Định giá hậu quả tai nạn giao thông đường bộ

74<br /> Journal of Transportation Science and Technology, Vol 18, Feb 2016<br /> <br /> <br /> ĐỊNH GIÁ HẬU QUẢ TAI NẠN GIAO THÔNG ĐƯỜNG BỘ<br /> VALUATION ON CONSEQUENCES OF ROAD TRAFFIC ACCIDENT<br /> KS. Phạm Trần Quốc Vinh<br /> Sở Giao thông vận tải tỉnh Bà Rịa – Vũng Tàu, Cao học XDCH12-VT<br /> <br /> Tóm tắt: Bài viết trình bày tính cấp thiết của việc tính toán chi phí tai nạn giao thông (TNGT)<br /> đường bộ hiện này. Bài viết cũng giới thiệu sơ bộ các phương pháp tính toán chi phí TNGT đường bộ.<br /> Qua đó, lựa chọn một phương pháp tính phù hợp với điều kiện thực tế về dữ liệu TNGT và chỉ số kinh<br /> tế của tỉnh Bà Rịa – Vũng Tàu. Và tiến hành tính toán các hạng mục chi phí của phương pháp này từ<br /> số liệu của tỉnh.<br /> Từ khóa: Tai nạn giao thông (TNGT) đường bộ, Chi phí TNGT đường bộ, Hậu quả TNGT đường<br /> bộ.<br /> Abstract: This paper presents the urgency of calculating the cost of road traffic accidents now.<br /> This paper also introduces preliminary the methods of calculating the cost of road traffic accidents.<br /> Thereby, choosing a suitable method for calculating the actual conditions of traffic accident data and<br /> economic indicators of Ba Ria - Vung Tau Province. And conducting calculations of cost items this<br /> method from data of Ba Ria - Vung Tau.<br /> Keywords: Traffic accidents road, road traffic accident Cost, Consequences of road traffic<br /> accidents.<br /> <br /> 1. Sự cần thiết nghiên cứu: 2.1. Khái niệm định giá TNGT đường<br /> Trên thế giới, tình hình tai nạn giao bộ:<br /> thông (TNGT) đã và đang diễn ra một cách Định giá TNGT đường bộ là quá trính<br /> nghiêm trọng. Hàng năm có xấp xỉ 1,3 triệu ước tính giá trị chi phí gây ra thương tích<br /> người chết và trên 50 triệu người bị thương hoặc tử vong cho người do vô tình hoặc cố ý<br /> do TNGT. Với Việt Nam, qua hơn 2 thập kỷ trong khi điều khiển phương tiện tham gia<br /> mở cửa đã thúc đẩy phát triển kinh tế một giao thông đường bộ. Đây là loại TNGT phổ<br /> cách mạnh mẽ, cơ sở hạ tầng được đầu tư biến (chiếm 95%) và làm nhiều người thiệt<br /> phát triển. Tuy nhiên, hàng năm vẫn xảy ra mạng, bị thương nhất, khi mà hạ tầng cơ sở<br /> hơn 10.000 vụ TNGT làm hơn 12.000 người cũng như ý thức tuân thủ pháp luật về giao<br /> chết và 20.000 người bị thương. thông của người dân còn kém.<br /> Những năm gần đây, Việt Nam nói 2.2. Phương pháp nghiên cứu:<br /> chung và tỉnh Bà Rịa – Vũng Tàu nói riêng Bài viết nghiên cứu những phương tiện<br /> đã có nhiều chương trình, dự án đẩy mạnh giao thông và con người đang tham gia giao<br /> cải thiện an toàn giao thông như việc tuyên thông trên các tuyến đường bộ. Có nhiều<br /> truyền, giáo dục ý thức thói quen cho người phương pháp định giá TNGT đường bộ, mỗi<br /> tham gia giao thông, cưỡng chế thi hành luật phương pháp có những thuận lợi và khó khăn<br /> giao thông, cải tạo và sửa chữa các vị trí mất riêng, mỗi phương pháp sẽ cho các kết quả<br /> an toàn giao thông,…nhưng chưa có một tính toán khác nhau. Bảng 1 trình bày các<br /> công trình cụ thể nào để tính toán, định giá phương pháp định giá TNGT đường bộ hiện<br /> những tổn thất, mất mát do tai nạn giao thông nay.<br /> đường bộ gây ra mà toàn xã hội phải gánh Việc định giá được những thiệt hại do tai<br /> chịu. Vì vậy, đây là thời điểm cần tiến hành nạn giao thông gây ra sẽ giúp chúng ta có<br /> nghiên cứu định giá chi phí TNGT đường bộ, được cái nhìn tổng thể hơn, thay vì chỉ nhìn<br /> hoàn thiện cơ sở lý luận về phương pháp thấy những thiệt hại trước mắt như phương<br /> định giá chi phí TNGT đường bộ, làm rõ<br /> tiện xe cộ, thuốc thang điều trị... Các đánh<br /> những tổn thất do TNGT gây ra. giá kinh tế của những biện pháp an toàn giao<br /> 2. Khái niệm và Phương pháp nghiên thông đường bộ có thể được sử dụng để dự<br /> cứu định giá TNGT đường bộ toán những lợi ích kinh tế từ việc thực hiện<br />  75<br /> TẠP CHÍ KHOA HỌC CÔNG NGHỆ GIAO THÔNG VẬN TẢI, SỐ 18-02/2016<br /> <br /> <br /> những biện pháp này dựa trên đơn vị ước - TNGT gây ra tử vong: gồm các chi phí<br /> tính chi phí TNGT. Bài viết lựa chọn sử dụng thiệt hại về sản lượng, chi phí điều trị y tế,<br /> phương pháp giá trị cuộc sống con người chi phí chia sẽ nỗi đau chịu đựng, chi phí sửa<br /> hoặc tổng giá trị đầu ra, kết hợp sử dụng chữa phương tiện và chi phí hành chính điều<br /> phương pháp thống kê, mô phỏng, xác suất hành hoạt động.<br /> để tính toán định giá các hạng mục chi phí. - TNGT gây ra thương tích nặng: gồm<br /> Bảng 1. Cơ sở lý luận của các phương pháp định giá các chi phí thiệt hại về sản lượng, chi phí<br /> TNGT điều trị y tế, chi phí chia sẽ nỗi đau chịu<br /> đựng, chi phí sửa chữa phương tiện và chi<br /> phí hành chính điều hành hoạt động.<br /> - TNGT gây ra thương tích nhẹ: gồm các<br /> chi phí thiệt hại về sản lượng, chi phí điều trị<br /> y tế, chi phí sửa chữa phương tiện và chi phí<br /> hành chính điều hành hoạt động.<br /> - TNGT chỉ gây ra thiệt hại vật<br /> chất/hỏng hóc: gồm chi phí sửa chữa phương<br /> tiện và chi phí hành chính điều hành hoạt<br /> động.<br /> 3. Định giá hậu quả TNGT đường bộ<br /> tại tỉnh Bà Rịa – Vũng Tàu:<br /> Việc ước tính các hạng mục chi phí để<br /> định giá TNGT đòi hỏi phải có chính xác một<br /> số biến số tạo nên mỗi hạng mục chi phí. Tuy<br /> nhiên việc thu thập số liệu ở Việt Nam là rất<br /> khó khăn và chưa đầy đủ, trừ khi phải tiến<br /> hành thu thập những số liệu chủ yếu một<br /> Khái niệm các hạng mục chi phí của cách đồng bộ và toàn diện. Chính vì vậy, việc<br /> phương pháp này được thể hiện trong bảng 2 ước tính các hạng mục chi phí được thực<br /> sau đây: hiện dựa trên kinh nghiệm của một số nước<br /> khác như: Nhật Bản, Hàn Quốc, Singapore.<br /> Bảng 2. Khái niệm các hạng mục chi phí<br /> Việc phân tích chi phí tai nạn gồm hai bước,<br /> bước thứ nhất là lượng hóa các thiệt hại vật<br /> chất như số tai nạn xảy ra, số lượng phương<br /> tiện hư hỏng, số người bị thương, bị tàn tật<br /> thậm chí bị chết cũng như mức độ nghiêm<br /> trọng của tai nạn. Bước tiếp theo là đo lường<br /> giá trị tiền của những thiệt hại đó. Việc lượng<br /> hóa các chi phí thị trường tương đối dễ dàng<br /> như các chi phí hư hỏng phương tiện, thuốc<br /> men điều trị và bồi thường thiệt hại. Các chi<br /> phí như đau đớn, giảm chất lượng cuộc sống<br /> của nạn nhân và người thân, gia đình nạn<br /> nhân thì khó lượng hóa hơn. Phân tích được<br /> thực hiện dựa trên cơ sở số liệu TNGT và các<br /> chỉ số kinh tế của tỉnh Bà Rịa – Vũng Tàu<br /> năm 2013. Số liệu về TNGT đường bộ bao<br /> gồm số vụ, số người chết và số người bị<br /> Định giá TNGT đường bộ được chia ra thương. Các chi phí tai nạn được phân thành<br /> làm 4 loại: hai loại: chi phí hữu hình và chi phí vô hình.<br /> 76<br /> Journal of Transportation Science and Technology, Vol 18, Feb 2016<br /> <br /> <br /> Chi phí hữu hình bao gồm chi phí thiệt hại về độ tăng trưởng GDP trung bình trong thời kỳ<br /> tài sản vật chất, chi phí hành chính và chi phí là 7%.<br /> điều trị y tế. Chi phí vô hình không phải là r: Suất chiết khấu. Lấy trung bình theo<br /> các chi phí thực tế, mà đó là các mất mát trên tốc độ tăng trưởng GDP bình quân đầu người<br /> góc độ toàn xã hội, cộng đồng, bao gồm các trong thời kỳ là r = 10%.<br /> mất mát đau thương tiếc nuối và mất mát i: Số năm mất mát trung bình đối với tai<br /> tổng sản phẩm đầu ra. nạn chết người. Tuổi chết vì TNGT trung<br /> - Tiền lương lao động trung bình: năm bình là 30, tuổi về hưu trung bình là 58 nên<br /> 2013, GDP bình quân đầu người là 3900 số năm mất mát trung bình là 28 năm.<br /> USD, lực lượng lao động chiếm khoảng 60% Vậy chi phí thiệt hại sản lượng trung<br /> tổng số dân, nghĩa là mỗi lao động hàng năm bình hay tổn thất giá trị đầu ra trung bình một<br /> tạo ra khoảng = 3900*100/60 = 6500 USD, vụ tai nạn có người chết<br /> vậy tiền lương lao động trung bình một tháng 28<br /> 3900(1  0.07)i<br /> = 6500/12 = 542 USD, 1 ngày = 542/25 = 22   74968(USD)<br /> i 1 (1  0.1)i<br /> USD.<br /> Chi phí thiệt hại sản lượng trung bình<br /> - Tỷ giá tương đương 1 USD = 20.000 (tổn thất giá trị đầu ra trung bình) của người<br /> VNĐ. bị thương nặng (hoặc nhẹ) = lương bình<br /> - Tuổi về hưu trung bình = (60+55)/2 = quân 01 ngày x tổng thời gian điều trị và hồi<br /> 58. Thời gian đi làm tính từ 18 đến 58 tuổi. phục.<br /> - Lứa tuổi gây tai nạn nhiều nhất từ 18- - Chi phí chia sẻ nỗi đau tiếc thương,<br /> 37 (chiếm trên 61,18%), qua phân tích số liệu mất mát theo khuyến nghị của Ngân hàng thế<br /> thì độ tuổi chết vì TNGT trung bình là giới (WB) được thể hiện trong bảng 3:<br /> khoảng 30 tuổi. Bảng 3. Tỷ lệ tính toán chi phí chia sẻ đau thương,<br /> - Chi phí thiệt hại sản lượng trung bình mất mát<br /> hay tổn thất giá trị đầu ra trung bình: đề cập<br /> đến các mất mát của toàn bộ nền kinh tế quốc<br /> gia do những nạn nhân trong các vụ tai nạn<br /> bị mất hoặc giảm sút sức lao động tương lai<br /> của họ. Giá trị đầu ra mất mát bao gồm tổn<br /> thất do mất vĩnh viễn thời gian còn lại của<br /> cuộc đời tái tạo ra sản phẩm, hoặc giảm năng<br /> suất lao động do các chấn thương từ vụ tai<br /> nạn. Ngoài ra còn phải tính cả giá trị mất mát<br /> do mất thời gian tìm kiếm việc làm mới.<br /> Tổng tổn thất giá trị đầu ra trung bình đối với<br /> mỗi vụ tai nạn được tính là tổng tổn thất các - Bảng 4 cho thấy thời gian thiệt hại<br /> giá trị đầu ra tương lai của từng năm theo trung bình của người bị tai nạn và cần chăm<br /> công thức =  W (1  g ) (1)<br /> N i sóc từ dữ liệu phân tích nạn nhân bị thương<br /> i 1 (1  r )i tích của Sở Y tế tỉnh Bà Rịa – Vũng Tàu:<br /> Trong đó: Bảng 4. Thời gian mất đi của người bị TNGT<br /> <br /> W: GDP bình quân đầu người hàng năm.<br /> Lấy GDP bình quân năm 2013 là 3.900<br /> USD/người/năm.<br /> g: Tốc độ tăng trưởng của GDP bình<br /> quân đầu người. Tốc độ tăng trưởng GDP<br /> bình quân năm 2011 là 5,8%; Tốc độ tăng<br /> trưởng GDP bình quân năm 2012 là 6,5%;<br /> Tốc độ tăng trưởng GDP bình quân năm<br /> 2013 là 6,12%. Giả thuyết đến năm 2041, tốc<br />  77<br /> TẠP CHÍ KHOA HỌC CÔNG NGHỆ GIAO THÔNG VẬN TẢI, SỐ 18-02/2016<br /> <br /> <br /> - Mức chi phí trung bình điều trị y tế phát triển Châu Á) thì chi phí này được ước<br /> theo số liệu phân tích của bệnh viện Bà Rịa tính như trong bảng 6:<br /> và bệnh viện Lê Lợi được nêu trong bảng 5 Bảng 6. Tỷ lệ tính toán chi phí thủ tục hành chính,<br /> sau đây: điều hành<br /> Bảng 5. Chi phí trung bình điều trị y tế cho người bị<br /> TNGT<br /> <br /> <br /> <br /> - Ước tính số người chết và bị thương<br /> theo phân loại vụ TNGT: Trong năm 2013<br /> xảy ra 343 vụ tai nạn giao thông, làm 275<br /> người chết, 423 người bị thương (60% bị<br /> thương nặng). Bảng 7 cho thấy tỷ lệ người<br /> chết và bị thương trong 01 vụ TNGT.<br /> - Mức chi phí trung bình sửa chữa<br /> phương tiện trong 1 vụ tai nạn: sử dụng số Bảng 7. Tỷ lệ người chết và bị thương trong 01 vụ<br /> liệu từ Công an tỉnh Bà Rịa – Vũng Tàu, TNGT<br /> trong năm 2013 xảy ra 343 vụ tai nạn, làm<br /> 275 người chết, 423 người bị thương và thiệt<br /> hại tài sản 2,5 tỷ đồng. Vẫy mỗi vụ tai nạn sẽ<br /> gây ra thiệt hại chi phí trung bình để sửa<br /> chữa phương tiện xấp xỉ 7,3 triệu đồng<br /> (tương đương 365 USD). Sau khi ước tính các hạng mục chi phí<br /> tai nạn, bài viết tiến hành tính toán định giá<br /> - Chi phí thủ tục hành chính, điều hành:<br /> hậu quả cho 01 vụ TNGT đường bộ. Kết quả<br /> được tính theo phần trăm tổng các chi phí<br /> tính toán chi phí trung bình cho 01 vụ TNGT<br /> trên. Theo khuyến nghị của ADB (Ngân hàng<br /> được thể hiện trong bảng 8 sau đây:<br /> Bảng 8. Chí phí trung bình cho 01 vụ TNGT đường bộ<br /> <br /> <br /> <br /> <br /> Bảng 8 cho thấy 01 vụ TNGT chết người Theo ESCAP, các phí tổn kinh tế do<br /> thiệt hại 81156 USD (khoảng 1.623.120.000 TNGT đường bộ được biểu hiện bằng một tỷ<br /> đồng); 01 vụ TNGT bị thương nặng thiệt hại lệ phần trăm GDP theo quan hệ sau: Tổn thất<br /> 27579 USD (khoảng 551.580.000 đồng); 01 [% GDP] = 0,0297*EXP[-8*10^(-5)*(GDP<br /> vụ TNGT bị thương nhẹ thiệt hại 481 USD bình quân)]. Đối với Bà Rịa – Vũng Tàu,<br /> (khoảng 9.620.000 đồng) và 01 vụ TNGT chỉ thiệt hại kinh tế do TNGT đường bộ năm<br /> hư hỏng tài sản thiệt hại 402 USD (tương 2013 theo công thức này chiếm khoảng 2,2%<br /> đương 8.040.000 đồng). GDP của tỉnh. Theo niên giám thống kê đầu<br /> 78<br /> Journal of Transportation Science and Technology, Vol 18, Feb 2016<br /> <br /> <br /> năm 2014, dân số của tỉnh là 1.059.537 4.2. Kiến nghị:<br /> người tương đương với tổng GDP năm 2013 Thành quả của việc định giá hậu quả của<br /> của tỉnh gần 4,2 tỷ USD, dẫn đến thiệt hại do TNGT đường bộ chính là việc ước tính được<br /> TNGT đường bộ ước tính là 92,4 triệu USD các hạng mục chi phí vô hình và rất khó xác<br /> (tương đương 1.848.000.000.000 đồng). định. Để thúc đẩy và phát huy chiến lược<br /> 4. Kết luận và kiến nghị phát triển an toàn giao thông, kiến nghị tiếp<br /> 4.1. Kết luận: tục đẩy mạnh hoàn thiện cơ sở lý luận của<br /> phương pháp định giá này trên nền tảng hoàn<br /> Trên cơ sở hệ thống căn cứ lý luận về<br /> thiện nghiên cứu cơ sở dữ liệu về TNGT <br /> các phương pháp tính chi phí TNGT đường<br /> bộ, bài viết đã lựa chọn được phương pháp Tài liệu tham khảo<br /> tính phù hợp với điều kiện thực tế của tỉnh [1] Trịnh Thùy Anh (2007), Nghiên cứu xác<br /> Bà Rịa – Vũng Tàu. Kết quả chính của bài định chi phí tai nạn giao thông đường bộ<br /> viết là tính toán định giá được hậu quả của Việt Nam, Đề tài nghiên cứu khoa học<br /> TNGT đường bộ đã cho thấy những mất mát, cấp Bộ.<br /> thiệt hại của nạn nhân, gia đình, người thân [2] Ross Silcock và TRL (2003), Hướng dẫn<br /> và cộng đồng xã hội phải gánh chịu khi tai xác định chi phí TNGT đường bộ ở các<br /> nạn xảy ra. Qua những mất mát và tổn thất nước đang phát triển, Bộ phận phát triển<br /> được lượng hóa này sẽ góp phấn thiết thực quốc tế dự án R7780.<br /> vào việc xác định các giải pháp nâng cao [3] Ngân hàng phát triển Châu Á ADB<br /> nhận thức của người dân về an toàn giao (2003), Tai nạn giao thông của<br /> thông, đồng thời là cơ sở để đề xuất và đánh Singapore, Báo cáo chi phí TNGT khu<br /> giá, ưu tiên các biện pháp mạnh nhằm đảm vực Châu Á.<br /> bảo an toàn giao thông. Kết quả tính toán của<br /> bài viết có thể sử dụng làm nghiên cứu, tham [4] Cơ sở dữ liệu từ Ban An toàn giao thông<br /> khảo, làm cơ sở và căn cứ cho các chương tỉnh, Công An tỉnh, Sở Y tế tỉnh Bà Rịa<br /> trình tuyên truyền quảng bá phòng chống tai – Vũng Tàu, Bệnh viện Bà Rịa, Lê Lợi<br /> nạn và đẩy mạnh cải thiện ATGT đường bộ (năm 2013)<br /> trên địa bàn. Ngày nhận bài: 28/12/2015<br /> Ngày chấp nhận đăng: 12/01/2016<br /> Phản biện: TS. Nguyễn Quốc Hiển<br />