Dùng xét nghiệm CEA: Để nhận biết nguy cơ tái phát sớm ung thư sau mổ ung thư phổi nguyên phát

Nghieân cöùu Y hoïc<br /> <br /> Y Hoïc TP. Hoà Chí Minh * Taäp 9 * Phuï baûn cuûa Soá 1 * 2005<br /> <br /> DUØNG XEÙT NGHIEÄM CEA: ÑEÅ NHAÄN BIEÁT NGUY CÔ TAÙI PHAÙT SÔÙM<br /> UNG THÖ SAU MOÅ UNG THÖ PHOÅI NGUYEÂN PHAÙT<br /> Leâ Syõ Saâm*, Ñoã Kim Queá*<br /> <br /> TOÙM TAÉT<br /> CEA laø xeùt nghieäm hoaù moâ mieãn dòch ñöôõc duøng ñeå xaùc ñònh ung thö. Muïc ñích cuûa nghieân cöùu naøy<br /> nhaèm ñaùnh giaù vai troø cuûa xeùt nghieäm CEA trong theo doõisöï taùi phaùt ung thö phoåi. 36 beänh nhaân ung thö phoåi<br /> ñöôïc laøm xeùt nghieäm CEA tröôùc moå vaø theo doõi moãi thaùng sau moå. 10 tröôøng hôïp coù CEA bình thöôøng tröôùc<br /> moå, 26 tröôøng hôïp coù CEA > 5 ng/ml tröôùc moå, nhöng sau moå giaûm nhanh. Giaù trò CEA khoâng lieân quan tôùi<br /> kích thöôùc khoái u. Söï gia taêng trôû laïi cuûa CEA gôïi yù ung thö taùi phaùt. CEA tröôùc moå > 10 ng/ml laø moät yeáu toá döï<br /> ñoaùn nguy cô taùi phaùt cao.<br /> <br /> SUMMARY<br /> USAGE CEA AS A TUMOR MARKER TO REVEAL EARLY RECURRENCE OF<br /> POSTOPERATIVE BRONCHOGENIC CARCINOMA<br /> Le Sy Sam, Do Kim Que * Y Hoc TP. Ho Chi Minh * Vol. 9 * Supplement of No 1 * 2005: 87 – 92<br /> <br /> CEA is one of tumormaker for diagnosing some cancer. The aims of this study to determine the<br /> valuation of CEA in follow-up the patients who have lung cancer. 36 patient with lung cancer were access<br /> CEA before and every month after operation. 10 of them have normal CEA before operation, 26 cases<br /> have CEA > 5ng/ml, but it was drop down after resect the tumors. The level of CEA is not associate with<br /> the size of tumor. The re-increasing of CEA after operation point out the recurrent of cancer. CEA > 10<br /> ng/mL bobore operation is predictable of high risk recurrence.<br /> <br /> ÑAËT VAÁN ÑEÀ<br /> CEA laø moät hoùa moâ mieãn dòch ñöôïc duøng ñeå<br /> nhaän bieát ung thö, ñaëc bieät trong ung thö phoåi ngöôøi<br /> ta ñaõ chaáp nhaän nhö laø moät xeùt nghieäm tröôùc moå<br /> thöôøng qui. Chuùng toâi nhaän thaáy giaù trò khoâng haèng<br /> ñònh cuûa noù trong vieäc taàm soaùt ung thö, do coù nhieàu<br /> thay ñoåi veà tính ñaëc hieäu so vôùi töøng loaïi öng thö. Tuy<br /> nhieân, treân nhöõng beänh nhaân ñöôïc moå caét thuøy hoaëc<br /> caét toaøn boä phoåi thaáy coù giaûm noàng ñoä CEA ñaùng keå<br /> sau moå, hôn theá nöõa qua nghieân cöùu chuùng toâi nhaän<br /> thaáy coù moái lieân quan giöõa söï gia taêng noàng ñoä CEA<br /> sau moå vôùi nguy cô taùi phaùt hoaëc di caên treân nhöõng<br /> beänh nhaân ñaõ ñöôïc ñieàu trò.<br /> Trong hai naêm 2003 -2004 chuùng toâi ñaõ phaãu<br /> thuaät caét thuøy phoåi, caét phoåi cho nhöõng beänh nhaân<br /> ung thö phoåi, ñaõ theo doõi sau moå khaù saùt vaø coù moät soá<br /> <br /> ñöôïc ñieàu trò hoùa trò boå trôï. Nghieân cöùu naøy nhaèm:<br /> Xaùc ñònh moái lieân quan cuûa noàng ñoä CEA trong maùu<br /> sau moå vôùi khaû naêng tieân ñoaùn sôùm nguy cô taùi phaùt<br /> ung thö treân nhöõng beänh nhaân ung thö phoåi.<br /> <br /> MUÏC TIEÂU NGHIEÂN CÖÙU<br /> Xaùc ñònh giaù trò cuûa ñònh löôïng CEA sau moå theo<br /> doõi nguy cô taùi phaùt sôùm ung thö phoåi nguyeân phaùt.<br /> <br /> PHÖÔNG PHAÙP NGHIEÂN CÖÙU<br /> Ñoái töôïng nghieân cöùu<br /> Goàm taát caû nhöõng beänh nhaân ung thö phoåi<br /> nguyeân phaùt (loaïi nhöõng beänh nhaân laø Small cell<br /> carcinoma), nhaäp vieän ñieàu trò:<br /> Ñöôïc moå caét thuøy phoåi, caét phoåi hoaëc sinh thieát<br /> vôùi GPBL laø ung thö phoåi nguyeân phaùt loaïi khoâng<br /> phaûi teá baøo nhoû.<br /> <br /> * Khoa Ngoaïi - Beänh vieän Thoáng nhaát TP. Hoà Chí Minh.<br /> <br /> 87<br /> <br /> Ñöôïc laøm xeùt nghieäm CEA tröôùc moå vaø laøm laïi<br /> haøng thaùng ñeå theo doõi sau moå.<br /> Phöông phaùp nghieân cöùu<br /> Noàng ñoä CEA ñöôïc theo doõi tröôùc vaø sau moå<br /> trong suoát thôøi giai theo doõi beänh nhaân.<br /> Ñaùnh giaù giai ñoaïn ung thö tröôùc moå vaø sau moå.<br /> Ñaùnh giaù khaû naêng taùi phaùt ung thö baèng X<br /> quang, CT scan vaø nhaát laø laøm xaï hình xöông.<br /> Soá lieäu thoâng keâ ñöôïc xöû lyù baèng phaàn meàm<br /> SPSS 11.0, excel 2000...<br /> Thieát keá nghieân cöùu<br /> Döông tính thaät: TP (true positive), khi noàng ñoä<br /> CEA taêng daàn sau moå vaø coù u taùi phaùt.<br /> Döông tính giaû: FP (false positive), khi noàng ñoä<br /> CEA taêng daàn sau moå, khoâng u taùi phaùt.<br /> AÂm tính thaät: TN (true negative), N/ñoä CEA<br /> khoâng taêng vaø khoâng coù u taùi phaùt, di caên.<br /> AÂm tính giaû: FN (false negative), N/ñoä CEA<br /> khoâng taêng nhöng coù u taùi phaùt, di caên.<br /> Xaùc ñònh khoâng coù di caên tröôùc moå qua taàm soaùt<br /> baèng sieâu aâm, CT scan gan, thöôïng thaän, naõo...hoaëc<br /> vò trí nghi ngôø khaùc. Xaùc ñònh coù ung thö taùi phaùt<br /> hoaëc coù di caên sau moå ngoaøi nhöõng xeùt nghieäm treân<br /> chuùng toâi coøn duøng Xaï hình xöông laø tieâu chuaån<br /> chính xaùc nhaát.<br /> <br /> KEÁT QUAÛ<br /> Trong hai naêm 10/2003 – 8/2004, chuùng toâi<br /> nhaän ñieàu trò 107 beänh nhaân ung thö phoåi keå caû<br /> ung thö phoåi loaïi teá baøo nhoû (Small cell<br /> carcinoma), taát caû ñeàu laøm xeùt nghieäm CEA tröôùc<br /> moå, coù nhöõng trò soá noàng ñoä CEA raát cao moät caùch<br /> baát thöôøng. Sau khi duøng coâng thöùc loaïi giaù trò baát<br /> thöôøng ôû ñoä tin caäy 95% (OL = X ± 3*SD), keát quaû<br /> coù 38 beänh nhaân phuø hôïp vôùi maãu nghieân cöùu vaø<br /> tính ñöôïc khoaûng trung bình noàng ñoä CEA laø 13,79<br /> ± 3,79 (ng/ml) vaø ñoä leäch chuaån 18,47 ng/ml.<br /> <br /> Ñaëc ñieåm laâm saøng nhoùm nghieân cöùu<br /> Baûng 1: Ñaëc ñieåm laâm saøng nhoùm nghieân cöùu:<br /> Ñaëc ñieåm beänh<br /> Keát quaû<br /> Giôùi (nam/nöõ)<br /> 29 / 9<br /> Tuoåi (Ñoä roäng / trung bình ôû 95%)<br /> 43 – 79 / (65,5 ± 2,8)<br /> Noàng ñoä CEA ( 5 / > 10 ng/ml)<br /> 14 / 7 / 17<br /> Loaïi teá baøo K (A / Sq / L)<br /> 33 / 2 / 3<br /> Loaïi phaãu thuaät (Caét 1 thuøy / 2 thuøy /<br /> 24 / 2 / 2 / 10<br /> caét Phoåi / Sinh thieát)<br /> Giai ñoaïn K (/IIA / IIB / IIIA / IIIB /<br /> 4 / 1 / 19 / 13 / 1<br /> IV)*<br /> Yeáu toá T (T1 / T2 / T3 / T4)<br /> 10 / 21 / 7<br /> Yeáu toá N (N0 / N1 / N2 / N3)<br /> 2 / 10 / 22 / 4<br /> Yeáu toá M (M0 / M1)<br /> 37 / 1<br /> U taùi phaùt sau moå (taïi choãù / di caên xa)<br /> 5/5<br /> Kích thöôùc U (Ñoä roäng / trung bình ôû 20 – 80 / (51 ± 8,3)<br /> KTC 95%), (mm)<br /> Thôøi gian theo doõi sau moå<br /> 4 thaùng – 5 naêm<br /> Tình traïng (Coøn soáng/ Töû vong)<br /> 28 / 10<br /> <br /> A = adenocarcinoma; L = large cell carcinoma; Sq =<br /> squamous cell carcinoma; CEA = carcinoembryonic<br /> antigen; (*) Giai ñoaïn K theo giaûi phaãu beânh sau moå.<br /> <br /> Noàng ñoä CEA nhoùm nghieân cöùu<br /> Noàng ñoä CEA coù leû khoâng ñaëc hieäu laém trong vieäc<br /> chaån ñoaùn coù beänh ung thö, vì nhoùm beänh ung thö<br /> coù CEA thaáp döôùi ngöôõng trong nghieân cöùu naøy laø<br /> cao (36,84%) (baûng 1 - 2)<br /> Baûng soá 2: Noàng ñoä CEA tröôùc vaø sau moå<br /> <br /> CEA<br /> 5<br /> ng/ml Moå<br /> caét<br /> G/ñoaïn ≤ IIIA<br /> Moå caét<br /> G/ñoaïn IIIB,<br /> IV<br /> Sinh thieát<br /> <br /> Soá Trung bình<br /> BN Tröôùc moå<br /> 2,36 ± 2,28<br /> 3<br /> 0,92<br /> 3,16 ± 0,95<br /> 7<br /> 1,07<br /> 39,23 ±<br /> 8<br /> 27,68<br /> 33,07<br /> 17,01 ±<br /> 10,64<br /> 9<br /> 13,84<br /> 11,40 ±<br /> 7<br /> 4,39<br /> 4,75<br /> 39,01 ±<br /> 27,75<br /> 8<br /> 33,19<br /> <br /> (KTC 95%)<br /> t-test<br /> ts – t0,05<br /> Sau moå<br /> 3,69 ± 3,84 0,13 <<br /> 0,89<br /> 2,01<br /> 2,39 ± 0,64 1,92 <<br /> 0,75<br /> 1,94<br /> 58,74 ±<br /> 1,98 ><br /> 4,40<br /> 1,89<br /> 59,08<br /> <br /> Giaù trò<br /> p=<br /> 0,155<br /> 0,051<br /> 0,043<br /> <br /> 8,78 ± 3,72<br /> 4,84<br /> <br /> 2,06 ><br /> 1,85<br /> <br /> 0,036<br /> <br /> 8,19 ± 4,75<br /> 4,52<br /> <br /> 2,04 ><br /> 1,94<br /> <br /> 0,044<br /> <br /> 58,58 ±<br /> 49,51<br /> 59,22<br /> <br /> 1,99 ><br /> 1,89<br /> <br /> 0,042<br /> <br /> t-Test: Paired Two Sample for Means<br /> <br /> Kieåm ñònh t-test cho maãu gheùp ñoâi cho thaáy coù<br /> <br /> 88<br /> <br /> Y Hoïc TP. Hoà Chí Minh * Taäp 9 * Phuï baûn cuûa Soá 1 * 2005<br /> <br /> Nghieân cöùu Y hoïc<br /> <br /> söï giaûm noàng ñoä CEA trong maùu khi caét boû ñöôïc khoái<br /> ung thö vaø khoâng ñoåi hoaëc taêng leân khi khoâng caét boû<br /> ñöôïc khoái ung thö.<br /> Noàng ñoä CEA vaø phöông phaùp phaãu thuaät<br /> Baûng 4: Lieân quan giöõa noàng ñoä CEA tröôùc moå vaø<br /> sau moå (caét boû U):<br /> Soá<br /> BN<br /> <br /> Trung bình (KTC 95%)<br /> Tröôùc moå<br /> Sau moå<br /> 29,02 ±<br /> 43,34 ±<br /> Sinh thieát 11<br /> 21,92<br /> 37,63<br /> 32,63<br /> 56,61<br /> 7,08 ± 3,25 5,81 ± 2,78<br /> Caét U<br /> 13<br /> 5,83<br /> 4,60<br /> <br /> t-test<br /> Giaù trò<br /> ts – t 0,05 p =<br /> 1,91 ><br /> 1,81<br /> <br /> 0,042<br /> <br /> 2,04 ><br /> 1,78<br /> <br /> 0,031<br /> <br /> t-Test: Paired Two Sample for Means<br /> <br /> Chuùng toâi nhaän thaáy coù söï thay ñoåi noàng ñoä CEA<br /> trong maùu ngöôøi beänh khi caét ñöôïc “U”.<br /> Trong nhoùm chæ sinh thieát maø khoâng caét ñöôïc<br /> “U”. Kieåm ñònh t-test cho maãu soùng ñoâi (n = 11)<br /> thaáy söï gia taêng noàng ñoä CEA trong maùu khi u khoâng<br /> ñöôïc caét boû coù yù nghóa thoáng keâ vôùi p = 0,042.<br /> Trong khi ñoù, beänh nhaân moå caét boû ñöôïc khoái<br /> ung thö, noàng ñoä CEA trong maùu ñaõ giaûm xuoáng roõ<br /> reät. Kieåm ñònh t-test vôùi maãu soùng ñoâi (n = 13) cho<br /> thaáy söï giaûm noàng ñoä CEA sau khi moå caét ñöôïc khoái<br /> ung thö coù yù nghóa thoáng keâ vôùi p = 0,031.<br /> Noàng ñoä CEA vaø kích thöôùc khoái ung<br /> thö<br /> Baûng 5: Lieân quan giöõa kích thöôùc khoái U vaø noàng ñoä<br /> CEA trong maùu, tröôùc moå:<br /> SoáBN<br /> CEA < 5<br /> ng/ml<br /> CEA > 5<br /> ng/ml<br /> <br /> Kích thöôùc U<br /> Trung bình<br /> Ñoä leäch<br /> (95%)<br /> chuaån<br /> <br /> 7<br /> <br /> 54,28 ± 13,98<br /> <br /> 15,11<br /> <br /> 9<br /> <br /> 53,33 ± 16,30<br /> <br /> 21,21<br /> <br /> ts – t 0,05<br /> p=<br /> 0,104 <<br /> 1,75<br /> p = 0,46<br /> <br /> t-Test: Two-Sample Assuming Unequal Variances<br /> <br /> Ñeå tìm moái lieân quan giöõa kích thöôùc khoái ung<br /> thö vôùi noàng ñoä CEA tröôùc moå trong hai nhoùm coù<br /> noàng ñoä CEA thaáp < 5 ng/mL vaø nhoùm coù CEA > 5<br /> ng/mL. kieåm ñònh t-test trung bình cho hai maãu khaùc<br /> phöông sai, thaáy söï khaùc nhau veà kích thöôùc khoái ung<br /> thö theo noàng ñoä CEA laø chöa coù yù nghóa thoáng keâ vôùi<br /> <br /> p = 0,46.<br /> Kieåm ñònh cho thaáy “Kích thöôùc khoái ung thö<br /> khoâng lieân quan laém ñeán noàng ñoä CEA trong maùu<br /> ngöôøi beänh ung thö.<br /> Vai troø cuûa CEA theo doõi taùi phaùt U<br /> Baûng 6: Ñoä nhaïy, ñoä chuyeân, ñoä chính xaùc, khaû naêng<br /> tieân ñoaùn döông:<br /> CEA (5<br /> ng/ml)<br /> CEA<br /> (>10ng/ml)<br /> CEA + S/<br /> THIEÁT<br /> CEA + CAÉT U<br /> CEA (IIA-IIIA)<br /> CEA (IIIB,IV)<br /> <br /> TP TN FP FN N = SE SP AC PPV NPV<br /> 2 5 3 0 10 100 62,5 70 40 100<br /> 2<br /> <br /> 3<br /> <br /> 1<br /> <br /> 0<br /> <br /> 6 100 75 83,3 66,7 100<br /> <br /> 4<br /> <br /> 3<br /> <br /> 3<br /> <br /> 3<br /> <br /> 13 57<br /> <br /> 4<br /> <br /> 2<br /> <br /> 5<br /> <br /> 2<br /> <br /> 13 66,7 40<br /> <br /> 2 11 1<br /> 3 11 2<br /> 4 3 3<br /> <br /> 0<br /> 1<br /> 1<br /> <br /> 14 100 91,6 92,8 66,7 100<br /> 17 75 84,6 82,3 60 91,6<br /> 11 80 50 63,6 57,1 75<br /> <br /> 50 53,8 57<br /> <br /> 50<br /> <br /> 46 44,4 50<br /> <br /> TN = true negative; TP = true positive FN = false<br /> negative; FP = false positive; SE = Ñoä nhaïy<br /> (sensitivity); SP = Ñoä chuyeân (specificity); AC = Ñoä<br /> chuaån xaùc (accuracy); PPV = Giaù trò tieân ñoaùn döông<br /> (positive predictive value); NPV = Giaù trò tieân ñoaùn aâm<br /> (negative predictive value); CI = Ñoä tin caäy (confidence<br /> interval)<br /> <br /> Chuùng toâi nghieân cöùu CEA > 10 ng/mL nhaän<br /> thaáy möùc taêng leân cuûa noàng ñoä CEA sau moå vaø coù<br /> ung thö taùi phaùt coù ñoä nhaïy 57% khoâng cao nhöng 13<br /> tröôøng hôïp thì coù 7/13 tröôøng hôïp taùi phaùt hay di caên,<br /> gioáng caùc y vaên treân theá giôùi (11).<br /> Nhöõng beänh nhaân sau moå, coù noàng ñoä CEA bình<br /> thöôøng so vôùi nhoùm coù noàng ñoä CEA cao, coù tyû leä<br /> soáng coøn sau moå cao hôn. So saùnh hai nhoùm (n =<br /> 10, n = 13), tyû leä soáng 5 naêm laø 80% so saùnh vôùi 13%<br /> ôû nhoùm chöùng (11).<br /> <br /> BAØN LUAÄN<br /> Veà ñaëc ñieåm laâm saøng nhoùm nghieân cöùu<br /> Tyû leä giöõa ung thö phoåi khoâng phaûi teá baøo nhoû<br /> loaïi Adenocarcinoma so vôùi caùc loaïi teá baøo khaùc laø<br /> 33/38 chieám tyû leä 86,84%. Söï taêng leân cuûa ung thö<br /> phoåi loaïi teá baøo Adenocarcinoma ñaõ ñöôïc ghi nhaän<br /> trong caùc y vaên trong nöôùc tröôùc ñaây(1,2,3,4,5).<br /> <br /> 89<br /> <br /> Trong nghieân cöùu naøy, chuùng toâi chæ chuù yù phaân<br /> tích noàng ñoä CEA ñoái vôùi nhoùm ung thö phoåi loaïi<br /> Adenocarcinoma. Theo y vaên theá giôùi cuõng nhö trong<br /> nöôùc, marker CEA chæ coù yù nghóa ñaëc hieäu ñoái vôùi ung<br /> thö loaïi teá baøo tuyeán, nhaát laø ung thö ñöôøng tieâu hoaù(6).<br /> Ngöôõng noàng ñoä CEA ñöôïc cho laø bình thöôøng<br /> hieän nay treân theá giôùi laø < 5 ng/ml (tuyø thuoäc<br /> phöông phaùp xeùt nghieäm). Tuy nhieân, Keát quaû nhoùm<br /> nghieân cöùu cuûa chuùng toâi, thaáy ôû beänh nhaân ung thö<br /> coù noàng ñoä CEA < 5 ng/ml chieám 36,84%. Theo<br /> Noriyoshi S. trong 297 beänh nhaân ung thö phoåi giai<br /> ñoaïn I vôùi noàng ñoä CEA < 7 ng/mL coù 241/297 =<br /> 81%, trong khi nhoùm coù noàng ñoä CEA cao > 7<br /> ng/mL chæ 19%(10).<br /> Coù 73,68% (28/38) beänh nhaân phaãu thuaät caét<br /> ñöôïc “U” (giai ñoaïn ≤ IIIA). Keát quaû giaûi phaãu beänh lyù<br /> (GPBL) sau moå coù khoaûng 63% naèm giai ñoaïn phaãu<br /> thuaät caét ñöôïc “U”. (Chuùng toâi goïi caét ñöôïc “U” khi<br /> beänh nhaân ñöôïc moå vaø caét ñöïoc moät thuøy, hai thuøy<br /> hoaëc caét moät beân phoåi coù ung thö).<br /> Chieám ña soá U ôû giai ñoaïn T3 (55,3%), giai ñoaïn<br /> N1 - N2 (84,2%). Keát quaû nghieân cöùu cuûa Gianfranco<br /> Buccheri (7) trong 118 beänh nhaân ung thö phoåi khoâng<br /> phaûi teá baøo nhoû coù T3 laø 10,2% (12/118) vaø N1 – N2 laø<br /> 33,9% (40/118).<br /> U taùi phaùt sau moå nhanh nhaát laø 3 thaùng, 10<br /> tröôøng hôïp, trong ñoù taùi phaùt taïi choã 5 tröôøng hôïp vaø<br /> di caên xa 5 tröôøng hôïp nhieàu nhaát laø di caên xöông<br /> phaùt hieän qua xaï hình xöông.<br /> Veà noàng ñoä CEA nhoùm nghieân cöùu<br /> Noàng ñoä CEA coù leõ khoâng ñaëc hieäu laém trong vieäc<br /> chaån ñoaùn coù beänh ung thö, vì nhoùm beänh ung thö<br /> coù CEA thaáp döôùi ngöôõng (< 5 nbg/mL) trong<br /> nghieân cöùu naøy laø cao (36,84%), (baûng 1 - 2).<br /> Vôùi noàng ñoä CEA < 5 ng/ml, nhoùm beänh sinh thieát<br /> u thaáy noàng ñoä CEA khoâng thay ñoåi tröôùc vaø sau moå ôû p<br /> = 0,155 vaø khi caét ñöôïc U, noàng ñoä CEA coù giaûm trong<br /> maùu ngöôøi beänh nhöng vaãn chöa coù giaù trò thoáng keâ vôùi<br /> t-test cho maãu soùng ñoâi ôû ngöôõng α = 0,05. Nghóa laø<br /> khi beänh nhaân ung thö coù noàng ñoä CEA thaáp döôùi<br /> ngöôõng (< 5 ng/mL) thì sau moå noàng ñoä CEA giaûm<br /> <br /> 90<br /> <br /> xuoáng raát ít, caàn phaûi tìm hieåu theâm veà tính ñaëc hieäu<br /> cuûa marker naøy ñoái vôùi ung thö teá baøo tuyeán.<br /> Trong nhoùm beänh nhaân coù noàng ñoä CEA cao treân<br /> ngöôõng (> 5 ng/mL), neáu chæ moå caét moät phaàn hay<br /> moå sinh thieát thì noàng ñoä CEA sau moå vaãn cöù taêng<br /> leân vôùi khoaûng trung bình cuûa noàng ñoä CEA töø 39<br /> ng/mL taêng leân 58 ng/mL kieåm ñònh t-test moät chieàu<br /> cho thaáy söï taêng noàng ñoä CEA coù yù nghóa tieân ñoaùn<br /> beänh ñang tieán trieån, vôùi p = 0,043.<br /> Trong khi ñoù, ôû nhöõng beänh nhaân noàng ñoä CEA<br /> cao treân ngöôõng nhöng khi ñaõ caét boû U, noàng ñoä CEA<br /> ñaõ giaûm xuoáng (ôû ñoä tin caäy 95%), khoaûng trung bình<br /> noàng ñoä CEA giaûm töø 17,01 ng/mL xuoáng coøn 8,78<br /> ng/mL. Kieåm ñònh t-test moät chieàu cho maãu soùng ñoâi<br /> thaáy söï giaûm xuoáng cuûa noàng ñoä CEA khi caét boû “U”<br /> coù yù nghóa thoáng keâ, vôùi p = 0,036.<br /> Vôùi nhoùm coù ngöôõng CEA cao treân 5 ng/ml, khi<br /> beänh nhaân caét boû ñöôïc “U” (giai ñoaïn < IIIA) noàng<br /> ñoä CEA trong maùu sau moå cuõng giaûm coù yù nghóa<br /> thoáng keâ, vôùi p = 0,044, vaø ôû nhoùm beänh nhaân ung<br /> thö giai ñoaïn muoän IIIA, IV sau moå caét moät phaàn<br /> hoaëc chæ sinh thieát nhaän thaáy noàng ñoä CEA vaãn taêng<br /> cao coù yù nghóa thoáng keâ, vôùi p = 0,042.<br /> Veà noàng ñoä CEA vaø phöông phaùp phaãu<br /> thuaät<br /> Chuùng toâi nhaän thaáy coù söï thay ñoåi noàng ñoä CEA<br /> trong maùu ngöôøi beänh khi caét ñöôïc “U”.<br /> Trong nhoùm nhöõng beänh nhaân ung thö chæ sinh<br /> thieát maø khoâng caét ñöôïc “U”, keát quaû theo doõi sau khi<br /> sinh thieát thaáy noàng ñoä trung bình cuûa CEA taêng daàn<br /> leân theo thôøi gian, khoaûng trung bình noàng ñoä CEA<br /> taêng töø 29,02 ng/mL leân 43,34 ng/mL. Kieåm ñònh ttest cho maãu soùng ñoâi (n = 11) thaáy söï gia taêng noàng<br /> ñoä CEA trong maùu khi u khoâng ñöôïc caét boû, coù yù<br /> nghóa thoáng keâ, vôùi p = 0,042.<br /> Trong khi ñoù, nhöõng beänh nhaân moå caét boû ñöôïc<br /> khoái ung thö, noàng ñoä CEA trong maùu ñaõ giaûm xuoáng<br /> roõ reät, khoaûng trung bình noàng ñoä CEA giaûm töø 7,08<br /> ng/mL xuoáng coøn 5,81 ng/mL. Kieåm ñònh t-test vôùi<br /> maãu soùng ñoäi (n = 13) cho thaáy söï giaûm noàng ñoä<br /> CEA sau khi moå caét ñöôïc khoái ung thö coù yù nghóa<br /> <br /> Nghieân cöùu Y hoïc<br /> <br /> Y Hoïc TP. Hoà Chí Minh * Taäp 9 * Phuï baûn cuûa Soá 1 * 2005<br /> <br /> thoáng keâ, vôùi p = 0,031.<br /> Nghieân cöùu cuûa Yukinori Sakao (9) trong 54<br /> beänh nhaân ung thö phoåi Adenocarcinoma giai ñoaïn I,<br /> phaãu thuaät caét thuøy phoåi keát hôïp naïo haïch trung thaát,<br /> haïch roán phoåi, keát luaän raèng: nhöõng beänh nhaâncoù<br /> noàng ñoä CEA cao vaø loaïi teá baøo tuyeán keùm bieät hoùa<br /> thì coù nguy cô di caên haïch trung thaát raát cao.<br /> Nghóa laø noàng ñoä CEA trong maùu ngöôøi beänh ung<br /> thö phuï thuoäc söï hieän dieän cuûa khoái ung thö trong<br /> beänh nhaân. Noàng ñoä CEA taêng leân khi U vaãn coøn<br /> trong beänh nhaân vaø giaûm daàn xuoáng khi khoái ung thö<br /> ñöôïc caét boû. Tuy nhieân, noàng ñoä naøy coù lieân quan ñeán<br /> kích thöôùc khoái ung thö hay khoâng?<br /> Veà noàng ñoä CEA vaø kích thöôùc khoái<br /> ung thö<br /> Ñeå tìm moái lieân quan giöõa kích thöôùc khoái ung<br /> thö vôùi noàng ñoä CEA tröôùc moå trong hai nhoùm coù<br /> noàng ñoä CEA thaáp < 5 ng/mL vaø nhoùm coù noàng ñoä<br /> CEA > 5 ng/mL, kích thöôùc trung bình cuûa khoái ung<br /> thö laàn löôït laø (54,28 ± 13,98) mm vaø (53,33 ± 16,3)<br /> mm. kieåm ñònh t-test trung bình cho hai maãu khaùc<br /> phöông sai, thaáy söï khaùc nhau veà kích thöôùc khoái ung<br /> thö theo noàng ñoä CEA laø chöa coù yù nghóa thoáng keâ,<br /> vôùi p = 0,46.<br /> Kieåm ñònh cho thaáy “Kích thöôùc khoái ung thö<br /> khoâng lieân quan laém ñeán noàng ñoä CEA trong maùu<br /> ngöôøi beänh ung thö. Theo Ottavio Rena (8) treân 667<br /> beänh nhaân ung thö phoåi giai ñoaïn I ñöôïc phaãu thuaät<br /> thì tyû leä soáng 5 naêm vôùi loaïi Adenocarcinoma laø 67%<br /> vaø Squasmous laø 51% vaø kích thöôùc U < 30 mm laø<br /> 67% coøn kích thöôùc u > 30 mm laø 40%. Taùc giaû keát<br /> luaän raèng Nhöõng khoái ung thö loaïi teá baøo tuyeán<br /> (Adenocarcinoma) coù kích thöôùc nhoû döôùi 30 mm seõ<br /> coù moät döï haäu toát hôn.<br /> Vai troø cuûa CEA theo doõi taùi phaùt U<br /> Nhoùm beänh nhaân coù noàng ñoä CEA thaáp (< 5<br /> ng/mL), sau moå noàng ñoä naøy giaûm chöa coù yù nghóa<br /> thoáng keâ vôùi p = 0,051. tuy nhieân khi noàng ñoä naøy<br /> taêng leân sau moå baùo hieäu coù U taùi phaùt vôùi ñoä nhaïy<br /> 100%. Ñoä chuyeân 62,5%. Ñoä chuaån xaùc 70% vaø giaù trò<br /> tieân ñoaùn aâm cuõng 100%. Nghóa laø duø cho noàng ñoä<br /> <br /> CEA thaáp ôû beänh nhaân ung thö phoåi, nhöng sau moå,<br /> noàng ñoä naøy taêng daàn leân laø baùo hieäu tình traïng beänh<br /> ñang taùi phaùt hoaëc di caên.<br /> Chuùng toâi nghieân cöùu nhoùm coù Noàng ñoä CEA ><br /> 10 ng/mL nhaän thaáy möùc taêng leân cuûa noàng ñoä CEA<br /> sau moå keát hôïp coù ung thö taùi phaùt, ñoä nhaïy 57%<br /> khoâng cao, nhöng 13 tröôøng hôïp thì coù 7/13 tröôøng<br /> hôïp taùi phaùt hay di caên, gioáng caùc y vaên treân theá giôùi<br /> (11)<br /> . Coù theå noàng ñoä CEA ôû moät soá beänh nhaân ung thö<br /> phoåi cao baát thöôøng coøn do nguyeân nhaân keát hôïp<br /> khaùc nhö huùt thuoác laù.v.v... bôûi theá khi noàng ñoä CEA<br /> taêng leân sau moå coù leõ khoâng ñaëc hieäu ñeå xaùc ñinh taùi<br /> phaùt sau moå, nhöng vaãn coù yù nghóa caûnh giaùc toát ñeå<br /> kòp thôøi nhaän ñònh ñieàu trò.<br /> Nghieân cöùu cuûa Gianfranco Buccheri (7) treân<br /> 118 beänh nhaân, thaáy raèng: vôùi noàng ñoä CEA > 10<br /> ng/mL, ung thö giai ñoaïn IA – IIIA, coù tyû leä 67% taùi<br /> phaùt sau moå, coøn noàng ñoä CEA < 10 ng/mL coù 80 –<br /> 88% tröôøng hôïp khoâng taùi phaùt sôùm.<br /> Theo taùc giaû Noriyoshi Sawabata (10) nghieân cöùu<br /> 297 beänh nhaân ñaõ keát luaän raèng: Nhoùm beänh coù<br /> noàng ñoä CEA cao thì tyû leä soáng 5 naêm laø 49% so vôùi tyû<br /> leä soáng 72% ôû nhoùm coù noàng ñoä CEA bình thöôøng.<br /> Beänh nhaân coù noàng ñoä CEA cao sau moå coù tieân löôïng<br /> xaáu hôn nhoùm coù noàng ñoä trôû veà bình thöôøng vôùi tyû<br /> leä soáng 5 naêm laàn luôït laø 18% (n = 15) vaø 68% (n =<br /> 41). Taùc giaû coøn cho raèng noàng ñoä CEA cao lieân tuïc<br /> sau moå laø moät chæ ñieåm ñaëc bieät maïch ñeå tieân löôïng<br /> beänh.<br /> <br /> KEÁT LUAÄN<br /> Noàng ñoä CEA lieân quan khoâng nhieàu ñeán kích<br /> thöôùc khoái u.<br /> Noàng ñoä CEA giaûm xuoáng khi beänh nhaân ñöôïc<br /> caét boû khoái ung thö, vaø khi noàng ñoä naøy taêng trôû laïi,<br /> baùo hieäu moät tình traïng taùi phaùt hoaëc di caên sau moå.<br /> Khi noàng ñoä CEA cao (> 10 ng/mL) tröôùc moå,<br /> khaû naêng taùi phaùt hoaëc di caên sau moå cao.<br /> Ung thö phoåi giai ñoaïn tröôùc IIIA, noàng ñoä CEA<br /> sau moå giaûm xuoáng roõ reät vôùi p = 0,044. khi noàng ñoä<br /> naøy bieán ñoåi taêng leân sau moå thì khaû naêng taùi phaùt<br /> hoaëc di caên cao 75%.<br /> <br /> 91<br /> <br />