Điều trị nội khoa - HỘI CHỨNG RUỘT KÍCH THÍCH

Chia sẻ: Ashdkajd Daksdjk | Ngày: | Loại File: PDF | Số trang:7

Thêm vào BST

Báo xấu

74
lượt xem 7
download

Download Vui lòng tải xuống để xem tài liệu đầy đủ

Định nghĩa của Manning năm 1978 . Tiêu chuẩn Rome II : 1- Có 2 trong 3 tiêu chuẩn với Đau bụng hoặc khó chịu ở bụng hiện diện ít nhất 12 tuần trong 12 tháng qua , không cần phải liên tục : * Đau giảm sau đi cầu . * Đau kèm thay đổi số lần đi cầu . * Đau kèm thay đổi độ cứng , lõng của phân đoán : 2- Các triệu chứng dưới đây càng hiện diện nhiều càng củng cố thêm chẩn * Số lần đi cầu bất thường ( 3lần/ngày hoặc ...

Chủ đề:

Bình luận(0) Đăng nhập để gửi bình luận!

Lưu

Nội dung Text: Điều trị nội khoa - HỘI CHỨNG RUỘT KÍCH THÍCH

HOÄI CHÖÙNG RUOÄT KÍCH THÍCH I- DAÃN NHAÄP : Ñònh nghóa cuûa Manning naêm 1978 . - Tieâu chuaån Rome II : - 1- Coù 2 trong 3 tieâu chuaån vôùi Ñau buïng hoaëc khoù chòu ôû buïng hieän dieän ít nhaát 12 tuaàn trong 12 thaùng qua , khoâng caàn phaûi lieân tuïc : * Ñau giaûm sau ñi caàu . * Ñau keøm thay ñoåi soá laàn ñi caàu . * Ñau keøm thay ñoåi ñoä cöùng , loõng cuûa phaân 2- Caùc trieäu chöùng döôùi ñaây caøng hieän dieän nhieàu caøng cuûng coá theâm chaån ñoaùn : * Soá laàn ñi caàu baát thöôøng ( > 3laàn/ngaøy hoaëc < 3laàn/tuaàn ) . * Phaân baát thöôøng ( cöùng/phaân deâ hoaëc nhaõo/loõng ) treân 3/4 löôïng phaân . * Ñi caàu baát thöôøng ( maéc raën , moùt ñi caàu , caûm giaùc ñi caàu khoâng troïn veïn ) trong hôn 25% laàn ñi caàu . * Ñi caàu coù ñaøm nhaøy . * Buïng caêng chöôùng treân 25% thôøi gian . II-DÒCH TEÃ VAØ SINH BÒNH HOÏC CUÛA HCÑTKT: 1- Dòch teã hoïc : * Tæ leä cao ôû chaâu AÂu vaø Baéc Myõ : Myõ 11 – 20% ; Phaùp 13% , Anh 9,5 – 22% ; Thuî Ñieån 12,5% . Tæ leä thay ñoåi ôû chaâu AÙ Nhaät 25% ; Iran 3,4% . * Thöôøng gaëp ôû nöõ hôn nam vaø ôû löùa tuoåi 20 – 50tuoåi . 372
2- Sinh bònh hoïc : 2.1- Roái loaïn vaän ñoäng oáng tieâu hoaù : * Taêng nhu ñoäng vaø co thaét cuûa ruoät non ; RL vaän ñoäng ñaïi traøng coù theå taêng hoaëc giaûm . * RL vaän ñoäng coøn do RL ngöôõng thuï caûm vôùi tình traïng nhieãm , dò öùng vôùi muoái maät , vôùi caùc acid beùo chuoãi ngaén . * RL nhaïy caûm cuûa boùng tröïc traøng laøm thay ñoåi vaän chuyeån ruoät gaây tieâu chaûy hoaëc taùo boùn . 2.2- Thay ñoåi ngöôõng nhaïy caûm cuûa oáng tieâu hoaù : * Bôm caêng boùng tröïc traøng seõ gaây ñau vaø gaây maéc ñi caàu . Ngöôõng naøy ôû bònh nhaân HCÑTKT thaáp hôn so vôùi ngöôøi bình thöôøng . * Ngöôõng nhaïy caûm thay ñoåi vôùi caùch bôm caêng boùng tröïc traøng . * Söï thay ñoåi ngöôõng nhaïy caûm coøn chòu taùc ñoäng cuûa acid beùo chuoåi ngaén , acid maät . 2.3- Thay ñoåi ngöôõng nhaïy caûm cuûa heä TKTÖ : * Caùc roái loaïn veà tính khí nhö tình traïng lo aâu , traàm caûm , hoaëc caûm giaùc bònh taät . * RL chöùc naêng heä TKTÖ : ñaùp öùng baát thöôøng vôùi kích thích caùc taïng , tình traïng quaù tænh thöùc hoaëc coù roái loaïn giaác nguû . 2.4- Thay ñoåi veà taâm lyù vaø taâm thaàn kinh : * Bònh nhaân HCÑTKT ñeán khaùm do (1) Caùc trieäu chöùng naëng (2) Caùc trieäu chöùng nheï nhöng bònh nhaân sôï bònh naëng vaø (3 ) Caùc trieäu chöùng nheï nhöng bònh nhaân coù caûm giaùc bònh taät . *Caùc thay ñoåi veà taâm lyù thaàn kinh ñöôïc phaûn aùnh qua phaûn öùng vôùi thoâng tin khoâng coù bònh thöïc theå : (1) Heát lo aâu vaø heát caùc trieäu chöùng , (2) Heát lo aâu nhöng vaãn coøn trieäu chöùng vaø (3) Bònh nhaân khoâng tin vaø vaãn nghó raèng mình coù bònh vaø tìm ñeán moät cô sôû ñieàu trò khaùc ! * Bònh nhaân HCÑTKT luoân coù tæ leä cao caùc bieåu hieän RL taâm thaàn kinh nhö Suy nhöôïc thaàn kinh , Traàm caûm , Taâm thaàn phaân lieät , Hysterie . 2.5- Tình traïng dò öùng hoaëc khoâng dung naïp thöùc aên : # 2% ngöôøi lôùn . Dò öùng thöùc aên xaûy ra sôùm sau aên , khoâng dung naïp thöùc aên xuaát hieän muoän hôn vaø thöôøng khoâng xaùc ñònh ñöôïc nguyeân nhaân do taâm lyù , do thaàn kinh thöïc vaät , do ñaùp öùng mieãn dòch hay do caùc taùc nhaân lyù hoaù 373
2.6- Tình traïng sau bònh nhieãm : * McKendrick vaø Read (1994) , Neal (1997) 24 – 32% bònh nhaân vieâm daï daøy – ruoät caáp coù caùc bieåu hieän cuûa HCÑTKT 3 thaùng sau nhieãm . Thöôøng gaëp ôû nöõ , thôøi gian nhieãm keùo daøi , vaø ôû ngöôøi coù vaán ñeà veà taâm thaàn kinh . III- TRIEÄU CHÖÙNG : 1- Laâm saøng : 1.1- Ñau buïng vaø khoù chòu ôû buïng : * AÂm æ hoaëc ñau döõ doäi nhö quaêïn thaét , hay caûm giaùc buïng naëng nhö coù baàu gaàn ngaøy sinh . * Ñau doïc khung ñaïi traøng ,thöôøng ñau nhieàu ôû HCTr . * Caûm giaùc ñau hoaëc khoù chòu thöôøng gioáng nhau ôû nhöõng laàn xuaát hieän . Neáu coù thay ñoåi kieåu ñau , phaûi löu yù moät bònh thöïc theå khaùc môùi xuaát hieän . 1.2- Tieâu chaûy : * Ít gaëp hôn theå taùo boùn nhöng gaây phieàn toaùi cho bònh nhaân nhieàu hôn . * 12 tieâu chuaån ñaùnh giaù cuûa Geraedt (1987) ñeå phaân bieät vôùi tieâu chaûy do bònh thöïc theå goàm: (1) Trieäu chöùng môùi xuaát hieän < 24giôø , (2) Tieâu chaûy lieân tuïc , (3) Tieâu chaûy ban ñeâm , (4) Tieâu chaûy xuaát hieän ñoät ngoät , (5) Suït 5kg hay hôn , (6) Toác ñoä laéng maùu taêng , (7) Hb giaûm , (8) Albumin maùu giaûm , (9) Test nöôùc tieåu döông tính vôùi caùc thuoác nhuaän tröôøng ,(10) löôïng phaân trung bình > 225gr/ngaøy trong 4 ngaøy lieân tieáp , (11) Sinh thieát taù traøng coù bònh lyù vaø (12) Noäi soi ñaïi traøng sigma coù toån thöông. 1.3- Taùo boùn : * Tieâu < 3 laàn/tuaàn hoaëc bònh nhaân ñi caàu ít hôn leä thöôøng hay coù thay ñoåi ñoä raén cuûa phaân . * Chuû yeáu do vaän chuyeån ruoät chaäm laïi . 1.4- Roái loaïn thoùi quen ñi caàu : * Vôùi taùo boùn xen keõ tieâu chaûy . 1.5- Chöôùng buïng : 374
* Do keùm tieâu hoaù hoaëc keùm haáp thu hoaëc do taêng hoaït ñoäng cuûa caùc khuaån ôû ñaïi traøng . 1.6- Tieâu nhaøy : * Gaëp ôû bònh nhaân taùo boùn > tieâu chaûy . * Coù lieân quan ñeán vieäc xöû duïng thuoác nhuaän tröôøng hay HCÑTKT sau nhieãm . 1.7- Caûm giaùc ñi caàu khoâng troïn veïn : * Do roái loaïn caûm thuï cuûa bònh nhaân . Neáu keùo daøi caàn thaêm doø theâm ñeå loaïi tröø 1 bònh thöïc theå hay nguyeân nhaân thuoäc chöùc naêng ( sa tröïc traøng , tuùi phình tröïc traøng ) 1.8- Bieåu hieän ngoaøi tieâu hoaù : * Meät moûi , nhöùc ñaàu , chaùn aên , traàm caûm , ñau löng , ñau khi giao hôïp , tieåu khoù , nhöùc ñaàu ñoâng ( migrain ) . IV- CHAÅN ÑOAÙN : 1- Chaån ñoaùn xaùc ñònh : * Chaån ñoaùn loaïi tröø caùc bònh thöïc theå cuûa ñaïi traøng . Caàn caân nhaéc caùc trieäu chöùng ñeå quyeát ñònh möùc ñoä thaêm doø . * Caùc chæ daån gôïi yù HCÑTKT : bònh nhaân treû , trieäu chöùng coù veû ñieån hình , khaùm laâm saøng khoâng phaùt hieän baát thöôøng , caùc thaêm doø sô boä bình thöôøng , vaø ñaùp öùng thuaän lôïi vôùi ñieàu trò böôùc ñaàu . * Caùc daáu hieäu baùo ñoäng : lôùn tuoåi , suït caân , thieáu maùu , tieâu phaân ñen caàn thaêm doø tích cöïc . *Caùc böôùc chaån ñoaùn HCÑTKT : (1) Khai thaùc bònh söû , (2) Khaùm laâm saøng , (3) Ñeám caùc teá baøo maùu , (4) Vaän toác laéng maùu , (5) Ion ñoà , (6) Tìm maùu aån trong phaân , (7) Xquang hoaëc Noäi soi ñaïi traøng , (8) Sieâu aâm buïng . Qua thaêm khaùm laâm saøng , coù 3 tình huoáng : 1- Khoâng coù nghi ngôø trong chaån ñoaùn HCÑTKT : Khoâng khaûo saùt theâm . 2- Hôi nghi ngôø trong chaån ñoaùn : Thaêm doø toái thieåu xeùt nghieäm huyeát hoïc , phaân . 3- Nghi ngôø nhieàu trong chaån ñoaùn : Khaûo saùt Xquang vaø/hoaëc noäi soi khung ñaïi traøng . 375
2- Chaån ñoaùn giaùn bieät : 2.1- Ñau buïng : * Côn ñau quaën maät (soûi tuùi maät/HCÑTKT) . * Ñau do nguyeân nhaân phuï khoa . * Chöùng khoù tieâu chöùc naêng coù trieäu chöùng choàng laép vôùi HCÑTKT khoaûng 30% . Noäi soi DD-TT khi coù caùc yeáu toá baùo ñoäng . 2.2- Taùo boùn : * Caùc nguyeân nhaân ñoät xuaát : du lòch , coù thai thay ñoåi veà aên uoáng : khoâng caàn thaêm doø theâm * Taùo boùn maïn tính do caùc RL thaàn kinh (Parkinson , Hirschsprung ) , RL noäi tieát ( suy giaùp , tieåu ñöôøng ) hoaëc bònh thöïc theå cuûa ñaïi traøng ( khoái u , VÑTr do caùc nguyeân nhaân ) . Treân laâm saøng phaân bieät caùc bònh naøy vôùi HCÑTKT thöôøng khoâng khoù . * Bònh taùo boùn raát khoù phaân bieät vôùi HCÑTKT , ñoâi khi phaûi thöû ñieàu trò baèng tieát cheá. * Thuoác gaây taùo boùn : choáng traàm caûm , daãn xuaát cuûa aù phieän , choáng tieát choline , öùc cheá calcium , choáng ñoäng kinh , than hoaït , muoái aluminum . *Caùc nguyeân nhaân gaây taùo boùn ôû tröïc traøng. 2.3- Tieâu chaûy : * Caàn loaïi tröø caùc bònh nhieãm KSTÑR . * Laïm duïng thuoác nhuaän tröôøng . * Vieâm loeùt ñaïi traøng bònh Crohn . * Caùc nguyeân nhaân ít gaëp cuûa tieâu chaûy ( tieåu ñöôøng , cöôøng giaùp , vieâm tuî maõn , u noäi tieát ) . V- ÑIEÀU TRÒ : Caùc böôùc ñieàu trò HCÑTKT : (1) Giaûi thích , traán an cho bònh nhaân , (2) Caùc höôùng daãn veà tieát cheá aên uoáng , (3) Ñieàu trò baèng thuoác vaø (4) Caùc phöông thöùc ñieàu trò khaùc . 1- Giaûi thích traán an cho bònh nhaân : * Caàn kheùo leùo giaûi thích , nhaán maïnh cho bònh nhaân bieát bònh khoâng nguy hieåm . 376
Caàn löu yù phaùt hieän caùc yeáu toá phaùt khôûi trieäu chöùng . 2- Cheá ñoä aên uoáng : * Neân kieâng caùc thöùc môõ beùo , rau töôi . * Bònh nhaân caàn theo doõi phaûn öùng cuûa cô theå vôùi caùc thöùc aên . Phaûi kieâng röôïu . 3- Ñieàu trò baèng thuoác : 3.1- Caùc thuoác choáng co thaét * Coù taùc duïng treân trieäu chöùng ñau , ñoâi khi coù hieäu quaû treân caùc RL vaän chuyeån ruoät vaø tình traïng chöôùng hôi . * Nhoùm choáng co thaét höôùng cô (mebeverine pinaverium bromide) vaø höôùng thaàn kinh – choáng tieát choline – (dicyclomine , hyoscine) . 3.2- Thuoác baêng nieâm maïc (diosmectite , polyvinyl polypirolidone) hoaëc thuoác choáng tieâu chaûy (loperamide) coù theå duøng laâu daøi , neân cho lieàu toái thieåu coù hieäu quaû vaø cho ñeàu ñaën . 3.3 Thuoác nhuaän tröôøng : * Nguyeân taéc xöõ duïng nhö trong tieâu chaûy . * Caùc thuoác nhuaän tröôøng nhoùm thaåm thaáu vaø nhoùm xô thöïc vaät thöôøng ñöôïc duøng hôn . 3.4- Caùc thuoác choáng traàm caûm * Coù taùc duïng toát treân bònh nhaân coù yeáu toá “traàm caûm”, lieàu duøng thöôøng thaáp hôn . Thuoác coù theå ñieàu chænh heä thaàn kinh ruoâït thoâng qua hoaït tính kích tieát serotonine ; Nhoùm choáng traàm caûm 3 voøng coù taùc duïng choáng tieát choline. Ñoâi khi bònh nhaân nghó bò qui cho “ bònh thaàn kinh” neân coù phaûn öùng khoâng thuaän lôïi . 4- Caùc trò lieäu khaùc : 4.1- Tieát cheá aên uoáng * Keát quaû khoâng cao # 10 – 60% coù hieäu quaû . 4.2- Caùc lieäu phaùp thoâi mieân , thö giaûn , yoga , taâm lyù lieäu phaùp coù ích trong moät soá ca . 4.3- Kích thích thaàn kinh baèng ñieän xuyeân da khi thaát baïi ñieàu trò ñau vôùi caùc ñieàu trò khaùc. 377
VI- KEÁT LUAÄN : * HCÑTKT : roái loaïn chöùc naêng cuûa ñaïi traøng * Tröôùc khi xaùc ñònh HCÑTKT caàn loaïi tröø caùc bònh thöïc theå cuûa oáng tieâu hoaù . * Do sinh bònh hoïc phöùc taïp , do bònh caûnh laâm saøng ña daïng , caùc trieäu chöùng ñan xen laãn nhau (tieâu chaûy/taùo boùn) ; neân hieäu quaû cuûa caùc bieän phaùp ñieàu trò phaàn naøo bò haïn cheá vaø tuøy thuoäc nhieàu vaøo kinh nghieäm cuûa BS laâm saøng . 378