Điều tra sâu hại cây rừng

Chia sẻ: Trọng Nguyễn | Ngày: | Loại File: DOC | Số trang:0

Thêm vào BST

Báo xấu

303
lượt xem 58
download

Download Vui lòng tải xuống để xem tài liệu đầy đủ

1.Điều tra sâu hại cây rừng Sâu bệnh hại đều có những đặc điểm chung, đều là những sinh vật gây hại. Tuy nhiên do dặc tính sinh vật học khác nhau, phương pháp điều tra dự tính dự báo và phòng trừ có những điểm khác nhau. Trên cơ sở nhận biết một số loài sâu hại, chúng tôi xin nêu một số phương pháp điều tra sâu hại lá, thân cành, rễ của những loài sâu hại.

Chủ đề:

Bình luận(0) Đăng nhập để gửi bình luận!

Lưu

Nội dung Text: Điều tra sâu hại cây rừng

§iÒu tra dù tÝnh dù b¸o s©u bÖnh h¹i c©y rõng (Dïng ®Ó thùc tËp cña c¸c líp cao häc vµ chuyªn m«n hãa b¶o vÖ thùc vËt, trêng §¹i häc L©m nghiÖp) Ngêi biªn so¹n: GS. TS. TrÇn V¨n M·o 1.§iÒu tra s©u h¹i c©y rõng S©u bÖnh h¹i ®Òu cã nh÷ng ®Æc ®iÓm chung, ®Òu lµ nh÷ng sinh vËt g©y h¹i. Tuy nhiªn do dÆc tÝnh sinh vËt häc kh¸c nhau, ph¬ng ph¸p ®iÒu tra dù tÝnh dù b¸o vµ phßng trõ cã nh÷ng ®iÓm kh¸c nhau. Trªn c¬ së nhËn biÕt mét sè loµi s©u h¹i, chóng t«i xin nªu mét sè ph¬ng ph¸p ®iÒu tra s©u h¹i l¸, th©n cµnh, rÔ cña nh÷ng loµi s©u h¹i. (1) §iÒu tra s©u h¹i l¸ Còng nh c¸c c«ng viÖc ®iÒu tra kh¸c, ®iÒu tra s©u h¹i l¸ còng chia ra ®iÒu tra s¬ bé, ®iÒu tra tû mû vµ tÝnh to¸n néi nghiÖp. §èi víi c¸c loµi s©u bÖnh h¹i c©y rõng néi dung vµ ph¬ng ph¸p ®iÒu tra cã nh÷ng chç kh¸c nhau. §iÒu tra mËt ®é s©u h¹i l¸: a)§iÒu tra s¬ bé ( theo tuyÕn) C¸c chØ tiªu tÝnh h×nh s©u bÖnh h¹i bao gåm c¸c loµi s©u bÑnh h¹i, mËt ®é, c¸c giai ®o¹n ph¸t dôc, t×nh h×nh ph©n bè vµ møc ®é g©y h¹i. Møc ®é g©y h¹i cã thÓ chia ra nhÑ < 30%(+), võa 31-60% (++), nÆng > 60% (+++), vÒ ph©n bè cã thÓ chia ra: c¸ thÓ 1-2 c©y, côm 10 c©y -1/4ha, ®¸m >1,2ha, ®Òu > 500ha. b)§iÒu tra tû mû ( theo « tiªu chuÈn) + X¸c ®Þnh « tiªu chuÈn Nãi chung 10-15 ha chän mét « tiªu chuÈn. « tiªu chuÈn nªn chiÕm tæng diÖn tÝch lµ 0.1-0,5%, vên ¬m kho¶ng 0,05-0,1% lµ võa. +LÊy mÉu trong « tiªu chuÈn Trong « tiªu chuÈn c©y môc ®Ých chän 30-50 c©y, c©y míi trång chän > 100 c©y, c©y n«ng l©m kÕt hîp cã thÓ chän sè c©y < 1/3. Thu thËp sè liÖu trªn c©y tiªu chuÈn. Néi dung ®iÒu tra bao gåm: loµi s©u h¹i, tr¹ng th¸i s©u, t×nh h×nh bÞ h¹i, mËt ®é s©u vµ tû lÖ c©y cã s©u. Sè c©y ®iÒu tra trong « tiªu chuÈn nªn kho¶ng 10-20 c©y, mçi c©y ®Òu ®îc ®¸nh s« thø tù. +§iÒu tra loµi vµ sè lîng s©u h¹i NÕu c©y cã ®é cao díi 2m th× cã thÓ ®iÒu tra c¶ c©y.NÕu c©y cao cã thÓ chia ra díi, gi÷a, trªn t¸n c©y theo c¸c híng kh¸c nhau. Trong trêng hîp nhéng kÐn s©u h¹i qua ®«ng trªn cµnh l¸ rông vµ trªn ®Êt, cÇn ®iÒu tra sè lîng s©u h¹i trªn 1m2 ®é s©u 20cm. KÕt qu¶ ®iÒu tra ®îc ghi vµo biÓu sau: BiÓu 5.12 §iÒu tra s©u ¨n l¸ Ngµy N¬i TT L©m Tªn TT Sè lîng s©u h¹i T×n Ghi §T DT OTC phÇ s©u c© KhoÎ Ch bÞ Tæn MË h chó n vµ y Õt ký g t h×n
d¹ng sin ®é h bÞ s©u h h¹i +TÝnh tû lÖ sè c©y cã s©u vµ mËt ®é s©u h¹i TÝnh tû lÖ c©y cã s©u P(%) = 100x n/N Trong ®ã n lµ c©y cã s©u, N lµ tæng sè c©y ®iÒu tra MËt ®é s©u trªn ®¬n vÞ diÖn tÝch Ms = N/ S Trong ®ã Ms lµ mËt ®é s©u theo diÖn tÝch, N sè s©u ®iÒu tra, S diÖn tÝch ®iÒu tra MËt ®é s©u trªn mçi c©y Mc = N / C Trong ®ã Mc MËt ®é s©u trªn mçi c©y N lµ tæng sè s©u ®iÒu tra C lµ tæng sè c©y ®iÒu tra + X¸c ®Þnh diÖn tÝch møc ®é ph¸t sinh kh¸c nhau. Møc ®é bÞ h¹i cã thÓ chia ra nhÑ, võa vµ nÆng. Sau dã dùa vµo mËt ®é s©u trªn c©y (Mc) ®Î x¸c ®Þnh møc ®é ph¸t sinh, sau ®ã l¹i dùa vµo diÖn tÝch ®iÒu tra trªn « tiªu chuÈn tÝnh ra diÖn tÝch bÞ h¹i. Ngêi ta quy ®Þnh thèng kª diÖn tÝch bÞ h¹i cña mét sè loµi s©u ¨n l¸ nh sau: BiÓu 5.13. Quy ®Þnh thèng kª diÖn tÝch bÞ h¹i mét sè loµi s©u ¨n l¸ Loµi s©u D¹ng s©u §¬n vÞ Møc ®é ph¸t sinh NhÑ Võa NÆng S©u rãm S©u non Con/c©y 1-5 6-15 >16 th«ng 5-10 11-30 >31 CÊp bÞ h¹i 2-3 4-6 >7 S©u tói Tói s©u Tói/c©y 0,5-2 2,1-6,0 >6,1 S©u non Con/c©y 3-7 8-15 >16 S©u ®o Nhéng Con/c©y 1-3 3-6 >6 S©u non con/50cm 2-4 4-7 >7 cµnh Bä l¸ S©u non 1 Con/100 l¸ 10-20 21-35 >36 tuæi trøng Qu¶/100 l¸ 15-25 26-45 >46 Ch©u chÊu STT con/c©y 5-15 16-30 >31 tre S©u con con/m2 2-5 6-20 >21 Ngµi ®éc s©u non Con/c©y 20-40 41-80 >81 Ghi chó: (1) S©u non bé c¸nh vÈy trªn 3 tuæi lµ tiªu chuÈn tÝnh to¸n. (2) S©u rãm th«ng: hµng trªn tÝnh cho c©y díi 10 tuæi, hµng díi tÝnh cho c©y trªn 10 tuæi. (3) S©u tói cÇn lÊy t¸n c©y réng 5,55m lµm c©y tiªu chuÈn, tæng lîng l¸ nhng c©y nµy thêng lµ 3300 l¸. (2)§iÒu tra s©u h¹i chåi ngän vµ cµnh a)§iÒu tra s¬ bé x¸c ®Þnh møc ®é bÞ h¹i nh sau: sè cµnh bÞ h¹i 50% lµ nÆng.
b) Sè « tiªu chuÈn yªu cÇu 0,1-0,5% tæng diÖn tÝch ®iÒu tra, c¸c yªu cÇu còng nh s©u h¹i l¸. c) Sè liÖu ®iÒu tra ®îc ghi vµo biÓu vµ tÝnh to¸n tû lÖ bÞ h¹i: BiÓu 5.14. Thèng kª ®iÒu tra s©u h¹i cµnh Ngµy N¬i Sè Sè Sè Tû lÖ Trong ®ã Ghi DT DT TT c©y c©y bÞ h¹i chó OTC §T bÞ h¹i Sè Sè Sè Tªn c©y c©y c©y loµi cã cã cã s©u cµnh cµnh cµnh h¹i chÝn chÝn chÝn h h vµ h bÞ khoÎ, cµnh h¹i cµnh bªn cµnh bªn ®Òu bªn bÞ h¹i bÞ h¹i khoÎ d) Trªn « tiªu chuÈn chän 5-10 c©y tiªu chuÈn, x¸c ®Þnh c¸c chØ tiªu ghi trªn biÓu... Còng cã thÓ trªn c©y tiªu chuÈn chän c¸c cµnh tiªu chuÈn theo c¸c híng ®«ng t©y x¸c ®Þnh sè con trªn ®o¹n 10cm råi ghi vµo biÓu... BiÓu5.15. §iÒu tra s©u cµnh ngän trªn c©y tiªu chuÈn Ngµ N¬i Sè Sè H D Tu Sè Sè Tû Tªn MËt ®é Ghi y DT DT TT c©y (m) (cm) æi cµn cµn lÖ s©u (con/c© chó OT TC c©y h h bÞ y) C bÞ h¹i h¹i BiÓu 5.16. §iÒu tra s©u cµnh ngän trªn cµnh tiªu chuÈn Ngµ N¬i Sè Sè H D Tu Tªn §«ng T©y MËt Ghi y DT DT TT c© (m) (cm) æi s© (con/10c (con/10c ®é chó OT y c©y u m) m) b×n C TC h qu© n e) TÝnh to¸n diÖn tÝch bÞ h¹i tÝnh mËt ®é s©u b×nh qu©n trªn c¸c « tiªu chuÈn, dùa vµo tiªu chuÈn ph©n cÊp nhÑ võa nÆng theo biÓu ®Ó tÝnh to¸n diÖn tÝch bÞ h¹i theo c¸c c©p trªn « tiªu chuÈn. BiÓu 5.17. Ph©n cÊp bÞ h¹i s©u h¹i cµnh Loµi s©u D¹ng §¬n vÞ Møc ®é bÞ h¹i s©u NhÑ Võa NÆng S©u ®ôc cµnh S©u non Tû lÖ cµnh 50% bÞ h¹i/c©y RÖp s¸p th«ng RÖp con Con/10cm2 0,5-2 3-6 >7
RÖp trßn th«ng RÖp c¸i Con/ côm l¸ 1-3 4-6 >7 (3) §iÒu tra s©u h¹i th©n Khi tiÕn hµnh ®iÒu tra s¬ bé , ghi chÐp c¸c nh©n tè l©m phÇn, t×nh h×nh vµ møc ®é bÞ h¹i, trong ®ã tû lÖ bÞ h¹i 21% lµ nÆng. Trªn khu vùc ®iÒu tra chän « tiªu chuÈn, « tiªu chuÈn ph¶i cã møc ®é h¹i l¸ ®ång ®Òu. Mçi « tiªu chuÈn chän 50 c©y ®Ó ®Î ®iÒu tra tû lÖ c©y khoÎ, nhÑ, yÕu. NÕu cÇn thÝet ph¶i chÆt 2-3 c©y, bãc ®o¹n vá dµi tõ gèc ®Ðn ngän ghi chÐp vÞ trÝ ph¹m vi c¸c loµi s©u h¹i. Thèng kª mËt ®é s©u ®ôc th©n cÇn bãc vá 20x50cm theo vÞ trÝ vµ híng kh¸c nhau, lµm râ chñng lo¹i, sè lîng, d¹ng s©u vµ thèng kª mËt ®é s©u trªn 1m 2 vµ cña 1 c©y. KÕt qu¶ ®iÒu tra ®îc ghi vµo c¸c biÓu sau: BiÓu 5.17. §iÒu tra s©u ®ôc th©n Ngµ N¬i Sè Sè C©y T×n C©y bÞ s©u Tª Gh y DT DT TT c© khoÎ h n i OT y h×n s© ch C h vÖ u ó Sè % sinh C©y suy C©y C©y kh« c© yÕu chÕt y Sè % Sè % Sè % c© c© c© y y y BiÓu 5.18. §iÒu tra møc ®é bÞ h¹i cña s©u ®ôc th©n Sè C¸c nh©n tè cña c©y Tªn MËt ®é s©u ( con/1000cm2) Ghi c©y H D Tuæi s©u STT S©u Nhéng Sè lç chó TC h¹i non ®ôc C¨n cø vµo c¸c chØ tiªu trªn dùa vµo quy ®Þnh thèng kª diÖn tÝch bÞ h¹i ta xÕp vµo c¸c cÊp sau: BiÓu 5.19. Quy ®Þnh vÒ diÖn tÝch bÞ h¹i s©u ®ôc th©n Loµi s©u D¹ng ®¬n vÞ Møc ®é bÞ h¹i s©u NhÑ Võa NÆng XÐn tãc S©u non Tû lÖ 5-10 11-20 >21 C¸t ®inh c©y cã nt nt nt Ngµi c¸nh trong s©u (%) 2-5 6-15 >16 Vßi voi nt nt nt (4) §iÒu tra s©u díi ®Êt
S©u díi ®¸t bao gåm bä hung, dÕ, s©u x¸m, s©u thÐp. Môc ®Ých ®iÒu tra s©u díi ®Êt lµ x¸c ®Þnh tiªu chuÈn lËp vên ¬m. Ph¬ng thøc rót mÉu thêng theo ®êng chÐo hoÆc h×nh bµn cê, cø 0,2-0,3ha ®µo 1 hè réng 1m x 1m, theo c¸c chiÒu s©u 0-1cm, 5-15cm, 15-30cm, 30-45cm, mçi mét líp ®iÒu tra mËt ®é s©u theo biÓu sau: BiÓu 5.20. §iÒu tra s©u díi ®Êt ë vên ¬m Ngµy N¬i Thùc Sè ChiÒ Tªn Kú Sè DT MËt ®é Ghi DT DT b× TT u s©u s©u s©u §T s©u chó 2 hè s©u (con/m hè ) (5) §iÒu tra s©u h¹i qu¶ h¹t §iÒu tra s¬ bé ghi chÐp t×nh h×nh bÞ h¹i vµ ph©n cÊp còng nh s©u h¹i th©n, tiªu chuÈn t×nh h×nh ph©n bè còng nh s©u h¹i l¸. §iÒu tra tû mû, sau khi chän « tiªu chuÈn, chän 5-10 c©y theo ®- êng Z. Mçi caay chia ra trªn gi÷a, díi t¸n, lÊy 30-40 qu¶ h¹t, kiÓm tra loµi s©u vµ ®iÒn vµo c¸c biÓu tû lÖ qu¶ bÞ s©u vµ møc ®é bÞ h¹i theo c¸c biÓu sau: BiÓu 5.21. §iÒu tra s©u h¹i qu¶ h¹t theo ph©n tÇng t¸n c©y TT Trªn t¸n Gi÷a t¸n Díi t¸n c© §«ng nam T©y b¾c §«ng nam T©y b¾c §«ng nam T©y b¾c y Kh«ng Cã Kh«ng Cã Kh«ng Cã Kh«ng Cã Kh«ng Cã Kh«n C g ã BiÓu 5.22. §iÒu tra s©u h¹i qu¶ h¹t Ngµy N¬i Sè Sè Qu¶ bÞ h¹i S©u h¹i Tû lÖ Tû lÖ Ghi DT DT TT qu¶ S« % Tªn Sè lç qu¶ qu¶ chó CTC §T qu¶ s©u ®ôc bÞ bÞ s©u s©u h¹i h¹i kh¸c b×nh nhau qu©n 2.Dù tÝnh dù b¸o s©u h¹i c©y rõng Dù tÝnh dù b¸o s©u h¹i c©y rõng ®îc chia ra nh sau: dùa vµo thêi gian bao gåm dù b¸o ng¾n h¹n (mÊy ngµy ®Õn míi mÊy ngµy), dù b¸o trung h¹n ( trªn 1 th¸ng) vµ dù b¸o dµi h¹n ( trªn 1 mïa vô); dùa vµo néi dung dù b¸o chia ra dù b¸o kú ph¸t sinh (kú b¾t ®Çu thÞnh hµnh, kú cao ®iÓm , kú cuèi) , lîng ph¸t sinh, khu vùc ph¸t sinh vµ møc ®é bÞ h¹i. Chóng cã quan hÖ mËt thiÕt víi ®Æc tÝnh sinh vËt häc cña b¶n th©n s©u h¹i vµ m«i trêng. C¸c nh©n tè m«i trêng bao gåm khÝ hËu, ®Êt, sinh vËt vµ con ngêi. (1))NhiÖt ®é khëi ®iÓm ph¸t dôc vµ tÝch «n h÷u hiÖu
Th«ng thêng ngêi ta suy tõ nhiÖt ®é khëi ®iÓm ph¸t dôc vµ tÝch «n h÷u hiÖu ®Ó dù b¸o: K = N(T-C) C= (N2T2 -N1T1)/ (N2 - N1) Trong ®ã C lµ nhiÖt ®é khëi ®iÓm ph¸t dôc N 1 - sè ngµy cÇn thiÕt cho sù ph¸t dôc trong ®iÒu kiÖn 1, N 2 - sè ngµy cÇn thiÕt cho sù ph¸t dôc trong ®iÒu kiÖn 2,T1 nhiÖt ®é ®iÒu kiÖn 1,T2 lµ nhiÖt ®é ®iÒu kiÑn 2. VÝ dô trøng s©u ®o nu«i ë nhiÖt ®é 27,2 oC qua 4,5 ngµy th× në, ë nhiÖt ®é 19oC tr¶i qua 8 ngµy. Ta cã: C= (8x19 -4,5 x27,2)/ 8-4,5 =8,5. TÝch «n h÷u hiÖu cña kú trøng s©u ®o lµ : K = 8 (19-8,5) =84 ( ngµy) (2) Dù b¸o sè løa cã thÓ ph¸t sinh Khi biÕt ®îc tÝch «n h÷u hiÖu K, dùa vµo ghi chÐp nhiÖt ®é hµng n¨m (K) ( th«ng qua tr¹m khÝ tîng gÇn ®ã), thèng kª tæng tÝch «n h÷u hiÖu trong 1 n¨m (K1), ta cã thÓ tÝnh ®îc sè løa s©u trong 1 n¨m lµ K1/K (3) Dù b¸o kú ph¸t sinh s©u h¹i Sau khi biÕt ®îc tÝch «n h÷u hiÖu vµ khëi ®iÓm ph¸t dôc cña 1 loµi s©u hay kú s©u ta dïng c«ng thøc N =K/(T-C) ®Ó dù b¸o kú ph¸t sinh s©u h¹i. Ph¬ng ph¸p trªn cã ý nghÜa quan träng trong viÖc t×m hiÓu quy luËt ph¸t triÓn, dù b¸o vµ lîi dông thiªn ®Þch s©u h¹i. Tuy nhiªn còng cã nh÷ng h¹n chÕ:(1) cha xem xÐt ®Õn ®é Èm, thøc ¨n, (2) quan hÖ gi÷a ®é Èm vµ tèc ®é ph¸t dôc theo quy luËt ch÷ "S", kh«ng cã c¸ch nµo t×m ®îc nhiÖt ®é cao h¬n, (3) ph¶i lµm thùc nghiÖm so víi ngoµi trêi sÏ cã sai sè, (4) sai sè ®èi víi mét sè loµi s©u cã hiÖn tîng ®×nh dôc. V× vËy ph¶i xem xÐt ®Õn nh©n tè Èm ®é vµ nhiÖt ®é. Th«ng th- êng ngêi ta sö dông hÖ sè «n Èm vµ khÝ hËu ®å HÖ sè «n Èm : Q =RH/ T hoÆc Q = M/T Trong ®ã Q - hÖ sè «n Èm, RH - ®é Èm t¬ng ®èi, M - lîng ma, T- nhiÖt ®é trung b×nh. KhÝ hËu ®å: chÊm nhiÖt ®é vµ ®é Èm tõng th¸ng lªn s¬ ®å cña n¨m ph¸t dÞch vµ n¨m hiÖn t¹i cã thÓ x¸c ®Þnh kh¶ n¨ng ph¸t dÞch cña loµi s©u h¹i ®ã. (4) Dù b¸o lîng ph¸t sinh s©u h¹i Nh©n tè biÕn ®éng sè lîng quÇn thÓ loµi rÊt phøc t¹p bao gåm ®Æc trng kÕt cÊu bªn trong cña quÈn thÓ s©u h¹i, tÝnh thÝch nghi cña loµi, tû lÖ sinh s¶n vµ tû lÖ chÕt, kh¶ n¨ng di c...c¸c nh©n tè bªn ngoµi bao gåm khÝ hËu, thøc ¨n, thiªn ®Þch, l©m phÇn, ®iÒu kiÖn lËp ®Þa vµ sù can thiÖp cña con ngêi. Dù b¸o lîng ph¸t sinh cßn gäi lµ dù b¸o kh¶ n¨ng ph¸t dÞch. Th«ng thêng ngêi ta dùa vµo c¬ sè mËt ®é h÷u hiÖu, nghÜa lµ dùa vµo mËt ®é s©u h¹i cña løa tríc, nhÊt lµ løa qua ®«ng. B»ng c¸c ph¬ng ph¸p ®iÒu tra, ph¬ng ph¸p bÉy, vµ nu«i s©u tÝnh tû lÖ trøng në, tû lÖ ho¸ nhéng, tû lÖ vò hãa, råi thèng kª c¬ s¬ mËt ®é sau ®ã c¨n cø vµo kh¶ n¨ng sinh s¶n, tû lÖ c¸i, tÝnh h×nh tö vong cña løa tríc råi suy cho løa sau. C«ng thøc tÝnh to¸n nh sau: P = P0 [ e.f (1-M)/ (m+f)]
Trong ®ã P- lîng sinh s¶n, lîng ph¸t sinh løa sau, P0 - c¬ sè mËt ®é løa sau, e sè trøng ®Î cña 1 con c¸i, f - sè lîng con c¸i, m - sè lîng con ®ùc f/(m+f) - tû lÖ con c¸i, M - tû lÖ tö vong, 1-M lµ tû lÖ sèng sãt ( bao gåm c¶ trøng, s©u non, nhéng, s©u trëng thµnh.( cã thÓ dïng (1-a ) (1-b) ( 1-c) ( 1-d) a, b,c,d lµ tû lÖ chÕt cña trøng, s©u non, nhéng vµ STT). 3.§iÒu tra bÖnh h¹i c©y rõng (1) Ph¬ng ph¸p vµ yªu cÇu ®iÒu tra bÖnh c©y rõng a)§iÒu tra s¬ bé ( theo tuyÕn) §iÒu tra bÖnh c©y rõng cã thÓ tiÕn hµnh vµo kú thÞnh hµnh vµ cuèi kú, tríc hÕt ph¶i ®iÒu tra s¬ bé, b»ng m¾t thêng, t×m hiÓu kh¸i qu¸t t×nh h×nh ph©n bè tµi nguyªn rõng, ph©n lo¹i l©m phÇn vµ chñng lo¹i bÖnh chñ yÕu, ph©n bè vµ møc ®é bÞ h¹i...Sau ®ã chän « tiªu chuÈn ®Ó ®iÒu tra tû lÖ c©y bÖnh vµ møc ®é bÞ h¹i. §iÒu tra s¬ bé cã thÓ ®i trªn ®êng mßn, ®êng ph©n l«, kho¶nh, trªn c¸c l©m phÇn, tuæi c©y vµ c¸c ®iÒu kiÖn kh¸c nhau. Kho¶ng c¸ch gi÷a c¸c tuyÕn 250-1000m. KÕt qu¶ ®iÒu tra s¬ bé ®îc ghi vµo biÓu sau: BiÓu 5.23. Ghi chÐp ®iÒu tra s¬ bé §Þa ®iÓm HuyÖn TØnh §iÓm §T DT l©m phÇn (ha) DT bÞ h¹i (ha) Tæ thµnh loµi c©y Loµi c©y u thÕ H bq Dbq Tuæi c©y bq §é tµn che Sinh trëng §Þa h×nh T×nh h×nh vÖ sinh Loµi DT bÞ Loµi Bé DT møc ®é bÞ h¹i T×nh Ghi c©y h¹i bÖnh phËn NhÑ Võa (+ NÆng h×nh chó bÞ h¹i (+) +) (+++) ph©n bå Ghi chó: ghi chÐp t×nh h×nh ph©n bè nh sau: C¸ thÓ: 1-2 c©y, côm : 3-9 c©y, ®¸m: trªn 10 c©y-1/2ha, ®Òu >1/2ha C©y ë vên ¬m: cã thÓ chia ra c¸ thÓ, côm, ®¸m (200-500m2) ®Òu > 500m2. Ghi chÐp møc ®é bÞ h¹i nh sau: L¸ , qu¶, cµnh bÞ bÖnh : díi 1/3 c©y bÞ bÖnh: nhÑ , 1/3-2/3 c©y bÞ bÖnh : võa , > 2/3 c©y bÞ bÖnh : nÆng. Th©n vµ rÔ c©y bÞ bÖnh: 51% : nÆng. b)§iÒu tra tû mû ( theo « tiªu chuÈn) +Chän « tiªu chuÈn CÇn tr¸nh chän « tiªu chuÈn ë mÐp vên hay mÐp rõng. ë vên ¬m cã thÓ chän c¸c « tiªu chuÈn ( hay « d¹ng b¶n) cÇn tuú tõng ®iÒu kiÖn mµ chän kiÓu « bµn cê, luèng c¸ch luèng hoÆc trªn ®êng chÐo hoÆc ch÷ Z. Trong rõng ph¶i ph©n biÖt nÆng , nhÑ võa ®Ó x¸c ®Þnh chän ngÉu nhiªn. §èi víi rõng trång c¸c « tiªu chuÈn cã thÓ chän theo hµng vµ c©y. Trong « ®iÒu kiÖn lËp ®Þa vµ l©m phÇn ph¶i nh nhau, nÕu kh¸c nhau ph¶i lËp « kh¸c. +KÝch thíc vµ sè lîng « tiªu chuÈn §èi víi vên ¬m kÝch thíc « 0,5-1m2, ph¶i b¶o ®¶m trªn 100 c©y. §èi víi rõng trång c©y con sè c©y trªn 100 c©y, rõng lín tuæi cÇn 30-50 c©y,
c©y cao trªn 1m kh«ng nªn Ýt qu¸ díi 30 c©y, ®èi víi c©y rõng kinh tÕ kh«ng díi 50 c©y.DiÖn tÝch « cã thÓ thay ®æi theo sè c©y trªn. Sè lîng « tiªu chuÈn còng tuú theo ®èi tîng kh¸c nhau: ®èi víi vên - ¬m tæng diÖn tÝch « kho¶ng 0,5 % tæng diÖn tÝch vên lµ võa. §èi víi rõng trång vµ rõng tù nhiªn nÕu diÖn tÝch 300-500ha nªn lËp 3-5 «, diÖn tÝch 500-5000ha lËp 20-30 «, trªn 5000ha lËp 30-40 «. Tuú theo ®iÒu kiÖn cô thÓ ®Ó gi¶m sè «, nhng kh«ng nªn gi¶m qu¸ 50% sè lîng « theo c¬ sè trªn. +LÊy mÉu trªn c©y tiªu chuÈn Khi ®iÒu tra bÖnh h¹i l¸ vµ bÖnh h¹i cµnh, trong « tiªu chuÈn chän 10-15 c©y tiªu chuÈn, trªn c©y tiªu chuÈn chän l¸ hoÆc cµnh ®Ó thèng kª møc ®é bÞ h¹i. VÝ dô ®iÒu tra bÖnh kh« x¸m l¸ th«ng, mçi c©y tiªu chuÈn lÊy l¸ 2 n¨m trªn cµnh bªn theo 4 híng ®«ng, t©y, nam, b¾c ë gi÷a t¸n ( hoÆc 3 vÞ trÝ trªn, gi÷a, díi t¸n), ®¶o ®Òu chän 100-200 l¸, ®Õm sè l¸ bÞ bÖnh vµ kh«ng bÞ bÖnh cña tõng c©y råi xÕp vµo b¶ng ph©n cÊp, nÕu ph©n cÊp tõng l¸ hoÆc cµnh bÞ bÖnh ®é chÝnh x¸c sÏ cµng cao. Ph©n cÊp l¸ bÞ bÖnh theo tiªu chuÈn sau: cÊp 0 kh«ng bÞ bÖnh, cÊp I :bÞ bÖnh 3/4 l¸. §èi víi rõng c©y bÞ môc, trong « tiªu chuÈn chän 3 c©y chÆt ®æ vµ ca tõng ®o¹n 2m, ®Î tÝnh thÓ tÝch gç bÞ môc trªn thÓ tÝch c©y, suy ra tû lÖ gç môc. +TÝnh to¸n møc ®é bÞ h¹i -)TÝnh tû lÖ c©y bÖnh, ®èi víi nhng bÖnh ¶nh hëng ®Õn c¶ c©y vµ bÖnh côc bé thiÖt h¹i kinh tÕ ph¬ng ph¸p ®¬n gi¶n lµ tÝnh sè c©y bÞ h¹i trªn tæng sè c©y ®iÒu tra: P(%) =n.100/N Trong ®ã n lµ sè c©y bÖnh , N lµ tæng sè c©y ®iÒu tra. -) Ph©n cÊp c©y bÖnh. Trong c©y bÞ bÖnh cã c©y bÞ nÆng cã c©y bÞ nhÑ. Ph¬ng ph¸p trªn kh«ng thÓ ph¶n ¸nh møc ®é bÞ h¹i. Ph©n cÊp c©y bÞ h¹i lµ vÊn ®Ò mÊu chèt. §Ó tiÖn viÖc ®iÒu tra ngêi ta thêng ph©n lµm 4-5 cÊp, tiªu chuÈn ph©n cÊp ph¶i râ rµng, cô thÓ vµ thÝch hîp. §èi víi bÖnh h¹i l¸, qu¶, cµnh cã thÓ ph©n cÊp nh sau: BiÓu 5.24. Tiªu chuÈn ph©n cÊp bÖnh h¹i l¸, qu¶, cµnh CÊp bÖnh Tiªu chuÈn cÊp 0 Kh«ng bÖnh I bÞ bÖnh díi 25% II bÞ bÖnh 26-50% III bÞ bÖnh 50-75% IV bÞ bÖnh trªn 76% §èi víi bÖnh h¹i th©n ph©n cÊp nh sau: BiÓu 5.25. Tiªu chuÈn ph©n cÊp bÖnh h¹i th©n CÊp bÖnh Tiªu chuÈn cÊp 0 Kh«ng bÖnh I
III >3/5 chiÒu dµi th©n IV C©y chÕt + TÝnh chØ sè bÞ bÖnh ChØ sè bÞ bÖnh ph¶n ¸nh tû lÖ c©y bÖnh vµ møc ®é bÞ h¹i. C«ng thøc nh sau: R% = ∑100. nv/NV Trong ®ã n lµ sè ®¬n nguyªn (l¸, cµnh, qu¶, th©n) bÞ h¹i ë mçi cÊp,v lµ sè cÊp, N tæng sè ®¬n nguyªn, V lµ cÊp cao nhÊt (4). VÝ dô: Khi ®iÒu tra bÖnh r¬m l¸ th«ng ë vên ¬m ta thu ®îc sè liÖu sau: BiÓu 5.26. Thèng kª t×nh h×nh bÖnh r¬m l¸ th«ng Tiªu chuÈn bÖnh CÊp bÖnh Sè c©y Kh«ng bÖnh 0 37 bÞ bÖnh díi 25% I 55 bÞ bÖnh 26-50% II 74 bÞ bÖnh 50-75% III 46 bÞ bÖnh trªn 76% IV 12 Tæng 224 Ta tÝnh ®îc : R% = (37x 0 + 55x1+ 74x2 + 46 x3+ 12x4) 100 /224 x4 = 43,4% Khi ®iÒu tra bÖnh kh« x¸m l¸ th«ng trªn 10 c©y 1 « tiªu chuÈn, mçi c©y lÊy 100 l¸, theo ph©n cÊp tõng l¸ bÞ bÖnh ta cã: BiÓu 5.27. Thèng kª sè l¸ bÞ bÖnh theo cÊp l¸ bÞ bÖnh Tiªu chuÈn bÖnh CÊp bÖnh Sè l¸ Kh«ng bÖnh 0 15 bÞ bÖnh díi 1/4 l¸ I 25 bÞ bÖnh 1/4-1/2 l¸ II 34 bÞ bÖnh 1/2-3/4 l¸ III 16 bÞ bÖnh trªn >3/4 l¸ IV 10 Tæng 100 Ta tÝnh ®îc chØ sè bÖnh cña 1 c©y lµ : R% = (15x0 + 25x1+ 34x2 + 16 x3 + 10x4) 100/4x 100 = (25 + 68 + 48 + 40) 100/ 400 =45,25% Sau ®ã tÝnh b×nh qu©n cho 10 c©y ta sÏ ®îc kÕt qu¶ chØ sè bÖnh cho « tiªu chuÈn. Th«ng thêng ngêi ta kÕt hîp tÝnh tû lÖ c©y bÖnh vµ chØ sè bÞ bÖnh ®Ó tÝnh chØ sè tæn thÊt nh sau: DI = P (%) x R(%) VÝ dô sau khi tÝnh ®îc R(%) b×nh qu©n cho 10 c©y trong « tiªu chuÈn lµ 43,75%, tû lÖ c©y bÖnh P(%) trong « tiªu chuÈn lµ 73,34% ta cã: DI = 0,4375 x 0,7334 = 0,3209 Møc ®é tæn thÊt ®îc x¸c ®Þnh nh sau: BiÓu 5.28. ChØ sè tæn thÊt vµ chØ tiªu phßng trõ ChØ sè tæn thÊt DI Møc ®é ChØ tiªu phßng trõ 0,5 rÊt nÆng Trõ
4. ChÈn ®o¸n bÖnh c©y rõng a)Kh¶o s¸t vµ ph©n tÝch t×nh h×nh ph¸t sinh vµ m«i trêng ph¸t sinh Khi t×m hiÓu mét lo¹i bÖnh ë vên ¬m hay rõng trång ph¶i t×m hiÓu tÝnh h×nh ph©n bè, diÖn tÝch ph¸t sinh, ®iÒu kiÖn khÝ hËu kú ph¸t sinh, ®iÒu kiÖn ®Þa h×nh, tÝnh h×nh ®Êt vµ c¸c biÖn ph¸p qu¶n lý, tÝnh h×nh ph¸t sinh bÖnh vµ canh t¸c cña c¸c n¨m tríc. NÕu g¨p mét bÖnh kh«ng truyÒn nhiÔm thêng ph¸t sinh trªn mét diÖn tÝch réng, kh«ng xuÊt hiÖn vËt g©y bÖnh, kh«ng cã æ bÖnh vµ chÕt c¶ c©y. b)Quan s¸t triÖu chøng bÖnh lµ ph¬ng ph¸p chÈn ®o¸n ®Çu tiªn cña c¸c nhµ khoa häc bÖnh c©y rõng. Tõ triÖu chøng cã thÓ x¸c ®Þnh ®îc lo¹i bÖnh, cã c¬ quan sinh s¶n hay kh«ng... c)Quan s¸t vËt g©y bÖnh b»ng kÝnh lóp, kinh hiÓn vi lµ ph¬ng ph¸p quan träng t×m ®îc chÝnh x¸c nguyªn nh©n g©y bÖnh.C¨n cø h×nh th¸i bµo tö, c¬ quan sinh s¶n ®Ó x¸c ®Þnh theo tµi liÖu ph©n lo¹i. d)Nu«i cÊy vËt g©y bÖnh lªn m«i trêng nh©n t¹o.Trong trêng hîp kh«ng t×m ra ®îc vËt g©y bÖnh, hoÆc cã trêng hîp gÆp nÊm ho¹i sinh trªn x¸c c©y bÖnh, cÇn ph¶i ph©n lËp, nu«i cÊy trªn m«i trêng råi phun lªn c©y khoÎ, nÕu c©y khoÎ bÞ bÖnh cïng triÖu chøng nh bÖnh cÇn x¸c ®Þnh míi chøng minh ®ã lµ nguyªn nh©n g©y bÖnh chñ yÕu.