Điều kiện hình thành và các nhân tố cơ bản ảnh hưởng đến động thái nước dưới đất ở đồng bằng Nam Bộ

§iÒu kiÖn h×nh thµnh vµ c¸c nh©n tè c¬ b¶n ¶nh h­ëng<br /> ®Õn ®éng th¸i n­íc d­íi ®Êt ë §ång B»Ng nam Bé<br /> 1. GS. TS. §Æng H÷u ¥n-Héi §CTV ViÖt Nam<br /> 2. Ths. NguyÔn TiÕp T©n-CTy XD &CGCN thuû lîi<br /> 3. KS. §ç Hïng S¬n- CTy XD &CGCN thuû lîi<br /> Tãm t¾t<br /> §Ó ph©n vïng ®éng th¸i vµ tõ ®ã rót ra quy luËt ph¸t triÓn ®éng th¸i cña n­íc d­íi ®Êt<br /> (ND§) cÇn ph¶i nghiªn cøu ®¸nh gi¸ ¶nh h­ëng cña ®iÒu kiÖn h×nh thµnh vµ nh©n tè ¶nh h­ëng<br /> ®Õn ®éng th¸i ND§ ë §ång b»ng Nam Bé (§BNB). Trªn c¬ së tæng hîp nh÷ng tµi liÖu quan tr¾c<br /> ®éng th¸i ND§ ë §BNB tõ 1992 ®Õn 2005 c¸c t¸c gi¶ ®· ®¸nh gi¸ t¸c ®éng cña c¸c nh©n tè kh¸c<br /> nhau ®Õn ®éng th¸i cña n­íc d­íi ®Êt trong phøc hÖ chøa n­íc Holocen(qh), Pleistocen trung-<br /> th­îng(qp2-3), tÇng chøa n­íc Pleistocen h¹(qp1), phøc hÖ chøa n­íc Pliocen(n2) vµ Miocen(n1).<br /> 1. §Æt vÊn ®Ò<br /> Sù h×nh thµnh ®éng th¸i ND§ cã liªn quan víi cÊu t¹o ®Þa chÊt thµnh phÇn th¹ch häc.<br /> Trong qu¸ tr×nh ph¸t triÓn, ®éng th¸i cña ND§ bÞ chi phèi rÊt m¹nh bëi c¸c nh©n tè khÝ hËu, thuû<br /> v¨n vµ c¸c ho¹t ®éng kinh tÕ cña con ng­êi.<br /> §Ó tiÕn tíi x©y dùng b¶n ®å ph©n vïng ®éng th¸i §BNB mét c¸ch hîp lý vµ tõ ®ã rót ra<br /> nh÷ng biÓu ®å ®Æc tr­ng cho c¸c kiÓu, phô kiÓu, líp, phô líp, d¹ng, phô d¹ng ®éng th¸i cÇn ph¶i<br /> ®¸nh gi¸ ¶nh h­ëng cña c¸c ®iÒu kiÖn vµ nh©n tè ®Õn ®éng th¸i ND§. Ph­¬ng ph¸p ®¸nh gi¸ ¶nh<br /> h­ëng cña c¸c nh©n tè ®Õn ®éng th¸i n­íc d­íi ®Êt ®· ®­îc tr×nh bµy trong c¸c c«ng tr×nh cña<br /> V.X. Kovalepxki, A.A. Konopliansev, I.X. Dekser, E. A. Dansberg, NguyÔn TiÕp T©n, §Æng H÷u<br /> ¥n [1,2,3,4,5,6,7 ]. Ph­¬ng ph¸p phæ biÕn nhÊt, cã ®é tin cËy cao lµ ph­¬ng ph¸p thèng kª to¸n<br /> häc. Ph­¬ng ph¸p nµy dùa vµo mèi t­¬ng quan gi÷a nh©n tè ¶nh h­ëng vµ c¸c yÕu tè ®éng th¸i<br /> còng nh­ gi÷a c¸c yÕu tè ®éng th¸i víi nhau hoÆc víi thêi gian. §Ó lµm râ ®iÒu kiÖn h×nh thµnh vµ<br /> ¶nh h­ëng cña c¸c nh©n tè c¬ b¶n ®Õn ®éng th¸i n­íc d­íi ®Êt ë §BNB chóng ta sÏ ®i s©u t×m<br /> hiÓu c¸c mèi t­¬ng quan ®ã.<br /> 2. §iÒu kiÖn h×nh thµnh vµ nh©n tè ¶nh h­ëng ®Õn ®éng th¸i ND§<br /> 2.1 CÊu t¹o nhÞp gi÷a trÇm tÝch s«ng, s«ng-biÓn, biÓn cña trÇm tÝch Miocen, Pliocen, Pleistocen ë<br /> §BNB ®· h×nh thµnh mét hÖ thèng phøc hÖ, tÇng chøa n­íc cã ®Æc ®iÓm ®éng th¸i kh¸c nhau.<br /> Trong nguyªn ®¹i Kainozoi, §BNB ®· tr¶i qua nhiÒu ®ît biÓn tiÕn vµ biÓn tho¸i. TrÇm tÝch<br /> s«ng, s«ng-biÓn ®Æc tr­ng cho thêi kú biÓn tho¸i. VÒ mÆt §CTV ®©y chÝnh lµ thêi kú h×nh thµnh<br /> c¸c trÇm tÝch chøa n­íc. C¸c trÇm tÝch s«ng, s«ng-biÓn th­êng lµ c¸t h¹t trung ®Õn th« lÉn s¹n,<br /> sái. §«i chç xen kÑp c¸c líp bét, sÐt. TrÇm tÝch biÓn ®Æc tr­ng cho thêi kú biÓn tho¸i. Thµnh phÇn<br /> gåm c¸c trÇm tÝch h¹t mÞn nh­ sÐt, bét hoÆc bét-sÐt. VÒ §Þa chÊt thñy v¨n (§CTV) chóng h×nh<br /> thµnh c¸c líp thÊm n­íc kÐm ng¨n c¸ch gi÷a c¸c líp thÊm n­íc tèt, t¹o nªn mét hÖ thèng c¸c<br /> phøc hÖ chøa n­íc kh«ng ¸p vµ cã ¸p n»m xen kÑp nhau. Nh÷ng ®¬n vÞ chøa n­íc cã ®Æc ®iÓm<br /> ®éng th¸i kh¸c nhau. Phøc hÖ chøa n­íc trÇm tÝch Holocen(qh) mang ®Æc ®iÓm ®éng th¸i cña<br /> n­íc ngÇm(kh«ng ¸p), phøc hÖ chøa n­íc Pleistocen trung-th­îng(qp2-3), tÇng chøa n­íc<br /> Pleistocen h¹(qp1), phøc hÖ chøa n­íc Pliocen(n2) vµ Miocen(n1) mang ®Æc ®iÓm cña n­íc cã ¸p.<br /> Trong cïng mét chu kú, mùc n­íc ngÇm th­êng dao ®éng m¹nh h¬n, biªn ®é dao ®éng mùc n­íc<br /> lín h¬n biªn ®é dao ®éng mùc ¸p lùc cña tÇng chøa n­íc cã ¸p(h×nh 1).<br />  1.50<br /> <br /> 1.00<br /> <br /> 0.50<br /> 1<br /> 0.00<br /> Mùc n­íc, m<br /> <br /> <br /> <br /> <br /> -0.50<br /> <br /> -1.00<br /> <br /> -1.50<br /> 2<br /> -2.00<br /> 0 12 24 36 48 60 72 84 96 108 120 132 144<br /> Th¸ng<br /> <br /> <br /> <br /> <br /> H×nh 1. §å thÞ dao ®éng mùc n­íc ngÇm vµ mùc n­íc cã ¸p t¹i côm lç khoan quan tr¾c Q209 ë<br /> §BNB. 1-N­íc ngÇm t¹i Q209010. 2- N­íc cã ¸p t¹i Q209020<br /> 2.2 Nh÷ng ®øt g·y kiÕn t¹o ph¸t triÓn tr­íc Pleistocen, tr­íc Holocen vµ trong Holocen còng nh­<br /> c¸c cöa sæ th¹ch häc ph¸t triÓn trong c¸c trÇm tÝch biÓn ®· t¹o nªn mèi quan hÖ thuû lùc gi÷a c¸c<br /> ®¬n vÞ chøa n­íc lµm cho ®å thÞ dao ®éng mùc n­íc cña chóng t¹i ®ã cã nh÷ng nÐt t­¬ng ®ång.<br /> Theo tµi liÖu nghiªn cøu vÒ ®Þa tÇng, trÇm tÝch biÓn ®­îc h×nh thµnh trong c¸c thêi kú biÓn<br /> tiÕn ®Õn thêi kú biÓn tho¸i bÞ bãc mßn côc bé h×nh thµnh c¸c cöa sæ th¹ch häc. T¹i c¸c cöa sæ nµy<br /> cã sù thay thÕ trÇm tÝch biÓn h¹t mÞn bëi c¸c trÇm tÝch h¹t th« nguån gèc s«ng. V× vËy ®©y còng<br /> chÝnh lµ c¸c cöa sæ §CTV mµ th«ng qua ®ã gi÷a c¸c ®¬n vÞ chøa n­íc cã quan hÖ thuû lùc víi<br /> nhau. Trong ph¹m vi §BNB cã nhiÒu cöa sæ §CTV, ®Æc tr­ng nhÊt lµ cöa sæ ph¸t triÓn däc s«ng<br /> HËu tõ Ch©u §èc ®Õn CÇn Th¬. Cöa sæ nµy cã liªn quan ®Õn ®øt g·y s«ng HËu-®øt g·y ph¸t triÓn<br /> trong Holocen(h×nh 2).<br /> <br /> <br /> <br /> <br /> H×nh 2. MÆt c¾t §CTV Cµ Mau-Long Mü-CÇn Th¬-Mü Tho-Tp Hå ChÝ Minh.<br /> 1. TrÇm tÝch s«ng, s«ng-biÓn chøa n­íc. 2. TrÇm tÝch biÓn c¸ch n­íc hoÆc thÊm n­íc kÐm. 3. §øt<br /> g·y kiÕn t¹o. 4. Cöa sæ §CTV.<br />  T¹i khu vùc cöa sæ §CTV dao ®éng mùc n­íc ngÇm còng nh­ n­íc cã ¸p cña c¸c tÇng<br /> chøa n­íc cã cïng chu kú, ®ång pha, gÇn nhau vÒ biªn ®é dao ®éng(h×nh 3).<br /> <br /> H(m) 4.5<br /> 2<br /> 4.0<br /> 3.5<br /> 1<br /> 3.0<br /> 2.5<br /> 2.0<br /> 1.5<br /> <br /> 1.0<br /> 0.5 3<br /> 0.0<br /> 0 12 24 36 48 60 72 84 96 108<br /> t(th¸ng)<br /> <br /> <br /> H×nh 3. §å thÞ dao ®éng mùc n­íc cña c¸c ®¬n vÞ chøa n­íc t¹i vÞ trÝ lç khoan quan tr¾c<br /> Q203(Ch©u §èc). 1. Phøc hÖ chøa n­íc qh t¹i Q203010. 2. Phøc hÖ chøa n­íc qp2-3 t¹i<br /> Q20302T. 3. Phøc hÖ chøa n­íc Pliocen t¹i Q203040<br /> Sù dao ®éng mùc n­íc gi÷a c¸c ®¬n vÞ chøa n­íc cã mèi t­¬ng quan t­¬ng ®èi chÆt. T¹i<br /> Q203 quan hÖ mùc n­íc gi÷a phøc hÖ chøa n­íc Holocen (qh) vµ Pleistocen trung-th­îng(qp2-3),<br /> gi÷a Pleistocen trung-th­îng víi Pliocen(n2) ®­îc biÓu diÔn bëi ph­¬ng tr×nh t­¬ng quan:<br /> Hqp2-3 = 0,84*Hqh – 0,46 víi R2 = 92% (1)<br /> H n2 = 0,99*Hqp2-3 – 0,71 víi R2 = 98% (2)<br /> 2.3 TrÇm tÝch Neogen, §Ö tø ë §BNB ®­îc ph©n ra ba vïng cã cÊu tróc kh¸c nhau. Trong mçi<br /> vïng cÊu tróc sè l­îng tÇng chøa n­íc vµ bÒ dµy c¸c ®¬n vÞ chøa n­íc kh¸c nhau nªn ®Æc ®iÓm<br /> ®éng th¸i cña n­íc d­íi ®Êt còng kh¸c nhau.<br /> Vïng Léc Ninh-Ph­íc Long ë phÝa §«ng ®­îc ng¨n c¸ch víi vïng CÇn Th¬(hay vïng<br /> trung t©m) bëi ®øt g·y Ch¬n Thµnh-Phó Gi¸o. §©y lµ vïng xuÊt lé cña tÇng chøa n­íc Pleistocen<br /> h¹ vµ phøc hÖ chøa n­íc Pliocen. §éng th¸i ND§ trong vïng nµy mang ®Æc tr­ng ®éng th¸i miÒn<br /> cÊp cña n­íc cã ¸p. Nãi mét c¸ch kh¸c ë ®©y ®éng th¸i cña n­íc cã ¸p chÞu ¶nh h­ëng trùc tiÕp<br /> cña c¸c yÕu tè khÝ t­îng vµ thuû v¨n.<br /> Vïng CÇn Th¬ ng¨n c¸ch víi vïng Tri T«n-Hßn Khoai bëi ®øt g·y Ch©u §èc-Cµ Mau.<br /> Trong vïng nµy tån t¹i ®Çy ®ñ c¸c ®¬n vÞ chøa n­íc vµ biÓu ®å ®éng th¸i cña ND§ ë §BNB. BÒ<br /> dµy c¸c ®¬n vÞ chøa n­íc, c¸ch n­íc lín. §èi víi n­íc cã ¸p ®©y lµ miÒn vËn ®éng, ®éng th¸i cña<br /> chóng mang ®Æc tr­ng truyÒn ¸p thuû tÜnh tõ miÒn cÊp vµ ¸p lùc triÒu tõ biÓn.<br /> Vïng Tri T«n-Hßn Khoai n»m ë phÝa T©y §BNB. Trong vïng nµy bÒ dµy cña c¸c ®¬n vÞ<br /> chøa n­íc bÞ v¸t dÇn. §iÒu nµy cã ¶nh h­ëng nhÊt ®Þnh ®Õn biªn ®é dao ®éng cña ND §. Trong<br /> vïng nµy l¹i thÊy sù xuÊt lé cña phøc hÖ chøa n­íc qp2-3 vµ qp1 nh­ng víi diÖn tÝch hÑp.<br /> 2.4 Sù thay ®æi khÝ hËu trong n¨m ®· h×nh thµnh kiÓu ®éng th¸i cung cÊp theo mïa. Sù thay ®æi tû<br /> lÖ gi÷a l­îng m­a vµ bèc h¬i còng nh­ hÖ sè dßng mÆt ®· h×nh thµnh phô kiÓu ®éng th¸i cung cÊp<br /> ®iÒu hoµ cña ND§ ë §BNB.<br /> Do sù thay ®æi khÝ hËu trong n¨m, dao ®éng mùc n­íc ngÇm còng nh­ n­íc cã ¸p lu«n cã<br /> mét cùc tiÓu vµo th¸ng 4 hoÆc th¸ng 5 vµ mét cùc ®¹i vµo th¸ng 10 hoÆc th¸ng 11. §iÒu nµy<br /> W<br /> chøng tá ND § ®­îc cung cÊp theo mïa. HÖ sè Èm ­ít A  (1  P ) dao ®éng trong kho¶ng<br /> W*<br /> 0,55-1,26. Nh­ vËy §BNB thuéc phô ®íi ®­îc cung cÊp ®iÒu hoµ.(Theo A.N. Kotriakov phô ®íi<br /> cung cÊp ®iÒu hoµ cã gi¸ trÞ A=0,5-1,3). Mèi t­¬ng quan gi÷a thêi ®iÓm ®¹t cùc ®¹i vµ cùc tiÓu<br /> cña l­îng m­a, bèc h¬i vµ mùc ND§ cã thÓ nhËn thÊy qua b¶ng 1.<br /> B¶ng 1 Thêi gian thay ®æi l­îng m­a, bèc h¬i vµ mùc n­íc d­íi ®Êt trong c¸c miÒn ë §BNB.<br /> §¹i l­îng quan tr¾c<br /> L­îng m­a L­îng bèc h¬i Mùc ND §<br /> STT MiÒn VÞ trÝ quan tr¾c<br /> Th¸ng ®¹t Th¸ng ®¹t Th¸ng ®¹t Th¸ng ®¹t Th¸ng ®¹t Th¸ng ®¹t<br /> cùc ®¹i cùc tiÓu cùc ®¹i cùc tiÓu cùc ®¹i cùc tiÓu<br /> 1-§ång Nai<br /> 9 2 33 10 11 4<br /> 1 §«ng Nam bé<br /> 2-Tp Hå ChÝ<br /> 10 1 - - 10 4<br /> Minh<br /> 1-An Giang 10 2 3 9 10 4<br /> 2-§ång Th¸p 10 2 3 9 10 4<br /> 3-VÜnh Long 10 2 3 9 10 4<br /> 2 Trung Nam bé 4-Trµ Vinh 10 2 3 9 10 4<br /> 5-CÇn Th¬ 10 2 3 9 10 4<br /> 6-BÕn Tre 10 2 3 9 10 4<br /> 7-Sãc Tr¨ng 10 2 3 9 10 4<br /> 1-Kiªn Giang 9 2 3 10 10 4<br /> 3 T©y Nam bé<br /> 2-Cµ Mau 10 2 3 10 11 4<br /> Vµo thêi ®iÓm l­îng m­a c©n b»ng víi l­îng bèc h¬i mùc n­íc d­íi ®Êt b¾t ®Çu d©ng cao<br /> vµ khi l­îng m­a ®¹t cùc ®¹i, l­îng bèc h¬i ®¹t cùc tiÓu, mùc n­íc d­íi ®Êt ®¹t cùc ®¹i vµ sau ®ã<br /> b¾t ®Çu gi¶m. Tõ c¸c tµi liÖu quan tr¾c ®· x¸c ®Þnh ®­îc ph­¬ng tr×nh t­¬ng quan gi÷a mùc n­íc<br /> ngÇm (H) (tÇng chøa n­íc qh) víi l­îng m­a(W) vµ bèc h¬i(W*) cho tõng vïng(H×nh 4). Ph­¬ng<br /> tr×nh t­¬ng quan cã d¹ng:<br /> 1.0 1.0<br /> <br /> 0.5 0.5<br /> <br /> 0.0 0.0<br /> H, m<br /> H, m<br /> <br /> <br /> <br /> <br /> -0.5 -0.5<br /> <br /> -1.0 -1.0<br /> <br /> -1.5 -1.5<br /> 0 200 400 600 800 0 50 100 150 200<br /> W(mm) W*(mm)<br /> a a<br /> 2.5 2.5<br /> 2.0 2.0<br /> 1.5 1.5<br /> H, m<br /> H, m<br /> <br /> <br /> <br /> <br /> 1.0 1.0<br /> 0.5 0.5<br /> 0.0 0.0<br /> -0.5 -0.5<br /> 0 200 400 600 0 50 100 150<br /> W(mm)<br /> b b W*(mm)<br /> <br /> Q17701T:<br /> H = 0,0009W + 0,2133 (3)<br /> H = -0,0046W* + 0,8377 (4)<br /> Q211010:<br /> H = 0,0007W + 0,5294 (5)<br /> H = -0,0057W* + 1,0981 (6)<br />  Q219010:<br /> H = 0,0015W – 0,5701 (7)<br /> H = -0,0101W* + 0,5448 (8)<br /> Q59801T:<br /> H = 0,002W + 0,0989 (9)<br /> H = -0,018W* + 1,658 (10)<br /> Q822010:<br /> H = 0,0015W + 1,1772 (11)<br /> H = -0,0085W* + 2,2265 (12)<br /> 0.5 0.5<br /> 0.0 0.0<br /> H, m<br /> <br /> <br /> <br /> <br /> -0.5<br /> <br /> <br /> <br /> <br /> H, m<br /> -0.5<br /> -1.0<br /> -1.0<br /> -1.5<br /> -1.5<br /> -2.0<br /> 0 200 400 600<br /> 0 50 100 150 200 250<br /> W*(mm)<br /> c W(mm) c<br /> <br /> 2.0 2.0<br /> 1.5 1.5<br /> 1.0 1.0<br /> 0.5<br /> H, m<br /> <br /> <br /> <br /> <br /> 0.5<br /> H, m<br /> <br /> <br /> 0.0 0.0<br /> -0.5 -0.5<br /> -1.0 -1.0<br /> -1.5 -1.5<br /> 0 200 400 600 800 0 50 100 150 200<br /> W(mm) W*(mm)<br /> d d<br /> <br /> 2.5 2.5<br /> 2.0 2.0<br /> 1.5 1.5<br /> H, m<br /> <br /> <br /> <br /> <br /> H, m<br /> <br /> <br /> <br /> <br /> 1.0 1.0<br /> 0.5 0.5<br /> 0.0 0.0<br /> 0 200 400 600 0 50 100 150 200 250<br /> W(mm) W*(mm)<br /> e e<br /> H×nh 4. §å thÞ biÓu diÔn mèi t­¬ng quan gi÷a mùc n­íc víi l­îng m­a vµ bèc h¬i t¹i c¸c lç<br /> khoan quan tr¾c. a-Q17701T. b-Q211010. c-Q219010. d-Q59801T. e-Q822010(theo tµi liÖu<br /> quan tr¾c 1992-2003)<br /> 2.5 ë §BNB cã hai hÖ thèng s«ng lín(Cöu Long, §ång Nai) vµ nhiÒu kªnh r¹ch. ChÕ ®é ho¹t<br /> ®éng cña c¸c dßng ch¶y trªn mÆt ®Æc biÖt vµo thêi gian lò cã ¶nh h­ëng rÊt lín ®Õn ®éng th¸i<br /> cña n­íc ngÇm trong phøc hÖ chøa n­íc qh vµ n­íc ngÇm trong miÒn cÊp cña c¸c phøc hÖ vµ<br /> tÇng chøa n­íc cã ¸p qp2-3, qp1, n2, n1.<br /> §èi víi c¸c ®¬n vÞ chøa n­íc cã ¸p ¶nh h­ëng cña dßng ch¶y trªn mÆt ®Õn ®éng th¸i cña<br /> chóng cßn do sù truyÒn ¸p lùc thuû tÜnh tõ miÒn cÊp. Trªn l·nh thæ n­íc ta c¸c ®¬n vÞ chøa n­íc<br /> cã ¸p qp2-3, qp1 vµ n2 chØ lé ra trªn diÖn tÝch hÑp ë phÝa §«ng §BNB cßn chñ yÕu trªn l·nh thæ<br /> Campuchia. D¹ng ®­êng thuû ®¼ng ¸p còng nh­ chiÒu vËn ®éng cña ND § ë §BNB ph¶n ¸nh rÊt<br /> râ nhËn xÐt trªn.<br /> Sù dao ®éng cña mùc n­íc ngÇm (tÇng chøa n­íc qh) ®ång pha, cïng chu kú víi sù dao<br /> ®éng cña mùc n­íc s«ng TiÒn (h×nh 5).<br /> D a o ® é n g m ù c n ­ í c s « n g T iÒ n t ¹ i T © n C h © u v µ L K Q T Q 2 0 3 0 1 0 ( c ¸ c h s « n g 4 k m ) v µ<br /> Q 03 10 10 (c¸ ch s« n g 3 km ) tõ 19 95 ® Õ n 2 00 3<br /> <br /> 1<br /> 6 .0 0<br /> 5 .0 0<br /> 4 .0 0<br /> 3 .0 0<br /> 2 .0 0<br /> Mùc n­íc, m<br /> <br /> <br /> <br /> <br /> 1 .0 0<br /> 0 .0 0<br /> - 1 .0 0 0 12 24 36 48 60 72 84 96 2 108<br /> - 2 .0 0<br /> - 3 .0 0<br /> - 4 .0 0<br /> - 5 .0 0<br /> th ¸ n g 3<br /> S . T iÒ n Q 203010 Q 031010<br /> <br /> H×nh 5. Dao ®éng cña mùc n­íc s«ng TiÒn ë T©n Ch©u vµ mùc n­íc d­íi ®Êt tõ 1995 ®Õn<br /> 2003.1-Mùc n­íc s«ng TiÒn t¹i T©n Ch©u. 2, 3-Mùc n­íc phøc hÖ chøa n­íc qh t¹i Q203010<br /> c¸ch s«ng 4km vµ Q031010 c¸ch s«ng 3km<br /> Ph­¬ng tr×nh t­¬ng quan gi÷a mùc n­íc s«ng TiÒn, s«ng HËu víi ND§ ë mét sè n¬i cã hÖ<br /> sè t­¬ng quan kh¸ cao.<br /> ë T©n Ch©u:<br /> HQ203010 = 0,688HS – 4,238 víi R2 = 90% (13)<br /> HQ031010 = 0,610HS – 4,118 víi R2 = 95% (14)<br /> ë Ch©u §èc:<br /> HQ203010 = 0,7583HS – 4,220 víi R2 = 92% (15)<br /> ë Long Xuyªn:<br /> HQ204010 = 0,818HS – 2,529 víi R2 = 82% (16)<br /> ¶nh h­ëng cña chÕ ®é dßng ch¶y trªn mÆt ®Õn ®éng th¸i n­íc ngÇm cßn thÓ hiÖn rÊt râ<br /> vµo thêi gian lò. KÕt qu¶ quan tr¾c mùc n­íc s«ng Vµm Cá T©y t¹i BÕn Løc (Long An) vµ mùc<br /> n­íc d­íi ®Êt t¹i vÞ trÝ quan tr¾c Q022 [8] ®· chøng minh rÊt râ cho nhËn xÐt trªn (h×nh 6).<br /> 3.0<br /> Cèt cao mùc n­íc, m<br /> <br /> <br /> <br /> <br /> 2.0<br /> 1<br /> <br /> 1.0 2<br /> <br /> 3<br /> 0.0<br /> <br /> 5<br /> 4<br /> -1.0<br /> 1/1/00 4/30/00 8/28/00 12/26/00 4/25/01 8/23/01 12/21/01 4/20/02 8/18/02 12/16/02 4/15/03 8/13/03 12/11/03<br />  H×nh 6. Dao ®éng mùc n­íc s«ng Vµm Cá T©y t¹i BÕn Løc (Long An) vµ n­íc d­íi ®Êt t¹ivÞ trÝ<br /> quan tr¾c Q022 tõ 1/1/2000 ®Õn 31/12/2003. 1-S«ng Vµm Cá T©y. 2-Phøc hÖ chøa n­íc qh t¹i<br /> Q022010. 2- Phøc hÖ chøa n­íc qp2-3 t¹i Q02202T. 3- Phøc hÖ chøa n­íc n2 t¹i Q02204T. 5-<br /> Phøc hÖ chøa n­íc n1 t¹i Q022050.<br /> 2.6 Thuû triÒu lµ mét trong nh÷ng nh©n tè cã ¶nh h­ëng rÊt lín ®Õn ®éng th¸i cña n­íc ngÇm<br /> còng nh­ n­íc cã ¸p. §èi víi n­íc ngÇm ¶nh h­ëng ®ã lµ trùc tiÕp. Cßn ®èi víi n­íc cã ¸p lµ<br /> gi¸n tiÕp.<br /> ¶nh h­ëng trùc tiÕp kh«ng chØ x¶y ra ®èi víi ®éng th¸i mùc n­íc mµ c¶ ®èi víi thµnh<br /> phÇn ho¸ häc cña n­íc. ¶nh h­ëng gi¸n tiÕp thùc tÕ lµ truyÒn ¸p lùc thuû triÒu th«ng qua ¸p lùc<br /> ®Þa tÜnh nhê tÝnh ®µn håi cña n­íc vµ ®Êt ®¸. Tµi liÖu quan tr¾c sù biÕn ®æi ¸p lùc t¹i lç khoan<br /> Q32604Z (T©n Trô, Long An) trong phøc hÖ chøa n­íc Pliocen ®· ghi nhËn ®­îc dao ®éng chu<br /> kú ngµy vµ nöa th¸ng [8](h×nh 7).<br /> -1.25<br /> <br /> <br /> -1.3<br /> Mùc n­íc,m<br /> <br /> <br /> <br /> <br /> -1.35<br /> <br /> <br /> -1.4<br /> <br /> <br /> -1.45<br /> <br /> <br /> -1.5 giê<br /> 5/7/1998 0:00 5/8/1998 0:00 5/9/1998 0:00 5/10/1998 0:00 5/11/1998 0:00<br /> <br /> a<br /> -3.50<br /> <br /> <br /> <br /> <br /> -3.60<br /> Mùc n­íc, m<br /> <br /> <br /> <br /> <br /> -3.70<br /> <br /> <br /> <br /> <br /> -3.80 ngµy<br /> 01/11/03 16/11/03 01/12/03 16/12/03<br /> <br /> b<br /> H×nh 7 §å thÞ biÓu diÔn chu kú dao ®éng ngµy (a), nöa th¸ng (b) cña ND § trong phøc hÖ chøa<br /> n­íc n2 t¹i Q32604Z (T©n Trô, Long An).<br /> Vai trß ¶nh h­ëng cña dßng ch¶y trªn mÆt thay ®æi theo thêi gian. ¶nh h­ëng cña thuû<br /> triÒu Ýt thay ®æi trong n¨m. Nh­ng vÒ mïa m­a do t¸c ®éng cña dßng ch¶y trªn mÆt nªn ®éng th¸i<br /> cña ND§ chñ yÕu chÞu ¶nh h­ëng cña dßng ch¶y trªn mÆt. VÒ mïa kh« t¸c ®éng ®ã gi¶m dÇn vµ<br /> ®éng th¸i chÞu t¸c ®éng m¹nh cña ¸p lùc thuû triÒu. Nh­ vËy ë miÒn T©y Nam bé ®· h×nh thµnh<br /> hai khu mµ ë ®ã trong c¶ n¨m ®éng th¸i ND § chñ yÕu chÞu ¶nh h­ëng cña dßng ch¶y trªn mÆt vµ<br /> thuû triÒu. Gi÷a hai khu nµy lµ khu chÞu ¶nh h­ëng cña dßng ch¶y trªn mÆt vÒ mïa m­a vµ ¶nh<br /> h­ëng cña thuû triÒu vµo mïa kh«.<br /> 2.7 §Þa h×nh, ®Þa m¹o lµ hai nh©n tè ¶nh h­ëng rÊt lín ®Õn ®iÒu kiÖn cung cÊp vµ tho¸t cña n­íc<br /> ngÇm.<br /> Cèt cao ®Þa h×nh ë phÝa §«ng ®øt g·y s«ng Vµm Cá §«ng ph©n biÖt râ víi phÝa T©y. Cèt<br /> cao, ®é dèc, møc ®é ph©n c¾t cña ®Þa h×nh quyÕt ®Þnh møc ®é tho¸t cña n­íc ngÇm. T­¬ng øng<br /> víi ®Þa h×nh, vÒ ®Þa m¹o, phÇn §«ng s«ng Vµm Cá §«ng lµ miÒn ®Þa h×nh bÞ x©m thùc, bãc mßn,<br /> cßn miÒn T©y lµ miÒn ®Þa h×nh tÝch tô. Nh÷ng dÊu hiÖu vÒ ®Þa h×nh, ®Þa m¹o cho ta thÊy ®iÒu kiÖn<br /> tho¸t cña ND§ ë miÒn §«ng tèt h¬n miÒn T©y vµ ®©y chÝnh lµ c¬ së cho phÐp ta ph©n biÖt líp<br /> ®éng th¸i tho¸t n­íc vµ tho¸t n­íc yÕu ë §BNB.<br /> 2.8 BÒ dµy cña ®íi th«ng khÝ lµ mét trong nh÷ng yÕu tè quyÕt ®Þnh c­êng ®é cung cÊp vµ tho¸t<br /> cña n­íc ngÇm b»ng con ®­êng thÊm vµ bèc h¬i ë §BNB.<br /> Khi mùc n­íc ngÇm ë chiÒu s©u kho¶ng 3m biªn ®é dao ®éng cña nã ®¹t cùc ®¹i (h×nh 8).<br /> Mèi t­¬ng quan gi÷a biªn ®é dao ®éng mùc n­íc ngÇm víi bÒ dµy ®íi th«ng khÝ ®­îc biÓu diÔn<br /> bëi ph­¬ng tr×nh:<br /> y = -0,0259x6 +0,358x5 – 2,1315x4 + 6,3227x3 – 9,0196x2 + 6,2378x + 0,2439 víi R2 = 77,45%.<br /> 4.5<br /> 4.0<br /> 3.5<br /> 3.0<br /> 2.5<br /> Mùc n­íc, m<br /> <br /> <br /> <br /> <br /> 2.0<br /> 1.5<br /> 1.0<br /> 0.5<br /> 0.0<br /> 0.0 1.0 2.0 3.0 4.0<br /> ChiÒu dµy ®íi th«ng khÝ, m<br /> <br /> H×nh 7 §å thÞ biÓu diÔn sù biÕn ®æi biªn ®é dao ®éng mùc n­íc theo chiÒu s©u ph©n bè mùc n­íc ngÇm.<br /> §iÒu nµy chøng tá ë chiÒu s©u kho¶ng 3m gi¸ trÞ bèc h¬i tõ bÒ mÆt n­íc ngÇm nhá h¬n rÊt nhiÒu<br /> so víi gi¸ trÞ cung cÊp cña n­íc m­a. Tõ chiÒu s©u nµy trë xuèng sÏ kh«ng x¶y ra sù bèc h¬i tõ bÒ<br /> mÆt n­íc ngÇm cßn gi¸ trÞ cung cÊp cña n­íc m­a cho nã còng gi¶m dÇn.<br /> Trªn c¬ së tµi liÖu quan tr¾c ®· x©y dùng ®­îc s¬ ®å biÕn ®æi bÒ dµy cña ®íi th«ng khÝ.<br /> Trªn s¬ ®å cã thÓ ph©n ra 3 kho¶nh. Kho¶nh 1 cã bÒ dµy < 1m. Kho¶nh nµy chiÕm phÇn lín diÖn<br /> tÝch b¸n ®¶o Cµ Mau vµ vïng ven biÓn Trµ Vinh, BÕn Tre, Long An. Kho¶nh 2 cã bÒ dµy 1-3m.<br /> Kho¶nh nµy chiÕm phÇn lín diÖn tÝch cßn l¹i. Kho¶nh cã bÒ dµy >3m ph©n bè chñ yÕu quanh Tp<br /> Hå ChÝ Minh.<br /> 2.9 Nh÷ng ho¹t ®éng kinh tÕ cña con ng­êi mµ chñ yÕu lµ khai th¸c n­íc d­íi ®Êt, x©y dùng c¸c<br /> hå chøa n­íc.v.v. cã ¶nh h­ëng rÊt lín ®Õn ®éng th¸i cña ND§.<br /> Do khai th¸c n­íc ®· lµm cho mùc n­íc d­íi ®Êt cña c¸c tÇng chøa n­íc vµ phøc hÖ chøa<br /> n­íc liªn tôc gi¶m víi tèc ®é kh¸c nhau tõ 2001 ®Õn 2005 (b¶ng 2)[8]<br /> B¶ng 2 Tèc ®é h¹ thÊp mùc n­íc trung b×nh n¨m cña ND§ trong c¸c khu vùc ë §BNB<br /> Tèc ®é h¹ thÊp Tèc ®é h¹ thÊp<br /> §¬n vÞ mùc n­íc tõ §¬n vÞ mùc n­íc tõ<br /> STT TØnh HuyÖn STT TØnh HuyÖn<br /> chøa n­íc 2001 ®Õn chøa n­íc 2001 ®Õn<br /> 2005(m/N) 2005(m/N)<br /> n2 0,319 CÇu Ngang n2 0,610<br /> 1 §ång Nai Long Thµnh<br /> n1 0,330 qp2-3 0,217<br /> n2 0,046 Duyªn H¶i qp1 0,187<br /> T©y Ninh<br /> n1 0,053 n2 0,164<br /> 2 T©y Ninh 9 Trµ Vinh<br /> n2 0,112 TiÓu CÇn n1 0,171<br /> Tr¶ng Bµng<br /> n1 0,128 qp2-3 0,460<br /> Tp Hå ChÝ qh 0,250 Trµ Có qp1 0,470-0,720<br /> 3 B×nh Ch¸nh<br /> Minh qp2-3 0,245 n2 0,320<br />  qp1 0,273 n1 0,280<br /> n2 0,826 qp2-3 0,165<br /> n1 0,784 B×nh Minh qp1 0,196<br /> Cñ Chi n2 0,161-0,180 n2 0,235-0,248<br /> 10 VÜnh Long<br /> qp1 0,750-1,141 qp1 0,262<br /> QuËn 12<br /> n2 1,294 M¨ng ThÝt n2 0,233<br /> qp2-3 0,160 n1 0,213<br /> T©n Trô qp1 0,270 qp2-3 0,275<br /> 11 B¹c Liªu TX B¹c Liªu<br /> n2 0,322-0,368 n2 0,247-0,412<br /> qh 0,097 qp2-3 0,562-0,619<br /> qp2-3 0,103-0,110 12 Cµ Mau qp1 0,836<br /> 4 Long An Th¹ch Ho¸<br /> n2 0,174-0,250 n2 0,240-0,900<br /> n1 0,218 qp2-3 0,330-0,32<br /> 13 CÇn Th¬ Thèt Nèt<br /> qp2-3 0,059 n2 0,210<br /> VÜnh H­ng n2 0,061-0,100 qp2-3 0,36<br /> n1 0,218 Long Mü qp1 0,34<br /> 14 HËu Giang<br /> qh 0,030 n2 0,28-0,34<br /> 5 An Giang Ch©u Thµnh<br /> qp2-3 0,030-0,040 Ch©u Thµnh n1 0,289<br /> qp2-3 0,06 qp2-3 0,39-0,49<br /> 6 Kiªn L­¬ng Hµ Tiªn<br /> qp1 0,05 15 Kiªn Giang Ch©u Thµnh qp1 0,49<br /> qp2-3 0,139 n2 0,29-0,43<br /> qp1 0,087 qp2-3 0,327-0,42<br /> 7 BÕn Tre Ba Tri TX Sãc<br /> n2 0,144 16 Sãc Tr¨ng qp1 0,50-0,56<br /> Tr¨ng<br /> n1 0,124 n2 0,17-0,46<br /> qp2-3 0,079<br /> 8 §ång Th¸p Lai Vung<br /> qp1 0,116<br /> §èi víi vïng ven hå chøa n­íc nh­ DÇu TiÕng, Kªnh §«ng còng nh­ ë mét sè vïng t­íi<br /> vµ nu«i t«m, mùc n­íc ngÇm cña phøc hÖ chøa n­íc qh cã xu h­íng d©ng lªn.<br /> 3. KÕt luËn<br /> Tõ nh÷ng kÕt qu¶ nghiªn cøu trªn ta cã thÓ rót ra mét sè kÕt luËn sau.<br /> 1- Sù kh¸c nhau vÒ ®éng th¸i cña n­íc ngÇm vµ c¸c ®¬n vÞ chøa n­íc cã ¸p ë §BNB ®­îc<br /> quyÕt ®Þnh bëi cÊu t¹o ph©n nhÞp vÒ thµnh phÇn th¹ch häc cña bån chøa n­íc. CÊu t¹o nµy ®· h×nh<br /> thµnh nªn mét hÖ thèng c¸c ®¬n vÞ chøa n­íc kh«ng ¸p vµ cã ¸p cã nh÷ng ®Æc ®iÓm ®éng th¸i<br /> kh¸c nhau.<br /> 2-C¸c cöa sæ §CTV ph¸t triÓn däc c¸c ®øt g·y kiÕn t¹o vµo c¸c thêi kú kh¸c nhau ®Æc biÖt<br /> trong Holocen ®· t¹o nªn mèi quan hÖ thuû lùc gi÷a c¸c ®¬n vÞ chøa n­íc lµm cho biÓu ®å dao<br /> ®éng mùc n­íc cña chóng cã nh÷ng nÐt t­¬ng ®ång.<br /> 3-Sù thay ®æi cña yÕu tè khÝ hËu ®· h×nh thµnh nªn kiÓu ®éng th¸i cung cÊp theo mïa cßn<br /> sù thay ®æi tû sè gi÷a l­îng m­a vµ bèc h¬i ®· h×nh thµnh nªn phô kiÓu ®éng th¸i cung cÊp ®iÒu<br /> hoµ cña ND§.<br /> 4-Sù kh¸c nhau vÒ cèt cao ®Þa h×nh, møc ®é ph©n c¾t còng nh­ c¸c qu¸ tr×nh thµnh t¹o<br /> chóng(bãc mßn, tÝch tô) quyÕt ®Þnh møc ®é tho¸t cña ND§ vµ ¶nh h­ëng rÊt lín ®Õn ®éng th¸i<br /> cña n­íc ngÇm.<br /> 5-T¸c ®éng cña dßng ch¶y trªn mÆt(s«ng vµ biÓn) ¶nh h­ëng rÊt lín ®Õn dao ®éng cña<br /> n­íc ngÇm vµ n­íc cã ¸p. ChÝnh nh÷ng t¸c ®éng nµy ®· h×nh thµnh nªn c¸c d¹ng ®éng th¸i tù<br /> nhiªn kh¸c nhau.<br /> 6-Ngoµi t¸c ®éng cña c¸c nh©n tè tù nhiªn, khai th¸c n­íc vµ t­íi.v.v. còng cã nh÷ng ¶nh<br /> h­ëng nhÊt ®Þnh ®Õn ®éng th¸i cña ND§. ChÝnh nh÷ng nh©n tè nµy ®· h×nh thµnh nªn nh÷ng d¹ng<br /> ®éng th¸i tù nhiªn bÞ ph¸ huû.<br /> 7-C¸c nh©n tè trªn th­êng ¶nh h­ëng ®Õn ®éng th¸i ND§ trong c¶ mét khu vùc. ¶nh<br /> h­ëng trong ph¹m vi hÑp h¬n ®Õn ®éng th¸i cña n­íc ngÇm(trong mét kho¶nh) cã sù thay ®æi bÒ<br /> dµy cña ®íi th«ng khÝ.<br />  Tµi liÖu tham kh¶o<br /> 1. M. E. Antopxki, A. A. Konopliansev. ChØ ®¹o ph­¬ng ph¸p nghiªn cøu ®éng th¸i ND§.<br /> M “Goxgeotrekhid®at” n¨m 1954, 181 trang(tiÕng Nga).<br /> 2. E. A. Dansberg. Ph­¬ng ph¸p thèng kª dù b¸o ®éng th¸i tù nhiªn cña n­íc ngÇm. L. “Nhedr”<br /> n¨m 1976. 92 trang(tiÕng Nga).<br /> 3. I. X. Dekser. Thuû ®Þa ®éng lùc.M. “Nauka” n¨m 1983 trang 106-206(tiÕng Nga).<br /> 4. A. A. Konopliansev, X. M. Xemenov. Nghiªn cøu, dù b¸o vµ thµnh lËp b¶n ®å ®éng th¸i ND§<br /> M. “Nhedr” n¨m 1979. Trang 1-136(tiÕng Nga).<br /> 5. V. X. Kovalevxki. §iÒu kiÖn h×nh thµnh vµ dù b¸o ®éng th¸i ND§. M “Nhedr” n¨m 1973. 148<br /> trang(tiÕng Nga).<br /> 6. §Æng H÷u ¥n, NguyÔn TiÕp T©n. øng dông ph­¬ng ph¸p thèng kª to¸n häc ®Ó dù b¸o ®éng<br /> th¸i ND§ ë §BNB. T¹p chÝ §Þa chÊt, Hµ néi, sè 271. N¨m 2002. Trang 31-34.<br /> 7. §Æng H÷u ¥n, NguyÔn ChÝ NghÜa. Sö dông ®a thøc Lagrang ®Ó néi suy tµi liÖu quan tr¾c vµ dù<br /> b¸o ®éng th¸i ND§. T¹p chÝ §Þa chÊt, Hµ néi, sè 283. N¨m 2004. Trang 57-60.<br /> 8. NguyÔn Kim Quyªn vµ n.n.k. B¸o c¸o quan tr¾c Quèc gia ®éng th¸i ND§ giai ®o¹n 2001-2005<br /> vïng ®ång b»ng Nam bé. Hµ néi 2005, 154 trang(tµi liÖu l­u tr÷ t¹i ViÖn t­ liÖu th«ng tin §Þa<br /> chÊt).<br />