Ebook Ta bên người - Người tỏa sáng trong ta: Phần 1

Chia sẻ: _ _ | Ngày: | Loại File: PDF | Số trang:107

Thêm vào BST

Báo xấu

10
lượt xem 2
download

Download Vui lòng tải xuống để xem tài liệu đầy đủ

Cuốn sách "Ta bên người - Người tỏa sáng trong ta" tập hợp những câu chuyện xúc động, những ký ức về Bác kính yêu qua những năm tháng hoạt động cách mạng trong nước và ở nước ngoài. Sách được chia thành 2 phần, mời các bạn cùng tham khảo nội dung phần 1 cuốn sách.

Chủ đề:

Bình luận(0) Đăng nhập để gửi bình luận!

Lưu

Nội dung Text: Ebook Ta bên người - Người tỏa sáng trong ta: Phần 1

TABENNGU'dI NGU'dlTOA SANG TRONGTA ... ,,.• ? .... ? HOI DONG CHI D�O XUAT BAN SACH XA, PHU'iJNG, THI TRAN " ? ,II Vh NHA xuAT BAN NHAXUATBAN QU6c VANHQC
ta bªn ng−êi ng−êi táa s¸ng trong ta
Héi ®ång chØ ®¹o xuÊt b¶n Chñ tÞch Héi ®ång PGS.TS. NguyÔn ThÕ Kû Phã Chñ tÞch Héi ®ång TS. HoμNG phong hμ Thμnh viªn trÇn quèc d©n ts. nguyÔn ®øc tμi ts. NguyÔn an tiªm nguyÔn vò thanh h¶o
nhiÒu t¸c gi¶ ta bªn ng−êi ng−êi táa s¸ng trong ta nhμ xuÊt b¶n Nhμ xuÊt b¶n ChÝnh trÞ quèc gia - sù thËt v¨n häc Hμ Néi - 2015
Lêi nhμ xuÊt b¶n N¨m 1911, tõ BÕn c¶ng Nhμ Rång, chμng thanh niªn trÎ tuæi NguyÔn TÊt Thμnh ra ®i t×m ®−êng cøu n−íc, cøu d©n téc tho¸t khái ¸ch x©m l−îc, ¸p bøc, lÇm than. KÓ tõ ®ã, cuéc ®êi cña Ng−êi g¾n liÒn víi vËn mÖnh d©n téc, mçi nghÜ suy cña Ng−êi ®Òu h−íng vÒ Tæ quèc, ®ång bμo. Trän ®êi cèng hiÕn cho c¸ch m¹ng, ë Ng−êi héi tô nh÷ng phÈm chÊt cao quý, vÜ ®¹i nhÊt cña mét nhμ c¸ch m¹ng thiªn tμi vμ mét t×nh yªu th−¬ng bao la, v« bê bÕn cña vÞ l·nh tô kÝnh yªu cña d©n téc. Trªn chÆng ®−êng b«n ba n−íc ngoμi kÐo dμi 30 n¨m, B¸c ®· ®Õn rÊt nhiÒu n−íc ë ch©u ¢u, ch©u Mü, ch©u Phi vμ lμm ®ñ thø nghÒ ®Ó kiÕm sèng, tõ thñy thñ, båi bμn ®Õn thî söa ¶nh… Hμnh tr×nh gian khæ ®ßi hái nghÞ lùc vμ trÝ tuÖ phi th−êng ®· ®−a Ng−êi ®Õn víi con ®−êng ch©n lý - con ®−êng c¸ch m¹ng gi¶i phãng d©n téc, giμnh tù do cho nh©n d©n. Trong nh÷ng ngμy ho¹t ®éng kh¸ng chiÕn gian lao vμ c¶ khi ®· trë thμnh Chñ tÞch n−íc, Ng−êi lu«n “n©ng niu tÊt c¶ chØ quªn m×nh”, t×nh yªu th−¬ng cña Ng−êi s−ëi Êm mäi t©m hån ng−êi d©n ViÖt Nam. B¸c quan t©m, ch¨m lo ®Õn b÷a c¬m, chç ë, thuèc men, ®êi sèng tinh thÇn cña ng−êi chiÕn sÜ. B¸c ®Æc biÖt dμnh sù quan t©m, yªu th−¬ng ®èi víi c¸c em thiÕu nhi - thÕ hÖ t−¬ng lai cña n−íc nhμ. Kh«ng chØ 5
nh©n d©n ViÖt Nam mμ ng−êi d©n, b¹n bÌ quèc tÕ còng ®−îc ®ãn nhËn t×nh yªu th−¬ng cña Chñ tÞch Hå ChÝ Minh. Mçi ng−êi cã dÞp ®−îc tiÕp xóc víi B¸c ®Òu gi÷ l¹i nh÷ng kû niÖm xóc ®éng vÒ tÊm lßng cao c¶, trμn ®Çy t×nh yªu cña Ng−êi. §· 45 n¨m tr«i qua kÓ tõ ngμy “B¸c ®· lªn ®−êng theo tæ tiªn”, Ng−êi vÉn lu«n ®−îc c¶ thÕ giíi t«n kÝnh, ng−ìng väng vμ ngîi ca. Chñ tÞch Hå ChÝ Minh ®· ®i vμo lÞch sö nh©n lo¹i lμ mét biÓu t−îng ngêi s¸ng cña chñ nghÜa nh©n v¨n, chÝnh nghÜa vμ hßa b×nh, mét ng−êi céng s¶n hμi hßa gi÷a yªu n−íc vμ quèc tÕ, anh hïng d©n téc vμ danh nh©n v¨n hãa, ph−¬ng §«ng vμ ph−¬ng T©y. Nh»m l−u l¹i nh÷ng trang viÕt vÒ cuéc ®êi, con ng−êi cña B¸c, ®¸p øng yªu cÇu trang bÞ s¸ch cho c¬ së x·, ph−êng, thÞ trÊn, Nhμ xuÊt b¶n ChÝnh trÞ quèc gia - Sù thËt vμ Nhμ xuÊt b¶n V¨n häc phèi hîp xuÊt b¶n cuèn s¸ch Ta bªn Ng−êi, Ng−êi táa s¸ng trong ta. Cuèn s¸ch tËp hîp nh÷ng c©u chuyÖn xóc ®éng, nh÷ng ký øc vÒ B¸c kÝnh yªu qua nh÷ng n¨m th¸ng ho¹t ®éng c¸ch m¹ng trong n−íc vμ ë n−íc ngoμi. Tiªu ®Ò cña cuèn s¸ch - lêi th¬ cña nhμ th¬ Tè H÷u ®· nãi lªn tÊt c¶ sù kÝnh träng, t×nh yªu cña nh©n d©n ViÖt Nam vμ b¹n bÌ n¨m ch©u ®èi víi Chñ tÞch Hå ChÝ Minh - mét nh©n c¸ch cao ®Ñp cña mäi thêi ®¹i. Xin tr©n träng giíi thiÖu cuèn s¸ch víi b¹n ®äc. Th¸ng 8 n¨m 2015 NHμ XUÊT B¶N CHÝNH TRÞ QUèC GIA - Sù THËT 6
PhÇn I Nh÷ng n¨m th¸ng ho¹t ®éng cña B¸c Hå ë n−íc ngoμi QuyÕt chÝ ra ®i §Æt ch©n lªn thμnh phè Sμi Gßn, tøc lμ NguyÔn TÊt Thμnh ®· ®Õn xø "Nam Kú trùc trÞ". Vμ chØ cã tíi ®©y, Thμnh míi thÊy râ c¸ch tæ chøc cai trÞ, c¸ch bãc lét tinh vi, tμn nhÉn cña bän t− b¶n Ph¸p. §éi ngò nh÷ng ng−êi lμm thuª ngμy cμng ®«ng ®¶o vμ cã mÆt trong tÊt c¶ c¸c nhμ m¸y, xÝ nghiÖp. Nguån nh©n c«ng rÎ m¹t ë ®©y chÝnh lμ nguån thu bÐo bë cho bän c¸ mËp t− b¶n Ph¸p. Trªn ®−êng phè Sμi Gßn, Thμnh ®· chøng kiÕn th¸i ®é th« b¹o cña ng−êi Ph¸p ®èi víi ng−êi ViÖt Nam, nhÊt lμ ®èi víi phô n÷. Cμng th©m nhËp vμo ®êi sèng cña c¸c tÇng líp quÇn chóng lao ®éng, Thμnh cμng xiÕt bao hy väng ë "d©n khÝ" cña Nam Kú, cμng tin t−ëng ë tinh thÇn quËt khëi cña ®ång bμo Nam Kú h¬n. NhiÒu ®ªm, Thμnh cø day døt víi nh÷ng suy nghÜ m«ng lung. NiÒm uÊt hËn v× nçi nhôc mÊt 7
n−íc, nhμ tan, nçi nhôc cña gia ®×nh ngμy th©n phô bÞ c¸ch chøc l¹i giμy vß Thμnh. NghÜ ®Õn ng−êi cha ®ang thÊt c¬ lì vËn gi÷a ®−êng ®êi, n−íc m¾t Thμnh l¹i trμn mi. Cμng th−¬ng cha bao nhiªu, Thμnh cμng c¨m phÉn bän thùc d©n Ph¸p vμ phong kiÕn Nam triÒu bÊy nhiªu. Thμnh tin t−ëng vμo con ®−êng cña b¶n th©n Thμnh ®· chän, nh−ng Thμnh kh«ng khái ph©n v©n v× khã trßn ch÷ hiÕu víi cha, vμ l¹i tin r»ng ng−êi cha kÝnh yªu sÏ l−îng thø cho Thμnh, v× ng−êi lu«n ®Æt niÒm tin vμo Thμnh, v× ng−êi biÕt Thμnh kh«ng ph¶i lμ h¹ng ng−êi chØ quÈn quanh v× danh lîi, thiÓn cËn. NghÜ vËy, Thμnh thÊy yªn t©m h¬n ®Ó tiÕp tôc con ®−êng mμ Thμnh ®· chän. Trªn ®Êt Sμi Gßn, ®Ó sèng vμ t×m c¸ch ®i ra n−íc ngoμi, Thμnh ph¶i lμm nhiÒu c«ng viÖc lao ®éng ch©n tay nÆng nhäc cïng víi nhãm thî xung quanh nhμ «ng giμ §ên, cã T− Lª, ót HuÖ h−íng dÉn, gióp ®ì. T¹i BÕn c¶ng Nhμ Rång, Thμnh rÊt chó ý ®Õn c¸c h·ng tμu biÓn vμ mét ®iÒu rÊt hÊp dÉn lμ Thμnh biÕt h·ng N¨m Sao S¸cgi¬ Rªuyni (Chargeurs RÐunis) cã tuyÓn "båi An Nam" ®Ó phôc vô kh¸ch trªn tμu. ThÕ lμ ý ®Þnh cña Thμnh s¾p ®−îc thùc hiÖn: Anh sÏ sang ch©u ¢u, n¬i cã trμo l−u t− t−ëng tù do, d©n chñ vμ khoa häc kü thuËt ®ang ph¸t triÓn, ®Ó xem xÐt, ®Ó nghiªn cøu, ®Ó t×m ra con ®−êng cøu n−íc ®óng ®¾n. 8
Ngμy 2-6-1911, NguyÔn TÊt Thμnh ra BÕn c¶ng Nhμ Rång. Thμnh lªn th¼ng tμu Amiran Latus¬ T¬rªvin (Amiral Latouche TrÐville) cña h·ng N¨m Sao ®Ó xin viÖc lμm. Tho¹t tiªn Thμnh gÆp ba ng−êi ViÖt Nam (sau nμy míi biÕt hä tªn lμ NguyÔn V¨n Hïm, NguyÔn V¨n Ba vμ Bïi V¨n Viªn) lμm viÖc ë phßng ¨n. Thμnh m¹nh d¹n tr×nh bμy nguyÖn väng, nh−ng hä tr¶ lêi kh«ng cã viÖc lμm. Thμnh ®· h¬i thÊt väng. Nh−ng may sao gÆp ng−êi thñy thñ tªn Mai, cã vÎ mÆt phóc hËu, ©n cÇn vç vai Thμnh råi b¶o: - §i theo t«i, t«i sÏ dÉn anh ®Õn gÆp chñ tμu. Cã thÓ «ng ta sÏ cã viÖc cho anh lμm. Khi thÊy Thμnh, chñ tμu LuÝt E.Misen (Louis E.Michell) h¬i ngÇn ng¹i, v× ®øng tr−íc mÆt «ng ta lμ mét chμng trai cao gÇy, cã d¸ng vãc häc trß h¬n lμ ng−êi lao ®éng, nh−ng vÎ mÆt rÊt kh«i ng«. ¤ng hái (b»ng tiÕng Ph¸p): - Anh cã thÓ lμm ®−îc nh÷ng g×? - T«i cã thÓ lμm bÊt cø viÖc g×! - Thμnh ®¸p b»ng tiÕng Ph¸p. - §−îc! T«i sÏ lÊy anh lμm phô bÕp, s¸ng mai anh ®Õn ®©y nhËn viÖc. C¸i ®ªm tr−íc ngμy t¹m xa Tæ quèc, NguyÔn TÊt Thμnh bån chån, thao thøc, chØ mong trêi mau s¸ng. Ngμy mai sÏ ®¸nh dÊu b−íc ngoÆt lín trong ®êi Thμnh. Hoμi b·o ra ®i ®Ó t×m con ®−êng cøu nguy d©n téc ®· chÊt chøa trong lßng Thμnh 9
tõ l©u, nay míi cã c¬ héi thùc hiÖn. Kh«ng cã b¹n ®ång hμnh, Thμnh sÏ sèng vμ chiÕn ®Êu ®Ó v−ît qua mäi khã kh¨n, thö th¸ch b»ng ®«i bμn tay lao ®éng vμ trÝ tuÖ, nghÞ lùc cña b¶n th©n. Hoμn toμn tù nguyÖn dÊn th©n vμo con ®−êng b«n ba, m¹o hiÓm, Thμnh kh«ng hÒ do dù, ®¾n ®o. Tuy nhiªn, tr−íc khi t¹m biÖt l©u dμi quª h−¬ng, ®Êt n−íc, lßng Thμnh kh«ng khái xao xuyÕn bïi ngïi. NghÜ vÒ gia ®×nh, lßng Thμnh l¹i båi håi thæn thøc. Thμnh rÊt tiÕc lμ tr−íc khi lªn ®−êng, ch−a biÕt râ cha vμ anh chÞ sèng ë ®©u, ®ang lμm g× vμ tin ch¾c r»ng chuyÕn ®i nμy lμ rÊt l©u, kh«ng thÓ biÕt ®−îc ®Õn bao giê míi gÆp l¹i ng−êi th©n. HÕt nghÜ xa råi l¹i nghÜ gÇn - nghÜ ®Õn c¸i t×nh cña hai cha con «ng giμ §ên, cña T− Lª vμ anh em ®· sèng vμ lao ®éng chung víi nhau thêi gian qua. Gi÷a c¸i ¶o gi¸c cña ®Êt n−íc trßng trμnh, c¶ thμnh phè Sμi Gßn chao ®¶o, ®Çu ãc Thμnh hiÖn lªn mét viÔn c¶nh: N−íc m×nh, d©n m×nh sÏ kh«ng cam chÞu c¶nh ngùa tr©u nμy m·i ®−îc! Ph¶i xãa bá kiÕp n« lÖ vμ nhÊt ®Þnh ®êi thî chóng ta sÏ ®æi thay... Chóng ta tin ë t−¬ng lai, tin vμo tiÒn ®å d©n téc. Thêi gian h¬n t¸m th¸ng ë Sμi Gßn lμ thêi gian hÕt søc quan träng ®Ó Thμnh t×m hiÓu, häc hái thªm vÒ ®êi sèng cña c«ng nh©n vμ ng−êi lao ®éng ë Sμi Gßn còng nh− ë c¸c tμu ra vμo c¶ng Nhμ Rång. §©y còng lμ b−íc chuÈn bÞ trùc tiÕp vÒ vËt 10
chÊt, tinh thÇn, ph−¬ng tiÖn vμ quyÕt ®Þnh cuèi cïng cho viÖc ra ®i t×m ®−êng cøu n−íc. Hßa m×nh trong cuéc sèng cña nh÷ng ng−êi lao ®éng, Thμnh cμng hiÓu b¶n chÊt ®éc ¸c cña chÕ ®é ®Õ quèc thùc d©n, nçi thèng khæ cña c¸c tÇng líp cÇn lao, cμng nung nÊu quyÕt t©m t×m cho ®−îc con ®−êng cøu n−íc ®óng ®¾n ®Ó gi¶i phãng quª h−¬ng, gi¶i phãng d©n téc, gi¶i phãng giai cÊp, ®ßi tù do, d©n chñ, c«ng b»ng cho nh÷ng ng−êi lao ®éng ë d©n téc m×nh vμ nh÷ng ng−êi lao ®éng trªn toμn thÕ giíi. R¹ng s¸ng ngμy 03-6-1911, NguyÔn TÊt Thμnh víi tªn míi lμ V¨n Ba "®em hai bμn tay" cña m×nh kiÕm tiÒn ®Ó sèng vμ ®Ó ®i t×m ch©n lý. Lμm phô bÕp, mçi ngμy Ba ph¶i thøc dËy tr−íc 4 giê s¸ng vμ tõ ®ã ®Õn 9 giê tèi, Ba ph¶i lμm viÖc quÇn quËt hÕt c«ng viÖc nμy ®Õn c«ng viÖc kh¸c, nμo quÐt dän nhμ bÕp lín, ®èt löa trong c¸c lß; nμo khu©n v¸c than ®¸; xuèng hÇm lÊy thùc phÈm; nμo röa r¸y, chïi nåi xoong ch¶o. Cã khi Ba ph¶i v¸c mét bao nÆng b−íc lªn tõng bËc thang, trong khi tμu trßng trμnh, v.v.. Suèt ngμy, Ba ®Ém må h«i vμ ®Çy bôi than. Tuy lμm viÖc qu¸ søc, nh−ng Ba vÉn «n tån nhÉn n¹i vμ vui vÎ. Sau 9 giê tèi, c«ng viÖc xong, mäi ng−êi tóm tôm ®¸nh b¹c, cßn Ba l¹i miÖt mμi ®äc vμ viÕt ®Õn khuya. Tr−íc khi tμu rêi bÕn, V¨n Ba chît thÊy «ng Bïi Quang Chiªu, mét kü s− canh n«ng "d©n T©y" 11
(quèc tÞch Ph¸p) ®−a con sang du häc ë Ph¸p. ¤ng Chiªu gäi Ba l¹i gÇn vμ hái: - "T¹i sao con l¹i lμm c¸i nghÒ khã nhäc nμy? Bá nghÒ nμy ®i, con nªn chän mét nghÒ kh¸c, danh gi¸ h¬n…"1. V¨n Ba lÔ phÐp c¸m ¬n «ng Chiªu vμ thÇm nghÜ: Ph¶i! ¤ng Êy hiÓu sao næi t©m tr¹ng vμ chÝ h−íng cña m×nh lμ: "T«i muèn ®i ra n−íc ngoμi, xem n−íc Ph¸p vμ c¸c n−íc kh¸c. Sau khi xem xÐt hä lμm nh− thÕ nμo, t«i sÏ trë vÒ gióp ®ång bμo chóng ta"2. §ã lμ nh÷ng suy nghÜ ®· chÝn muåi, lμ nguyÖn väng tha thiÕt tõ l©u cña NguyÔn TÊt Thμnh. Hoμi b·o ®ã ®· t¹o cho Thμnh cã nghÞ lùc phi th−êng vμ quyÕt t©m cao ®é. Mét khi lßng c¨m thï bän c−íp n−íc vμ lò b¸n n−íc ®· sôc s«i, vμ t×nh yªu Tæ quèc, yªu ®ång bμo ®· m·nh liÖt, th× kh«ng mét søc c¶n nμo ng¨n næi b−íc ch©n ng−êi trai trÎ ®i t×m ®−êng cøu n−íc. S¸ng ngμy 5-6-1911. S−¬ng sím phñ nãc Nhμ Rång. Dßng s«ng Sμi Gßn cong vßng nh− l−ng ng−êi giμ ®· tr¶i qua nhiÒu khóc ®−êng ®êi khæ ¶i. Trêi ng¶ mμu ch×. C¬n m−a ®en th¸ng s¸u ®ang dÊy lªn. D−íi dßng s«ng, con tμu Amiran __________ 1, 2. TrÇn D©n Tiªn: Nh÷ng mÈu chuyÖn vÒ ®êi ho¹t ®éng cña Hå Chñ tÞch, Nxb. ChÝnh trÞ quèc gia, Hμ Néi, 2011, tr. 19, 15. 12
Latus¬ T¬rªvin kÐo cßi tμu, nhæ neo rêi BÕn c¶ng Nhμ Rång, mang theo ng−êi chiÕn sÜ lçi l¹c cña d©n téc vμ thÕ giíi ®i kh¾p bèn biÓn, n¨m ch©u suèt 30 n¨m dμi gian nguy vμ anh hïng ®Ó t×m ®−êng cøu d©n téc. §ã lμ b−íc ch©n ®Çu tiªn trªn ngμn v¹n dÆm cña Ng−êi. "Chμo t¹m biÖt Sμi Gßn! Chμo t¹m biÖt quª h−¬ng th©n yªu!". ThÕ lμ tõ Nhμ Rång, tõ thμnh phè Sμi Gßn, Ng−êi ®· ra ®i... Mét chμng trai n−íc ViÖt! Anh lμ cña n−íc, cña d©n! TÊt c¶ ®îi anh vÒ! §©u ®ã v¨ng v¼ng tiÕng ru cña ng−êi mÑ: Kh¨n th−¬ng nhí ai mμ kh¨n r¬i xuèng ®Êt, §Ìn th−¬ng nhí ai mμ ®Ìn kh«ng t¾t M¾t th−¬ng nhí ai mμ m¾t kh«ng kh«... TrÝch tõ s¸ch Hå ChÝ Minh tinh hoa d©n téc, Hoμi Quèc biªn so¹n, Nxb. V¨n häc, Hμ Néi, 2010, tr. 137. 13
ChuyÖn l¹ ë n−íc Ph¸p Tõ khi ®Æt ch©n lªn chiÕc tμu Amiran Latus¬ T¬rªvin (Amiral Latouche TrÐville) c¸i g× ®èi víi anh Ba còng míi l¹, còng ph¶i häc tõ ®Çu. Suèt ngμy, ng−êi phô bÕp trÎ m×nh ®Ém h¬i n−íc, må h«i vμ bôi than. Anh ph¶i ®em hÕt tinh thÇn, søc lùc míi lμm hÕt c«ng viÖc. V× ch−a quen, anh ph¶i vÊt v¶ l¾m ®Ó gät xong mét ®èng cñ c¶i vμ khoai t©y. Cã lÇn gät m¨ng t©y, anh ®· gät tr¬ trôi, may mμ cã anh Mai ®Õn, nh×n thÊy, bÌn qu¼ng sè m¨ng t©y Êy xuèng biÓn vμ bμy cho anh c¸ch lμm, kh«ng th× ch−a biÕt chuyÖn g× ®· x¶y ra. Anh Ba lμ ng−êi míi, ng−êi phô bÕp nh−ng l¹i hiÓu biÕt, ham häc hái, hay gióp ®ì mäi ng−êi, nªn ai còng mÕn. ChØ mÊy ngμy mμ hai ng−êi lÝnh Ph¸p gi¶i ngò vÒ n−íc ®· trë thμnh b¹n th©n cña anh Ba, gióp anh Ba häc tiÕng Ph¸p vμ nhê anh d¹y häc ch÷ Quèc ng÷... Ai còng ng¹c nhiªn, vμ chÝnh anh Ba còng lÊy lμm l¹, nãi víi anh Mai: - "Anh Mai, còng cã nh÷ng ng−êi Ph¸p rÊt tèt, anh ¹". §Õn M¸cx©y, anh Ba chØ ®−îc nhËn 10 phr¨ng, 14
b»ng 1/20 cña nh©n viªn ViÖt Nam kh¸c. TiÒn Ýt, nh−ng anh rÊt vui v× biÕt ®−îc nhiÒu ®iÒu. L¹i mét ph¸t hiÖn míi cña anh: "¥! ë Ph¸p còng cã ng−êi nghÌo nh− bªn ta!". Tr«ng thÊy nh÷ng g¸i ®iÕm lμm tiÒn trªn tμu, anh cμng thÊy l¹ vμ tá ra bùc tøc: "Sao ng−êi Ph¸p kh«ng "khai hãa" ®ång bμo cña hä tr−íc khi ®i "khai hãa" chóng ta?". Tμu ®iÖn ®èi víi anh còng lμ chuyÖn l¹. LÇn ®Çu tiªn, anh tr«ng thÊy "c¸i nhμ biÕt ch¹y" Êy. GÆp c¸i g×, anh còng b¶o b¹n bÌ: - LÇn ®Çu tiªn t«i míi thÊy c¸i nμy... Anh ®−îc b¹n cho m−în bé ¸o quÇn vμ rñ ®Õn tiÖm cμ phª ë ®−êng Can¬bia. Kh«ng cÇn ph¶i nãi còng râ ®©y lμ lÇn ®Çu tiªn anh ®Æt ch©n ®Õn mét n¬i nh− vËy. Nh−ng ®iÒu l¹ nhÊt lμ chÝnh ë ®Êy, lÇn ®Çu tiªn trong ®êi, anh ®−îc chÝnh ng−êi Ph¸p gäi b»ng «ng (monsieur)! Anh Ba tãm t¾t nhËn xÐt cña m×nh: "Ng−êi Ph¸p ë Ph¸p tèt, lÔ phÐp h¬n ng−êi Ph¸p ë §«ng D−¬ng". Sau ®ã, cã lÇn theo tμu ®Õn §aca (ch©u Phi), sãng biÓn d÷ déi, kh«ng thÓ th¶ ca n« xuèng. Bän Ph¸p trªn bê b¾t ng−êi da ®en b¬i ra liªn l¹c víi tμu vμ tÊt nhiªn ng−êi nä tiÕp ng−êi kia bÞ sãng cuèn. Anh Ba rÊt xóc ®éng, nãi víi b¹n: "Nh÷ng ng−êi Ph¸p ë Ph¸p phÇn nhiÒu lμ tèt. Song nh÷ng ng−êi Ph¸p thùc d©n rÊt hung ¸c, v« 15
nh©n ®¹o. ë ®©u chóng nã còng thÕ. ë ta, t«i còng thÊy chuyÖn nh− thÕ x¶y ra ë Phan Rang... §èi víi bän thùc d©n, tÝnh m¹ng cña ng−êi thuéc ®Þa, da vμng hay da ®en còng kh«ng ®¸ng mét xu". §ã lμ ph¸t hiÖn ®Çu tiªn, lμ b¶n "tæng kÕt" ®Çu tiªn cña anh Ba - ng−êi thanh niªn NguyÔn TÊt Thμnh trong buæi ®Çu ®i t×m ®−êng cøu n−íc. Anh ®· b−íc ®Çu t×m thÊy "nh÷ng g× Èn giÊu ®»ng sau nh÷ng ch÷ Tù do, B×nh ®¼ng, B¸c ¸i"1 mμ thêi Êy kh«ng ai cÊt c«ng t×m hiÓu vμ ph¸t hiÖn ra. Theo TrÇn D©n Tiªn: Nh÷ng mÈu chuyÖn vÒ ®êi ho¹t ®éng cña Hå Chñ tÞch, Nxb. ChÝnh trÞ quèc gia - Sù thËt, Hμ Néi, 2011. __________ 1. ý c©u nãi cña NguyÔn ¸i Quèc víi nhμ ho¹t ®éng quèc tÕ, nhμ b¸o Liªn X« ¤xÝp Man®enxtam n¨m 1923. 16
Mét n¨m ë Mü MAi Thanh H¶i N¨m 1966, trong mét buæi chuyÖn trß víi nhμ b¸o Mü §ªvÝt §enlingi¬ (David Delingher), B¸c Hå cã nãi: "Khi trë vÒ Mü, «ng cã thÓ nãi r»ng t«i ®· ®i ë cho ng−êi ta t¹i Bróclin (Brooklin) víi l−¬ng th¸ng 40 ®«la, cßn b©y giê lμm Chñ tÞch n−íc ViÖt Nam, t«i ®−îc lÜnh 44 ®«la. T«i lμm viÖc kh«ng ®Õn nçi vÊt v¶ l¾m, t«i dïng mét sè thêi gian r¶nh ®Ó häc tËp vμ ®i th¨m mét sè khu vùc kh¸c trong thμnh phè" (T¹p chÝ LibÐration, th¸ng 10-1966). Ta nhí r»ng, n¨m 1911, "anh Ba" sang Ph¸p lμm thuª ®−îc mÊy th¸ng råi xin xuèng tμu chë hμng ch¹y vßng quanh ch©u Phi. Cuèi n¨m 1912, anh Ba v−ît §¹i T©y D−¬ng ®Õn n−íc Mü vμ ë l¹i h¬n mét n¨m1. N÷ v¨n sÜ Mü Anna Luy Xt¬r«ng __________ 1. Hå ChÝ Minh - Biªn niªn tiÓu sö, Nxb. ChÝnh trÞ quèc gia, Hμ Néi, 2006, t. I, tr. 47 ghi: NguyÔn TÊt Thμnh ®· cã mét thêi gian sèng ë Mü vμo cuèi n¨m 1912 ®Çu n¨m 1913. 17
(Anna Louise Strong) kÓ l¹i ba lÇn chuyÖn trß víi Hå Chñ tÞch, B¸c nãi víi bμ: "Nh©n d©n ViÖt Nam, trong ®ã cã «ng cô th©n sinh ra t«i, lóc nμy th−êng tù hái nhau ai sÏ lμ ng−êi gióp m×nh tho¸t khái ¸ch thèng trÞ cña Ph¸p. Ng−êi nμy nghÜ lμ Anh, cã ng−êi l¹i cho lμ Mü. T«i thÊy ph¶i ®i ra n−íc ngoμi xem cho râ. Sau khi xem xÐt hä lμm ¨n ra sao, t«i sÏ trë vÒ gióp ®ång bμo t«i"1. Lóc nμy, chÝnh sù ë n−íc Mü còng rèi bêi. ChÝnh phñ c¸c bang tung lùc l−îng c¶nh s¸t, mËt th¸m ®μn ¸p nh÷ng ng−êi da ®en. Anh Ba nhê mét ng−êi b¹n da ®en lμ M«®ib« (Modibo) giíi thiÖu, kiÕm ®−îc viÖc lμm thuª cho mét gia ®×nh ë thÞ trÊn Bróclin, phÝa ®«ng thμnh phè Niu Oãc (New York), gÇn khu H¸clem (Harlem) cña ng−êi Mü da ®en. Anh Ba võa lo lμm viÖc kiÕm sèng, võa lo häc tiÕng Anh ®Ó giao tiÕp víi mäi ng−êi... VÒ sau, B¸c Hå cßn kÓ l¹i nh÷ng Ên t−îng s©u l¾ng khi ®¸p xe ®iÖn ngÇm tíi th¨m khu H¸clem, ®i s©u t×m hiÓu ®êi sèng cña ng−êi da ®en. Khi ®ã, khu vùc nμy lμ c¨n cø chÝnh cña c¸c tæ chøc thuéc Trung t©m UNIT (tªn gäi t¾t b»ng tiÕng Anh cña "Tæ chøc niÒm tin vÒ viÖc c¶i thiÖn ®êi sèng cña tÊt c¶ mäi ng−êi da ®en"). §ã lμ tæ chøc tËp hîp réng r·i ng−êi da ®en líp d−íi ®Ó __________ 1. Häc viÖn ChÝnh trÞ quèc gia Hå ChÝ Minh, ViÖn Hå ChÝ Minh: Hå ChÝ Minh - Biªn niªn tiÓu sö, S®d, t. 1, tr. 41. 18