Ebook Một số vị thuốc nam thường dùng: Phần 1

Chia sẻ: Trinh _ | Ngày: | Loại File: PDF | Số trang:68

Thêm vào BST

Báo xấu

31
lượt xem 6
download

Download Vui lòng tải xuống để xem tài liệu đầy đủ

Ebook Một số vị thuốc nam thường dùng: Phần 1 giới thiệu đến quý đọc giả các vị thuốc nam quen thuộc được thầy thuốc kê đơn như bạch đàn hương, ba đậu, bổ chính sâm, bách hợp, bạch mao căng,... Mời các bạn tham khảo!

Chủ đề:

Bình luận(0) Đăng nhập để gửi bình luận!

Lưu

Nội dung Text: Ebook Một số vị thuốc nam thường dùng: Phần 1

MỘT SỐ VỊ THUỐC NAM THƯỜNG DÙNG
Héi ®ång chØ ®¹o xuÊt b¶n Chñ tÞch Héi ®ång TS. NguyÔn thÕ kû Phã Chñ tÞch Héi ®ång TS. NguyÔn Duy Hïng Thμnh viªn ts. nguyÔn an tiªm TS. khuÊt duy kim h¶i nguyÔn vò thanh h¶o 2
TRUONG DAI HOC y HA NOi KHOA Y HOC CO TRUYEN MOts6 VI- THU0C NAM THUUNG DONG NHAXUAT BAN NHAXUAT BAN CHINH TR! QUOC GIA - Sl)'THAT Y HQC HA NQI - 2012
CÁC t¸c C¸C TÁC gi¶ GIẢ gs. TRÇN THóY BS. L£ THÞ HåNG HOA TS. HOμNG MINH CHUNG
CHÚ DẪN CỦA NHÀ XUẤT BẢN CHó DÉN CñA NHμ XUÊT B¶N Thùc hiÖn §Ò ¸n trang bÞ s¸ch cho c¬ së x·, ph−êng, thÞ trÊn cña Ban Tuyªn gi¸o Trung −¬ng, nh»m phôc vô viÖc båi d−ìng c¸n bé y tÕ, ®Æc biÖt lμ c¸n bé tuyÕn c¬ së, biÕt c¸ch chÕ biÕn vμ c«ng dông cña c©y thuèc Nam phôc vô viÖc ch¨m sãc søc kháe céng ®ång, Nhμ xuÊt b¶n ChÝnh trÞ quèc gia - Sù thËt phèi hîp cïng Nhμ xuÊt b¶n Y häc xuÊt b¶n cuèn s¸ch Mét sè vÞ thuèc Nam th−êng dïng. Trong mçi bμi thuèc ®−îc tr×nh bμy theo thø tù: - Tªn cña c¸c vÞ thuèc: tªn th«ng th−êng vμ tªn ®Þa ph−¬ng (nÕu cã). - Quy c¸ch, bao b×, b¶o qu¶n. - C¸ch chÕ biÕn. - Mïa khai th¸c. - C«ng dông. Víi môc ®Ých phæ cËp réng r·i nªn cuèn s¸ch chØ tr×nh bμy mét sè kiÕn thøc c¬ b¶n, cÇn thiÕt trong viÖc khai th¸c, b¶o qu¶n vμ sö dông mét sè c©y thuèc Nam th«ng dông. ViÖc biªn so¹n cuèn s¸ch cã thÓ cßn nhiÒu thiÕu sãt, rÊt mong nhËn ®−îc sù ®ãng gãp ý kiÕn cña b¹n ®äc, ®Æc biÖt lμ c¸c c¸n bé y tÕ c¬ së. Xin giíi thiÖu cuèn s¸ch cïng b¹n ®äc. Th¸ng 11 n¨m 2012 NHμ XUÊT B¶N ChÝNH TRÞ QUèC GIA - Sù THËT 5
Môc lôc Trang Chó dÉn cña Nhμ xuÊt b¶n 5 Ba kÝch 11 Ba ®Ëu 12 B¹ch ®μn h−¬ng 13 B¹ch mao c¨n 14 B¸ch bé 15 B¸ch hîp 16 Bè chÝnh s©m 17 BiÓn ®Ëu 18 Bå c«ng anh 19 B¹ch giíi tö 20 Hoa cóc tr¾ng hay vμng 21 Cao l−¬ng kh−¬ng 22 Chi tö 23 ChØ x¸c 24 ChØ thùc 25 CÈu tÝch 26 Cèt khÝ 26 Cï m¹ch 27 6
Cèc tinh th¶o 28 §¹i phóc b× 29 Binh lang 29 §¹i håi 30 §μo nh©n 31 §¶ng s©m 32 Hμ thñ « ®á 34 Hμ thñ « tr¾ng 35 H¾c b¹ch söu 36 Hoμng nμn 37 Hoμng tinh 38 Hoμng kh−¬ng 39 Hoμng liªn 39 Hße hoa 41 Ho¾c h−¬ng 42 HuyÕt gi¸c 43 H−¬ng nhu 43 Hy thiªm 44 H−¬ng phô 45 Hoμi s¬n 46 Ých mÉu th¶o 48 Sung uý tö 49 Khæ luyÖn tö 49 Kim ng©n hoa 50 Kim anh tö 52 KhiÕm thùc 52 7
Kinh giíi 53 Long nh·n 54 Liªn thôc 55 Liªn ngÉu 56 Liªn tu 57 Liªn diÖp 58 Liªn tö t©m 58 B¹c hμ 59 B¹ch chØ 60 B¸n h¹ 62 BiÓn sóc 63 B¹ch tËt lª 64 C¸t c¨n 64 Can kh−¬ng 67 C©u ®»ng 67 HËu ph¸c 68 H¹ kh« th¶o 69 Hoa ®¹i 70 Khæ qua 71 KÐ ®Çu ngùa 72 La b¹c tö 73 Liªn tiÒn th¶o 74 LÖ chi h¹ch 74 M¹n kinh tö 75 MiÕt gi¸p 76 Méc h−¬ng nam 76 8
M· tiÒn tö 77 M¹ch m«n 78 M¹n ®μ la 79 Méc miÕt tö 80 M· ®Ò 80 MËt ong 81 Méc tÆc 82 Méc th«ng nam 83 Nga truËt 83 Ng¶i diÖp 84 Nh©n trÇn nam 85 Ngò béi tö 86 Ng« c«ng 87 Qua l©u nh©n 88 Quy b¶n 89 Sa nh©n 89 Sμi hå nam 91 S¸p ong 92 S¬n tra nam 93 Sö qu©n tö 94 « mai 95 B¹ch mai 97 « tÆc cèt 97 PhËt thñ phiÕn 98 Phßng kh−¬ng 99 T¸o nh©n 99 9
Cñ tam n¹i 101 Tang b¹ch b× 101 DiÖp sa s©m 102 Th¹ch x−¬ng bå 104 Th¹ch héc 105 Thiªn m«n 106 TrÇn b× 107 Tôc ®o¹n 107 Th¶o qu¶ 108 Tú bμ diÖp 109 Thiªn tróc hoμng 110 Th−êng s¬n 111 Thiªn niªn kiÖn 112 Thæ phôc linh 113 Tr¹ch lan nam 114 T« méc 115 Toμn yÕt 116 Thanh b× 118 T« tö 118 T« diÖp 119 T« ng¹ch 120 UÊt kim lam - Kh−¬ng hoμng 121 Hoμng ®»ng 122 10
BA KÝCH (RÔ c©y ruét gμ, ba kÝch thiªn, ®ång bμo Th¸i gäi lμ chÈu phãng x×, ®ång bμo Tμy gäi lμ thau tμy c¸y, ®ång bμo Dao gäi lμ chæi hoμng kim, chμy kiμng dßi) a. Quy c¸ch, bao b×, b¶o qu¶n: rÔ kh«, da mμu vμng tr¾ng, thÞt hång hay tÝm, dμi tõ 0,1m trë lªn, kh«ng mèc mät, kh«ng thèi, kh«ng n¸t vôn. §ãng vμo bao t¶i hay sät nøa, c©n tÞnh mçi bao hay mçi sät 30kg. §Ó n¬i cao r¸o vμ tr¸nh mèc v× nã cã chÊt ®−êng. b. C¸ch chÕ biÕn: ®μo lÊy nh÷ng rÔ bÐo, giμ, to trªn 0,02m, dμi trªn 0,1m, röa s¹ch ®Êt, ph¬i thËt hÐo (n¾ng to ph¬i bèn n¾ng) ®em ®Ëp dÑp råi ph¬i l¹i cho thËt kh« (chó ý: khi ph¬i ®· thËt hÐo nÕu gÆp trêi m−a th× kh«ng nªn ®Ëp dÑp véi, v× ®Ëp dÑp mμ kh«ng ph¬i ®−îc sÏ bÞ mèc). §Ëp dÑp chø kh«ng ph¶i ®Ëp n¸t vôn do ®ã ph¶i ph¬i thËt hÐo míi ®Ëp. §Ó c©y t¸i sinh s¶n, lóc ®μo lªn chØ lÊy nh÷ng rÔ to vμ giμ, BA KÍCH 11
cßn gèc vμ rÔ con lÊp ®Êt trång l¹i ®Ó mïa sau tiÕp tôc thu ho¹ch, kh«ng nªn lÊy lo¹i cñ rÔ ruét tr¾ng mμ ®ång bμo ®Þa ph−¬ng gäi lμ c©y ruét chã. c. Mïa khai th¸c: quanh n¨m, nh−ng tõ th¸ng 7 ®Õn th¸ng giªng ©m lÞch th× tèt h¬n, phÈm chÊt b¶o ®¶m vμ tû lÖ tõ d−îc liÖu t−¬i thμnh ®−îc liÖu kh« cao (®óng mïa th× tõ 3 ®Õn 3,5kg t−¬i ®−îc 1kg kh«, tr¸i mïa th× 4kg t−¬i míi ®−îc 1kg kh«). d. C«ng dông: - Dïng lμm thuèc bæ d−ìng. - Bæ tinh, ch÷a bÖnh méng giao, xuÊt tinh sím, tö cung l¹nh, d−¬ng suy, kinh nguyÖt kh«ng ®Òu, huyÕt ¸p cao. Ba ®Ëu (Qu¶ c©y ba ®Ëu, ®ång bμo th−îng du th−êng gäi lμ m¾c v¾t) a. Quy c¸ch, bao b×, b¶o qu¶n: qu¶ kh«, vá ngμ hoÆc tr¾ng, h¹t ch¾c, nh©n bÐo, kh«ng lÊy lo¹i vá bÞ mèc, h¹t lÐp hay thèi. §ãng vμo bao t¶i, c©n tÞnh mçi bao 40kg. §Ó n¬i cao r¸o, tr¸nh mèc mät, khi vËn chuyÓn ph¶i nhÑ nhμng kh«ng nªn ®Ó vËt nÆng lªn v× vá máng dÔ vì n¸t. b. C¸ch chÕ biÕn: h¸i nh÷ng qu¶ ®· giμ, ph¬i d−íi bãng m¸t cho ®Õn khi thËt kh«, cÇm mét n¾m 12
l¾c nghe tiÕng "läc cäc" lμ ®−îc. Khi dïng nghiÒn n¸t h¹t, Ðp bá dÇu, sao vμng. Chó ý: h¸i vÒ ph¶i ph¬i ngay vá míi tr¾ng ®Ñp, nÕu ñ l¹i th× vá sÏ bÞ mèc, nh©n bÞ thèi, háng, kh«ng nªn ph¬i n¾ng to dÔ lμm cho vá nøt vì, h¹t mét ®−êng vá mét nÎo, kh«ng b¶o ®¶m ®−îc quy c¸ch vμ khã b¶o qu¶n. c. Mïa thu ho¹ch: tõ BA ĐẬU th¸ng 6 ®Õn th¸ng 9 ©m lÞch, cø ph¬i 4kg t−¬i th× ®−îc 1kg kh«. d. C«ng dông: dïng ®Ó lμm dÇu xæ giun s¸n, ®Çy bông, t¸o bãn. Chó ý: h¹t cã ®éc, phô n÷ cã thai kh«ng ®−îc dïng. Ch÷a ngé ®éc ba ®Ëu: uèng n−íc hoμng liªn, ®Ëu ®òa. B¹ch ®μn h−¬ng (Lâi c©y b¹ch ®μn hay c©y gi¸ th«ng) a. Quy c¸ch, bao b×, b¶o qu¶n: lâi kh«, gèc ch¾c, mμu vμng nh¹t, cã mïi th¬m, khu«n khæ tõng miÕng 0,05x0,02m, dμy 0,002m, kh«ng vôn n¸t vμ lÉn c¸c t¹p chÊt kh¸c. §ãng vμo bao cãi, c©n tÞnh mçi bao 50kg. §Ó n¬i cao r¸o vμ tr¸nh mät. 13
b. C¸ch chÕ biÕn: lÊy toμn lâi c©y b¹ch ®μn, b¨m hoÆc chÆt thμnh tõng miÕng 0,05 x 0,02m vμ dμy 0,002m, ph¬i thËt kh«. Chó ý: chØ nªn ph¬i n¾ng nhá hoÆc d−íi bãng m¸t, kh«ng nªn ph¬i n¾ng to v× lo¹i nμy cã dÇu, ph¬i n¾ng to sÏ BẠCH ĐÀN bay hÕt mïi th¬m. c. Mïa khai th¸c: quanh n¨m vμ tû lÖ hao hôt lμ 20%. d. C«ng dông: hμnh khÝ trÖ, dïng lμm h−¬ng ®èt. B¹ch mao c¨n (RÔ cá tranh, cã n¬i gäi lμ rÔ cá b¸i) a. Quy c¸ch, bao b×, b¶o qu¶n: rÔ kh«, mμu tr¾ng ngμ, dμi tõ 10cm trë lªn. Bã tõng bã nhá, c©n tÞnh mçi bã 0,5kg vμ cø 10 hay 15 bã cho vμo mét bao cãi. §Ó n¬i cao r¸o, tr¸nh mèc vμ mät. c. C¸ch chÕ biÕn: ®μo lÊy nh÷ng rÔ dμi tõ 0,1m trë nªn, röa, x¸t cho hÕt vá vμng vμ rÔ nhá, ph¬i kh« 50-60%, s¾p mét ®Çu b»ng nhau, bã l¹i tõng bã 14
nhá, xong ®Ó c¶ bã ph¬i cho ®Õn khi thËt kh« kiÖt. c. Mïa khai th¸c: quanh n¨m nh−ng tèt nhÊt lμ tõ th¸ng 3 ®Õn th¸ng 6 ©m lÞch, tû lÖ chÕ biÕn thμnh phÈm lμ 6kg t−¬i ®−îc 1kg kh«. d. C«ng dông: ch÷a bÖnh ho ra m¸u, ®μn bμ cã thai bÞ phï thòng; lîi tiÓu tiÖn, Ých vÞ khÝ. BẠCH MAO CĂN B¸ch bé (Cñ ba m−¬i hay cñ dÑt n−íc, dÑt ¸c) a. Quy c¸ch, bao b×, b¶o qu¶n: cñ kh«, mμu n©u, kh«ng mèc thèi, kh«ng ®en ruét, kh«ng lÊy lo¹i cñ nhá, chiÒu dμi kho¶ng 0,005m. §ãng vμo bao t¶i, c©n tÞnh mçi bao 50kg. §Ó n¬i cao r¸o ®Ó tr¸nh mèc vμ Èm, v× chóng cã chÊt mËt. BÁCH BỘ b. C¸ch chÕ biÕn: ®μo lÊy cñ giμ, röa s¹ch ®Êt, cñ to bæ lμm ®«i, ph¬i thËt kh«. c. Mïa khai th¸c: tõ th¸ng 9 ®Õn th¸ng giªng ©m lÞch. Tû lÖ chÕ biÕn thμnh phÈm lμ 6kg t−¬i ®−îc 1kg kh«. 15
d. C«ng dông: long ®êm, ch÷a bÖnh ho l©u ngμy, ho lao, phÕ nhiÖt, trõ giun ®òa, giun kim. Lμm thuèc phun trõ muçi nhÆng, s©u ë c©y, lóa, trõ rËn tr©u, bß, sóc vËt. B¸ch hîp (Cñ c©y tái rõng) a. Quy c¸ch, bao b×, b¶o qu¶n: cñ kh«, mμu tr¾ng ngμ, mçi miÕng to tõ 0,01m trë lªn, kh«ng ®en ruét, kh«ng mèc mät, kh«ng vôn n¸t, Èm. b. C¸ch chÕ biÕn: cã hai c¸ch: C¸ch 1: ®μo lÊy cñ thËt giμ, röa s¹ch ®Êt, t¸ch ra BÁCH HỢP tõng tÐp, ng©m n−íc phÌn 3 giê (cã thÓ nhiÒu h¬n cμng tèt), vít ra ®Ó r¸o n−íc cho vμo lß sÊy diªm sinh mét ngμy hay mét ®ªm (cø 100kg b¸ch hîp sÊy hÕt 0,5kg diªm sinh) råi ®em ph¬i thËt kh«, nÕu gÆp trêi m−a th× ph¶i sÊy than cho ®Õn khi thËt kh«. C¸ch 2: ®μo vÒ t¸ch ra tõng tÐp mét, ng©m n−íc tro (r¬m r¹) mét ®ªm råi röa s¹ch cho vμo ®å chÝn, ph¬i kh«. 16
c. Mïa khai th¸c: tèt nhÊt lμ tõ th¸ng 7 ®Õn th¸ng 10 ©m lÞch v× khi ®ã cñ ®· giμ, tû lÖ thμnh phÈm chØ 4,5kg t−¬i ®−îc 1kg kh«, nÕu lÊy vμo th¸ng kh¸c th× 5,5kg t−¬i míi ®−îc 1kg kh«. d. C«ng dông: ch÷a bÖnh ho, ho khan hoÆc ho cã ®êm qu¸nh, ch÷a bÖnh khÝ qu¶n bÞ nãng, dïng lμm thuèc m¸t, thuèc båi d−ìng phæi. Bè CHÝNH S©M (Thanh Hãa gäi lμ s©m b¶o, NghÖ An gäi lμ hμo s©m, Qu¶ng B×nh gäi lμ bè chÝnh s©m) a. Quy c¸ch, bao b×, b¶o qu¶n: chia lμm hai lo¹i: - Lo¹i 1: ®−êng kÝnh to tõ 0,01m. - Lo¹i 2: ®−êng kÝnh to tõ 0,04m. Hai lo¹i nμy ®Òu kh«, mμu tr¾ng ngμ, ch¾c, da kh«ng r¾n, ruét tr¾ng, cÇm bÎ th× g·y ®«i h¼n kh«ng cã x¬. §ãng vμo hßm gç, bªn trong lãt giÊy xung quanh, ngoμi hßm cÇn lÊy giÊy d¸n kÝn c¸c khe hë, c©n tÞnh mçi hßm 50kg. §Ó n¬i cao r¸o, tr¸nh mèc vμ mät. b. C¸ch chÕ biÕn: cã hai c¸ch : - C¸ch 1: ®μo vÒ c¾t bá ®Çu, c¹o s¹ch vá ngoμi, ngμy ph¬i ®ªm sÊy than cho ®Õn khi thËt kh«, nÕu gÆp trêi m−a kh«ng ph¬i ®−îc th× ph¶i sÊy than cho ®Õn khi nμo kh« míi ®−îc. - C¸ch 2: ®μo vÒ c¾t bá ®Çu, c¹o s¹ch vá ngoμi, 17
ng©m n−íc g¹o mét ®ªm, vít ra ®Ó r¸o n−íc ®em ®å chÝn, ngμy ph¬i ®ªm sÊy than cho ®Õn khi nμo thËt kh«, nÕu gÆp trêi m−a th× ph¶i sÊy than cho ®Õn khi nμo kh« míi ®−îc. c. Mïa khai th¸c: tõ th¸ng 12 ®Õn th¸ng 2 ©m lÞch th× 3,5kg t−¬i ®−îc 1kg kh«. Tr¸i l¹i, nÕu khai th¸c vμo c¸c th¸ng kh¸c th× cñ s©m bÞ teo, da nh¨n vμ 6kg hay 6,5kg t−¬i míi ®−îc 1kg kh«. d. C«ng dông: theo kinh nghiÖm cña c¸c «ng lang tõ tr−íc ë Thanh Ho¸, NghÖ An, Hμ TÜnh th−êng dïng b¶o s©m, hμo s©m, bè chÝnh s©m ®Ó thay thÕ ®¶ng s©m Trung Quèc, nh−ng träng l−îng ph¶i t¨ng lªn vμ ph¶i sao víi gõng v× theo hä, lo¹i nμy vÞ cam, tÝnh b×nh. Cßn nh©n d©n ë c¸c tØnh Hoμ B×nh, Ninh B×nh th−êng dïng ®Ó pha n−íc uèng vÒ mïa hÌ v× chóng cã tÝnh chÊt thanh thö, gi¶i nhiÖt. BiÓn ®Ëu (H¹t c©y ®Ëu v¸n tr¾ng) a. Quy c¸ch, bao b×, b¶o qu¶n: h¹t kh«, ch¾c, kh«ng lÊy h¹t lÐp vμ mèc mät. §ãng vμo bao t¶i, c©n tÞnh mçi bao 100kg. §Ó n¬i cao r¸o, tr¸nh mèc mät. Lo¹i nμy hay bÞ mät cÇn ph¶i xem xÐt lu«n, nÕu cã thÓ th× ph¶i sÊy diªm sinh ®Ó trõ mät. b. C¸ch chÕ biÕn: h¸i nh÷ng qu¶ ®· chÝn giμ, 18