Di sản truyền thống: Dân chủ hay thiếu dân chủ

DI S¶N TRUYÒN THèNG: D¢N CHñ HAY THIÕU D¢N CHñ<br /> <br /> Hå SÜ Quý(*)<br /> <br /> <br /> “Nh©n quyÒn, tù do, d©n chñ lµ xu h−íng kh«ng thÓ ®¶o<br /> ng−îc vµ lµ ®ßi hái kh¸ch quan cña x· héi loµi ng−êi. ViÖt<br /> Nam kh«ng ph¶i ngo¹i lÖ”(**) - NguyÔn TÊn Dòng<br /> <br /> <br /> <br /> <br /> V iÖt Nam cã chiÒu dµi lÞch sö hµng<br /> ngh×n n¨m. Qu¸ tr×nh dùng n−íc vµ<br /> gi÷ n−íc gian khã víi c¸c cuéc kh¸ng<br /> nhiªn trong thùc hµnh d©n chñ cña<br /> céng ®ång. (*)<br /> Thãi quen vµ tr×nh ®é thuÇn thôc<br /> chiÕn chèng ngo¹i x©m, më mang bê câi, ®ã ®−îc thÓ hiÖn trong c¸c quan niÖm<br /> chinh phôc ®¹i d−¬ng ®Ó ph¸t triÓn ®Êt vµ ý kiÕn, c¸c th¸i ®é vµ c¸ch øng xö<br /> n−íc ®· ®Ó l¹i cho c¸c thÕ hÖ sau mét di cña c¸c thµnh viªn céng ®ång ®èi víi hÖ<br /> s¶n v¨n hãa ®a d¹ng, nh©n v¨n vµ kh¸ thèng quyÒn lùc, kÓ c¶ thÕ quyÒn vµ<br /> ®Ëm b¶n s¾c. V¨n hãa ViÖt Nam, do vËy, thÇn quyÒn, ®èi víi c¸c quyÕt ®Þnh<br /> trªn nhiÒu b×nh diÖn rÊt xøng ®¸ng ®−îc mang tÝnh céng ®ång, ®èi víi b¶n th©n<br /> ngîi ca vµ tù hµo. Tuy thÕ, trong suèt quan hÖ céng ®ång vµ ®èi víi c¸c thµnh<br /> chiÒu dµi lÞch sö Êy, cã mét lo¹i v¨n hãa viªn kh¸c. (**)<br /> mµ nÕu chän ra c¸c vÝ dô ®Ó chøng minh<br /> §ã lµ nh÷ng gi¸ trÞ vµ ph−¬ng thøc<br /> r»ng ViÖt Nam ®· Ýt nhiÒu cã tõ trong<br /> øng xö, nh÷ng khu«n mÉu vµ chuÈn<br /> truyÒn thèng th× còng cã thÓ chän ®−îc -<br /> mùc giao tiÕp... cña céng ®ång vµ cña<br /> v¨n hãa d©n chñ. Nh−ng sÏ lµ ®i qu¸ xa<br /> c¸c thµnh viªn x· héi ®èi víi trËt tù c¸c<br /> nÕu nãi v¨n hãa d©n chñ ë x· héi ViÖt<br /> giai tÇng x· héi, c¸c thiÕt chÕ tæ chøc x·<br /> Nam truyÒn thèng ®· ®ñ ®Ó ®ãng vai trß<br /> héi, c¸c quan hÖ x· héi, c¸c quan hÖ t©m<br /> lµ ®iÒu kiÖn, lµ tiÒn ®Ò ®Ó x©y dùng nÒn<br /> linh, tÝn ng−ìng. Thãi quen t«n träng<br /> d©n chñ hiÖn ®¹i, hoÆc còng lµ qu¸ ®µ<br /> hay xem th−êng ý kiÕn ng−êi kh¸c; tËp<br /> nÕu ai ®ã c¶m thÊy tù hµo vÒ v¨n hãa<br /> qu¸n cã hay kh«ng cã th¶o luËn céng<br /> d©n chñ truyÒn thèng ë ViÖt Nam.<br /> ®ång tr−íc vµ sau khi ra quyÕt ®Þnh;<br /> I. V¨n hãa d©n chñ th¸i ®é vµ hµnh vi biÓu thÞ viÖc chÊp<br /> 1. Tr−íc hÕt, kh«ng thÓ kh«ng nãi hµnh hay ph¶n kh¸ng quyÕt ®Þnh tËp<br /> ®Õn b¶n th©n kh¸i niÖm v¨n hãa d©n<br /> (*)<br /> chñ (Xem: Словарь-справочник, 1996). GS.TS., ViÖn Th«ng tin Khoa häc x· héi.<br /> hosiquy.thongtin@gmail.com<br /> V¨n hãa d©n chñ, hiÓu mét c¸ch ®¬n (**)<br /> Thñ t−íng NguyÔn TÊn Dòng tr¶ lêi pháng<br /> gi¶n lµ thãi quen trong quan niÖm vµ vÊn t¹i ViÖn Koerber, Berlin, §øc, ngµy<br /> ®¸nh gi¸, møc ®é thuÇn thôc vµ tù 15/10/2014 (Thñ t−íng, 2014)<br /> 4 Th«ng tin Khoa häc x· héi, sè 3.2015<br /> <br /> <br /> thÓ, ý kiÕn ng−êi trªn, th¸i ®é ng−êi II. D©n chñ c«ng x· vµ d©n chñ lµng x·<br /> kh¸c; lèi øng xö l¾ng nghe hay bµi b¸c 1. VÊn ®Ò lµ ë chç cã luång ý kiÕn<br /> víi ý kiÕn kh¸c biÖt, víi ý kiÕn thiÓu sè, l©u nay vÉn cho r»ng, x· héi ViÖt Nam<br /> víi quyÒn lîi cña nhãm thiÓu sè; th¸i ®é truyÒn thèng thùc ra kh«ng ®Õn nçi mÊt<br /> t«n träng hay kú thÞ ®èi víi tÝn ng−ìng, d©n chñ hay Ýt ra, còng cã d©n chñ kiÓu<br /> t«n gi¸o vµ víi tÝn ng−ìng, t«n gi¸o cña riªng cña m×nh. §ã lµ kiÓu “d©n chñ<br /> ng−êi kh¸c... thÓ hiÖn tr×nh ®é v¨n hãa c«ng x·” ®−îc h×nh thµnh mét c¸ch tù<br /> d©n chñ truyÒn thèng. ph¸t tr−íc khi V−¬ng quèc §¹i ViÖt ®éc<br /> 2. Nãi ®Õn v¨n hãa d©n chñ, ng−êi lËp ®−îc thµnh lËp víi nh÷ng quan<br /> ta chó ý ®Õn tÝnh x¸c ®Þnh, tÝnh bÒn niÖm s¬ khai vÒ b×nh ®¼ng céng ®ång.<br /> v÷ng cña c¸c quan niÖm, th¸i ®é vÒ d©n VÒ d©n chñ c«ng x·, GS. Cao Huy<br /> chñ vµ viÖc thùc hµnh d©n chñ cña céng §Ønh viÕt: “Cho ®Õn khi V−¬ng quèc §¹i<br /> ®ång. Nh÷ng nÒn d©n chñ ph¸t triÓn ViÖt ®−îc h×nh thµnh ®éc lËp sau cuéc<br /> cao, cã lÞch sö dµi l©u th−êng cã tr×nh ®é chiÕn tranh gi¶i phãng d©n téc dai d¼ng,<br /> v¨n hãa d©n chñ cao h¬n, s©u s¾c h¬n. kiªn tr× ngãt ngµn n¨m, th× truyÒn<br /> Tuy vËy, nh÷ng x· héi chËm ph¸t triÓn thèng céng ®ång d©n téc còng ®−îc ph¸t<br /> còng cã thÓ cã v¨n hãa d©n chñ ë tr×nh huy, nÒn d©n chñ c«ng x· ®−îc t«n<br /> ®é cña hä. §«i khi cã nh÷ng thãi quen, träng, tÝn ng−ìng d©n gian ®−îc duy tr×.<br /> tËp tôc cña mét vµi x· héi truyÒn thèng Nhµ n−íc quý téc xuÊt th©n tõ c¸c céng<br /> mµ hiÖn ch−a ph¶i lµ c¸c x· héi ph¸t ®ång bé téc m¹nh nhÊt nh− §inh, Lª,<br /> triÓn cao l¹i ®−îc ®¸nh gi¸ lµ ®¹t tíi Lý, TrÇn tuy ®ang trªn ®µ phong kiÕn<br /> tr×nh ®é d©n chñ còng kh¸ cao so víi c¸c hãa, nh−ng l¹i rÊt cÇn mét t«n gi¸o<br /> khu«n mÉu cña d©n chñ hiÖn ®¹i. phiÕm thÇn luËn, vµ mét chñ nghÜa ®¹i<br /> tõ ®¹i bi (PhËt cã ë mäi n¬i, ai còng<br /> Nãi r»ng v¨n hãa d©n chñ thÓ hiÖn thµnh PhËt ®−îc, PhËt th−¬ng yªu tr¨m<br /> kh«ng chØ trong øng xö víi hÖ thèng hä). Vua lµ Bå t¸t hiÖn th©n cña §øc<br /> quyÒn lùc mµ cßn c¶ trong øng xö víi PhËt ®Ó ®Ò cao vµ phæ biÕn hãa v−¬ng<br /> c¸c quan hÖ t©m linh, tÝn ng−ìng, quyÒn vµ thèng nhÊt d©n téc, nghÜa lµ<br /> ng−êi ta chó ý ®Õn sù b×nh ®¼ng cña quy tÊt c¶ c¸c c«ng x· cã quyÒn tù trÞ (cã<br /> c¸c thµnh viªn x· héi tr−íc c¸i thiªng lÖ lµng vµ thÇn thµnh hoµng riªng) vµo<br /> (Cult). Cã nh÷ng céng ®ång, c¸c thµnh mét mèi (phÐp vua vµ ¬n vua). V× vËy<br /> viªn hoµn toµn b×nh ®¼ng tr−íc ®Êng ®¹o PhËt vÉn chiÕm ®Þa vÞ chñ yÕu: “§Êt<br /> tèi cao, tr−íc c¸i thiªng, tr−íc c¸i siªu vua, chïa lµng, phong c¶nh Bôt” nãi lªn<br /> nhiªn. Nh−ng còng nhiÒu céng ®ång, lßng d©n cßn t¸n d−¬ng ®¹o PhËt, nãi<br /> th©n phËn con ng−êi bÞ ph©n biÖt ngay lªn sù viÖc nhµ chïa cßn ®−îc thay mÆt<br /> c¶ tr−íc c¸i siªu nhiªn. “Bå t¸t vua” qu¶n lý ®Êt lµng vµ ®êi sèng<br /> 3. MÆc dï vËy, v¨n hãa d©n chñ mµ tinh thÇn ë lµng. Còng v× vËy mµ chÕ ®é<br /> c¸c x· héi hiÖn ®¹i ®ang h−íng tíi ®Òu t¨ng th«ng (quèc t¨ng) h×nh thµnh cã<br /> lµ viÖc biÕn c¸c tiªu chuÈn d©n chñ ch©n rÕt xuèng tËn s− lµng, gÇn nh− lµ<br /> toµn nh©n lo¹i trë thµnh c¸c khu«n tæ chøc hµnh chÝnh - t«n gi¸o kiÓu<br /> th−íc phæ th«ng ®−îc thùc thi phæ biÕn Khmer vµ Lµo mµ ngµy nay ta cßn quan<br /> trong c¸c x· héi, ngÊm s©u vµo ®êi sèng s¸t ®−îc” (Cao Huy §Ønh, 2004).<br /> b×nh th−êng cña mçi con ng−êi, mçi 2. Kh«ng thÊy t¸c gi¶ nµo ph©n biÖt<br /> céng ®ång. r¹ch rßi d©n chñ c«ng x· víi d©n chñ<br /> Di s¶n truyÒn thèng… 5<br /> <br /> lµng x·. ChØ biÕt r»ng d−êng nh− d©n Minh Th«ng, 2008; Cao Tù Thanh,<br /> chñ c«ng x· cã nguån gèc sím h¬n. Cßn 2009; TrÇn Ngäc V−¬ng, 2009).<br /> ngµy nay, nh÷ng ¶nh h−ëng ®äng l¹i tõ<br /> 3. VÒ d©n chñ lµng x·, GS. NguyÔn<br /> xa x−a trong t©m thøc ng−êi ViÖt, cã lóc<br /> §¨ng Thôc viÕt: “NÕu chóng ta ®Þnh<br /> lµ dÊu Ên cña b×nh ®¼ng c«ng x·, ®«i khi<br /> nghÜa d©n chñ lµ mét hÖ thèng chÝnh<br /> l¹i lµ dÊu Ên cña b×nh ®¼ng cña kiÓu tæ<br /> phñ do d©n bÇu ra ®Ó phôc vô quyÒn lîi<br /> chøc lµng, mét thiÕt chÕ x· héi t−¬ng<br /> cña ng−êi d©n vµ trong hÖ thèng chÝnh<br /> ®èi thuÇn ViÖt.<br /> quyÒn nµy, quyÒn lùc n»m ë trong tay<br /> “D©n chñ lµng x·” trong quan niÖm cña d©n chóng, th× chÕ ®é lµng hay x·,<br /> chung th−êng ®−îc hiÓu lµ mét lo¹i h×nh nh− hÖ thèng lµng x· cæ cña ViÖt Nam,<br /> d©n chñ cña c− d©n n«ng nghiÖp lµm qu¶ thËt lµ mét chÕ ®é d©n chñ ®Æc biÖt.<br /> chñ ruéng ®Êt vµ ®êi sèng x· héi, thùc §iÒu ®éc ®¸o nhÊt cña c¸i nÒn d©n chñ<br /> hµnh mét lo¹i h×nh d©n chñ Nho gi¸o s¬ khai nµy chÝnh lµ chç tù nã h×nh<br /> trén lÉn víi b×nh ®¼ng cña PhËt gi¸o vµ thµnh, mang b¶n chÊt tù trÞ, råi l¹i tù<br /> tù do cña §¹o gi¸o. KiÓu d©n chñ nµy tù nã thÝch nghi víi mét hÖ thèng trung<br /> ph¸t vµ ®¹t tíi møc ®é c«ng b»ng t−¬ng −¬ng chuyªn chÕ cña chÕ ®é qu©n chñ ¸<br /> ®èi tr−íc niÒm tin vµo PhËt, tr−íc gi¸o §«ng. Cho nªn cã thÓ nãi quèc gia ViÖt<br /> lý Nho gi¸o, tr−íc s¶n xuÊt tiÓu n«ng, Nam gièng nh− mét hÖ thèng chÝnh<br /> tr−íc b·o lò thiªn tai, vµ tr−íc c¶ c¬ héi quyÒn liªn bang... Tæ chøc x· héi vµ<br /> ®ç ®¹t lµm quan... Kh«ng ph¶i lµ ®a sè chÝnh trÞ cña ViÖt Nam gåm cã hai hÖ<br /> nh−ng râ rµng cã kh«ng Ýt ý kiÕn cho thèng ®èi lËp nhau vµ chång lªn nhau.<br /> r»ng, Nho gi¸o, PhËt gi¸o cïng víi mét ë d−íi h¹ tÇng lµ mét nÒn d©n chñ ®¹i<br /> sè lo¹i h×nh v¨n hãa truyÒn thèng kh¸c nghÞ, tù trÞ vµ ®¹i chóng; ë trªn th−îng<br /> qua nhiÒu thêi ®¹i ®· t¹o ra t©m thøc tÇng lµ mét nÒn qu©n chñ chuyªn chÕ,<br /> tËp trung quyÒn lùc b»ng mét hÖ thèng<br /> ®Æc thï vÒ d©n chñ ë ng−êi ViÖt tr−íc<br /> quan l¹i. Hai ®Þnh chÕ nµy tuy kh¸c<br /> ®©y. “Trung qu©n” ë ViÖt Nam kh«ng<br /> nhau trªn c¨n b¶n nh−ng l¹i cïng tån<br /> “ngu trung”. “Tam c−¬ng ngò th−êng”<br /> t¹i qua bao nhiªu thÕ kû víi biÕt bao<br /> kh«ng qu¸ hµ kh¾c (thËm chÝ phô n÷<br /> nhiªu biÕn ®æi cña lÞch sö, trong lóc hßa<br /> ViÖt Nam trong x· héi truyÒn thèng cßn<br /> b×nh thÞnh v−îng còng nh− trong néi<br /> rÊt gÇn víi quan niÖm mÉu quyÒn, ®−îc<br /> chiÕn vµ ngo¹i x©m” (NguyÔn §¨ng<br /> h−ëng nhiÒu d©n chñ h¬n so víi phô n÷<br /> Thôc, 1958. tr.14).<br /> Håi gi¸o hoÆc phô n÷ ë Ên §é, Trung<br /> Quèc, NhËt B¶n...). ë chèn quan Nh− vËy, theo GS. NguyÔn §¨ng<br /> tr−êng, nÕu bÊt b×nh víi triÒu ®×nh, kÎ Thôc, c¬ chÕ qu¶n lý cña thiÕt chÕ lµng<br /> sÜ cã thÓ “treo Ên tõ quan” vÒ ë Èn. KÎ x· cæ truyÒn chÝnh lµ mét kiÓu “d©n chñ<br /> nghÌo hÌn vÉn cã c¬ héi ®ç ®¹t, lµm ®¹i nghÞ, tù trÞ vµ ®¹i chóng”. HÖ thèng<br /> quan. X· héi chÊp nhËn trËt tù “sÜ, chÝnh trÞ nµy tù ph¸t h×nh thµnh tõ<br /> n«ng, c«ng, th−¬ng” nh−ng vÉn kh«ng trong lÞch sö vµ thÝch nghi víi tÊt c¶ c¸c<br /> quªn “Phi th−¬ng bÊt phó”. D©n chñ “chÕ ®é qu©n chñ chuyªn chÕ, tËp trung<br /> lµng x· lµ cã thËt v× “PhÐp vua nh−ng quyÒn lùc b»ng mét hÖ thèng quan l¹i”.<br /> thua lÖ lµng” (Xem: NguyÔn §¨ng Ng−îc l¹i, chÕ ®é qu©n chñ chuyªn chÕ<br /> Thôc, 1958; Cao Xu©n Huy, 1995; Phan l¹i duy tr× vµ lîi dông hÖ thèng tù trÞ<br /> Huy Lª, 2006; Bïi Xu©n §Ýnh, 1998; Lª d©n chñ nµy ®Ó phôc vô cho sù tËp<br /> 6 Th«ng tin Khoa häc x· héi, sè 3.2015<br /> <br /> <br /> trung cña quyÒn lùc. TÝnh chÊt d©n chñ chèng l¹i sù khèng chÕ cña giai cÊp<br /> cña x· héi ViÖt Nam truyÒn thèng còng thèng trÞ ®èi víi céng ®ång th× nã còng<br /> b¾t nguån vµ ®−îc quy ®Þnh tõ sù phøc ®ång thêi t¸ch céng ®ång ra khái nhiÒu<br /> t¹p nµy. §iÓm tÝch cùc cña mét x· héi qu¸ tr×nh chung cña ®Êt n−íc”.<br /> qu©n chñ kh«ng qu¸ hµ kh¾c vµ ®iÓm<br /> - ý thøc c«ng d©n ë ViÖt Nam, do<br /> h¹n chÕ cña mét kiÓu d©n chñ nöa vêi<br /> tån t¹i trªn nÒn t¶ng x· héi truyÒn<br /> còng tõ ®©y mµ ra.<br /> thèng, do cã kÕt cÊu kh¸ ®¬n gi¶n, thiÕu<br /> 4. Víi t¸c gi¶ Cao Tù Thanh, c¸c gi¸ hoµn chØnh, thiªn vÒ c¸c néi dung chÝnh<br /> trÞ d©n chñ cña x· héi ViÖt Nam truyÒn trÞ, nªn tr−íc nh÷ng ®ßi hái hiÖn ®¹i vÒ<br /> thèng ®· cã tõ xa x−a trong lÞch sö. ¤ng sù ph¸t triÓn, chØ xuÊt hiÖn nh÷ng ®iÒu<br /> chøng minh vµ luËn gi¶i cho sù tån t¹i chØnh mang tÝnh ch¾p v¸ vÒ d©n chñ.<br /> cña nh÷ng gi¸ trÞ d©n chñ nµy b»ng mét<br /> §¸nh gi¸ chung, t¸c gi¶ Cao Tù<br /> lo¹t h×nh t−îng v¨n hãa ®−îc nªu trong<br /> Thanh cho r»ng, hµnh trang v¨n hãa<br /> truyÒn thuyÕt nh− Lang Liªu vµ sù tÝch<br /> truyÒn thèng cã nh÷ng yÕu tè trë thµnh<br /> b¸nh ch−ng b¸nh dµy, Mai An Tiªm vµ<br /> ®éng lùc vµ nguån lùc, nh−ng ng−îc l¹i<br /> sù tÝch bu«n b¸n d−a hÊu, Chö §ång Tö<br /> còng cã nh÷ng yÕu tè trë thµnh g¸nh<br /> - Tiªn Dung vµ ý t−ëng vÒ gi¶i phãng<br /> nÆng vµ trë ng¹i cho sù ph¸t triÓn cña<br /> phô n÷... Víi c¸c x· héi phong kiÕn sau<br /> ®Êt n−íc vµ con ng−êi ViÖt Nam.<br /> nµy, t¸c gi¶ còng dÉn ra c¸c quan niÖm<br /> TruyÒn thèng d©n chñ ch−a ®Çy ®ñ vµ<br /> vÒ b×nh ®¼ng vµ tù do cña Ph¹m Lam<br /> nhiÒu m©u thuÉn trong x· héi ViÖt Nam<br /> Anh, Hå Xu©n H−¬ng, Cao B¸ Qu¸t,<br /> lµ mét gi¸ trÞ nh− vËy.<br /> Tïng ThiÖn C«ng, NguyÔn BØnh Khiªm,<br /> §µo Duy Tõ, NguyÔn §×nh ChiÓu, 5. GS. Phan Huy Lª trªn c¬ së phª<br /> NguyÔn H÷u Hu©n, Hå Hu©n NghiÖp... ph¸n lèi luËn chøng cho d©n chñ truyÒn<br /> ®Ó nãi r»ng d©n chñ truyÒn thèng ë ViÖt thèng “chØ b»ng ph−¬ng ph¸p chän läc<br /> Nam lµ ®iÒu cã thËt chø kh«ng ph¶i t− liÖu” ®Ó chøng minh, chø kh«ng ph¶i<br /> hoang t−ëng. ¤ng cßn ®¸nh gi¸ r»ng, chÕ lµ “kh¸i qu¸t khoa häc” tõ viÖc ph©n<br /> ®é tuyÓn chän quan chøc qua khoa cö tÝch vµ tæng hîp mäi t− liÖu vµ lý gi¶i<br /> Nho gi¸o, hay thiÕt chÕ chÝnh trÞ chuyªn nguån gèc cña vÊn ®Ò trong nh÷ng ®iÒu<br /> can gi¸n vua, quan tham hoÆc quan l¹i kiÖn lÞch sö cô thÓ, ®· nªu ra mét sè<br /> ph¹m ph¸p b»ng chøc Ngù sö, lµ nh÷ng nhËn ®Þnh ®¸ng chó ý vÒ t×nh tr¹ng d©n<br /> biÓu hiÖn tÝch cùc cña v¨n hãa d©n chñ chñ ë x· héi ViÖt Nam truyÒn thèng<br /> truyÒn thèng. Tuy vËy, «ng còng thõa (Xem: Phan Huy Lª, 2006):<br /> nhËn r»ng (Cao Tù Thanh, 2009): - ë ViÖt Nam giai ®o¹n lÞch sö cæ<br /> - “X· héi phong kiÕn ViÖt Nam tån ®¹i, tr−íc khi Nhµ n−íc s¬ kú xuÊt hiÖn,<br /> t¹i trªn c¨n b¶n kinh tÕ tiÓu n«ng tù quan hÖ bãc lét n« lÖ chØ tån t¹i d−íi<br /> cÊp tù tóc chØ cã thÓ t¹o ra mét truyÒn d¹ng “chÕ ®é n« lÖ gia tr−ëng (n« tú)”.<br /> thèng d©n chñ nöa vêi”. Sù hµ kh¾c kiÓu chÕ ®é n« lÖ ë ch©u ¢u,<br /> - V¨n hãa d©n chñ truyÒn thèng do vËy, kh«ng thÊy cã ë ViÖt Nam.<br /> “song song víi viÖc b¶o vÖ c¸c thµnh - Thêi phong kiÕn, cïng víi sù ra<br /> viªn cña céng ®ång th× nã còng ®ång ®êi cña chÕ ®é t− h÷u, x· héi ViÖt Nam<br /> thêi ®Ì nÐn c¸c thµnh viªn b»ng søc xuÊt hiÖn tÇng líp ®Þa chñ t− h÷u vµ<br /> m¹nh cña céng ®ång, song song víi viÖc tÇng líp n«ng d©n cã Ýt nhiÒu ruéng ®Êt<br /> Di s¶n truyÒn thèng… 7<br /> <br /> t−. Sè ®«ng n«ng d©n lµ t¸ ®iÒn kh«ng hay c¸c x· héi Håi gi¸o. §ã lµ kiÓu d©n<br /> cã hoÆc Ýt cã ruéng ®Êt t−, canh t¸c ®Êt chñ tù ph¸t, s¬ khai g¾n víi c− d©n c«ng<br /> cña nhµ vua vµ ®Þa chñ. “Khuynh h−íng x· n«ng th«n, n«ng nghiÖp, g¾n víi thiÕt<br /> chung cña n«ng d©n ViÖt Nam lµ muèn chÕ lµng ViÖt tù trÞ, tù chñ, g¾n víi T©n<br /> cñng cè chÕ ®é ruéng ®Êt c«ng cña lµng Nho cëi më h¬n vµ ®ì ngu trung h¬n,<br /> x·”. Do ®ã “vÒ mÆt chÝnh trÞ, t− t−ëng g¾n víi v¨n hãa PhËt gi¸o kh¸ dÔ d·i vµ<br /> d©n chñ cao nhÊt cña n«ng d©n lµ b¹o b×nh ®¼ng, g¾n víi §¹o gi¸o ®· biÕn<br /> ®éng chèng l¹i chÕ ®é chuyªn chÕ, lËt ®æ t−íng (thay ®æi nhiÒu so víi ë Trung<br /> bän b¹o chóa, tham quan, c−êng hµo víi Quèc), kh¸ tù do vµ khuyÕn khÝch th¸i<br /> −íc m¬ mét x· héi c«ng b»ng cã vua ®é tù do. Trong t©m thøc d©n gian<br /> s¸ng t«i hiÒn”. NghÜa lµ “trong ®Êu truyÒn thèng, lý t−ëng vÒ c«ng b»ng,<br /> tranh x· héi, t− t−ëng d©n chñ cña n«ng b¸c ¸i, tù do, b×nh ®¼ng, kÓ c¶ b×nh ®¼ng<br /> d©n ViÖt Nam chØ dõng l¹i ë yªu cÇu giíi, còng cã mÇm mèng s¬ khai mang<br /> b×nh ®¼ng x· héi, b×nh ®¼ng tµi s¶n mµ mµu s¾c d©n chñ.<br /> møc ®é ph¸t triÓn cao nhÊt lµ chñ nghÜa<br /> b×nh qu©n vÒ kinh tÕ - x· héi vµ t− - Nh÷ng ý t−ëng cña c¸c häc gi¶<br /> t−ëng b¹o ®éng vÒ mÆt chÝnh trÞ... T− nh− NguyÔn §¨ng Thôc, Cao Xu©n<br /> t−ëng ®ã còng béc lé mÆt kh«ng t−ëng Huy, Cao Huy §Ønh, Phan Huy Lª, Cao<br /> vµ bÊt lùc cña ng−êi n«ng d©n trong sù Tù Thanh... vÒ sù tån t¹i cña mét kiÓu<br /> nghiÖp tù gi¶i phãng m×nh”. d©n chñ tù ph¸t, s¬ khai, g¾n víi tr×nh<br /> ®é ph¸t triÓn thÊp cña x· héi ViÖt Nam<br /> Nh− vËy, theo GS. Phan Huy Lª, ë truyÒn thèng, kh«ng ph¶i chØ lµ nh÷ng<br /> x· héi ViÖt Nam truyÒn thèng, t− t−ëng ph¸t biÓu c¶m tÝnh, ®Ò cao nÐt ®Ñp cña<br /> d©n chñ míi chØ lµ d©n chñ n«ng d©n víi ViÖt Nam x−a, mµ lµ kÕt qu¶ cña nh÷ng<br /> lý t−ëng cao nhÊt lµ b×nh ®¼ng c«ng x· nghiªn cøu nghiªm tóc, c«ng phu, cã c¬<br /> vÒ mét x· héi cã “vua s¸ng t«i hiÒn”. C¸c së ®Ó suy ngÉm. Nh−ng víi nh÷ng g× ®·<br /> cuéc khëi nghÜa n«ng d©n ch−a bao giê biÕt, viÖc kÕt luËn vÒ t¸c ®éng l¹c quan<br /> ®ông tíi c¸c vÊn ®Ò cña thÓ chÕ chÝnh hay tÝch cùc cña d©n chñ truyÒn thèng<br /> trÞ. NghÜa lµ cßn rÊt xa víi c¸c khu«n ®èi víi x· héi ngµy nay lµ hoµn toµn<br /> th−íc d©n chñ phæ th«ng ®Çu phiÕu, ®¹i ch−a ®ñ tin cËy. Toµn bé vÊn ®Ò cÇn thiÕt<br /> biÓu chÝnh trÞ, quyÒn lùc sè ®«ng nh− ph¶i ®−îc tiÕp tôc nghiªn cøu s©u thªm.<br /> Hy L¹p cæ ®¹i.<br /> - VÊn ®Ò lµ ë chç, dÉu cho x· héi<br /> 6. Víi nh÷ng ý kiÕn võa nªu trªn, vÒ<br /> ViÖt Nam truyÒn thèng cã mét kiÓu v¨n<br /> vÊn ®Ò “d©n chñ c«ng x·” hay “d©n chñ<br /> hãa d©n chñ riªng cña m×nh, th× kiÓu<br /> lµng x·” ë x· héi ViÖt Nam truyÒn thèng,<br /> d©n chñ Êy cho ®Õn ®Çu thÕ kû XX vÉn<br /> míi chØ cã thÓ nhËn xÐt ®−îc nh− sau:<br /> cßn xa míi ®¸p øng ®−îc nhu cÇu d©n<br /> - Cã ®ñ chøng cø vµ lý lÏ cho thÊy, chñ ë tr×nh ®é chung cña thêi ®¹i. Nã<br /> trong x· héi ViÖt Nam truyÒn thèng, rÊt thÊp so víi tr×nh ®é d©n chñ cña thÕ<br /> suèt chiÒu dµi lÞch sö kÓ tõ tiÒn sö ®Õn giíi vµ nã còng kh«ng mÊy cã ý nghÜa<br /> §inh, Lª... vµ ®Õn tËn c¸c v−¬ng triÒu trong viÖc ®ãng vai trß lµ c¬ së, lµ ®iÒu<br /> NguyÔn vÒ sau, cã thÓ cã mét lo¹i h×nh, kiÖn tèt lµnh cho nÒn d©n chñ hiÖn ®¹i<br /> mét kiÓu d©n chñ ë mét tr×nh ®é nhÊt n¶y në vµ ph¸t triÓn ë ViÖt Nam. ë thËp<br /> ®Þnh, nÕu so víi c¸c x· héi kh¸ kh¾c niªn 1930 t− t−ëng d©n chñ ph−¬ng T©y<br /> nghiÖt ®−¬ng thêi ë Trung Quèc, Ên §é trµn vµo ViÖt Nam, nÒn nÕp cña x· héi<br /> 8 Th«ng tin Khoa häc x· héi, sè 3.2015<br /> <br /> <br /> ViÖt Nam truyÒn thèng hÇu nh− ch¼ng t− c¸ch lµ mét lý luËn ý thøc hÖ, nghÜa<br /> gióp ®−îc g× ®Ó “khai d©n trÝ”. lµ lý luËn vÒ quyÒn lùc thèng trÞ, Nho<br /> - Trong khi ®ã, sù c¶n trë cña x· héi gi¸o ®· t×m ra mét thø b¶o bèi ®Ó duy<br /> ViÖt Nam truyÒn thèng ®èi víi sù tiÕp tr× ®Þa vÞ “d−êng nh− kh«ng thÓ bÞ thay<br /> thu t− t−ëng d©n chñ ph−¬ng T©y th× thÕ” cña nã, ®ã chÝnh lµ sù ®¶m b¶o vÒ<br /> ch¼ng nh÷ng ®Çu thÕ kû XX, mµ ®Õn lßng trung thµnh tuyÖt ®èi vµ v« ®iÒu<br /> tËn ngµy nay, vÉn cßn kh¸ râ nÐt. kiÖn cña mäi tÝn ®å cña häc thuyÕt nµy<br /> ®èi víi ng«i vua, vÞ trÝ quyÒn lùc tèi cao,<br /> 7. Khi t×m kiÕm nh÷ng chøng cø ®Ó duy nhÊt c¸ thÓ ho¸ ë mçi vµ mäi thêi<br /> chøng minh cho sù tån t¹i cña v¨n hãa ®iÓm cô thÓ, mét dßng hä chÝnh thèng<br /> d©n chñ truyÒn thèng ViÖt Nam, chóng duy nhÊt xÐt trong quan hÖ truyÒn thõa<br /> t«i thÊy hÇu nh− kh«ng cã t¸c gi¶ nµo lý gi÷a c¸c ®êi” (TrÇn Ngäc V−¬ng, 2007).<br /> gi¶i lo¹i h×nh v¨n hãa d©n chñ Êy ®· ®¹t<br /> ®Õn tr×nh ®é nµo, t−¬ng ®−¬ng víi x· héi Suèt chiÒu dµi lÞch sö, hÖ t− t−ëng<br /> thêi nµo ë c¸c nÒn d©n chñ ph¸t triÓn. qu©n v−¬ng phong kiÕn ®· t¹o ra ¸p lùc<br /> DÜ nhiªn c©u tr¶ lêi lµ kh«ng gi¶n ®¬n. khæng lå, ®Ì nÐn vµ ng¨n chÆn cã hiÖu<br /> Nh−ng kh«ng ®¸nh gi¸ ®−îc tr×nh ®é qu¶ mäi xu h−íng d©n chñ ho¸, t¹o ra<br /> thùc cña d©n chñ truyÒn thèng th× còng “tÝnh chÝnh ®¸ng” cho sù ®µn ¸p, tiªu<br /> khã nãi ®−îc nã ¶nh h−ëng nh− thÕ nµo, diÖt mäi tæ chøc, lùc l−îng hay ho¹t<br /> t¸c ®éng tÝch cùc hay tiªu cùc ë møc ®é ®éng chèng l¹i ®Þnh h−íng chuyªn chÕ<br /> nµo ®èi víi x· héi ViÖt Nam ngµy nay. cña nhµ n−íc trung −¬ng. §©y lµ luËn<br /> Sù nh×n nhËn vµ ®¸nh gi¸, do vËy khã ®iÓm cÇn thiÕt ph¶i nhÊn m¹nh ë GS.<br /> tr¸nh khái Ýt nhiÒu c¶m tÝnh khi ®Æt x· TrÇn Ngäc V−¬ng.<br /> héi ViÖt Nam hiÖn ®¹i ®ang trªn ®−êng<br /> ph¸t triÓn vµ héi nhËp trong t−¬ng quan 2. Chóng t«i muèn nãi r»ng, d©n<br /> víi di s¶n d©n chñ truyÒn thèng. chñ, nÕu ph¶i xem xÐt ®Õn c¸c di s¶n<br /> truyÒn thèng cña nã, th× nh©n lo¹i chØ cã<br /> III. D©n chñ hay thiÕu d©n chñ mét di s¶n truyÒn thèng xøng ®¸ng<br /> 1. VÒ sù c¶n trë cña Nho gi¸o ®èi víi ®−îc tÝnh ®Õn vµ ®−îc ®¸nh gi¸ cao -<br /> d©n chñ ë c¸c x· héi nh− Trung Quèc, nÒn d©n chñ Hy L¹p cæ ®¹i. §ã lµ nÒn<br /> ViÖt Nam, GS. TrÇn Ngäc V−¬ng viÕt: d©n chñ, nh− A. Lincoln ®· nhËn xÐt,<br /> “ViÖc Nho gi¸o ®−îc lùa chän vµ trë nªn hoµn toµn gièng víi nÒn d©n chñ Mü<br /> häc thuyÕt ý thøc hÖ ®éc t«n kÐo dµi h¬n ®Çu thÕ kû XIX, chØ kh¸c vÒ quy m« vµ<br /> hai ngµn n¨m trong lÞch sö chÝnh trÞ ph¹m vi thùc hµnh. Mét quy m« chØ lµ<br /> Trung Quèc, hµng ngh×n n¨m trong lÞch c¸c thµnh bang nhá bÐ bªn bê §Þa<br /> sö chÝnh trÞ NhËt B¶n, TriÒu Tiªn, ViÖt Trung H¶i h¬n 2000 n¨m tr−íc, cßn mét<br /> Nam ®· t¹o ra ¸p lùc khæng lå, ®Ì nÐn quy m« lµ toµn thÓ n−íc Mü hiÖn ®¹i.<br /> vµ ng¨n chÆn cã hiÖu qu¶ mäi ®Þnh Mét ph¹m vi chØ lµ giai cÊp chñ n« vµ<br /> h−íng d©n chñ ho¸, còng ®ång thêi t¹o th−îng l−u, lo¹i trõ n« lÖ, cßn mét ph¹m<br /> ra tÝnh chÝnh ®¸ng (LÐgitimitÐ – vi lµ toµn thÓ d©n chóng tõ Tæng thèng<br /> Legitimacy) cho sù ®µn ¸p, tiªu diÖt ®Õn ng−êi hÇu bµn, tõ ng−êi da tr¾ng<br /> nh»m vµo mäi tæ chøc, lùc l−îng hay ®Õn ng−êi da vµng, da ®en (Xem: Paul<br /> ho¹t ®éng chèng ®èi l¹i ®Þnh h−íng tËp Cartledge, 2011). Gäi nÒn d©n chñ Hy<br /> trung, thèng nhÊt mµ còng lµ chuyªn L¹p cæ ®¹i lµ di s¶n d©n chñ truyÒn<br /> chÕ ®ã cña nhµ n−íc trung −¬ng. Trong thèng v× lý t−ëng, nguyªn t¾c, quy t¾c,<br /> Di s¶n truyÒn thèng… 9<br /> <br /> c¸ch thøc... cña di s¶n d©n chñ nµy vÒ b×nh ®¼ng vµ c«ng b»ng, tù do vµ<br /> còng chÝnh lµ lý t−ëng, nguyªn t¾c, quy tr¸ch nhiÖm gi÷a thñ lÜnh vµ céng ®ång,<br /> t¾c, c¸ch thøc... cña nÒn d©n chñ hiÖn gi÷a ®µn «ng vµ ®µn bµ, gi÷a c¸c tÇng<br /> ®¹i - quyÒn lùc thuéc vÒ sè ®«ng, cã c¬ líp x· héi, gi÷a c¸c ®Þa ph−¬ng... ®·<br /> chÕ ng¨n l¹m quyÒn, cã quy t¾c thùc biÕn thµnh c¬ chÕ d©n chñ lµng x· víi lý<br /> thi phæ th«ng ®Çu phiÕu hoÆc d©n chñ t−ëng lµ d©n chñ n«ng d©n. §ã lµ nÒn<br /> ®¹i diÖn, ra quyÕt ®Þnh trªn c¬ së tham d©n chñ ®em l¹i sù b×nh ®¼ng vÒ quyÒn<br /> vÊn ®a sè, b×nh ®¼ng gi÷a c¸c l¸ lîi vµ tr¸ch nhiÖm ®èi víi “viÖc lµng”,<br /> phiÕu... DÔ hiÓu lµ t¹i sao nh÷ng x· héi mµ cao nhÊt lµ tr¸ch nhiÖm cña lµng<br /> cã di s¶n v¨n hãa Hy L¹p thuËn lîi h¬n tr−íc “viÖc n−íc” – viÖc cña vua, quèc<br /> trong viÖc t¨ng c−êng vµ ph¸t triÓn nÒn gia. B×nh ®¼ng vÒ quyÒn lîi vµ tr¸ch<br /> d©n chñ hiÖn ®¹i. nhiÖm ®em l¹i b×nh ®¼ng vÒ tµi s¶n vµ<br /> lao ®éng mµ lý t−ëng lµ chñ nghÜa b×nh<br /> C¸c di s¶n d©n chñ truyÒn thèng qu©n vÒ kinh tÕ - ai còng ®−îc canh t¸c<br /> kh¸c kh«ng ph¶i lµ kh«ng cã ý nghÜa g× ruéng ®Êt c«ng, ai giµu cã còng ®−îc së<br /> ®èi víi x· héi hiÖn ®¹i, nh−ng qu¶ thùc h÷u ruéng ®Êt t−. NÒn d©n chñ lµng x·<br /> ý nghÜa Êy rÊt h¹n chÕ. ThËm chÝ ngay cã mÆt d©n chñ chÝnh trÞ cña nã. Mçi<br /> c¶ NhËt B¶n, theo GS. TrÇn Ngäc suÊt ®inh trong lµng ®Òu b×nh ®¼ng vÒ ý<br /> V−¬ng, ®Õn nay vÉn lµ quèc gia duy kiÕn vµ cã vÞ thÕ t−¬ng ®èi trong lµng.<br /> nhÊt trªn thÕ giíi mµ dßng hä cÇm T− t−ëng b¹o ®éng chÝnh trÞ mµ cao<br /> quyÒn tõ thêi huyÒn sö vÉn ch−a tõng nhÊt lµ khëi nghÜa n«ng d©n th−êng<br /> bÞ thay thÕ. NhËt B¶n còng xa l¹ víi còng nhËn ®−îc sù ñng hé cña lµng.<br /> d©n chñ cho tíi tËn thêi Minh TrÞ Duy<br /> 4. VÒ mÆt t− t−ëng, tinh thÇn, t©m<br /> T©n. Sau khi ®· trë thµnh mét ®Õ quèc<br /> linh, d©n chñ lµng x· t¹o ®iÒu kiÖn ®Ó<br /> trÎ, NhËt B¶n còng kh«ng “theo g−¬ng”<br /> viÖc tiÕp thu Nho gi¸o, §¹o gi¸o, PhËt<br /> ch©u ¢u ®Ó x©y dùng mét thiÕt chÕ<br /> gi¸o ®−îc b×nh ®¼ng ë mäi thµnh viªn<br /> chÝnh trÞ d©n chñ. ChØ cã thÓ nãi ®Õn<br /> cña lµng. ë chiÒu ng−îc l¹i, t− t−ëng<br /> thùc tiÔn chÝnh trÞ d©n chñ vµ d©n chñ<br /> chèng ngu trung cña T©n Nho, t− t−ëng<br /> ho¸ ë NhËt B¶n sau khi ng−êi NhËt<br /> tù do cña §¹o gi¸o vµ nhÊt lµ t− t−ëng<br /> thÊt b¹i trong ChiÕn tranh thÕ giíi thø<br /> b×nh ®¼ng b¸c ¸i cña PhËt gi¸o l¹i lµm<br /> Hai (Xem: TrÇn Ngäc V−¬ng, 2010).<br /> cho d©n chñ lµng x· cã ý nghÜa h¬n, phæ<br /> §øng tr−íc nhu cÇu kh«ng thÓ l¶ng biÕn h¬n. Do sù tiÕp thu c¸c gi¸ trÞ tinh<br /> tr¸nh vÒ sù d©n chñ hãa toµn bé ®êi thÇn tõ bªn ngoµi vµo lµng x· ViÖt<br /> sèng x· héi ®Ó ph¸t triÓn, nÕu ph¶i ®iÓm Nam, kÓ c¶ Nho gi¸o, ch−a tõng bao giê<br /> l¹i hµnh trang cã ®−îc tõ truyÒn thèng, ®¹t tíi møc ®é triÖt ®Ó, nªn tÊt c¶ nh÷ng<br /> di s¶n lÞch sö cña ViÖt Nam lµ d©n chñ gi¸ trÞ tinh thÇn võa nãi, hßa quyÖn víi<br /> hay thiÕu d©n chñ? nhau trong mét t©m thøc d©n chñ t−¬ng<br /> 3. NÒn d©n chñ c«ng x· tù ph¸t vµ ®èi - kh«ng qu¸ cøng nh¾c nh−ng còng<br /> th¬ ng©y thêi nhµ n−íc s¬ kú ë ViÖt kh«ng khuyÕn khÝch thay ®æi, s¸ng t¹o;<br /> Nam ®óng lµ ®· ®−îc b¶o tån theo c¸ch kh«ng qu¸ sïng b¸i bÊt cø thø g×, kÓ c¶<br /> riªng cña nã qua tÊt c¶ c¸c triÒu ®¹i vua hay t«n gi¸o nh−ng còng kh«ng −a<br /> phong kiÕn tËp quyÒn, kÓ c¶ ë thêi Lª - cùc ®oan, chèng ®èi.<br /> TrÞnh, thµnh mét lo¹i h×nh d©n chñ ®Æc 5. VÒ c¸c thao t¸c, c¸ch thøc thùc<br /> thï - d©n chñ lµng x·. Nh÷ng ý t−ëng hµnh d©n chñ th× tr×nh ®é cña d©n chñ<br /> 10 Th«ng tin Khoa häc x· héi, sè 3.2015<br /> <br /> <br /> lµng x· cßn ë møc rÊt gi¶n ®¬n. ThiÕt ¸p. D©n, vÒ mÆt lý thuyÕt dï ®−îc an ñi<br /> chÕ c¸c Héi ®ång lµng hay c¸c chøc s¾c lµ cã thÓ “lËt thuyÒn” nh−ng thùc tÕ qu¸<br /> trong lµng cã vÎ rÊt chÆt chÏ nh−ng hiÕm qua h¬n 1000 n¨m, buéc ph¶i cã<br /> c¸ch thøc ra quyÕt ®Þnh cña c¸c thiÕt tr¸ch nhiÖm phôc tïng. ViÖc ®¸nh trèng<br /> chÕ nµy kh«ng æn ®Þnh, kh«ng thµnh kªu oan tr−íc cöa “Tam Ph¸p ty” lµ c¬<br /> quy tr×nh chÆt chÏ vµ gi÷a c¸c lµng còng chÕ cuèi cïng ®Ó tiÕng nãi cña d©n ®−îc<br /> th−êng kh¸c nhau nªn c¬ chÕ gi¸m s¸t t«n träng, nh−ng thùc tÕ còng t« ®iÓm<br /> thùc thi còng rÊt t−¬ng ®èi vµ kh«ng cho sù anh minh cña vua nhiÒu h¬n lµ<br /> nhÊt qu¸n. Tr−êng hîp quyÕt ®Þnh cho sù c«ng b»ng cña luËt ph¸p.<br /> nh−ng kh«ng ®−îc thùc hiÖn còng kh¸ - Sù b×nh ®¼ng tuyÖt ®èi gi÷a c¸c l¸<br /> phæ biÕn. §©y còng lµ mét trong nh÷ng phiÕu (ë ®©y lµ gi÷a c¸c suÊt ®inh trong<br /> lý do ®Ó gi¶i thÝch t¹i sao c¸c t− t−ëng lµng) còng ch−a hÒ cã trong c¬ chÕ d©n<br /> d©n chñ ch©u ¢u trµn vµo ViÖt Nam chñ truyÒn thèng.<br /> thêi nh÷ng n¨m 1930 l¹i kh«ng hÒ ®Õn<br /> ®−îc c¸c lµng, mµ chØ dõng l¹i ë mét sè - ý chÝ cña c¸c thµnh viªn x· héi<br /> ho¹t ®éng bÒ næi ë c¸c thµnh phè lín. (c«ng d©n, mçi ng−êi d©n trong lµng,<br /> thËm chÝ mçi suÊt ®inh trong lµng) ch−a<br /> IV. KÕt luËn<br /> hÒ ®−îc coi lµ mét tiÕng nãi x· héi cã<br /> Nh÷ng ®iÒu nãi trªn cho phÐp kÕt träng l−îng. Ng−îc l¹i, mçi c«ng d©n<br /> luËn r»ng, nÕu nÒn d©n chñ Hy L¹p ®Ó cña lµng ph¶i cã tr¸ch nhiÖm thùc thi<br /> l¹i cho ch©u ¢u, cho ph−¬ng T©y vµ cho mäi quyÕt ®Þnh cña lµng, kÓ c¶ nh÷ng<br /> toµn nh©n lo¹i mét di s¶n ®å sé vÒ d©n tr−êng hîp c¸ nh©n kh«ng ®ång ý.<br /> chñ tõ lý t−ëng ®Õn quan ®iÓm, tõ<br /> - ý t−ëng vµ quy tr×nh vÒ nguyªn<br /> nguyªn t¾c ®Õn khu«n mÉu, tõ c¸ch<br /> t¾c b¶o l−u ý kiÕn ch−a hÒ tån t¹i ë lµng<br /> thøc, quy t¾c ®Õn lé tr×nh thùc hiÖn,<br /> ViÖt. Cã ý kiÕn kh¸c th× chØ cã duy nhÊt<br /> thËm chÝ ®Õn c¶ quy tr×nh bá phiÕu vµ<br /> mét c¸ch lµ bá lµng ra ®i.<br /> lÊy phiÕu tÝn nhiÖm, th× nÒn d©n chñ<br /> c«ng x· vµ d©n chñ lµng x· ë ViÖt Nam - QuyÒn thiÓu sè kh«ng hÒ cã ë lµng<br /> míi chØ ®Ó l¹i cho x· héi hiÖn ®¹i t©m ViÖt. ViÖc n©ng ®ì c¸c quyÒn thiÓu sè ë<br /> thøc vÒ mét sù c«ng b»ng vµ b×nh ®¼ng x· héi ViÖt Nam truyÒn thèng chØ cã thÓ<br /> t−¬ng ®èi gi÷a c¸c thµnh viªn x· héi. tr«ng chê ë d− luËn x· héi, ë søc m¹nh<br /> Trong khi ®ã di s¶n thiÕu d©n chñ, ph¶n cña ®¹o ®øc x· héi.<br /> d©n chñ cña nÒn d©n chñ lµng x· nãi Nh− vËy, d©n chñ chØ víi nghÜa ®¬n<br /> riªng vµ cña toµn bé x· héi ViÖt Nam gi¶n nhÊt lµ “d©n lµ chñ”, trªn thùc tÕ<br /> truyÒn thèng nãi chung, l¹i ®Ì nÆng lªn còng ch−a hÒ cã ë thiÕt chÕ d©n chñ lµng<br /> x· héi hiÖn ®¹i: x· ViÖt Nam, tøc lµ ch−a hÒ cã ë x· héi<br /> - Ch−a hÒ cã quan niÖm vÒ quyÒn ViÖt Nam truyÒn thèng. Cßn víi nghÜa<br /> lùc cña sè ®«ng, cña céng ®ång ph¶i phøc t¹p h¬n, s©u s¾c h¬n “d©n chñ lµ<br /> ®−îc thÓ hiÖn trong quyÕt ®Þnh cña quyÒn lùc thuéc vÒ sè ®«ng, c¸c thiÕt chÕ<br /> ng−êi ®øng ®Çu hay cña héi ®ång lµng. x· héi ®−îc trao quyÒn ®Ó thùc thi<br /> Dï x· héi ngu trung hay Ýt ngu trung, quyÒn lùc cña sè ®«ng, cña céng ®ång”<br /> tiÕng nãi cña vua, ®Æc biÖt tiÕng nãi cña th× l¹i cßn xa l¹ h¬n víi x· héi ViÖt Nam<br /> vua sau khi ®i qua c¬ chÕ can gi¸n, bao truyÒn thèng. Thùc tÕ nµy lµ kh«ng thÓ<br /> giê còng lµ tiÕng nãi tèi th−îng. NÒn l¶ng tr¸nh. Vµ, thùc tÕ nµy lµ “g¸nh<br /> chuyªn chÕ qu©n v−¬ng cã quyÒn trÊn nÆng di s¶n” ®èi víi c¸c thÕ hÖ sau
<br /> Di s¶n truyÒn thèng… 11<br /> <br /> Tµi liÖu trÝch dÉn 11. Phan Huy Lª (2006), VÊn ®Ò d©n chñ<br /> trong truyÒn thèng ViÖt Nam,<br /> http://www.bbc.co.uk/vietnamese/vie<br /> 1. §µo Duy Anh (2000), ViÖt Nam v¨n<br /> tnam/story/2006/03/060328_phanhu<br /> hãa sö c−¬ng, Nxb. Héi nhµ v¨n,<br /> yle_danchu.shtml<br /> Hµ Néi.<br /> 12. Cao Tù Thanh (2009), TruyÒn thèng<br /> 2. Paul Cartledge (2011), The<br /> d©n chñ trong x· héi ViÖt Nam,<br /> Democratic Experiment,<br /> http://tiasang.com.vn/Default.aspx?ta<br /> http://www.bbc.co.uk/history/ancient<br /> bid=76&CategoryID=3&News=2796<br /> /greeks/greekdemocracy_01.shtml<br /> 13. Lª Minh Th«ng (2008), LuËt n−íc vµ<br /> 3. “Демократическая культура”,<br /> h−¬ng −íc lÖ lµng trong ®êi sèng<br /> Человек и общество,<br /> ph¸p lý cña c¸c céng ®ång lµng x·<br /> (Культурология) Словарь-<br /> ViÖt Nam, Héi th¶o ViÖt Nam häc<br /> справочник (1996), Изд. “Феникс”<br /> lÇn III, Ký hiÖu: VNH3.TB7.851.<br /> http://voluntary.ru/dictionary/1109/<br /> word/demokraticheskaja-kultura 14. Thñ t−íng: D©n chñ lµ xu thÕ kh«ng<br /> thÓ ®¶o ng−îc,<br /> 4. Bïi Xu©n §Ýnh (1998), H−¬ng −íc vÒ<br /> http://vietnamnet.vn/vn/chinh-<br /> qu¶n lý lµng x·, Nxb. Khoa häc X·<br /> tri/202481/thu-tuong--dan-chu-la-<br /> héi, Hµ Néi.<br /> xu-the-khong-the-dao-nguoc.html<br /> 5. Cao Huy §Ønh (2004), TuyÓn tËp t¸c<br /> 15. NguyÔn §¨ng Thôc (1958),<br /> phÈm, Nxb. Lao ®éng, Hµ Néi, Bµi:<br /> “Democracy in the Traditional<br /> Nho gi¸o trong lÞch sö t− t−ëng v¨n<br /> Vietnamese Society”, Vietnam Culture<br /> hãa ViÖt Nam, http://huc.edu.vn/chi-<br /> Series, No. 4, Saigon: Directorate of<br /> tiet/1130/Nho-giao-trong-lich-su-tu-<br /> Cultural Affairs, Ministry of National<br /> tuong-van-hoa-Viet-Nam.html<br /> Education.<br /> 6. Kim §Þnh (1970), ViÖt lý tè nguyªn,<br /> An Tiªm xuÊt b¶n. 16. TrÇn Ngäc V−¬ng (2007), L−ìng ®Çu<br /> chÕ Lª - TrÞnh vµ nh÷ng hÖ qu¶ x·<br /> 7. Cao Xu©n Huy (1995), T− t−ëng héi cña nã,<br /> ph−¬ng §«ng - Gîi nh÷ng tÇm nh×n http://www.hannom.org.vn/detail.as<br /> tham chiÕu, Nxb. V¨n häc, Hµ Néi. p?param=892&Catid=6<br /> 8. TrÇn §×nh H−îu (1994), §Õn hiÖn<br /> 17. TrÇn Ngäc V−¬ng (2010), D©n chñ<br /> ®¹i tõ truyÒn thèng, KX.07 xuÊt b¶n.<br /> hãa trong tiÕn tr×nh hiÖn ®¹i hãa ë<br /> 9. TrÇn Träng Kim (2003), Nho gi¸o, c¸c x· héi §«ng ¸,<br /> Nxb. V¨n häc, Hµ Néi. http://www.vusta.vn/vi/news/Thong-<br /> 10. Lª Thµnh Kh«i (2014), LÞch sö ViÖt tin-KH-CN/Dan-chu-hoa-trong-<br /> Nam tõ nguån gèc ®Õn gi÷a thÕ kû tien-trinh-hien-dai-hoa-cac-xa-hoi-<br /> XX, Nxb. ThÕ giíi, Hµ Néi. Dong-A-34552.html<br />