Động vật và di truyền và chọn giống: Phần 2

C h ư ơ n g 5<br /> <br /> DI T R Ư Y Ể N N H Ó M M Á U V À T ÍN H Đ A H ÌN H<br /> DI T R Ư Y Ể N C Á C T ÍN H T R Ạ N G H Ó A S IN H<br /> ở ĐỘNG VẬT<br /> <br /> 5.1. DI TRUYỀN NHÓM MÁU Ở ĐỘ NG VẬT<br /> Xác định các nhóm m áu và nghiên cứu di truyền của các<br /> nhóm máu ở động vật có ý nghĩa quan trọng trong việc tìm hiểu<br /> q uỵ l u ậ t di tr u y ề n và á p d ụ n g c h ú n g t r o n g n g h iê n cứu q u a n hệ<br /> họ hàng, nguồn gốc, vai trò của chúng đốì với các chỉ tiêu nảng<br /> s u ấ t và c h ấ t lượng s ả n p h ẩ m .<br /> 5.1.1. L ịc h s ử n g h iê n c ứ u<br /> Đầu th ế kỷ XIX. người ta bắt đầu phương pháp truyền máu<br /> ồ người. Trong thời kỳ đầu, phương pháp truyền máu đã từng có<br /> nhiều trường hợp gây nên hiện tượng người bệnh bị chết sau khi<br /> tru y ề n . H iện tượng n à y xẩy r a n g ay cả kh i lấy m á u c ủ a cha, mẹ<br /> truyền cho con và ngược lại.<br /> N ă m 1900, L a n d s t e in e r , m ộ t b ác sĩ người áo dem m á u của<br /> các người k h á c n h a u tr ộ n v ào và t h ấ y có m ộ t sô trư ờ n g hợp m á u<br /> bị đòng t h à n h cụ m lớn t r o n g khi đó m ộ t sô tr ư ờ n g hợp k h á c lại<br /> k hô ng t h ấ y xảy ra. T ừ đó, L a n d s t e i n e r cho r ằ n g m á u c ủ a người<br /> k hôn g chỉ có m ột loại. S a u đó ông tì m r a 3 n h ó m m á u c ủ a người.<br /> Đón n ă m 1902 m ột học trò c ủ a L a n d s t e i n e r lại tìm t h ê m được<br /> <br /> 99<br /> <br /> một nhóm nữa là 'i nhóm máu A, B. AB và o mà chúng ta biết<br /> đến ngày nay.<br /> Nghiên cửu vê quy luật di truyền nhóm máu đầu tiên với<br /> công trình của Dungern E. Von và Hirszfeld L. vào năm 1910.<br /> Theo các tác giả này, nhóm máu ABO ở người được di truyền<br /> theo đúng định luật cơ bản của Mendel. Những công trình về<br /> sau đã phát hiện nhóm máu người do 3 alen I \ In và ĩ° quy<br /> định. Trên cd sở quy luật di truyền của nhóm máu A. B, 0 người<br /> ta tiếp tục xác định các nhóm máu khác ở người và phát hiện<br /> các hệ thống nhóm-máu MN, Rh, Le, Kid, Kell...<br /> Đồng thời, ngay sau đó cũng bắt dầu việc nghiên cứu nhóm<br /> máu ỏ động vật. Từ năm 1900, Ehrlich p. và Morgenroth J. đã<br /> phát hiện thấy sự sai khác cá thể trong nhóm máu của dê.<br /> Erwin M.R. và các cộng sự nghiên cứu nhóm máu ỏ bồ câu, gà,<br /> cừu, bò...<br /> Trong những năm gần đây, được phát triển nhanh chóng là<br /> ngành di truyền học miễn dịch động vật, trong dó người ta đi<br /> sâu vào tính da hình của các yếu tố máu. Nghiên cứu nhỏm<br /> máu ở động vật ngày nay đã trở thành lĩnh vực không thể thiếu<br /> dược trong các ngành sinh vật học đại cưrtng, chăn nuôi, thú ý...<br /> 5 .1 2 . C ác p h ư ơ n g p h á p n g h iê n c ứ u n h ó m m á u<br /> Người ta thường dùng các kháng thể khác nhau, trong đó<br /> có các kháng thể tụ nhiên và thường là các kháng thê miễn dịch<br /> để nghiên cứu các kháng nguyên nhóm máu. Có hai loại kháng<br /> thể chính là:<br /> a.<br /> K h á n g thê tự nhiên: Là loại kháng thể có săn trong huyết<br /> thanh máu không cần qua con đường gây miễn dịch.<br /> Ví dụ: ở người có kháng thể a kháng lại (kết tủa) kháng<br /> nguyên hồng cầu A. Kháng th ể p kháng lại kháng nguyên hồng<br /> 1n n<br /> <br /> cẩu B. Các kháng thể a và (!... này có sẵn trong huyết thanh của<br /> m á u nên còn gọi là k h á n g h u y ế t th a n h .<br /> Khi nghiên cửu người ta dùng hai phương pháp là phương<br /> p h á p n g ư n g k ế t và p h ả n ứng t i ê u huyết).<br /> - P hư ơ ng p h á p n g ư n g kết: Nguyên tắc củ a phư ơng p h á p<br /> nãy là chơ kháng thể a trộn lẫn vói kháng nguyên A hoặc trộn<br /> kháng thể [3 với kháng nguyên B. Trong trường hợp này sẽ xẩy<br /> <br /> ra hiện tượng ngưng kết tạo ra các cụm máu đông lại.<br /> Nếu ta cho kháng th ể a và sau đó lấy máu bất kỳ người nào<br /> dó trộn vào nếu là người nhóm máu A hoặc AB (có kháng<br /> nguyên A) thì sẽ xẩy ra hiện tượng ngưng kết. Tương tự cho<br /> trộn kháng the 3 thì người nhóm máu B và AB sẽ bị ngưng kết.<br /> - P h ả n ứ ng tiêu huyết: Ví d ụ d ù n g tro n g trư ờ n g hợp n g h iê n<br /> cứu nhóm m á u Rh c ủ a người.<br /> <br /> Nguyên tắc: Nếu kháng thể kháng Kir gặp kháng nguyên<br /> Rh+ và có bô thể kèm thêm thì sẽ xẩy ra hiện tượng tan vỡ hồng<br /> cẩu hay còn gợi là hiện tượng tiêu huyết.<br /> b. K h á n g th ế m iễn d ịch<br /> <br /> Kháng thể miễn dịch là loại kháng thể không có trong tự<br /> nhiôn mà phải gây bằng phản ứng miễn dịch.<br /> Ferguson (19-11) đã lấy hồng cầu máu của động vật cho<br /> t if'm vào động v ậ t n h ậ n để g â y m iễn dịch. N ếu v ật cho v à vật<br /> n h ậ n thuộc c ù n g m ột loài là g â y đồng m iễ n dịch. N êu v ật cho v à<br /> vật nhận khác loài là gây dị m iễn dịch. Bằng phương pháp này<br /> người ta tạ o ra k h á n g th ổ đơn giá và đa giá.<br /> Vi dụ: Để tạo ra kháng th ể đơn giá (ì bò người ta tiến hành<br /> n h ư sau:<br /> Giả sử bò cái thứ nhất có kháng nguyên A. B, c . Nếu lấy<br /> hồng cầu bò này cho tiêm vào bò cái thứ hai mà máu bò cái thứ<br /> <br /> 101<br /> <br /> hai n à y chỉ có k h á n g n g u y ên A thì s a u một thời g i a n ở bò cái<br /> thứ hai sẽ xẩy ra phản ứng miễn dịch chống lại kháng nguyên<br /> lạ B và c . Lấy máu của bò cái thứ hai đã có phản ứng m iễn dịch<br /> đem lv t â m lấy h u y ế t t h a n h thì tro n g h u y ế t t h a n h n ày sẽ