Dự thảo tóm tắt Luận Án Tiến sĩ Sinh học: Nghiên cứu một số đặc điểm sinh học và năng lực trí tuệ của học sinh từ 6 đến 17 tuổi người dân tộc Kinh, H'mong, Dao ở tỉnh Yên Bái

ĐẠI HỌC QUỐC GIA HÀ NỘI<br /> TRƯỜNG ĐẠI HỌC KHOA HỌC TỰ NHIÊN<br /> ---------------------------------<br /> <br /> TRẦN LONG GIANG<br /> <br /> NGHIÊN CỨU MỘT SỐ ĐẶC ĐIỂM SINH HỌC<br /> VÀ NĂNG LỰC TRÍ TUỆ CỦA HỌC SINH TỪ 6 ĐẾN 17 TUỔI,<br /> NGƯỜI DÂN TỘC KINH, H’MONG, DAO Ở TỈNH YÊN BÁI<br /> <br /> DỰ THẢO T M TẮT LUẬN ÁN TIẾN SĨ SINH HỌC<br /> <br /> HÀ NỘI, 2016<br /> <br /> CÔNG TRÌNH ĐƯỢC HOÀN THÀNH TẠI<br /> TRƯỜNG ĐẠI HỌC KHO HỌC TỰ NHI N, ĐẠI HỌC QUỐC GIA HÀ NỘI<br /> <br /> Người hướng dẫn khoa học:<br /> <br /> PGS. TS. Mai Văn Hưng<br /> GS.TS. Đỗ Công Huỳnh<br /> <br /> Phản biện 1: ...........................................................................................<br /> <br /> Phản biện 2: ...........................................................................................<br /> <br /> Phản biện 3: ...........................................................................................<br /> <br /> Luận án sẽ đƣợc bảo vệ trƣớc Hội đồng cấp Đại học Quốc gia chấm luận án tiến sĩ họp tại Trƣờng Đại học Khoa học Tự<br /> nhiên vào hồi<br /> <br /> giờ<br /> <br /> ngày<br /> <br /> tháng<br /> <br /> năm 20.....<br /> <br /> Có thể tìm hiểu luận án tại:<br /> - Thƣ viện Quốc gia Việt Nam;<br /> - Trung tâm Thông tin - Thƣ viện, Đại học Quốc gia Hà Nội.<br /> <br /> MỞ ĐẦU<br /> 1. Lý do chọn đề tài<br /> Nâng cao chất lƣợng con ngƣời Việt Nam, bao gồm việc cải tạo các chỉ tiêu sinh học và nâng cao năng lực trí tuệ là rất<br /> quan trọng, nhằm đào tạo ra những con ngƣời mới phục vụ nhu cầu xây dựng xã hội mới.<br /> Với tiêu chí giáo dục toàn diện cho học sinh ở mọi lứa tuổi, ngành Giáo dục và Đào tạo đang trên con đƣờng đổi<br /> mới nhằm nâng cao chất lƣợng dạy và học. Tuy nhiên, sự đổi mới này chỉ có hiệu quả khi áp dụng đúng với từng đối tƣợng<br /> học sinh, phù hợp với năng lực nhận thức của ở từng lứa tuổi. Do đó, nghiên cứu về các đặc điểm sinh học và năng lực trí tuệ<br /> của học sinh là rất cần thiết.<br /> Đến nay, đã có nhiều công trình nghiên cứu về các chỉ số sinh học và năng lực trí tuệ trên các đối tƣợng học sinh,<br /> sinh viên. Tuy nhiên những nghiên cứu này còn ít, chƣa phản ánh đầy đủ về năng lực trí tuệ và các chỉ số sinh học đa dân tộc<br /> ở nƣớc ta hoặc là đã đƣợc tiến hành khá lâu không còn phù hợp với sự phát triển kinh tế xã hội của nƣớc ta hiện nay. Do đó<br /> cần có những nghiên cứu tiếp trên các đối tƣợng thuộc các dân tộc ít ngƣời đang sinh sống tại các vùng miền núi, vùng sâu,<br /> vùng xa trên cả nƣớc.<br /> Yên Bái là tỉnh miền núi nằm sâu trong nội địa có diện tích tự nhiên 6888 km2, dân số 75 vạn ngƣời với 30 dân tộc<br /> anh em. Những nghiên cứu về năng lực trí tuệ và các chỉ số sinh học của các đối tƣợng học sinh trên địa bàn này là rất cần<br /> thiết. Qua đó chúng ta có đƣợc các dữ liệu khoa học phục vụ cho việc đề xuất các giải pháp đúng đắn trong cải tiến phƣơng<br /> pháp giáo dục, rèn luyện thể chất, chăm sóc sức khỏe nhằm nâng cao chất lƣợng con ngƣời Việt Nam nói chung và các dân<br /> tộc thiểu số vùng cao nói riêng.<br /> Chính vì vậy, chúng tôi thực hiện đề tài “Nghiên cứu một số đặc điểm sinh học và năng lực trí tuệ của học sinh<br /> từ 6 đến 17 tuổi người dân tộc Kinh, H,mong, Dao ở tỉnh Yên Bái”.<br /> Mục tiêu của đề tài<br /> - Xác định một số chỉ số hình thái, một số chỉ số chức năng (tuần hoàn, hô hấp, phản xạ) của học sinh từ 6 đến 17<br /> tuổi ở tỉnh Yên Bái trong giai đoạn hiện nay;<br /> - Đánh giá một số chỉ số về năng lực trí tuệ của học sinh các dân tộc theo lứa tuổi và giới tính;<br /> - Xác định mối tƣơng quan giữa chiều cao đứng với các thông số hô hấp, giữa IQ với trí nhớ ngắn hạn, độ tập<br /> trung chú ý, phản xạ cảm giác - vận động, cảm xúc và với khả năng vƣợt khó của học sinh.<br /> Những điểm mới của đề tài<br /> - Đã xác định đƣợc thực trạng và sự phát triển một số chỉ số hình thái - thể lực, chỉ số chức năng tuần hoàn, hô<br /> hấp, thần kinh và năng lực trí tuệ của học sinh các dân tộc Kinh, Dao, H’mong lứa tuổi từ 6 đến 17 tại tỉnh Yên Bái. Những<br /> số liệu này chƣa có trong bất cứ nghiên cứu nào từ 10 năm trở lại đây.<br /> <br /> - Tìm thấy gia tốc tăng trƣởng hình thái không đồng đều qua các lớp tuổi của học sinh trong quá trình tăng trƣởng,<br /> từ đó có thể đề xuất các giải pháp phù hợp cho mỗi giai đoạn tăng trƣởng khác nhau nhằm nâng cao chất lƣợng hình thái<br /> ngƣời các dân tộc khác nhau tại Việt Nam.<br /> - Khi xem xét sự phân bố theo mức trí tuệ của học sinh giữa các dân tộc, chúng tôi thấy tỷ lệ học sinh đạt mức IQ<br /> trên trung bình và xuất sắc ở học sinh H’mong có giá trị lớn hơn so với ở học sinh Kinh và Dao. Đây là những dữ liệu rất có<br /> ý nghĩa cho các nhà quản lý giáo dục trong việc tạo môi trƣờng học tập thuận lợi cho con em các dân tộc đƣợc phát huy tiềm<br /> năng trí tuệ của mình để góp phần xóa bỏ khoảng cách về chất lƣợng giáo dục giữa học sinh vùng thấp và học sinh dân tộc<br /> thiểu số ở vùng cao.<br /> - Tìm thấy mối tƣơng quan giữa một số chỉ số trí tuệ của học sinh, trên cơ sở các kết quả này giúp cho giáo viên<br /> ứng dụng vào thực tiễn dạy học theo phƣơng pháp phân hóa và phát triển năng lực, năng khiếu bẩm sinh của cá nhân học<br /> sinh.<br /> Chương 1.<br /> TỔNG QU N TÀI LIỆU<br /> 1. KHÁI QUÁT VỀ CÁC GIAI ĐOẠN PHÁT TRIỂN Ở TRẺ EM<br /> Sự tăng trưởng ở trẻ em từ 6 tuổi cho đến trước tuổi dậy thì.<br /> Ở giai đoạn này quá trình sinh trƣởng diễn ra tƣơng đối đồng đều, trung bình mỗi năm chiều cao tăng khoảng 4 – 5<br /> cm và cân nặng tăng thêm 2 – 3 kg. Các cơ bắp ở tay và chân phát triển mạnh, nên động tác phát triển mạnh mẽ.<br /> Sự tăng trưởng của trẻ em ở giai đoạn dậy thì.<br /> Ở giai đoạn này, ngoài tác động của các yếu tố dinh dƣỡng và môi trƣờng nhƣ giai đoạn đầu, sự tăng trƣởng còn<br /> chịu ảnh hƣởng của sự trƣởng thành tính dục.<br /> Sự tăng đột biến về chiều cao thƣờng xuất hiện sau 2 năm khi có các biểu hiện sinh dục thứ cấp và khoảng 1 năm<br /> trƣớc khi có biểu hiện dậy thì hoàn toàn.<br /> 2. CÁC CHỈ SỐ HÌNH THÁI – THỂ LỰC CỦA TRẺ EM<br /> 2.1. Các chỉ số hình thái – thể lực<br /> Mục đích của những nghiên cứu này là nhằm tìm biện pháp nâng cao sức khỏe, thể lực cho con ngƣời ở những<br /> vùng sinh thái khác nhau, đáp ứng việc phát triển sản xuất và nâng cao chất lƣợng cuộc sống, nhất là thời đại ngày nay.<br /> 2.2. Các nghiên cứu về hình thái – thể lực ở Việt Nam<br /> Từ năm 1954 đến nay, việc nghiên cứu hình thái học đã đƣợc đẩy mạnh và chuyên môn hóa, thể hiện qua việc<br /> thành lập bộ môn hình thái học ở một số trƣờng đại học và viện nghiên cứu.<br /> Cuốn “Hằng số sinh học ngƣời Việt Nam” xuất bản năm 1975 do Nguyễn Tấn Gi Trọng chủ biên là công trình đầu<br /> tiên nêu ra khá đầy đủ các thông số về thể lực ngƣời Việt Nam ở mọi lứa tuổi, trong đó có lớp tuổi từ 18 đến 25.<br /> <br /> Cuốn “Các giá trị sinh học ngƣời Việt Nam thập kỷ 90 thế kỷ XX” đã nêu thực trạng các giá trị sinh học ngƣời Việt<br /> Nam với một phổ thông tin tƣơng đối đa dạng và có ý nghĩa chủ yếu phục vụ cho ngành y tế.<br /> Ngoài ra, còn nhiều tác giả khác cũng nghiên cứu về hình thái - thể lực ngƣời Việt Nam nhƣ Võ Hƣng, Lê Nam<br /> Trà, Nghiêm Xuân Thăng, Trần Đình Long, Đào Mai Luyến, Tạ Thúy Lan, Trần Thị Loan, Mai Văn Hƣng, Hoàng Quý Tỉnh,<br /> Nguyễn Thị Bích Ngọc,…<br /> 3. CÁC CHỈ SỐ CHỨC NĂNG CỦA CÁC HỆ THỐNG CƠ QUAN<br /> 3.1. Các thông số thông khí phổi<br /> Nhiều tác giả đã nghiên cứu về dung tích sống và các chức năng hô hấp. Phần lớn các công trình nghiên cứu chức<br /> năng phổi của trẻ em Việt Nam tập trung vào các chỉ tiêu thông khí phổi nhƣ dung tích sống, khí lƣu thông, khí bổ trợ, khí dự<br /> trữ và sự biến đổi các chỉ tiêu này theo lứa tuổi và theo giới tính, nhƣ các nghiên cứu nêu trong cuốn “Hằng số sinh học<br /> ngƣời Việt Nam” và “Các giá trị sinh học ngƣời Việt Nam thập kỷ 90 thế kỷ XX”, của Trịnh Bỉnh Dy và cs, Nguyễn Văn<br /> Tƣờng và cs, Trần Thị Loan, Đỗ Hồng Cƣờng, Nguyễn Thị Bích Ngọc,…<br /> 3.2. Tần số tim, huyết áp động mạch<br /> Ở Việt Nam cũng đã có nhiều công trình nghiên cứu về tần số tim và huyết áp của trẻ em, nhƣ “Hằng số sinh học<br /> ngƣời Việt Nam”, “Các giá trị sinh học ngƣời Việt Nam thập kỷ 90 thế kỷ XX”, của Trần Đỗ Trinh và cs, Đoàn Yên và cs,<br /> Nguyễn Văn Mùi, Trần Thị Loan, Đỗ Hồng Cƣờng, Nguyễn Thị Hiên,…<br /> 3.3. Điện tâm đồ<br /> 3.3.1. Một số đặc điểm về các thông số điện tâm đồ cơ bản ở trẻ em<br /> Điện tâm đồ là một đƣờng cong, đồ thị tuần hoàn, ghi lại các biến thiên của các điện lực do tim phát ra trong các<br /> hoạt động co bóp. Một số thông số điện tâm đồ: trục QRS, khoảng PQ, QRS, QT, các sóng P, Q, R, S,…<br /> 3.3.2. Các nghiên cứu về điện tâm đồ của trẻ em ở Việt Nam<br /> Các công trình nghiên cứu về điện tâm đồ ở nƣớc ta từ trƣớc đến nay không nhiều, phần lớn tập trung trong lĩnh<br /> vực y học, nhƣ “Hằng số sinh học ngƣời Việt Nam” và “Các giá trị sinh học ngƣời Việt Nam bình thƣờng thập kỷ 90 – thế kỷ<br /> XX”, của Trần Đỗ Trinh, Đào Mai Luyến, Mai Văn Hƣng, Phạm Hữu Hòa và cs, Nguyễn Xuân Cẩm Huyên,…<br /> 3.4. Phản xạ cảm giác – vận động<br /> Phản xạ là phản ứng của cơ thể đối với các tác nhân kích thích tác động từ môi trƣờng bên trong hoặc bên ngoài cơ<br /> thể. Ở Việt Nam, có một số công trình nghiên cứu về thời gian phản xạ cảm giác - vận động, nhƣ của Đỗ Công Huỳnh và cs,<br /> Trần Thị Loan, Tạ Thúy Lan, Mai Văn Hƣng, Nguyễn Thị Bích Ngọc,…<br /> <br />