Dị vật hốc mắt xuyên sọ não ‐ nhân 7 trường hợp

Y Học TP. Hồ Chí Minh * Tập 18 * Phụ bản của Số 6 * 2014 <br /> <br /> Nghiên cứu Y học<br /> <br />  <br /> <br /> DỊ VẬT HỐC MẮT XUYÊN SỌ NÃO ‐ NHÂN 7 TRƯỜNG HỢP <br /> Trần Thiện Khiêm*, Trần Minh Huy**,Phan thị Diễm Kiều*, Tô Huỳnh Minh Tâm*, Huỳnh Lê Phương* <br /> <br /> TÓM TẮT <br /> Mục tiêu: Đánh giá đặc điểm lâm sàng, chẩn đoán hình ảnh và kết quả điều trị dị vật hốc mắt xuyên sọ não <br /> (DVHMXS). <br /> Phương pháp: Nghiên cứu hồi cứu mô tả. Từ tháng 1/2012 đến tháng 06/2014 có 7 trường hợp dị vật hốc <br /> mắt xuyên sọ được chẩn đoán, điều trị và theo dõi tại khoa Ngoại thần kinh BV Chợ Rẫy.  <br /> Kết quả: Tuổi trung bình của 7 bệnh nhân nam là 25,3 tuổi (18 ‐36). Tất cả bệnh nhân đều có vết thương <br /> vùng mắt. Triệu chứng lâm sàng gồm: đau đầu (7 trường hợp), giảm thị lực 5 trường hợp, liệt III 3 trường hợp, <br /> hội chứng đỉnh hốc mắt có 1 trường hợp và yếu nửa người 1 trường hợp. Tất cả trường hợp đều được chụp CT <br /> scan não, 4 trường hợp được chụp MRI cho trường hợp dị vật gỗ. Vị trí xuyên hốc mắt gồm 4 trường hợp qua <br /> khe ổ mắt trên, lỗ ống thị giác 3 trường hợp và trần hốc mắt 1 trường hợp. Dị vật được lấy ra là 5 chiếc đũa và 3 <br /> thanh gỗ. Không có trường hợp nào tử vong. Không có biến chứng máu tụ phải mổ lại, nhiễm trùng hoặc rò dịch <br /> não tủy sau mổ. 1 bệnh nhân hồi phục tốt sau mổ, thương tật vừa (4) và 2 thương tật nặng. <br /> Kết  luận:  DVHMXS  là  thương  tổn  hiếm  gặp,  lâm  sàng  cần  khám  kỹ  vùng  mắt,  có  thể  thấy  được  hoặc <br /> không thấy dị vật. CT tái tạo mạch máu não và MRI là phương tiện hữu ích cho chẩn đoán nhất là dị vật gỗ. <br /> Điều trị phải có sự phối hợp giữa chuyên khoa mắt và ngoại thần kinh đôi khi tai mũi họng hay hàm mặt. Phẫu <br /> thuật rút dị vật luôn luôn phải thực hiện tại phòng mổ và đường mở sọ tùy vào đường đi của dị vật, dị vật nên <br /> được rút ra theo đường từ ngoài mắt. <br /> Từ khóa: Chấn thương hốc mắt xuyên sọ não, tổn thương xuyên hốc mắt, dị vật hốc mắt.  <br /> <br /> ABSTRACT <br /> TRANSORBITAL CRANIOCEREBRAL PENETRATING INJURY BY FOREIGN BODY,  <br /> REPORT OF 7 CASES <br /> Tran Thien Khiem, Tran Minh Huy, Huynh Le Phuong <br /> * Y Hoc TP. Ho Chi Minh * Vol. 18 ‐ Supplement of No 6‐ 2014: 285 – 291 <br /> Objective:  To  evaluate  the  clinical  feature,  radiology  and  results  of  surgical  treatment  of  transorbital <br /> penetrating intracranial injury (TPICI) by foreign body. <br /> Methods: Retrospective and cases series, 7 patients with TPICI who was undertaken to assess for diagnosis, <br /> treat ment and follow up at the Neurosurgery department of ChoRay Hospital from 1/2012 to 06/2014.  <br /> Results:  Mean  age  of  the  7  male  patients  was  25.3  years  (ranging  18‐36  years).  All  patients  had  orbital <br /> wound. Clinical features consisted of: headache (7 cases), visual decrease (5), oculomotor palsy (3), orbital apex <br /> syndrome (1), hemiparesis (1). 100% patients were obtained head CT scan, MRI was indicated in 4 patients who <br /> have wooden froreign body. Objects penetrate the superior orbital fissure (4 cases), the optic canal (3) and the roof <br /> of the orbital (1). foreign bodies were removed with 5 of chopsticks and 3 cases of wooden froreign bodies. No one <br /> died  in  this  study.  There  were  not  any  preoperative  hematoma,  infections,  or  CFS  leakage.  1  patient  had  good <br /> recovery outcome, moderate disability was 5 cases and heavy disability (2). <br /> Conclusions: TPICI are uncommon lesions. The patient should have the carefully clinical examination. CT <br /> brain  angiography  scanning  and  brain  magnetic  resonance  imaging  is  useful.  The  treatment  should  do  as  a <br /> * Khoa Ngoại Thần kinh, Bệnh viện Chợ Rẫy <br /> Tác giả liên lạc: Th.S, BS Trần Thiện Khiêm,  <br /> <br /> Bệnh Lý Sọ Não <br /> <br /> ** Khoa ngoại thần kinh, Đại học Y Dược TPHCM  <br /> ĐT: 0989299759,  <br /> Email: Thienkhiembvcr@Gmail.com <br /> <br /> 285<br /> <br /> Nghiên cứu Y học <br /> <br /> Y Học TP. Hồ Chí Minh * Tập 18 * Phụ bản của Số 6 * 2014<br /> <br />  <br /> collaborative effort between of the neurosurgery, ophthalmology, otolaryngology, and maxillofacial surgery teams. <br /> Removal  of  the  foreign  body  should  perform  at  operating  room.  The  surgical  approaches  depend  on  the  path <br /> penetrating of foreign body.  <br /> Key words: Transorbital craniocerebral penetrating injury, transorbital penetrating trauma, orbital foreign <br /> body.  <br /> <br /> ĐẶT VẤN ĐỀ <br /> Dị  vật  hốc  mắt  xuyên  sọ  (DVHMXS)  là <br /> thương tổn hiếm gặp chiếm khoảng 0,4% trong <br /> bệnh  lý  chấn  thương  sọ  não(3),  nhưng  nó  chiếm <br /> khoảng ¼ các trường hợp tổn thương xuyên sọ ở <br /> người  lớn  và  ½  ở  trẻ  em(9).  Do  đặc  điểm  giải <br /> phẫu  hốc  mắt  có  dạng  hình  tháp  tứ  giác,  có <br /> những  khe  hở  thông  vào  nội  sọ.  Dị  vật  thường <br /> xuyên  sọ  qua  trần  ổ  mắt  do  xương  mỏng  làm <br /> thương tổn thùy trán, thứ hai là dị vật xuyên vào <br /> khe  ổ  mắt  trên,  có  thể  thương  tổn  thành  ngoài <br /> xoang  hang,  thùy  thái  dương,  xương  bướm  và <br /> thân não, thứ ba là vị trí hiếm hơn có thể xuyên <br /> qua  ống  thị  giác  vào  vùng  trên  yên,  có  thể  tổn <br /> thương  thần  kinh  thị  và  động  mạch  cảnh.  Hậu <br /> quả của những thương tổn này thường gây ra tử <br /> vong và thương tật cao. <br /> DVHMXS  thường  là  các  thương  tổn  phức <br /> tạp, đòi hỏi cách tiếp cận chẩn đoán và điều trị <br /> riêng biệt, do đó đã được một số tác giả trên thế <br /> giới quan tâm nghiên cứu và báo cáo(3,6,9).  <br /> Trong  nước  có  rất  ít  nghiên  cứu  về <br /> DVHMXS. Năm 2012, Chúng tôi (H.LP) đã báo <br /> cáo  một  trường  hợp  dị  vật  gỗ  xuyên  hốc  mắt <br /> biến  chứng  áp  xe  não(5).  Bệnh  viện  Chợ  Rẫy  là <br /> nơi tiếp nhận và điều trị bệnh với số lượng lớn, <br /> các chấn thương phức tạp. Tuy nhiên chẩn đoán <br /> và xử trí loại bệnh lý này còn là một thách thức. <br /> Chúng tôi báo cáo một số trường hợp DVHMXS, <br /> qua đó nhận định đặc điểm lâm sàng hình ảnh <br /> học  và  chẩn  đoán  cũng  như  đánh  giá  kết  quả <br /> điều trị.  <br /> <br /> ĐỐI TƯỢNG ‐ PHƯƠNG PHÁP NGHIÊN CỨU <br /> Đối tượng nghiên cứu <br /> Các trường hợp DVHMXS được phẫu thuật <br /> tại BV Chợ Rẫy từ tháng 01/2012‐ 06/2014. <br /> <br /> 286<br /> <br /> Thiết kế nghiên cứu <br /> Hồi cứu mô tả hàng loạt ca  <br /> <br /> Kỹ thuật chọn mẫu <br /> Chọn mẫu thuận tiện <br /> <br /> Cách thức tiến hành <br /> Thu thập các dữ liệu dịch tễ, lâm sàng và cận <br /> lâm sàng,  kết  quả  phẫu  thuật  với  mẫu  bệnh án <br /> được thiết kế sẵn cho 7 bệnh nhân DVHMXS. <br /> <br /> KẾT QUẢ  <br /> Trong  thời  gian  2,5  năm,  có  7  trường  hợp <br /> DVHMXS  được  phẫu  thuật.  Tất  cả  đều  là  nam <br /> giới, tuổi từ 18 đến 36, trung bình là 25,3 tuổi. Lý <br /> do nhập viện thường găp nhất là dị vật đâm vào <br /> mắt (6/7 trường hợp), 1 trường hợp đau đầu và <br /> sốt, các đặc điểm lâm sàng của DVHMXS được <br /> trình bày trong bảng 1,2,3.  <br /> Bảng 1: Thời gian bệnh sử <br /> Thời gian khởi bệnh đến nhập viện<br /> < 1 ngày<br /> 1-3 ngày<br /> > 3 ngày<br /> <br /> Số bệnh nhân (n=<br /> 7)<br /> 4<br /> 2<br /> 1<br /> <br /> Bảng 2: Mắt bị tổn thương <br /> Mắt bị tổn thương<br /> Mắt trái<br /> Mắt phải<br /> Cả 2 mắt<br /> <br /> Số bệnh nhân (n= 7)<br /> 3<br /> 2<br /> 2<br /> <br /> Bảng 3: Đặc điểm lâm sàng <br /> Triệu chứng lâm sàng<br /> Vết thương vùng mắt<br /> Giảm thị lực<br /> Liệt dây III<br /> Đau đầu<br /> Yếu nửa người<br /> Hội chứng đỉnh hốc mắt<br /> Dấu màng não<br /> <br /> Số lượng<br /> 7<br /> 5<br /> 3<br /> 7<br /> 1<br /> 1<br /> 1<br /> <br /> Tình  trạng  tri  giác  của  bệnh  nhân  lúc  nhập <br /> viện được đánh giá bằng thang điểm Glasgow, 6 <br /> <br /> Chuyên Đề Phẫu Thuật Thần Kinh <br /> <br /> Y Học TP. Hồ Chí Minh * Tập 18 * Phụ bản của Số 6 * 2014 <br /> <br /> Nghiên cứu Y học<br /> <br />  <br /> trường hợp Glasgow 14‐ 15 điểm, 1 bệnh nhân lơ <br /> mơ GCS 12 điểm. Nguyên nhân tổn thương hầu <br /> hết  là  tai  nạn  sinh  hoạt  (5/7  trường  hợp),  1 <br /> trường hợp tai nạn lao động và 1 do tai nạn giao <br /> thông.  <br /> Có 4 bệnh nhân được chụp vừa CT và MRI <br /> não,  CT  tái  tạo  mạch  máu  não  được  thực  hiện <br /> cho  3  trường  hợp  nghi  ngờ  tổn  thương  mạch <br /> máu não và 1 MRA. Kết quả cho thấy không có <br /> thương tổn mạch máu lớn trong sọ. Các thương <br /> tổn đi kèm với dị vật gồm 1 trường hợp máu tụ <br /> trong não, 5 trường hơp giập não kèm với xuất <br /> huyết dưới nhện, 1 áp xe não. Các đặc điểm hình <br /> ảnh của dị vật được trình bày trong bảng 4. <br /> Bảng 4. Đặc điểm hình ảnh học của dị vật <br /> ĐẶC ĐIỂM<br /> Dị vật cản quang<br /> Có<br /> Không<br /> Vị trí xuyên hốc mắt<br /> Trần hốc mắt<br /> Khe ổ mắt trên<br /> Lỗ ống thị giác<br /> Vị trí đỉnh dị vật<br /> Cạnh xoang hang<br /> Thùy trán<br /> Thái dương đính đối bên<br /> Thùy chẩm<br /> Nhân bèo đối bên<br /> Cuống não<br /> Góc cầu tiểu não<br /> <br /> SỐ BN<br /> 4<br /> 3<br /> 1<br /> 4<br /> 3<br /> 2<br /> 1<br /> 1<br /> 1<br /> 1<br /> 1<br /> 1<br /> <br /> Tất  cả  các  trường  hợp  đều  có  dùng  kháng <br /> sinh  trước  mổ  và  duy  trì  sau  mổ.  Kháng  sinh <br /> thường được chọn là Vancomycin phối hợp với <br /> Cephalosphorin  thế  hệ  3  có  hoặc  không  có <br /> Metronidazol.  Có  3/7  bệnh  nhân  được  dùng <br /> corticoid  trước  trong  và  sau  mổ,  2  trường  hơp <br /> dùng  Solumedrol,  1  trường  hợp  dùng <br /> Dexamethasone.  2  trường  hợp  có  hội  chẩn  với <br /> chuyên  khoa  Tai  Mũi  Họng,  4  trường  hợp  mổ <br /> phối  hợp  với  chuyên  khoa  mắt  để  lấy  dị  vật. <br /> Đường mổ được thực hiện nhiều nhất là đường <br /> trán  2  bên  (4  trường  hợp),  2  đường  trán  thái <br /> dương và 1 qua trần hốc mắt. 8 dị vật được lấy <br /> ra gồm 5 chiếc đũa, 2 thanh gỗ tre và 1 thanh gỗ <br /> khác…  Không  có  tử  vong.  Kết  quả  được  đánh <br /> <br /> Bệnh Lý Sọ Não <br /> <br /> giá  vào  thời  điểm  ra  viện  dựa  vào  thang  điểm <br /> GOS cho thấy 1 bệnh nhân hồi phục tốt, 4 bệnh <br /> nhân tàn tật vừa và 2 tàn tật nặng, các thương tật <br /> sau mổ được trình bày trong bảng 5. <br /> Bảng 5. Thương tật sau mổ <br /> Thương tật<br /> Giảm thị lực 1 mắt<br /> Mù 2 mắt<br /> Liệt dây III<br /> Liệt vận nhãn hoàn toàn<br /> Múc nội nhãn<br /> Yếu nửa người<br /> <br /> Số BN<br /> 3<br /> 2<br /> 2<br /> 1<br /> 1<br /> 1<br /> <br /> BÁO CÁO CA <br /> Trường hợp 1 <br /> Bệnh  nhân  nam  36  tuổi  là  công  nhân  làm <br /> việc tại xưởng gỗ, khi đang cưa gỗ thì bị mãnh <br /> gỗ  văng  trúng  vào  mắt  bên  phải.  Sau  tai  nạn <br /> bệnh  nhân  được  chuyển  ngay  đến  Bệnh  viện <br /> Chợ  Rẫy  trong  tình  trạng  tỉnh,  các  dấu  hiệu <br /> sinh tồn ổn định. Khám lâm sàng cho thấy mắt <br /> phải có mãnh gỗ xuyên thấu gây vỡ nhãn cầu <br /> và  mất  thị  lực  ở  cả  2  mắt,  không  có  dấu  hiệu <br /> thần  kinh  khu  trú.  Bệnh  nhân  được  chụp  CT <br /> scan  sọ  não  tại  cấp  cứu,  cho  thấy  có  1  dị  vật <br /> không  cản  quang  xuyên  từ  mắt  phải  qua <br /> xương  sàng  vào  đỉnh  hốc  mắt  trái  tận  cùng  ở <br /> nhu  mô  não  thái  dương  trái,  kèm  với  máu  tụ <br /> trong  não  trán  trái,  xuất  huyết  dưới  nhện  và <br /> quanh thân não (Hình 1A). Không thấy có tổn <br /> thương  hệ  mạch  máu  lớn  trong  sọ  trên  hình <br /> ảnh  CT  tái  tạo  3D  mạch  máu  não  (Hình  1C). <br /> Bệnh  nhân  được  tiến  hành  hội  chẩn  giữa  3 <br /> chuyên  khoa  Ngoại  thần  kinh,  Mắt,  Tai  Mũi <br /> Họng. Kháng sinh dự phòng được sử dụng và <br /> bệnh nhân được phẫu thuật cấp cứu phối hợp <br /> múc  nội  nhãn  mắt  phải,  và  mở  sọ  trán  2  bên <br /> lấy dị vật, máu tụ và giải áp trán 2 bên. Dị vật <br /> là  thanh  gỗ  dài  khoảng  8cm.  Sau  mổ  bệnh <br /> nhân  tỉnh  với  mắt  phải  múc  nội  nhãn  và  mắt <br /> trái  mù,  không  biến  chứng  sau  mổ.  CT  kiểm <br /> tra cho thấy đã lấy hết dị vật và có ít giập não <br /> thùy  thái  dương  bên  trái  và  xuất  huyết  dưới <br /> nhện.  Bệnh  nhân  cũng  ổn  và  chuyển  viện  <br /> sau đó. <br /> <br /> 287<br /> <br /> Nghiên cứu Y học <br /> <br /> Y Học TP. Hồ Chí Minh * Tập 18 * Phụ bản của Số 6 * 2014<br /> <br />  <br /> <br /> Hình 1: Trường hợp 1, A: Dị vật, B: hình CT scan <br /> trước mổ, C: hình CTA, D: Hình CT scan sau mổ <br /> <br /> Trường hợp 2 <br /> Bệnh  nhân nam  24 tuổi  làm  nghề  bốc  vác. <br /> Cùng ngày nhập viện sau khi ẩu đả với người <br /> khác bệnh nhân được đưa vào viện trong tình <br /> trạng lơ mơ. Khám lâm sàng với sinh hiệu ổn <br /> định,  GCS  12  điểm,  yếu  nửa  người  bên  phải <br /> (sức  cơ  2/5),  2  mắt  bầm  tím  và  chảy  máu,  vết <br /> thương  góc  dưới  trong  mắt  phải  2  cm  và  vết <br /> thương  góc  dưới  trong  mắt  trái  0,5  cm,  xuất <br /> huyết  kết  mạc  2  bên,  đồng  tử  2  bên  6mm  và <br /> mất  phản  xạ  ánh  sáng.  CT  sọ  não  đa  lát  cắt <br /> được  thực  hiện  cho  thấy  2  dị  vật  dạng  hình <br /> que  xuyên khe ổ mắt trên và ống thị giác vào <br /> cạnh  xoang  hang,  đến  cạnh  thân  não  và  đến <br /> thùy  chẩm.  Không  thấy  dấu  hiệu  tổn  thương <br /> mạch máu lớn trong sọ (Hình 2). Một hội chẩn <br /> liên  chuyên  khoa  Mắt,  Ngoại  thần  kinh  tại <br /> phòng cấp cứu được tiến hành. Kháng sinh dự <br /> phòng được sử dụng. Đường mở sọ trán 2 bên <br /> được  thực  hiện  nhằm  kiểm  soát  thương  tổn <br /> não  và  dị  vật  được  rút  ra  từ  2  mắt  là  2  chiếc <br /> đũa  nhựa.  Lâm  sàng  sau  mổ  bệnh  nhân  ổn <br /> định, GCS 13 điểm, di chứng mù 2 mắt và yếu <br /> nửa người bên phải. CT não kiểm tra cho thấy <br /> đã lấy hết dị vật. <br /> <br /> 288<br /> <br /> Hình 2: Trường hợp 2, A: Axial, B: Sagiatal, C: <br /> Coronal, D: hình tái tạo. <br /> Dị vật xuyên qua khe ổ mắt trên và ống thần <br /> kinh thị giác <br /> <br /> BÀN LUẬN <br /> Giải  phẫu  hốc  mắt  liên  quan  với  tổn <br /> thương <br /> Hốc  mắt  là  hốc  xương  chứa  nhãn  cầu  cơ <br /> quan  mắt  phụ,  mô  mỡ,  các  dây  thần  kinh  và <br /> mạch  máu  cung  cấp  cho  mắt.  Nó  có  hình  tháp <br /> bốn mặt với đỉnh nằm phía sau, nền phía trước. <br /> Vì vậy các dị vật có thể xuyên trực tiếp vào hốc <br /> mắt.  Thành  trên  hay  trần  hốc  mắt  là  một  vách <br /> xương  mỏng  hơi  lồi  lên  ngăn  cách  với  hố  sọ <br /> trước. Chính vì vậy dị vật có thể xuyên qua trần <br /> hốc mắt gây tổn thương thùy trán hoặc xâu hơn <br /> nữa  tới  nhân  xám  não.  Trong  nghiên  cứu  của <br /> chúng  có  một  trường  hợp  xuyên  trần  hốc  mắt <br /> gây  tổn  thương  thùy  trán  (trường  hợp  5).  Theo <br /> một  số  nghiên  cứu  đây  là  vị  trí  thường  gặp <br /> nhất(1,4,6,8,9,10), tuy nhiên vị trí dị vật xuyên hốc mắt <br /> thường gặp nhất trong nghiên cứu của chúng tôi <br /> là qua khe ổ mắt trên (4/7 trường hợp). Điều này <br /> có thể giải thích là do hốc mắt hình tháp với đỉnh <br /> hướng ra sau, khe ổ mắt trên trãi dài ở góc thành <br /> ngoài và sàn hốc mắt kéo dài tới đỉnh. Mặt khác <br /> các dị vật lấy ra từ các bệnh nhân trong nghiên <br /> <br /> Chuyên Đề Phẫu Thuật Thần Kinh <br /> <br /> Y Học TP. Hồ Chí Minh * Tập 18 * Phụ bản của Số 6 * 2014 <br /> <br /> Nghiên cứu Y học<br /> <br />  <br /> cứu  của  chúng  tôi  chủ  yếu  là  những  chiếc  đũa <br /> hoặc  những  thanh  gỗ  nhỏ,  xuyên  với  tốc  độ <br /> chậm  nên  dị  vật  dễ  xuyên  qua  khe  ổ  mắt  trên <br /> hơn. Điều này cũng được ghi nhận trong một số <br /> nghiên  cứu  khác(2,4,7,9).  Sau  khi  xuyên  khe  ổ  mắt <br /> trên  dị  vật  có  thể  vào  thành  bên  xoang  hang, <br /> hạch  nền,  mặt  trong  thùy  thái  dương,  trên  gờ <br /> xương đá qua hố sau hoặc tổn thương thân não <br /> (trường hợp 2). Có 3 trường hợp dị vật xuyên lỗ <br /> ống  thị  giác.  Theo  y  văn  đây  là  vị  trí  hiếm <br /> gặp(9,10).  Do  vị  trí  giải  phẫu  đặc  biệt  hẹp,  tuy <br /> nhiên  do  trong  nghiên  cứu  của  chúng  tôi  chủ <br /> yếu do chiếc đũa có kích thước nhỏ và đầu trong <br /> nhọn nên dễ dàng xuyên vào ống thị giác. Ở vị <br /> trí  này  rất  dễ  tổn  thương  thần  kinh  thị  giác  và <br /> động mạch cảnh trong, dị vật có thể vào bể trên <br /> yên và giao thoa. <br /> Một  vị  trí  hiếm  gặp  nữa  mà  chúng  tôi <br /> thường  gặp  là  dị  vật  gỗ  xuyên  hốc  mắt  phải <br /> xuyên xoang sàng qua đỉnh hốc mắt bên trái gây <br /> mù  2  mắt  (trường  hợp  1).  Điều  này  cũng  được <br /> ghi nhận trong y văn do thành trong hốc mắt là <br /> mảnh sàng của xương sàn rất mỏng trên dị vật <br /> có thể xuyên qua hốc mắt đối bên. <br /> <br /> Lâm sàng <br /> Hỏi bệnh và khám lâm sàng một cách đầy <br /> đủ  bao  gồm  khám  toàn  diện,  khám  mắt  và <br /> thần kinh. Chúng tôi nhận thấy tất cả 7 trường <br /> hợp đều có thương tổn vùng mắt, tuy nhiên có <br /> một  bệnh  nhân  chấn  thương  không  biết  có  dị <br /> vật xuyên hốc mắt đến viện sau 1 tháng không <br /> thấy  dị  vật  ngoài  mắt,  khám  mắt  kỹ  lại  phát <br /> hiện  vết  sẹo  nhỏ  ¼  trong  mi  dưới  mắt  phải <br /> (trường  hợp  5).  Chính  vì  vậy  không  thể  loại <br /> trừ  thương  tổn  DVHMXS  mà  chỉ  nhìn  bên <br /> ngoài  mắt  và  thấy  nhãn  cầu  còn  nguyên  vẹn. <br /> Điều  này  cũng  được  chú  ý  trong  một  số <br /> nghiên cứu(1,5). <br /> Bệnh  cảnh  có  thể  xảy  ra  một  cách  rõ  ràng <br /> ngay hốc mắt hoặc đi cùng với một đa thương, <br /> hay  một  trường  hợp  tai  nạn  giao  thông  mà  cơ <br /> chế không rõ như trường hợp 1. Trường hợp 5, <br /> bệnh  nhân  đến  muộn  với  tình  trạng  sốt,  đau <br /> <br /> Bệnh Lý Sọ Não <br /> <br /> đầu.  Khám  lâm  sàng  được  chú  ý  tìm  dấu  hiệu <br /> viêm màng não và cần chú ý xử trí ban đầu của <br /> tuyến trước. <br /> <br /> Chẩn đoán hình ảnh <br /> Trong  chấn  thương  sọ  não,  CT  scan  luôn  là <br /> lựa  chọn  hàng  đầu.  CT  scan  giúp  xác  định <br /> thương tổn máu tụ nội sọ hay giập não các cấu <br /> trúc  xương  của  vùng  hốc  mắt  sàn  sọ,  xác  định <br /> được  đường  đi  của  dị  vật.  Một  số  tác  giả  cho <br /> rằng  CT  scan  không  cần  thiết  trong  những <br /> trường hợp dị vật là mãnh kim loại lớn dễ gây ra <br /> xão  ảnh(9).  Khi  đó  X  quang  sọ  có  thể  giúp  ích <br /> trong việc xác định đường xuyên hốc mắt của dị <br /> vật. Trong trường hợp 7 chúng tôi đều có chụp <br /> CT scan sọ não không cản quang trước tiên và cả <br /> 7  trường  hợp  đều  là  dị  vật  gỗ  hoặc  nhựa.  4/7 <br /> trường hợp chúng tôi có chụp MRI não. MRI não <br /> rất hữu ích trong các trường hợp dị vật gỗ, vì gỗ <br /> khô  có  đậm  độ  tương  tự  như  khí  và  gỗ  ngấm <br /> nước có đậm độ tương tự như mô mềm trên CT <br /> scan(5,9).  Làm  cho  chẩn  đoán  khó  khăn  hơn. <br /> Ngoài  ra  trường  hợp  dị  vật  gỗ  đến  muộn  như <br /> trường hợp 5 cần thực hiện MRI để xác định áp <br /> xe não tốt hơn. <br /> Có  3  trường  hợp  dị  vật  xuyên  vào  lỗ  ống <br /> thị giác, gần kề động mạch cảnh trong và cạnh <br /> xoang  hang  được  chúng  tôi  chụp  CT  dựng <br /> hình  tái  tạo  mạch  máu  não.  Kết  quả  cho  thấy <br /> chưa  có  tổn  thương  mạch  máu  lớn  nội  sọ. <br /> Ngoài ra có 1 trường hợp chụp MRA và không <br /> có  trường  hợp  nào  chúng  tôi  chụp  mạch  máu <br /> số  hóa  xóa  nền  (DSA).  Vai  trò  của  CT  tái  tạo <br /> mạch  máu  não  được  nhắc  nhiều  trong  y  văn, <br /> giúp xác định thương tổn mạch máu lớn, nhất <br /> là  động  mạch  cảnh  trong  và  khi  dị  vật  xuyên <br /> xoang  hang.  Một  số  trường  hợp  có  thể  hình <br /> thành  nên  phình  mạch  máu  do  chấn  thương, <br /> rò động mạch cảnh xoang hoang(2,7,9). Như vậy <br /> vấn đề quan trọng là phải nhận ra những dấu <br /> hiệu  thần  kinh  khu  trú  kết  hợp  với  CT  scan <br /> cho  thấy  dị  vật  vùng  xoang  hang,  hố  sọ  giữa, <br /> đỉnh  hốc  mắt  thì  chỉ  định  chụp  CTA,  DSA <br /> hoặc MRA phải được thực hiện. <br /> <br /> 289<br /> <br />