Đề tài triết học " Về quan điểm đạo đức học của chủ nghĩa hậu hiện đại "

Chia sẻ: Nguyen Nhi | Ngày: | Loại File: PDF | Số trang:5

Thêm vào BST

Báo xấu

69
lượt xem 10
download

Download Vui lòng tải xuống để xem tài liệu đầy đủ

NGUYỄN HỒNG THUÝ – Về quan điểm đạo đức học của chủ nghĩa hậu hiện đại. - Post-Modernism’s Perspective towards Ethics

Chủ đề:

Bình luận(0) Đăng nhập để gửi bình luận!

Lưu

Nội dung Text: Đề tài triết học " Về quan điểm đạo đức học của chủ nghĩa hậu hiện đại "

TRI T HOC, S 7 (218), THANG 7 - 2009 V QUAN I M AO C HOC CUA CHU NGH A H U HI N AI NGUY N H NG THUY(*) lam ro quan i m ao c hoc cua chu ngh a h u hi n ai, tr c h t tac gia a noi v s xu t hi n cua cac thu t ng “h u hi n ai” va “chu ngh a h u hi n ai”. Ti p o, khi lu n giai quan i m ao c hoc cua chu ngh a h u hi n ai qua cac ai di n ti u bi u cua no, tac gia a cho th y, v i nh ng ng i theo chu ngh a h u hi n ai, ao c kh ng phai la nh ng quy t c co gia tr l u dai, ma la cam h ng sang tao. V i ho, ao c kh ng phai la m t cai a co h toa c xac nh tr c b i b n ph n hay l ng t m, ma la hanh ng cu th , la ph ng th c hanh ng trong i s ng xa h i, la ao c hoc trong hoan canh y p tri th c, co kha n ng ap ng c nh ng thach th c cua th i ai va a cai Cao th ng vao i s ng con ng i. rong vai n m g n y, cac thu t cua nha tri t hoc Phap - Jean Francois ng h u hi n ai (postmodern) va Lyotard (1924 - 1998) ra i th “h u hi n “chu ngh a h u hi n ai” (postmod- ai” b t u tr thanh m t thu t ng th i ernisme) a c nh c n nhi u Vi t th ng trong gi i nghi n c u khoa hoc xa Nam, c bi t la trong l nh v c v n hoc, h i. Lyotard soan tac ph m nay nh m t ngh thu t. Nh ng hi u ro n i dung bao cao th m nh theo n t hang cua s u xa, th c ch t cua chu ngh a h u hi n H i ng khoa hoc thu c ai hoc Quesbec ai, chung ta kh ng th d ng lai o, ma (Canada) v vi c hoach nh m t ch nh th c s c n phai ti p nh n no nh m t sach l u dai cho ai hoc va khoa hoc cac trao l u tri t hoc ph ng T y hi n ai. V i n c phat tri n trong b i canh ch u s tac t cach nay, chu ngh a h u hi n ai a gop ng manh me cua c ng ngh th ng tin ph n hoan thanh m t trong nh ng nhi m hi n ai. Tac ph m nhanh chong m ra vu c ban cua tri t hoc noi chung la h nh cu c tranh lu n s i n i va keo dai xung thanh v n hoa tri t hoc ca nh n hay nh n quanh h v n th nao la h u hi n ai. cach c ao. Cach t v n nh v y cho Khai ni m “h u hi n ai” nh n chung phep chung ta co c cai nh n t goc c s dung nh n manh xu h ng ao c hoc v chu ngh a h u hi n ai. chuy n ti p cua nh n loai sang m t th i Trong bai vi t nay, chung t i c pmt ai m i. Th i h u hi n ai c c tr ng vai cach ti p c n v i quan i m ao c b i s gia t ng t nh a dang v n hoa va s hoc theo chu ngh a h u hi n ai. ch i bo t duy toan th hoa, thu n nh t. Tr c h t, “chu ngh a h u hi n ai” Noi cach khac, v n hoa h u hi n ai ang nn c xem nh m t phong trao v n trong b i canh c n xem xet lai s khung hoa — tri t hoc. Thu t ng “h u hi n ai” hoang cua cac ai t s (grand — narrative) l n u ti n c ai a ra va a ra cung v i cac quy t c tro ch i. Noi m t cach lam g — v n nay a g y nhi u tranh (*) Thac s tri t hoc, ai hoc Duy T n, a N ng. cai trong gi i hoc thu t tr n th gi i, (**) Tac ph m nay a c Nha xu t ban Tri th c d ch ra ti ng Vi t, n m 2007 (ng i d ch: Ng n nh ng i u r t ro rang la, t n m 1979, Xuy n, ng i hi u nh va gi i thi u: Bui V n khi tac ph m Hoan canh h u hi n ai(**) Nam S n). 72
V QUAN I M AO C HOC CUA CHU NGH A H U HI N AI th t n gian, “h u hi n ai” la s hoai Ban th n I.Kant cung lu n tin t ng ao nghi i v i cac ai t s . o cung la s c hoc co th c x y d ng nh m t hoai nghi v t nh ng nh t gi a ti n b khoa hoc ch nh xac. Cac ch n ly ao c v n hoa va tri th c v i ti n b kinh t va hoc c n phai c lu n ch ng m t cach v s nh t th hoa ao c, kinh t v i c l p va kh ng phu thu c vao ch n ly ch nh tr . Chu ngh a h u hi n ai xu t cua ni m tin. Va, khac v i ni m tin t n phat t s kh ng co kha n ng v nguy n giao, th ni m tin co th t n tai trong t nh t c trong vi c nh n th c i s ng xa h i, a dang, ao c hoc m t khi co ky vong con ng i va th gi i cua no nh m t t ng tr thanh khoa hoc v cac ch n ly ao c th cac h th ng kinh t , ch nh tr , xa h i, trong hi n th c c n phai mang t nh ph v n hoa khep k n. Xa h i t ng lai se t bi n, mang gia tr chung cho toan nh n phu thu c vao m t nh n loai hoc ki u nh loai. Nh ng y, gia tr chung cho toan thuy t c u truc hay h th ng, ma phu nh n loai ma ao c hoc mang lai phai thu c nhi u h n vao m t th c li u hoc ng th i am bao c “s t tr cua ca (pragmaticque) cua “cac nguy n t ng n nh n” nh d a tr n kha n ng duy tr s ng ”. Trong t ng lai se co nhi u tro ch i th ng nh t cua cai T i ri ng co cua m t ng n ng khac nhau va o ch nh la t nh th c th ly t nh; noi cach khac, ca nh n co kh ng thu n nh t cua cac y u t , khi th duy tr nh h ng y ch cua m nh khi chung ch c nh h nh b ng nh ng tu n thu m nh l nh tuy t i: ch hanh manh ghep va ch co th t n tai nh ng theo quy t c ma khi tu n thu no, nh ng quy t nh lu n cuc b . Ph ng chung ta co th khi n no tr thanh quy t c th c nh n th c ma chu ngh a h u hi n chung(1). Ro rang, y, t do a b t u ai ch i bo a ra la s nh n th c nh c trao cho v th cua cai co kha n ng qua tr nh phan anh cai ph bi n nh ng lai tr thanh hi n th c trong l nh v c ao c oi hoi phai nh n th y s t tr ca nh n hoc. n chu ngh a hi n sinh - m t trao trong m i s ki n, hi n t ng. l u tri t hoc v i s ng n i t m cua ca Trong i u ki n h u hi n ai, cai co y nh n va nh n cach c ao, t do a c ngh a chu ao la nh n th c cac tro ch i coi la t nh th nh t cua hi n sinh th va ng n ng t no va quy t nh ganh vac h n n a, con xac nh thai ivi trach nhi m i v i cac quy t c va k t qua nguy n t c nay la trach nhi m — trach cua chung, trong o k t qua quan trong nhi m i v i t do. Ch ng han nh nh t la vi c ap dung cac quy t c cua tro K.Jaspers a vi t: “T do la tai san quy ch i ng n ng . o la n i dung c ban cua gia nh t; t do kh ng bao gi t n va ao c hoc h u hi n ai. cung kh ng t ng m t i. Con ng i ch B t ky ao c hoc nao cua tri t hoc co th gi g n t do n i ma no cy ph ng T y hi n ai cung quay tr lai v i th c va con ng i cam th y co trach quan i m ao c hoc cua I.Kant nh (1) Xem: Minh H p, Nguy n Thanh, Nguy n m t trong nh ng b ph n c u thanh co gia Anh Tu n. ai c ng l ch s tri t hoc ph ng T y. tr nh t trong toan b t t ng cua ng. Nxb T ng h p TP.H Ch Minh, 2006, tr.544. 73
NGUY N H NG THUY nhi m i v i no”(2). Trach nhi m y canh tranh, tranh ua cua tro ch i, n kh ng phai la b n ph n tr c m t l c muc ch th ng cua ng i ch i, m c du l ng xa la, Chua, nha c m quy n va ng coi no kh ng phai la c u canh, ma ch th m ch , ca cac chu n ao c xa la. n nh m t muc ch t th n cua tro ch i. gian, con ng i ch u trach nhi m v ban y cung la m t trong nh ng t t ng ao th n m nh, trach nhi m i v i t do nh c hoc h u hi n ai - s th m k n trong la c c u cua t n tai ng i. Nh v y, cho cac tro ch i cung v i t nh cao th ng cua t i tri t thuy t g n v i chu ngh a h u no. Trong tro ch i ng n ng , nguy n t c hi n ai v m t l ch ai la chu ngh a hi n ng x c ng b ng la cai r t c coi trong sinh th ao c hoc cua v n hoa ph ng va v nguy n t c, xa h i c n phai t n trong T y hi n ai la ao c hoc ca nh n. Cho nh ng tro ch i khac nhau va kh ng c t i th i i m nay, cac gia tr ph bi n, ao quy giam chung vao nhau. V i chu ngh a c hoc am ng, d lu n, truy n th ng h u hi n ai, s ng thu n la m t gia tr d ng nh a kh ng con co th ch p nh n r t ang ng , b i ng n ng la d bi t va c trong xa h i ph ng T y. cung do v y, kh ng th co cs ng Tr lai v i ao c hoc h u hi n ai thu n v ao c m t cach ph quat. chu ngh a, trach nhi m kh ng phai tr c V i nh ng ng i theo chu ngh a h u ti n g n v i t do, ma g n v i cac quy t c hi n ai, ao c kh ng phai nh ng quy cua tro ch i ng n ng . Vi c t con ng i t c co gia tr l u dai, ma la cam h ng vao cac tro ch i ng n ng a lam sang to sang tao. Ho kh ng quan t m n vi c b i canh v n hoa cua chu ngh a h u hi n cam h ng sang tao o se a m nh t i ai. Khoa hoc va c ng ngh th ng tin, u, ma quan trong h n la thoat khoi d truy n th ng a phat tri n va th m nh p lu n. i v i ho, ao c kh ng phai la vao i s ng con ng i manh me t i n i, cai a co s n m t h toa c xac nh t n tai cung v i th ng tin, tri th c a tr tr c b i b n ph n hay l ng t m, trong thanh i m ch nh y u cua con ng i hi n nh ng canh hu ng cu th , lu n oi hoi ai. Khi a y th c c s t n tai cua con ngu i phai hanh ng nh th nao. m nh n m trong cac tro ch i ng n ng , ca T bo con ng a vach s n, nh ng nh n phai n m ro trach nhi m cua m nh ng i theo chu ngh a h u hi n ai t trong vi c ki m soat, tu n thu va sang tao m nh tr c nh ng kha n ng m , ch a cac quy t c tro ch i. C n l u y r ng, cac tro t ng xu t hi n trong cu c i ho va khi ch i ng n ng kh ng nh ng co quy t c o, v i ho, trach nhi m tr n n n ng n trong ban th n chung, ma con co lu t gi a h n bao gi h t. Trong s chon l a y, nh ng ng i ch i. Va, h chu n a nguy n m i ca nh n u phai tu n thu cac khai cua v n hoa h u hi n ai cho phep chung ni m v s kh ng t ng dung, s gian ta noi r ng, cung m t tro ch i nh ng oan cua qua tr nh ti n hoa va v t nh a nh ng a ph ng khac nhau, nhom ng i dang, t nh cuc b , t nh kha th , t nh ph n khac nhau se tao ra nh ng “n c i” khac (2) K.Jaspers. Muc ch va s m nh cua l ch s . nhau. Lyotard cung h ng n t nh ch t N.Y., 1990, tr.100. 74
V QUAN I M AO C HOC CUA CHU NGH A H U HI N AI oan, t nh ng u nhi n, t nh b t nh, t nh cac mang y u t ng n ng mang t nh t s n i tai, t nh cao th ng, t nh toan ven trong khi v n con mang trong m nh t nh cua nh ng b ph n ri ng le. s th , t nh ch th , t nh mi u ta va m i V th c ch t, ao c hoc h u hi n ai th nay u ch theo m nh nh ng “tr s ch nh la ao c trong hoan canh y p dung hanh” c thu. tri th c cua xa h i hi n ai. Song, li u s Nh n loai chung ta ang s ng nga hi u bi t co lam cho con ng i s ng thi n t ng, n i giao nhau cua nhi u y u t h n kh ng? Tranh lu n v v n nay, o, do v y, chung ta kh ng nh t thi t phai Lyotard cho r ng, m t m t, tri th c khoa tao n n nh ng k t h p ng n ng co s n hoc kh ng phai la toan b tri th c, ban nh v thu c t nh va nh ng k t h p ng n th n no lu n xung t v i “tri th c t s ”; ng ma chung ta tao n n cung kh ng nh t m t khac, tri th c ngay cang phai h ng thi t phai co s t ng th ng v i nhau. ch u s tha hoa trong quan h v i ng i Trong b i canh o, m i ca nh n u co th bi t tri th c nay. Do v y, v n h p th c tham gia vao r t nhi u tro ch i, nhi u l n hoa phai c coi la m t ti n tr nh qua ch i trong cu c i m nh. Con t m th c o, cac nha l p phap co th ban b i u h u hi n ai th c h nh thanh nh m t lu t nay nh m t quy pham, con moi phat n l c m i nh m th c t nh con ng i tr c ng n khoa hoc th u phai tu n theo nh ng nguy c co th xay ra ti p tuc nguy n t c la thoa man m t t p h p cac suy t ng va ki n tao nh ng h nh th c i u ki n sao cho co th c coi nh m i, phu h p h n nh m bao v nh ng gia m t phat ng n khoa hoc va ng i di n tr ch th c cua th i hi n ai: t do va ng n co th a ra cac i u ki n o. V i khai phong ca nh n. V i quan i m nay, quan i m nay, chu ngh a h u hi n ai a Lyotard a nhi u l n nh n manh r ng, ph phan cac “ ai t s ” cua chu ngh a h u hi n ai kh ng phai la m t th i ky hi n ai va coi o ch la nh ng c u chuy n m i, ma la th i ky “vi t lai” m t s c mang t nh ch t th n thoai cua m t n n i m cua th i hi n ai, nh t la tham vong v n hoa t k v ni m tin va hanh ng cua no trong vi c t c s h p th c hoa th c ti n cua m nh va do v y, d b lam ph ng th c giai phong toan b nh n loai dung che y nh ng s i l p va b t b ng khoa hoc va ky thu t. n i v i moi li n k t xa h i cung nh M t s tri t gia theo chu ngh a h u trong th c ti n hanh ng. B i canh v n hi n ai a c g ng a ra nh ng giai hoa m i h nh thanh bu c con ng i phai phap cho ao c hoc h u hi n ai. Trong ch p nh n nh ng thach th c cua n n c ng s nay, co th k n Zygmunt Bauman nghi p t ban, cua ph ng ti n th ng tin v i tac ph m ao c hoc h u hi n ai ai chung va cung se bu c phai tham gia (Postmodern Ethics, Backwell, Oxford vao qua tr nh sang tao ra nh ng th c tai 1993). Trong tac ph m nay, Bauman a m i. B i le, cac “c ch si u t s ” a tr phan i vi c t ao c hoc tr n n n n n gia c i trong vi c h p th c hoa va do tang cua moi lu t l , b i theo ng, no se v y, cac “ ai t s ” bu c phai tan ra thanh dn n vi c gi i han trach nhi m ao 75
NGUY N H NG THUY c, khi cac lu t l nay tr thanh cai cua chung la nh ng ca nh n nho be, y u mach bao con ng i phai lam nh ng g va u i nh ng kh ng n c. Nh ng chu lam khi nao, b t ut u va khi nao nh n nay lu n c t trong m t mang k t thuc, th m ch chung con cho phep l i cac quan h ph c tap h n va n ng con ng i co th d ng lai m i khi ma moi ng h n bao gi h t, b i “du tre hay gia, th phai th c hi n a c th c hi n(3). giau hay ngheo, an ng hay an ba, con i v i ng, con ng ao c la phi ly; ng i ub t vao i m nut cua mach tac nh n ao c la cai kh ng th b ki m truy n th ng”. S c ng b ng lu n t n tai soat hay b ep bu c trong i s ng ao c; ao c la cai g o th m k n, kh ng moi i m nut cua qua tr nh truy n th ng th giai th ch c va nh t la kh ng bao ma trong o, t nh a dang kh ng ch c gi bi n thanh nh ng lu t nh ph quat. phep t n tai, ma con c bao v , cc V i quan i m nay, khi tr nh bay c s suy r i li n tuc pha v s ng thu n ao c hoc cua m nh, Bauman a ti n tam th i. Vi c pha huy nay se tao ra g n v i tri t gia ng i Phap - Levinas, nh ng th c tai m i, v i i u ki n la ng i tr nh bay quan i m ao c s ng nh ng th c tai y kh ng c phep quy v v ng i khac. ng cho r ng, s ng v th gi i cac v t th va ti n bac. i u nay ng i khac lam cho trach nhi m tr n n v han, v ng i khac kh ng phai la i cho th y ao c hoc h u hi n ai kh ng t ng co gi i han c danh cho muc ch ru bo hoan toan nh ng v n cua chu cua m t ai o, ma la m t chu th v han, ngh a hi n ai. No cung ph phan th ao t do, v i u ki n. Trach nhi m nay c cua chu ngh a sung bai hang hoa — v t qua nh ng g ng i o a co th ti n t , ph phan quan ni m coi “ ng ti n ho c kh ng th lam cho ng i khac. No la ke th ng tr th gi i”. Nh ng v n cung v t qua b t c hanh vi nao ma ao c nay sinh do s tha hoa cua con ng i o co th ho c kh ng th pham ng i trong xa h i hi n ai, cung v i phai, gi ng nh th ng i o a hy sinh v ng i khac tr c khi hy sinh v ban nh ng t n i u ao c truy n th ng cung th n m nh. i u nay cho th y Bauman a c chu ngh a h u hi n ai xem xet. kh ng th a nh n b t ky lu n c ch t che, Muc ch t i cao ma ao c hoc h u hi n khoa hoc nao cho con ng th c hi n ai t ra la x y d ng c s n n tang cho ao c. V i ng, o d ng nh la m t m t n n ao c hoc m i, n n ao c hoc i u phi ly ma o, chung ta phai th c co th ap ng c nh ng thach th c cua hi n nh ng cam k t ao c nghi m ng t th i ai, b sung vao i s ng con ng i nh t cua m nh. nh ng khat vong va ly t ng c thu — cai ao c hoc h u hi n ai kh ng t ra v n ngu n g c xu t th n, gi i t nh, Cao th ng ma nh n loai c n h ng t i. tu i tac,… V i no kh ng con cac ai t s , (3) Xem: Zygmunt Bauman. ao c hoc h u hi n thay vao o la cac ti u t s ma chu nh n ai. Backwell, Oxford, 1993, tr.13. 76