊt lîi nhuËn lµ sù ho¹t ®éng cña quy luËt tØ suÊt lîi nhuËn b×nh qu©n trong x· héi t­ b¶n. sù ho¹t ®éng cña tØ suÊt lîi nhuËn b×nh 11
  13. Generated by Foxit PDF Creator © Foxit Software http://www.foxitsoftware.com For evaluation only. qu©n lµ biÓu hiÖn cô thÓ cña sù ho¹t ®éng cña quy luËt gi¸ trÞ thÆng d­ trong thêi kú tù do c¹nh tranh cña chñ nghÜa t­ b¶n. Sù h×nh thµnh tØ suÊt lîi nhuËn b×nh qu©n vµ lîi nhuËn b×nh qu©n ®· che dÊu h¬n n÷a thùc chÊt bãc lét cña chñ nghÜa t­ b¶n. Sù h×nh thµnh P’ vµ P kh«ng lµm chÊm døt qu¸ tr×nh c¹nh tranh trong x· héi t­ b¶n, tr¸i l¹i c¹nh tranh vÉn tiÕp diÔn. Sù chuyÓn ho¸ tõ gi¸ trÞ hµng ho¸ thµnh gi¸ c¶ s¶n xuÊt vµ sù che dÊu quan hÖ s¶n xuÊt t­ b¶n chñ nghÜa cña ph¹m trï s¶n xuÊt. Cïng víi sù h×nh thµnh tØ suÊt lîi nhuËn b×nh qu©n ta thÊy mét bé phËn hµng ho¸ ®­îc b¸n cao h¬n gi¸ trÞ cña chóng, cßn bé phËn kh¸c l¹i b¸n thÊp h¬n gi¸ trÞ cña chóng còng theo mét tØ lÖ nh­ thÕ. ChØ cã b¸n hµng ho¸ theo nh÷ng gi¸ c¶ ®ã th× tØ suÊt lîi nhuËn trong c¸c c«ng ty míi cã thÓ ®ång nhÊt vµ ngang víi nhau, dï cÊu thµnh h÷u c¬ cña c¸c t­ b¶n ®Òu kh¸c nhau. “Nh÷ng gi¸ c¶ cã ®­îc b»ng c¸ch lÊy chi phÝ s¶n xuÊt cña hµng ho¸ céng víi lîi nhuËn b×nh qu©n gäi lµ gi¸ c¶ s¶n xuÊt”. VËy : Gi¸ c¶ s¶n xuÊt = k+P TiÒn ®Ò cña gi¸ c¶ s¶n xuÊt lµ sù h×nh thµnh tØ suÊt lîi nhuËn b×nh qu©n. §iÒu kiÖn ®Ó gi¸ trÞ biÕn thµnh gi¸ c¶ s¶n xuÊt gåm cã : ®¹i c«ng nghiÖp c¬ khÝ t­ b¶n chñ nghÜa ph¸t triÓn; sù liªn hÖ ®Çy ®ñ gi÷a c¸c ngµnh s¶n xuÊt ; quan hÖ tÝn dông ph¸t triÓn, t­ b¶n tù do chuyÓn tõ ngµnh nµy sang ngµnh kh¸c. Tr­íc ®©y khi ch­a xuÊt hiÖn ph¹m trï gi¸ c¶ s¶n xuÊt th× gi¸ c¶ xoay quanh gi¸ trÞ hµng ho¸. Giê ®©y gi¸ c¶ cña hµng ho¸ xoay quanh gi¸ c¶ s¶n xuÊt. VÒ mÆt l­îng gi¸ c¶ s¶n xuÊt vµ gi¸ trÞ cã thÓ kh«ng b»ng nhau. ChÝnh trong mèi quan hÖ nµy, gi¸ trÞ vÉn lµ c¬ së, lµ néi dung bªn trong cña gi¸ c¶ s¶n xuÊt, gi¸ c¶ thÞ tr­êng. Thùc chÊt ho¹t ®éng cña quy luËt gi¸ c¶ s¶n xuÊt lµ sù biÓu hiÖn ho¹t ®éng cña quy luËt gi¸ trÞ trong thêi kú tù do c¹nh tranh cña chñ nghÜa t­ b¶n. Lîi nhuËn ®­îc biÓu hiÖn d­íi d¹ng P c«ng nghiÖp , P th­¬ng nghiÖp, P ng©n hµng, lîi tøc cho vay. 12
  14. Generated by Foxit PDF Creator © Foxit Software http://www.foxitsoftware.com For evaluation only. Trong c«ng nghiÖp ®Ó cung cÊp hµng ho¸, dÞch vô cho thÞ tr­êng c¸c nhµ s¶n xuÊt ph¶i bá tiÒn vèn trong qu¸ tr×nh s¶n xuÊt vµ kinh doanh hä mong muèn chi phÝ cßn sè d­ d«i ®Ó kh«ng chØ s¶n xuÊt, cñng cè vµ t¨ng c­êng vÞ trÝ cña m×nh trªn thÞ tr­êng. Lîi nhuËn ë ®©y chÝnh lµ phÇn chªnh lÖch gi÷a tæng doanh thu vµ tæng chi phÝ. Cßn tèi ®a ho¸ lîi nhuËn hoÆc gi¶m chi phÝ s¶n xuÊt, tøc lµ ph¶i lµm g× ®Ó ®¹t ®­îc lîi nhuËn cùc ®¹i cho doanh nghiÖp. Tæng doanh thu cña doanh nghiÖp lµ sè tiÒn mµ doanh nghiÖp ®ã kiÕm ®­îc nhê b¸n hµng ho¸, dÞch vô trong mét thêi kú nhÊt ®Þnh. Vµ qu¸ tr×nh b¸n nµy còng ®­îc t­ b¶n c«ng nghiÖp chia cho mét phÇn lîi nhuËn. Lîi nhuËn ®ã sau nµy ®­îc gäi lµ lîi nhuËn th­¬ng nghiÖp. Chóng ta ®· ®Ò cËp ®Õn quan ®iÓm cña chñ nghÜa träng th­¬ng, ë ®ã hä cho r»ng lîi nhuËn lµ kÕt qu¶ cña sù kh«ng ngang gi¸. Hä coi th­¬ng nghiÖp lµ lõa g¹t “kh«ng mét ng­êi nµo thu ®­îc lîi nhuËn mµ kh«ng lµm thiÖt kÎ kh¸c”. Quan ®iÓm sai lÖch nµy lµ do hä t¸ch rêi qu¸ tr×nh s¶n xuÊt. Kh¸c víi t­ b¶n th­¬ng nghiÖp tr­íc chñ nghÜa t­ b¶n, t­ b¶n th­¬ng nghiÖp d­íi chñ nghÜa t­ b¶n lµ mét bé phËn cña t­ b¶n c«ng nghiÖp t¸ch rêi ra phôc vô qu¸ tr×nh l­u th«ng hµng ho¸ cña t­ b¶n c«ng nghiÖp. T­ b¶n th­¬ng nghiÖp chØ h¹n chÕ ë chøc n¨ng mua vµ b¸n, nã kh«ng s¸ng t¹o ra gi¸ trÞ vµ gi¸ trÞ thÆng d­. Nã chØ lµm nhiÖm vô thùc hiÖn gi¸ trÞ vµ gi¸ trÞ thÆng d­. Nh×n bÒ ngoµi lîi nhuËn th­¬ng nghiÖp lµ do mua rÎ, b¸n ®¾t do l­u th«ng t¹o ra. Nh­ng thùc chÊt “ Lîi nhuËn th­¬ng nghiÖp lµ mét phÇn nh­êng cho nhµ t­ b¶n th­¬ng nghiÖp”. Nhµ t­ b¶n c«ng nghiÖp nh­êng cho nhµ t­ b¶n th­¬ng nghiÖp mét phÇn bëi v× t­ b¶n th­¬ng nghiÖp chØ ho¹t ®éng trong lÜnh vùc l­u th«ng, ®ã lµ mét kh©u, mét giai ®o¹n cña qu¸ tr×nh s¶n xuÊt, kh«ng cã giai ®o¹n ®ã th× qu¸ tr×nh t¸i s¶n xuÊt kh«ng thÓ tiÕp diÔn ®­îc. Vµ dÜ nhiªn nhµ t­ b¶n th­¬ng nghiÖp còng kh«ng ph¶i lµ ho¹t ®éng kh«ng c«ng mµ hä còng ®ßi hái ph¶i cã lîi nhuËn. §iÒu nµy b¾t buéc nhµ t­ b¶n c«ng nghiÖp ph¶i nh­êng mét phÇn lîi nhuËn cña m×nh cho t­ b¶n th­¬ng nghiÖp. 13
  15. Generated by Foxit PDF Creator © Foxit Software http://www.foxitsoftware.com For evaluation only. VËy “lîi nhuËn th­¬ng nghiÖp lµ sè chªnh lÖch gi÷a gi¸ b¸n vµ gi¸ mua hµng ho¸”. Nh­ng ®iÒu ®ã kh«ng cã nghÜa lµ nhµ t­ b¶n th­¬ng nghiÖp b¸n hµng ho¸ cao h¬n gi¸ trÞ cña nã, mµ lµ nhµ t­ b¶n th­¬ng nghiÖp mua hµng ho¸ thÊp h¬n gi¸ trÞ vµ khi b¸n th× anh ta b¸n ®óng gi¸ trÞ cña nã. V× nhµ t­ b¶n th­¬ng nghiÖp tham gia vµo viÖc ph©n chia m nªn ®êi sèng cña x· héi t­ b¶n h×nh thµnh hai lo¹i gi¸ c¶ s¶n xuÊt : gi¸ c¶ s¶n xuÊt th­¬ng nghiÖp vµ gi¸ c¶ s¶n xuÊt thùc tÕ. Sù h×nh thµnh P th­¬ng nghiÖp ®· che dÊu thªm mét b­íc quan hÖ bãc lét t­ b¶n chñ nghÜa. Do viÖc ph©n phèi P gi÷a t­ b¶n c«ng nghiÖp vµ t­ b¶n th­¬ng nghiÖp diÔn ra theo quy luËt tØ suÊt lîi nhuËn b×nh qu©n th«ng qua c¹nh tranh. Lîi tøc vµ tØ suÊt lîi tøc Trong qu¸ tr×nh tuÇn hoµn vµ chu chuyÓn cña t­ b¶n c«ng nghiÖp, lu«n cã sè t­ b¶n tiÒn tÖ t¹m thêi nhµn rçi vÝ dô nh­ tiÒn l­¬ng quü khÊu hao cña t­ b¶n cè ®Þnh, tiÒn dïng ®Ó mua nguyªn liÖu vËt liÖu nh­ng ch­a ®Õn kú mua, bé phËn gi¸ trÞ thÆng d­ tÝch luü (d­íi d¹ng tiÒn) ®Ó më réng s¶n xuÊt nh­ng ch­a sö dông... sè tiÒn nhµn rçi nh­ thÕ kh«ng mang l¹i mét thu nhËp nµo cho nhµ t­ b¶n. Nh­ng ®èi víi nhµ t­ b¶n th× tiÒn ph¶i ®Î ra tiÒn. V× vËy nhµ t­ b¶n ph¶i cho ng­êi kh¸c vay ®Ó kiÕm l·i. V× trong cïng mét thêi gian ®ã cã nh÷ng nhµ t­ b¶n kh¸c rÊt cÇn tiÒn ®Ó më réng s¶n xuÊt do ®ã hä cã nhu cÇu vay. “T­ b¶n cho vay lµ t­ b¶n tiÒn tÖ mµ ng­êi chñ cña nã nh­êng cho mét ng­êi kh¸c sö dông trong mét thêi gian ®Ó ®­îc mét sè lêi l·i nµo ®ã. Sè lêi l·i ®ã gäi lµ lîi tøc”. B¶n chÊt cña lîi tøc lµ mét phÇn lîi nhuËn b×nh qu©n mµ nhµ t­ b¶n ®i vay ®· ®­a cho nhµ t­ b¶n ®i vay sö dông. Nguån gèc cña lîi tøc lµ mét phÇn gi¸ trÞ thÆng d­ do c«ng nh©n s¸ng t¹o ra trong lÜnh vùc s¶n xuÊt. Nh­ng viÖc nhµ t­ b¶n cho vay thu ®­îc lîi tøc che dÊu mÊt thùc chÊt bãc lét cña t­ b¶n chñ nghÜa. Dùa vµo c«ng thøc t­ b¶n vËn ®éng cho vay, chóng ta hoµn toµn v¹ch trÇn ®­îc ®iÒu ®ã. 14
  16. Generated by Foxit PDF Creator © Foxit Software http://www.foxitsoftware.com For evaluation only. Lîi tøc vËn ®éng theo quy luËt tØ suÊt lîi tøc. TØ suÊt lîi tøc lµ tØ lÖ tÝnh theo % gi÷a tæng sè lîi nhuËn b×nh qu©n, tØ lÖ ph©n chia lîi nhuËn thµnh lîi tøc vµ thu nhËp cña xÝ nghiÖp mµ nhµ t­ b¶n ho¹t ®éng, phô thuéc vµo quan hÖ cung cÇu cña t­ b¶n cho vay. Lîi nhuËn ng©n hµng. Lîi nhuËn ng©n hµng lµ thu nhËp cña nhµ t­ b¶n ng©n hµng lµ h×nh th¸i biÕn t­íng riªng biÖt cña m. nghiÖp vô chÝnh cña ng©n hµng lµ thu nhËn tiÒn göi cho vay. Lîi tøc cho vay cña ng©n hµng cao h¬n lîi tøc tiÒn göi ,con sè chªnh lÖch nµy lµ nguån gèc cña lîi nhuËn ng©n hµng. Tuy vËy, kh«ng ph¶i toµn bé con sè chªnh lÖch Êy ®Òu lµ lîi nhuËn ng©n hµng mµ lîi nhuËn ng©n hµng chØ lµ con sè cßn l¹i sau khi ®· trõ ®i mét phÇn ®Ó bï vµo chi phÝ nghiÖp vô ng©n hµng(l­¬ng nh©n viªn, sæ s¸ch,...) Ng©n hµng cho c¸c nhµ trùc tiÕp kinh doanh vay. Nhµ t­ b¶n lÊy sè tiÒn ®ã ®Ó s¶n xuÊt ra gi¸ trÞ thÆng d­ (t­ b¶n c«ng nghiÖp) hoÆc thùc hiªn gi¸ trÞ thÆng d­ (t­ b¶n c«ng nghiÖp), sau ®ã ®em mét phÇn m thu ®­îc lµm thµnh lîi tøc tr¶ cho ng©n hµng. Do ®ã lîi nhuËn ng©n hµng còng lµ gi¸ trÞ thÆng d­. Sù c¹nh tranh gi÷a c¸c ngµnh trong x· héi t­ b¶n còng lµ do ng©n hµng b»ng lîi nhuËn b×nh qu©n, nÕu kh«ng chñ ng©n hµng sÏ chuyÓn vèn sang kinh doanh ngµnh kh¸c. ThÞ tr­êng tr¸i kho¸n, vèn cæ phÇn: Muèn më réng s¶n xuÊt, x©y dùng c¸c xÝ nghiÖp lín ph¶i hîp nhÊt nhiÒu t­ b¶n c¸ nh©n l¹i thµnh nh÷ng c«ng ty cæ phÇn. C«ng ty cæ phÇn lµ nh÷ng xÝ nghiÖp mµ vèn cña nã do nh÷ng ng­êi tham gia gäi lµ cæ ®«ng ®ãng gãp vµo. Cæ ®«ng lµ ng­êi mua cæ phiÕu, c¨n cø vµo sè tiÒn ghi trªn cæ phiÕu cæ ®«ng sÏ ®­îc lÜnh mét phÇn thu nhËp cña xÝ nghiÖp gäi lµ lîi tøc cæ phÇn. Lîi tøc cæ phÇn kh«ng cè ®Þnh mµ phô thuéc vµo t×nh h×nh kinh doanh cña c«ng ty. 15
  17. Generated by Foxit PDF Creator © Foxit Software http://www.foxitsoftware.com For evaluation only. Cæ phiÕu ®­îc mua b¸n trªn thÞ tr­êng gäi lµ trÞ gi¸ cæ phiÕu.ThÞ gi¸ cæ phiÕu kh«ng ph¶i lµ sè tiÒn ghi trªn mÆt phiÕu, mµ lµ mét sè tiÒn ®em göi ng©n hµng sÏ thu ®­îc mét sè lîi tøc b»ng lîi tøc cæ phÇn. C«ng ty cæ phÇn ngoµi ph¸t hµnh cæ phiÕu cßn ph¸t hµnh tr¸i kho¸n. Ng­êi mua tr¸i kho¸n ®­îc nhËn lîi tøc cè ®Þnh nh­ng kh«ng ®­îc dù ®¹i héi lîi tøc cæ ®«ng. ThÞ tr­êng chøng kho¸n lµ n¬i mua b¸n c¸c chøng kho¸n cã gi¸ trÞ. Giao dÞch theo h×nh thøc tÝn dông ng­êi mua chøng kho¸n chi tr¶ mét phÇn, phÇn cßn l¹i do ng­êi m«i giíi cña sè dÞch vô øng tr­íc vµ h­ëng lîi tøc vÒ sè tiÒn øng tr­íc cho ng­êi mua. §Þa t«: Nhµ t­ b¶n kinh doanh n«ng nghiÖp ph¶i thuª ruéng ®Êt vµ c«ng nh©n ®Ó tiÕn hµnh s¶n xuÊt, do ®ã t­ b¶n ph¶i trÝch ra mét phÇn do c«ng nh©n t¹o ra ®Ó tr¶ cho ®Þa chñ d­íi h×nh thøc ®Þa t«. §Þa t« TBCN lµ phÇn gi¸ trÞ thÆng d­ cßn l¹i sau khi ®· trõ ®i phÇn lîi nhuËn b×nh qu©n cña nhµ t­ b¶n kinh doanh ruéng ®Êt. §Þa t«=m-P. C¬ chÕ kinh tÕ cña t­ b¶n ®éc quÒn tõ ®ã suy ra lîi nhuËn ®éc quyÒn. §éc quyÒn ra ®êi tõ tù do c¹nh tranh, nã lo¹i bá sù thèng trÞ cña tù do c¹nh tranh nh­ng kh«ng thñ tiªu ®­îc c¹nh tranh mµ c¹nh tranh cµng trë nªn gay g¾t . C¹nh tranh dÉn ®Õn ®éc quyÒn còng ®Ó c¹nh tranh tèt h¬n b¶n chÊt kinh tÕ cña chñ nghÜa t­ b¶n ®éc quyÒn vÉn dùa trªn c¬ së chiÕm h÷u t­ nh©n t­ b¶n chñ nghÜa vÒ t­ liÖu s¶n xuÊt. §éc quÒn chiÕm gi÷ vÞ trÝ thèng trÞ trong nÒn kinh tÕ thÓ hiÖn ë sù ®éc chiÕm c¸c nguån nguyªn liÖu, ph­¬ng tiÖn vËn t¶i ,thÞ tr­êng vèn ,nh©n c«ng, quy luËt kinh tÕ c¬ b¶n vÉn lµ quy luËt gi¸ trÞ thÆng d­, song biÓu hiÖn bªn ngoµi lµ quy luËt lîi nhuËn ®éc quyÒn cao. 16
  18. Generated by Foxit PDF Creator © Foxit Software http://www.foxitsoftware.com For evaluation only. Ch­¬ng II Vai trß cña lîi nhuËn Lîi nhuËn ®ãng vai trß rÊt lín trong nÒn kinh tÕ nã ¶nh h­ëng c¶ ®Õn chÝnh trÞ- x· héi vµ len lái vµo mäi mÆt cña ®êi sèng x· héi trong mäi nÒn kinh tÕ thÞ tr­êng. Nh­ ta ®· biÕt mäi sù vËt hiÖn t­îng ®Òu cã tÝnh hai mÆt : mÆt tÝch cùc vµ mÆt tiªu cùc. VÊn ®Ò ®Æt ra lµ ta ph¶i ph¸t triÓn mÆt tÝch cùc h¹n chÕ mÆt tiªu cùc nh­ thÕ nµo ®Ó ph¸t huy ®­îc vai trß cña nã. I. Lîi nhuËn trong nÒn kinh tÕ : a. Lîi nhuËn thóc ®Èy lùc l­îng s¶n xuÊt ph¸t triÓn: Víi môc ®Ých P c¸c nhµ t­ b¶n ®Ó t¹o ra P ngµy cµng nhiÒu. Tr­íc ®©y hä cã thÓ t¹o ra P b»ng c¸ch kÐo dµi ngµy lao ®éng cña ng­êi c«ng nh©n nh­ng ph­¬ng ph¸p ®ã gÆp sù chèng cù cña giai cÊp c«ng nh©n v× vËy hä chuyÓn sang ph­¬ng ph¸p bãc lét mét c¸ch tinh vi h¬n. Nhµ t­ b¶n ¸p dông kü thuËt míi vµo s¶n xuÊt vµ b¾t buéc ng­êi c«ng nh©n ph¶i t¨ng n¨ng suÊt lao ®éng cña m×nh lªn. Nh­ng chÝnh môc ®Ých ¸p dông kü thuËt míi ®· lµm cho c¸c nhµ t­ b¶n ®Çu t­ ngµy cµng nhiÒu vµo vÊn ®Ò nghiªn cøu khoa häc. Nh÷ng ph¸t minh khoa häc lÇn l­ît ra ®êi ®Æc biÖt lµ trong thÕ kû 19-20. Nã ®· ®­îc lùc l­îng s¶n xuÊt ph¸t triÓn mét c¸ch nhanh chãng . YÕu tè nµy ®· gióp cho nhµ t­ b¶n kh«ng chØ thu ®­îc lîi nhuËn ®¬n thuÇn mµ cßn thu ®­îc lîi nhuËn siªu ng¹ch. Ng­êi c«ng nh©n chÝnh lµ ng­êi trùc tiÕp sö dông vËn hµnh c¸c c«ng nghÖ míi v× vËy ®Ó qu¸ tr×nh sö dông ®­îc tiÕp diÔn víi hiÖu qu¶ kinh tÕ cao th× ng­êi c«ng nh©n b¾t buéc ph¶i n©ng cao tr×nh ®é,n©ng cao tay nghÒ nÕu kh«ng hä sÏ bÞ 17
  19. Generated by Foxit PDF Creator © Foxit Software http://www.foxitsoftware.com For evaluation only. ®µo th¶i bëi quy luËt ph¸t triÓn. Cßn vÒ mÆt nhµ t­ b¶n th× hä còng hiÓu r»ng ®Ó ®¹t ®­îc hiÖu qu¶ cao, tËn dông hÕt ®­îc chøc n¨ng cña c«ng nghÖ tiªn tiÕn th× hä ph¶i cã mét ®éi ngò c«ng nh©n lµnh nghÒ víi tr×nh ®é kü thuËt cao. V× vËy qu¸ tr×nh ®Çu t­ cho chiÕn l­îc n©ng cao tr×nh ®é trë thµnh yªu cÇu cÊp tÊt yÕu cña c¸c n­íc ph¸t triÓn vµ c¸c n­íc ®ang ph¸t triÓn. Do nhËn biÕt ®­îc vai trß quan träng cña nh÷ng lao ®éng cã tay nghÒ cao nªn hiÖn nay ®ang diÔn ra t×nh tr¹ng mua chuéc, l«i kÐo nh÷ng nhµ khoa häc, nh÷ng c«ng nh©n giái vÒ phÝa m×nh b»ng c¸c biÖn ph¸p kinh tÕ, tinh thÇn. §iÒu nµy dÉn ®Õn t×nh tr¹ng ch¶y m¸u chÊt x¸m ë c¸c n­íc ®ang ph¸t triÓn vµ trë thµnh mét t×nh tr¹ng b¸o ®éng cÇn ng¨n chÆn. b. P thóc ®Èy quan hÖ s¶n xuÊt ph¸t triÓn: Lùc l­îng s¶n xuÊt vµ quan hÖ s¶n xuÊt lu«n lu«n cã mèi quan hÖ biÖn chøng víi nhau tøc lµ khi lùc l­îng s¶n xuÊt ph¸t triÓn th× quan hÖ s¶n xuÊt còng ph¶i ph¸t triÓn vµ ng­îc l¹i. Do t¸c ®éng cña lîi nhuËn, do sù ph©n chia lîi nhuËn d­íi nhiÒu h×nh thøc kh¸c nhau mét c¸ch hÕt søc chÆt chÏ gi÷a c¸c bªn tham gia vµo qu¸ tr×nh ph©n chia ®· lµm cho chÕ ®é së h÷u ngµy cµng ®­îc cñng cè vµ ph¸t triÓn . Quan hÖ së h÷u ngµy cµng ®­îc th¾t chÆt h¬n, râ rµng h¬n gi÷a nhµ t­ b¶n vµ ng­êi lao ®éng nãi riªng, gi÷a c¸c c¸ nh©n trong x· héi nãi chung. Bªn c¹nh ®ã môc ®Ých P lu«n ®Æt c¸c nhµ kinh tÕ, c¸c tæ chøc kinh tÕ tr­íc yªu cÇu “hiÖu qu¶”. Lµm thÕ nµo ®Ó chi phÝ Ýt nhÊt mµ lîi nhuËn thu vÒ lµ lín nhÊt. §iÒu ®ã ®ßi hái tÝnh chuyªn m«n ho¸ cao vµ sù s¾p xÕp l¹i c¸c tæ chøc qu¶n lý. Tæ chøc l¹i c¸c bé phËn qu¶n lý vµ thiÕt lËp mèi quan hÖ gi÷a chóng ®Ó qu¸ tr×nh ho¹t ®éng ®­îc nhÞp nhµng th«ng suèt tr¸nh sù tr× trÖ kh«ng cÇn thiÕt trong mét sè kh©u nµo ®ã lµm ¶nh h­ëng tíi c¶ hÖ thèng qu¶n lý. H¹n chÕ bít mét sè bé phËn qu¶n lý cång kÒnh cßn gióp cho c¸c nhµ kinh tÕ gi¶m bít ®­îc mét phÇn chi phÝ (tiÒn l­¬ng) ®ång nghÜa víi viÖc t¨ng lîi nhuËn. 18
  20. Generated by Foxit PDF Creator © Foxit Software http://www.foxitsoftware.com For evaluation only. XuÊt ph¸t tõ môc tiªu æn ®Þnh vµ ph¸t triÓn cã kÕ ho¹ch ph©n bè lùc l­îng lao ®éng hîp lý, c©n ®èi trong nÒn kinh tÕ tèt ®Ó khai th¸c tèt nguån tµi nguyªn, kÕt hîp chÆt chÏ vµ thÝch ®¸ng lîi Ých x· héi, tËp thÓ vµ c¸ nh©n ng­êi lao ®éng, gi¸o dôc quan ®iÓm th¸i ®é vµ kü thuËt cho ng­êi lao ®éng. TÊt c¶ nh÷ng vÊn ®Ò ®Æt ra trªn ®Òu tõ lîi nhuËn vµ chÝnh nã ®· thóc ®Èy qu¸ tr×nh ph©n phèi theo lao ®éng diÔn ra m¹nh mÏ theo nguyªn t¾c lµm Ýt h­ëng Ýt, lµm nhiÒu h­ëng nhiÒu. Nh­ng cïng víi sù ph¸t triÓn cña kinh tÕ th× ngoµi ph©n phèi theo lao ®éng cßn cã sù ph©n phèi ngoµi thï lao lao ®éng th«ng qua c¸c quü phóc lîi tËp thÓ vµ x· héi... Trong thêi qu¸ ®é hiÖn nay ë n­íc ta cßn xuÊt hiÖn h×nh th¸i ph©n phèi theo vèn vµ tµi s¶n d­íi h×nh thøc c«ng ty cæ phÇn, c«ng ty tr¸ch nhiÖm h÷u h¹n... - P lµm chuyÓn ®æi kinh tÕ tù nhiªn sang kinh tÕ hµng ho¸ sang kinh tÕ thÞ tr­êng . Theo qu¸ tr×nh ph¸t triÓn cña lÞch sö, nÒn kinh tÕ ®· tr¶i qua rÊt nhiÒu h×nh thøc kh¸c nhau tõ h×nh thøc l¹c hËu ®Õn h×nh thøc tiªn tiÕn hiÖn ®¹i. §i tõ kinh tÕ tù nhiªn ®Õn kinh tÕ hµng ho¸ råi ®Õn kinh tÕ thÞ tr­êng qu¸ tr×nh nµy ph¸t triÓn song song víi môc ®Ých thu ®­îc lîi nhuËn ngµy cµng cao. Nh»m ®¶m b¶o nhu cÇu tèt h¬n vÒ cuéc sèng. B¾t ®Çu tõ nÒn kinh tÕ tù nhiªn ®ã lµ nÒn kinh tÕ tù cung tù cÊp, s¶n phÈm lao ®éng s¶n xuÊt ra dÒu tho· m·n nhu cÇu con ng­êi th× lu«n ph¸t triÓn vµ qu¸ tr×nh ph¸t triÓn lu«n h­íng tíi nh÷ng g× phï hîp h¬n. Hä kh«ng chØ muèn cã nh÷ng c¸i mµ hä lµm ra mµ cßn muèn nh÷ng c¸i mµ ng­êi kh¸c cã, hä kh«ng chØ muèn c¸c s¶n phÈm võa ®ñ mµ cßn muèn cã d­ ®Ó dù tr÷ ®iÒu ®ã dÉn ®Õn qu¸ tr×nh trao ®æi s¶n phÈm ®¬n thuÇn diÔn ra. Cïng víi nh÷ng nh­îc ®iÓm cña nã con ng­êi ta ®· qua qu¸ tr×nh quy ®æi vµ cuèi cïng qu¸ tr×nh mua b¸n víi ®ång tiÒn chung ®­îc quy ®Þnh. Kinh tÕ hµng ho¸ xuÊt hiÖn. Víi nÒn s¶n xuÊt hµng ho¸ s¶n phÈm s¶n xuÊt ra ®Ó b¸n trªn thÞ tr­êng mäi ng­êi ®­îc tù do bu«n b¸n trªn thÞ tr­êng, thÞ tr­êng ®­îc më réng ngµy cµng nhiÒu. C¬ së cña sù ra ®êi vµ tån t¹i cña s¶n xuÊt hµng ho¸ lµ ph©n c«ng lao ®éng x· héi vµ sù t¸ch biÖt vÒ kinh tÕ gi÷a nh÷ng ng­êi 19
ADSENSE

CÓ THỂ BẠN MUỐN DOWNLOAD

LV.01: Bộ Luận Văn Thạc Sĩ Quản Trị Kinh Doanh MBA
165 tài liệu
2062 lượt tải
THÔNG TIN
TRỢ GIÚP
HỖ TRỢ KHÁCH HÀNG
Theo dõi chúng tôi

Chịu trách nhiệm nội dung:

Nguyễn Công Hà - Giám đốc Công ty TNHH TÀI LIỆU TRỰC TUYẾN VI NA

LIÊN HỆ

Địa chỉ: P402, 54A Nơ Trang Long, Phường 14, Q.Bình Thạnh, TP.HCM

Hotline: 093 303 0098

Email: support@tailieu.vn

Giấy phép Mạng Xã Hội số: 670/GP-BTTTT cấp ngày 30/11/2015 Copyright © 2022-2032 TaiLieu.VN. All rights reserved.

 

Đồng bộ tài khoản
2=>2