Điều trị nội khoa - HỒI SINH TIM-PHỔI part 1

Chia sẻ: Ashdkajd Daksdjk | Ngày: | Loại File: PDF | Số trang:6

Thêm vào BST

Báo xấu

81
lượt xem 2
download

Download Vui lòng tải xuống để xem tài liệu đầy đủ

HOÀI SINH TIM-PHOÅI (HOÀI SÖÙC CÔ BAÛN, HOÀI SÖÙC TIM CAO CAÁP) I. ÑAÏI CÖÔNGGƯNG TUẦN HOÀN là ngưng co bóp cơ tim kéo dài ít nhất 60 giây, tạo ngay sự vô hiệu quả về tuần hoàn. Hậu quả ngưng tuần hoàn là NGƯNG HÔ HẤP (bắt đầu khoảng 20-60 giây sau ngưng tim). Tiếp theo là Vô-ôxy-mô rồi Toan hóa mô nên não và nội tạng bị tổn thương vĩnh viễn. Các tổn thương mô não thì chỉ 3 phút đã không thể hồi phục. Thời hạn 3 phút này có thể nới dài hơn nếu xảy ra hạ thân...

Chủ đề:

Bình luận(0) Đăng nhập để gửi bình luận!

Lưu

Nội dung Text: Điều trị nội khoa - HỒI SINH TIM-PHỔI part 1

HOÀI SINH TIM-PHOÅI (HOÀI SÖÙC CÔ BAÛN, HOÀI SÖÙC TIM CAO CAÁP) I. ÑAÏI CÖÔNG A. ÑÒNH NGHÓA NGÖNG TUAÀN HOAØN laø ngöng co boùp cô tim keùo daøi ít nhaát 60 giaây, taïo ngay söï voâ hieäu quaû veà tuaàn hoaøn. Haäu quaû ngöng tuaàn hoaøn laø NGÖNG HOÂ HAÁP (baét ñaàu khoaûng 20-60 giaây sau ngöng tim). Tieáp theo laø Voâ-oâxy-moâ roài Toan hoùa moâ neân naõo vaø noäi taïng bò toån thöông vónh vieãn. Caùc toån thöông moâ naõo thì chæ 3 phuùt ñaõ khoâng theå hoài phuïc. Thôøi haïn 3 phuùt naøy coù theå nôùi daøi hôn neáu xaûy ra haï thaân nhieät (ngoäp nöôùc-cheát ñuoái). Vieäc khôûi söï hoài söùc phaûi coá sao tröôùc thôøi haïn aáy. B. CHAÅN ÑOAÙN NGÖNG TUAÀN HOAØN Yeâu caàu soáng coøn laø XAÙC ÑÒNH ñöôïc chaån ñoaùn (chaéc chaén maø raát nhanh choùng).  Cô baûn chaån ñoaùn döïa vaøo 3 khoâng (maïch, tieáng tim, yù thöùc): 1- Khoâng baét ñöôïc maïch beïn, hoaëc maïch caûnh. 2- Khoâng coù tieáng tim (thöôøng nhanh choùng aùp saùt tai vaøo phiaù treân-trong moûm tim. 3- Khoâng yù thöùc: baát tænh nhaân söï vaø teù ngaõ (tröø phi beänh nhaân ñaõ hoân meâ töø tröôùc ñoù). Xaùc ñònh laø beänh nhaân baát tænh, töùc khoâng coù ñaùp öùng: goïi to, nhöng lay ñaàu thì chæ ñöôïc laøm neáu ñích xaùc beänh nhaân khoâng bò chaán thöông coät soáng coå. Coù chaån ñoaùn (döông tính) laø laäp töùc tieán haønh A, B, C (xem döôùi).   Tieáp theo sau seõ xuaát hieän : - Da nhôït, caùc ñaàu chi laïnh aåm, - Toan huyeát bieåu hieän baèng roái loaïn hoâ haáp kieåu thôû chu kyø, hoaëc ngöng thôû. - Ñoàng töû giaõn caû 2 beân, roài chuyeån thaønh ñoàng töû voâ phaûn öùng: laø daáu hieäu xaáu. 318
II. HOÀI SÖÙC CÔ BAÛN MUÏC TIEÂU ‘Hoài sinh’ (resuscitation) noùi chung nhaèm muïc tieâu duy trì töôùi maùu naõo cho ñeán khi chöùc naêng tim-phoåi phuïc hoài laïi ñöôïc, ñoàng thôøi ñöa beänh nhaân trôû laïi chöùc naêng thaàn kinh neàn. YÙ nghóa ‘hoài söùc cô baûn’ (basic life support) laø taïm giöõ söï cung caáp oxy moâ naõo cho ñeán khi coù theå thöïc hieän ñöôïc ñieàu trò quyeát ñònh töùc laø ‘hoài söùc tim cao caáp’ (advanced cardiac life support). Neáu khoâng thöïc hieän ‘hoài söùc cô baûn’ ñuùng caùch thì caùc bieän phaùp hoã trôï tim cao caáp seõ trôû neân voâ ích. THÖÙ TÖÏ QUY TRÌNH 3 BÖÔÙC ABC Ba böôùc bao goàm A : khí ñaïo (Airway); B : thôû (Breathing) ; C : tuaàn hoaøn (Circulation). Laáy ví duï: 1 naïn nhaân ngoäp nöôùc maø chöa ñaït A thoâng suoát thì laøm ngay B laø voâ ích; vaø khoâng coù B thì C cuõng laø voâ ích. Nhöng tröôùc tieân coøn coù 3 vieäc thöôøng queân: Huy ñoäng toaøn heä thoáng caáp cöùu, chí ít phaûi goïi ngay ngöôøi trôï giuùp thöù 2...   Neáu bn töø tö theá naèm saáp, laät bn naèm ngöûa (ñeå tieán haønh A,B,C) thì phaûi toaøn khoái (ñaàu, mình vaø coå cuøng di chuyeån).  ÑAÄP VAØO VUØNG TRÖÔÙC TIM (giöõa xöông öùc): phaûi laø ñoäng taùc töùc thì (vì chæ yù nghóa ôû maáy giaây ñaàu). Khoâng neân boû qua vì coù theå may ra chuyeån nhòp nhanh thaát kòch phaùt hay rung thaát hoaëc vaøi loïai voâ taâm thu thaønh moät nhòp oån ñònh. Goïi laø ‘ñaäp’, nhöng chæ baèng möùc naëng cuûa 1 caúng tay co leân ñeå rôi nhanh xuoáng ngöïc, hoaëc baèng 1 voã nhanh goïn, hoaëc baøn tay xoeø taùt döùt ñieåm. Kyõ thuaät naøy khoâng ñöôïc laøm chaäm treã caùc böôùc A, B. nhaát laø C (nhaán eùp tim) vaø caùc coá gaéng phaù rung. A. KHAI THOÂNG KHÍ ÑAÏO 319
+ Môû mieäng bn. Huùt. lau, moùc ñôøm daõi vaø vaät caûn. Raêng giaû, haøm giaû thì sao? Thaùo ra neáu deã tuït, long ra, nhaát laø quaù nhoû. Neáu chuùng coøn vöõng chaéc thì ñeå nguyeân taïi vò trí cuõ, nhö theá seõ deã cho phöông phaùp thoåi ngaït ‘moàm -moàm’ hôn. + Neáu khoâng nghi ngôø chaán thöông coät soáng coå thì toát nhaát neân duøng thuû thuaät “naâng caèm-ñaåy traùn” ñeå ñaàu ngöûa ñöôïc toái ña töùc uoán thaúng ñöôïc khí ñaïo: . Ñaët ngoùn troû vaø ngoùn giöõa cuûa 1 baøn tay döôùi caèm bn vaø naâng haøm döôùi veà phía tröôùc: ñoäng taùc naøy seõ naâng luôõi leân khoûi thaønh hoïng sau vaø môû ñöôøng thôû. . Ñoàng thôøi loøng baøn tay khaùc aán maïnh traùn bn xuoáng laøm ñaàu cuûa bn ngöûa luøi haún phía sau . Ñaàu seõ ngöûa toái ña (cuõng coù khi ñeå ñaàu bn thoõng ra ngoaøi phaûn naèm) + Neáu nghi ngôø coù chaán thöông gaõy ñoát soáng coå, traùnh ñaåy ñaàu (ñeå traùnh khaû naêng laøm toån thöông tuûy soáng) maø chæ duøng thuû thuaät naâng haøm: thöïc hieän thuû thuaâät luùc naøy chæ baèng caùch duøng caùc ngoùn cuûa caû hai baøn tay, moãi tay moät beân, naém laáy goùc haøm vaø ñaåy haøm ra phía tröôùc. + Kieåm tra xem coù hôi thôû töï yù cuûa bn chaêng ngay khi ñöôøng thôû ñaõ thoâng: Gheù tai treân mieäng bn ñeå nghe coù hôi thôû khoâng, ñoàng thôøi quan saùt xem coù cöû ñoäng cuûa loàng ngöïc khoâng. B. THÔÛ: Thoåi ngaït /Thoâng khí + KYÕ THUAÄT Duøng ngoùn troû vaø ngoùn caùi cuûa baøn tay ñang ñeå treân traùn boùp nheï 2 caùnh muõi ñeå ñoùng kín muõi bn. AÙp chaët mieäng vaøo mieäng cuûa bn vaø thoåi 2 hôi chaäm (moãi hôi daøi 1- 2giaây). Ñoù laø thoåi ngaït moàm-moàm. Laïi coøn coù kieåu thoåi ngaït moàm-muõi, kieåu thoåi qua ca- nuyn (canule); laïi coù kieåu boùp “ambu” (thay cho vieäc thoåi): ambu laø quaû boùng töï phoàng trôû laïi ñöôïc, noái vôùi 1 maët naï (mask) truøm caû muõi moàm bn; coù theå noái ambu vôùi heä oxy. + TOÁC ÑOÄ & CÖÔØNG ÑOÄ thoåi ngaït - 10-20 löôït thoåi chaäm/phuùt. 320
Traùnh thoåi nhanh vôùi aùp löïc maïnh vì nhö theá seõ deã laøm phoàng daï daøy. Thoåi moät theå tích khoâng khí ñuû lôùn ñeå laøm ngöïc cuûa bn naâng leân vaø duy trì ñöôïc ôû möùc ñoä ñoù 2giaây. Noù seõ theå hieän qua cöû ñoäng leân xuoáng cuûa loàng ngöïc vaø qua vieäc phaùt hieän ñöôïc khí thoaùt ra sau moãi ñoäng taùc thoåi ngaït. + TRÔÛ NGAÏI THÖOØNG GAËP laø khí khoâng qua ñöôïc do vò trí cuûa caèm hay ñaàu khoâng thích hôïp. Caùch xöû trí: . Ñaët laïi vò trí cuûa ñaàu vaø caèm roài thoâng khí laïi. . Neáu vaãn khoâng theå thoåi ngaït ñöôïc duø ñaõ 2 laàn chænh laïi ñaàu vaø caèm thì thöïc hieän thuû thuaät Heimlich: Ñaët caùc ngoùn cuûa 1 baøn tay leân thöôïng vò phía treân roán moät chuùt; ngoùn baøn tay khaùc chuøm leân baøn tay ñoù ñeå chuû ñoäng löïc ñaåy. Ñaåy maïnh vaø nhanh veà phía coät soáng vaø phía ñaàu bn 6-10 caùi (traùnh laøm toån thöông caùc noäi taïng!) . Moùc caùc dò vaät trong mieäng bn ra, ñoàng thôøi naém löôõi vaø haøm döôùi cuûa bn thaønh moät khoái keùo ra phía tröôùc vaø phía döôùi bn, laïi ñöa ngoùn troû cuûa baøn tay khaùc laàn theo maët trong maù bn ñi saâu tôùi ñaùy löôõi moùc noát dò vaät. . Roài thöû thoåi ngaït trôû laïi. Neáu khoâng khai thoâng ñöôïc, coù khi phaûi môû suïn giaùp, thoâng khí xuyeân qua khí quaûn. C. NHAÁN EÙP TIM + NGUYEÂN LYÙ Nhaán eùp (hoaëc aán, neùn [compression], chöù hoaøn toaøn khoâng coù gì laø “xoa boùp” [massage] caû, chöõ naøy deã laøm hieåu sai) ngoaøi loàng ngöïc (*), leân quaû tim voán naèm töïa treân neàn moät coät soáng ñaõ ñöôïc coá ñònh bôûi moät maët phaúng cöùng (bn ñaõ ñöôïc ñaët naèm treân moät taám phaûn, moät neäm khoâng nhuùn, treân neàn nhaø…). ------------------------------------------------- (*) Boùp tim trong loàng ngöïc? Chæ söû duïng trong caùc tình huoáng: (1) chaán thöông xuyeân ngöïc, (2) ñang hoaëc vöøa môùi phaãu môû loàng ngöïc, (3) vôõ phình ñoäng maïch chuû hay cheøn eùp maøng ngoaøi tim, (4) chaán thöông xuyeân khoang buïng, (5) loàng ngöïc quaù bieán daïng, (6) bò haï theå nhieät naëng, (7) rung thaát trô. 321
+ TÖ THEÁ bs caáp cöùu: Ñöùng döôùi ñaát hay quyø treân cuøng maët phaúng cöùng bn naèm, nhöng khi hôi nghieâng phiaù tröôùc thì 2 vai ôû vöøa ñuùng phía treân loàng ngöïc naïn nhaân theo höôùng thaúng ñöùng; nhö theá bs taän duïng ñuïoïc thaân troïng1/2 ngöôøi treân cuûa mình cho nhaán eùp deã daøng hôn. Hai caùnh tay vaø 2 caúng tay luoân giöõ duoãi thaúng (khoâng caàn khi co gaáp, khi duoãi), thaû xuoáng thaúng ñöùng vaø vuoâng goùc vôùi xöông öùc bn. Hai goùt 2 baøn tay choàng leân nhau ñaët ôû laøn ranh 1/3 döôùi cuûa xöông öùc; khoâng xuoáng döôùi hôn nöõa töùc ngay treân muõi kieám vì seõ ít hieäu quaû, maø coøn toån thöông gan. + CÖÔØNG ÑOÄ eùp ngöïc: EÙp xöông öùc cuûa bn phaûi xuoáng ñöôïc 4-5cm. Cuõng ñöôïc xem laø ñuû möùc neáu baét ñöôïc maïch caûnh, maïch beïn, (1 ngöôøi khaùc baét maïch hoä) hoaëc taïo ñöôïc soùng treân ñieän tim. Ñoái vôùi thieáu nhi duøng cöôøng ñoä cuûa moät tay; ñoái vôùi treû sô sinh duøng cöôøng ñoä cuûa hai ngoùn tay caùi. AÁn thaúng xuoáng veà phía coät soáng. Phaûi aán nheï nhaøng nhöng döùt khoaùt. Sau moãi laàn aán phaûi hoaøn toaøn khoâng coøn aùp löïc leân ngöïc bn nöõa, tuy nhieân 2 baøn tay vaãn tieáp xuùc vôùi loàng ngöïc bn. + TAÀN SOÁ NHAÁN EÙP TIM Nhanh hay chaäm? Phaûi aán ñeàu ñaën, thôøi gian aán vaø thôøi gian buoâng ra baèng nhau. Ñoái vôùi treû nhoû, coá >100laàn/phuùt. Ñoái vôùi ngöôøi lôùn, ñöôïc ñeà nghò >70 laàn/phuùt laø hôïp lyù phuø hôïp khaû naêng ngöôøi laøm caáp cöùu. . Khi phía y teá chæ coù moät ngöôøi thì cöù eùp ngöïc 15 laàn roài thoåi ngaït 2 laàn. Neáu coù 2 ngöôøi thì tyû leä eùp ngöïc-thoåi ngaït laø 5:1 (cöù eùp ngöïc 5 laàn laïi ngöng 1- 2giaây ñeå thoåi ngaït 1 laàn. Ñeán khi bn ñaõ ñöôïc ñaët noäi khí quaûn, coù theå thoâng khí vôùi toác ñoä 12-15 laàn/phuùt, vaø eùp ngöïc cöù lieân tuïc, khoâng caàn ngöng. + NHÖÕNG KHOAÛNG NGÖNG NGAÉN: 5giaây sau phuùt ñaàu tieân, vaø moãi 2-3phuùt sau ñoù, ñeå xaùc ñònh xem bn coù töï thôû laïi 322
hay tuaàn hoaøn ñaõ töï hoaït ñoäng laïi hay chöa. Khoâng ñöôïc ngöøng hoài sinh cô baûn quaù 5giaây. Ñaët noäi khí quaûn trong voøng khoâng quaù 30giaây vaø sau ñoù nhaán eùp tim ngay. Neáu nhaán eùp thaønh coâng, maïch ñaõ töï ñaäp trôû laïi (döïa baét maïch caûnh, hoaëc beïn, hoaëc nghe tröïc tieáp ôû tim, ít nhaát trong 5 giaây), nhieàu khi vaãn caàn tieáp tuïc thoåi ngaït 1 thôøi gian. III. HOÀI SÖÙC TIM CAO CAÁP + Hoài söùc tim cao caáp chæ coù yù nghóa neáu hoài söùc cô baûn ñaõ ñöôïc thöïc hieän ñaày ñuû + Coù theå coi noäi dung hoài söùc tim cao caáp bao goàm nhöõng vaán ñeà theo trình töï D, E, F, G, H, I, K: . D- (diagnosis + defibrillation) chaån ñoaùn tieáp, coù theå phaûi soác ñieän luoân; . E- (electro-shock, electro-stimulation) soác ñieän, taïo nhòp baèng kích thích ñieän; . F- (“f"armacotherapia) döôïc trò lieäu; . G- (gases) khí maùu ñm (khoâng theå döïa khí maùu tm vì khoâng haèng ñònh) . H- (hypotension) haï HA; . I&K - (ion) ioân ñoà, trong ñoù raát chuù yù ion K+. D- CHAÅN ÑOAÙN TIEÁP . Ñieän tim, monitoring. . Maãu maùu tm, ñm: kali maùu; haøm löôïng CO 2 xeùt toan huyeát (bình thöôøng 40- 50ml%)… . Khí maùu ñm PaO2 (aùp suaát rieâng phaàn oâxy trong maùu ñm), SaO2 (ñoä baõo hoaø…), PaCO2. . Löôïng nöôùc tieåu/giôø, /3giôø, /24giôø. E- DUØNG ÑIEÄN XÖÛ TRÍ LOAÏN NHÒP TIM 323