Định lượng lactate dịch não tủy trong viêm màng não mủ ở người lớn

Y Học TP. Hồ Chí Minh * Tập 16 * Phụ bản của Số 1 * 2012<br /> <br /> Nghiên cứu Y học<br /> <br /> ĐỊNH LƯỢNG LACTATE DỊCH NÃO TỦY<br /> TRONG VIÊM MÀNG NÃO MỦ Ở NGƯỜI LỚN<br /> Trần Quang Bính *, Nguyễn Thị Thu Trang*<br /> <br /> TÓM TẮT<br /> Mục tiêu: Xác định mối liên quan giữa trung bình thay đổi nồng độ lactate dịch não tủy (DNT) ở thời điểm<br /> trước và sau 48 giờ điều trị với đáp ứng điều trị. Xác định mối liên quan giữa sự thay đổi nồng độ Lactate, đạm,<br /> đường, tế bào DNT với đáp ứng điều trị và tiên lượng bệnh.<br /> Phương pháp: Nghiên cứu đoàn hệ, tiến cứu.<br /> Kết quả: Từ tháng 9/2009 đến tháng 4/2010. Chúng tôi có 66 bệnh nhân viêm màng não mủ (VMNM)<br /> nhập viện khoa nhiệt đới bệnh viện Chợ Rẫy được đưa vào nghiên cứu. Tỷ lệ nam/nữ là 2,3/1. Tuổi trung bình là<br /> 46. Nồng độ trung bình của lactate lúc nhập viện khá cao (9,2 mol/l). Nồng độ lactate DNT giảm sau 48 giờ điều<br /> trị có liên quan rõ rệt với đáp ứng điều trị hoàn toàn BN xuất viện và không có di chứng. Ngưỡng tin cậy của<br /> mối liên hệ này là 95% với p< 0,001. Ngược lại, trong những trường hợp điều trị kém hiệu quả BN tử vong hoặc<br /> có di chứng lactate DNT giảm ít thậm chí tăng thêm so với giá trị ban đầu với p= 0,7. So sánh với các xét nghiệm<br /> khác trong DNT (đạm, đường, tế bào DNT) sự thay đổi lactate DNT chưa có gì nổi bật. Ngoài ra, bằng chứng vi<br /> sinh qua cấy DNT cho tỷ lệ dương tính thấp 16,7% chiếm phần lớn là Streptococcus sp và tình trạng kháng với<br /> Cephalosporine thế hệ 3 có chiều hướng gia tăng (20% so với năm 2004 là 6%).<br /> Kết luận: Viêm màng não mủ mắc phải cấp tính ở người lớn nồng độ trung bình của lactate lúc nhập viện<br /> khá cao đã phần nào đóng góp vào chẩn đoán xác định VMNM(2,3). BN xuất viện và không có di chứng nồng độ<br /> lactate DNT sau 48 giờ điều trị giảm rõ rệt. Ngược lại, trong những trường hợp điều trị kém hiệu quả BN tử<br /> vong hoặc có di chứng lactate DNT giảm ít thậm chí tăng thêm. So sánh với các xét nghiệm khác trong DNT<br /> (như đạm, đường, tế bào DNT) sự thay đổi lactate DNT chưa có gì nổi bật.<br /> Từ khóa: Các yếu tố nguy cơ viêm màn não mũ – Nồng độ lactate<br /> <br /> ABSTRACT<br /> QUANTITATION OF CEREBROSPINAL FLUID LACTATE IN ADULTS<br /> WITH BACTERIAL MENINGITIS<br /> Nguyen Thi Thu Trang, Tran Quang Binh<br /> * Y Hoc TP. Ho Chi Minh * Vol. 16 - Supplement of No 1 - 2012: 166 - 170<br /> Objective: To determine the relationship of specific treatment responses with the changing of average lactate<br /> concentration in cerebro- spinal fluid (CSF) at admission time and 48h after. To determine the relationship of<br /> specific treatment responses and prognosis with the changing of lactate concentration, protein, glucose, cells of<br /> cerebro-spinal fluid (CSF) in bacterial meningitis.<br /> Methods: Prospective cohort study.<br /> Results: From September 2009 to April 2010 there were 66 patients with bacterial meningitis admitted to<br /> the Department of Tropical Diseases, Cho Ray hospital were studied. With the male/female ratio of 2.3/1. The<br /> mean age is 46 years. The average lactate concentration at admission is rather high (9,2mol/l). The decrease in<br /> CSF lactate concentration at 48th hour after specific treatment related with sustain therapeutic response, in which<br /> * BV. Chợ Rẫy<br /> Tác giả liên lạc: BS. Nguyễn Thị Thu Trang ĐT: 0903166520<br /> <br /> Chuyên Đề Nội Khoa<br /> <br /> Email: txuantruong@yahoo.com<br /> <br /> 167<br /> <br /> Nghiên cứu Y học<br /> <br /> Y Học TP. Hồ Chí Minh * Tập 16 * Phụ bản của Số 1 * 2012<br /> <br /> patients can discharge and without sequela. Reliable index of this relationship is 95% with P value 50%<br /> kèm theo đường DNT < 50% đường huyết cùng<br /> thời điểm chọc dò DNT.<br />  1000 tế bào BC/mm3, BCĐNTT > 50%.<br /> Đạm tăng > 45mg/ml.<br /> Đường giảm < 40mg% hoặc giảm < 50% so<br /> với đường máu cùng thời điểm chọc dò DNT.<br /> <br /> Tiêu chuẩn loại trừ<br /> Không đủ tiêu chuẩn của nhóm VMNM.<br /> Không đủ các xét nghiệm DNT cơ bản hoặc<br /> Lactate DNT.<br /> <br /> Tiêu chuẩn đánh giá đáp ứng điều trị trong<br /> nghiên cứu<br /> Đáp ứng điều trị hoàn toàn<br /> Lành bệnh và xuất viện.<br /> Không có di chứng thần kinh khi xuất viện.<br /> Đáp ứng điều trị không hoàn toàn<br /> Thất bại điều trị: tử vong.<br /> Có di chứng thần kinh khi xuất viện.<br /> <br /> Phương pháp nghiên cứu<br /> Thiết kế nghiên cứu<br /> Nghiên cứu đoàn hệ, tiến cứu.<br /> <br /> BN  16 tuổi được chẩn đoán VMNM tại<br /> khoa Bệnh Nhiệt đới Bệnh viện Chợ Rẫy từ<br /> tháng 9/2009 đến tháng 3/2010.<br /> <br /> Dân số mục tiêu<br /> BN VMNM  16 tuổi nhập viện tại Khoa<br /> Bệnh Nhiệt đới BV Chợ Rẫy.<br /> <br /> Tiêu chuẩn chọn bệnh(1,6)<br /> <br /> Thu thập số liệu<br /> <br /> 168<br /> <br /> Chuyên Đề Nội Khoa<br /> <br /> Y Học TP. Hồ Chí Minh * Tập 16 * Phụ bản của Số 1 * 2012<br /> Mỗi bệnh nhân đã chọn được ghi nhận với<br /> từng bệnh án riêng biệt. Các biến số về đặc điểm<br /> dân số học, biểu hiện lâm sàng, cận lâm sàng và<br /> kết quả điều trị khi xuất viện.<br /> <br /> Xử lý và phân tích số liệu<br /> Dữ kiện được xử lý trên phần mềm Stata 10.<br /> Kết quả được trình bày bằng các bảng và<br /> biểu đồ.<br /> <br /> STT<br /> 3<br /> 4<br /> 5<br /> 6<br /> 7<br /> 8<br /> <br /> Nghiên cứu Y học<br /> <br /> Yếu tố nguy cơ<br /> Chấn thương sọ não<br /> Phẫu thuật thần kinh<br /> Viêm tai xương chũm<br /> Tiếp xúc với heo<br /> Động kinh<br /> HIV/AIDS<br /> <br /> Kiểm định Wilcoxon cho so sánh nồng độ<br /> trước sau.<br /> Ứng dụng đường cong ROC trong nghiên<br /> cứu y học.<br /> <br /> KẾT QUẢ VÀ BÀN LUẬN<br /> <br /> Số trường hợp<br /> Vi khuẩn<br /> S pneumoniae<br /> Staphylococus.spp<br /> Citrobacter freundii<br /> <br /> Kết quả<br /> Lành bệnh<br /> Di chứng<br /> Tử vong<br /> Tổng cộng<br /> <br /> 25.76<br /> <br /> 5<br /> 1<br /> 1<br /> <br /> 3<br /> 1<br /> 1<br /> <br /> Tỷ lệ chung<br /> (%)<br /> 16,7%<br /> <br /> 25.76<br /> <br /> Tuổi trung bình của mẫu nghiên cứu là: 45,8.<br /> Trường hợp nhỏ nhất là 18 tuổi và lớn nhất là 86<br /> tuổi. Hầu hết bệnh nhân trong tuổi lao động (từ<br /> 18 tuổi đến 40 tuổi) chiếm tỷ lệ 50%.<br /> <br /> Nữ 20 trường hợp: chiếm 30,3%.<br /> <br /> Nghề nghiệp và nơi cư ngụ<br /> Trong 66 bệnh nhân, có 16 trường hợp ở<br /> thành phố Hồ Chí Minh, chiếm tỷ lệ 24,2%, so<br /> với 75,8% ở các tỉnh và thành phố khác. 71,2%<br /> bệnh gặp ở người lao động tay chân và nông<br /> dân.<br /> Yếu tố nguy cơ<br /> Tần số<br /> 20<br /> 8<br /> <br /> Tỷ lệ (%)<br /> 33<br /> 12<br /> <br /> 0<br /> <br /> 50<br /> <br /> 100<br /> <br /> Giới<br /> Nam 46 trường hợp: chiếm 69,7%.<br /> <br /> Xác định nồng trung bình Lactate DNT lúc<br /> nhập viện và sau 48 giờ điều trị<br /> LACTATE DNT<br /> 250<br /> <br /> >60<br /> <br /> Tỷ lệ (%)<br /> 90,9%<br /> 6.1%<br /> 3%<br /> 100<br /> <br /> 200<br /> <br /> 41-60<br /> <br /> Số trường hợp<br /> 60<br /> 4<br /> 2<br /> 66<br /> <br /> 150<br /> <br /> 16-40<br /> 48.48<br /> <br /> Chuyên Đề Nội Khoa<br /> <br /> Cấy DNT<br /> <br /> Trong 66 trường hợp VMNM có 11 trường<br /> hợp xác định được tác nhân chiếm tỷ lệ 16,7%,<br /> trong đó có 1 trường hợp cấy máu và cấy DNT<br /> đều dương tính.<br /> <br /> Tuổi<br /> <br /> Yếu tố nguy cơ<br /> Viêm mũi họng<br /> Viêm phổi<br /> <br /> Cấy máu<br /> <br /> Kết quả điều trị<br /> <br /> Đặc điểm về dân số học<br /> <br /> STT<br /> 1<br /> 2<br /> <br /> Tỷ lệ (%)<br /> 9<br /> 6<br /> 3<br /> 3<br /> 1,5<br /> 0<br /> <br /> Vi khuẩn gây bệnh<br /> <br /> Tỉ lệ phần trăm.<br /> Kiểm định chi bình phương.<br /> <br /> Tần số<br /> 6<br /> 4<br /> 2<br /> 2<br /> 1<br /> 0<br /> <br /> Lactate truoc<br /> <br /> Lactate sau 48 gio<br /> <br /> Biểu đồ Phân bố lactate DNT lúc nhập viện và sau<br /> 48 giờ điều trị.<br /> Nồng độ lactate DNT trung bình lúc nhập<br /> viện ở 66 BN là 101,8 mg% (9,2mmol/l).<br /> Nồng độ lactate DNT trung bình sau 48 giờ<br /> điều trị ở 66 BN là 44,2 mg%(4mmol/l).<br /> <br /> 169<br /> <br /> Nghiên cứu Y học<br /> <br /> Y Học TP. Hồ Chí Minh * Tập 16 * Phụ bản của Số 1 * 2012<br /> <br /> Xác định mối liên quan giữa sự thay đổi<br /> nồng độ Lactate, đạm, đường, tế bào DNT<br /> với đáp ứng điều trị và tiên lượng bệnh.<br /> Ở nhóm VMNM đáp ứng điều trị hoàn toàn<br /> (60/66 BN)<br /> Lactate DNT<br /> Bảng 1: Nồng độ lactate DNT trung bình lúc nhập<br /> viện (DNT lần 1) và sau 48 giờ (DNT lần 2).<br /> Lactate<br /> <br /> Trung bình<br /> <br /> DNT lần 1<br /> DNT lần 2<br /> <br /> 102,7<br /> 44,1<br /> <br /> Độ lệch<br /> chuẩn<br /> 6,77<br /> 2,88<br /> <br /> p<br />