Futabatei Shimei và tiểu thuyết mới đầu tiên: "Ukigumo"

Chia sẻ: Lulu Nguyen | Ngày: | Loại File: PDF | Số trang:6

Thêm vào BST

Báo xấu

55
lượt xem 5
download

Download Vui lòng tải xuống để xem tài liệu đầy đủ

1. Cuộc đời và sự nghiệp của Futabatei Shimei Futabatei Shimei (1864-1909) tên thật là Hasegawa Tatsunosuke sinh trưởng trong một gia đình samurai ở Ichigaya thuộc Edo - hiện nay là thủ đô Tokyo của Nhật Bản.

Chủ đề:

Bình luận(0) Đăng nhập để gửi bình luận!

Lưu

Nội dung Text: Futabatei Shimei và tiểu thuyết mới đầu tiên: "Ukigumo"

Futabatei Shimei và tiểu thuyết mới đầu tiên: "Ukigumo"
1. Cuộc đời và sự nghiệp của Futabatei Shimei Futabatei Shimei (1864-1909) tên thật là Hasegawa Tatsunosuke sinh trưởng trong một gia đình samurai ở Ichigaya thuộc Edo - hiện nay là thủ đô Tokyo của Nhật Bản. Sau cải cách Minh Trị năm 1868, ông chuyển về quê nhà ở Nagoya, nơi ông học tiếng Pháp và những kiến thức cơ bản về văn hoá cổ điển Trung Hoa ở trường làng. Futabatei trưởng thành ở Tokoyo và Matsue, nơi cha ông làm việc với tư cách là một quan chức chính phủ bậc thấp. Ông đã từng học tại Viện nghiên cứu về Trung Quốc và một trường phổ thông tư thục ở Matsue. Trong thời niên thiếu, tinh thần phục hưng mà cuộc cải cách mang lại đã khơi dậy ở ông sự hứng thú đối với vấn đề chính trị. Bị tác động bởi những biến động xã hội như phản ứng của công chúng khi Nhật Bản từ bỏ xác nhận chủ quyền đối với Sakhalin năm 1875, ông quyết định phải đi theo con đường chính trị để bảo vệ Nhật Bản trước sự bành trướng của Nga về phía nam. Để thực hiện điều đó, Futabatei đã đến Tokyo vào năm 1878 và ba lần dự tuyển vào trường đào tạo sĩ quan. Tuy nhiên, cả ba lần ông đều bị loại vì kết quả thấp và tật cận thị nặng, vì vậy ông đã chuyển hướng sang lĩnh vực ngoại giao. Để biết được tình hình ở Nga, Futabatei theo học ở khoa tiếng Nga thuộc Đại học ngoại ngữ Tokyo từ năm 1881. Theo mô tả của bạn bè, Futabatei là một sinh viên khoẻ mạnh, thích đọc Hán thi, đam mê môn kiếm đạo Nhật Bản và yêu những ca khúc lãng mạn. Ông đạt thành tích cao trong học tập và được bạn bè ngưỡng mộ. Ông đặc biệt ấn tượng với Nicholas Gray, một người Nga mang quốc tịch Mỹ và dùng tiểu thuyết Nga để truyền đạt kiến thức về môn văn học. Môn học này đã tạo cảm hứng cho Futabatei tìm hiểu những nhà văn Nga như Nikolai Gogol, Ivan Turgenev, Ivan Goncharov, Fyodor Dostoievski và Vissarion Belinkski. Tính chính trị đậm nét của văn học Nga càng lôi cuốn Futabatei theo khuynh hướng văn học vốn có. Ông từ bỏ mục tiêu chính trị ban đầu và chuyển sang quan tâm tìm hiểu về phê bình văn hoá cũng như những vấn đề xã hội đã từng hấp dẫn các tiểu thuyết gia người Nga. Khuynh hướng tìm kiếm một cuộc sống theo lý tưởng chân chính và sự độc lập trong hành động ở Futabatei xuất phát từ lý tưởng Nho giáo đề cao lối sống trung thực và tiêu chuẩn đạo đức của samurai mà ông tiếp thu từ thuở bé kết hợp với tinh thần đề cao tính thẳng thắn trong văn học Nga và chủ nghĩa xã hội của Alesksandr Herzen và Ferdinand Lassalle cùng với những tác phẩm mang tính khai sáng
vào buổi đầu thời Minh Trị như Saigoku risshihen (Tập truyện về những thành công của phương Tây) - bản dịch từ tác phẩm Self-help của Samuel Smiles. Do chương trình cải cách học đường, trường ngoại ngữ Tokyo bị giải toả năm 1885, và khoa tiếng Nga sáp nhập vào trường thương mại Tokyo. Futabatei đang học năm cuối ở trường và bị ảnh hưởng nặng nề bởi sự kiện đó. Năm 1886 ông bỏ học và bắt đầu mối quan hệ lâu dài với nhà văn, nhà phê bình Tsubouchi Shoyo. Thành công của Shoyo với tư cách là người đi tiên phong trong nền văn học Nhật Bản hiện đại thể hiện qua việc xuất bản tập sách lý luận Shosetsu Shinzui (Những vấn đề cốt lõi của tiểu thuyết) vào năm 1885-1886 và một số tiểu thuyết. Do đó, quyết tâm trở thành nhà văn của Futabatei càng được củng cố vững chắc hơn. Có lẽ Futabatei tán thành hầu hết những quan điểm cơ bản của Shoyo, nhưng ông vẫn hoài nghi về nền tảng triết học của những quan điểm đó. Ông bày tỏ với Shoyo về những điều còn hoài nghi trong bài phê bình cuốn tiểu thuyết Tosei shosei katagi (Tính cách của người trí thức hiện đại) với phần giới thiệu được xuất bản vào năm 1886 dưới tựa đề Shosetsu soron(Tổng luận về tiểu thuyết). Tác phẩm này được đánh giá cao hơn Shosetsu shinzui của Tsubouchi bởi nó thể hiện trình độ lý luận cao hơn, sâu sắc hơn mặc dù Futabatei hầu như chỉ khẳng định lại những quan điểm của Belinkski và ít đưa ra những nhận định mang tính đóng góp của riêng mình. Trong lĩnh vực phê bình văn học, Futabatei chịu ảnh hưởng rõ nét tư tưởng của Belinkski, đặc biệt là nội dung được thể hiện trong tác phẩm Lý tưởng nghệ thuật mà ông đã dịch sang tiếng Nhật. Futabatei nhấn mạnh tầm quan trọng của lý tưởng hàm chứa bên trong một tác phẩm so với những yếu tố mang tính hình thức khuôn mẫu, cấu trúc trong sáng tạo nghệ thuật. Quan điểm của ông về tiểu thuyết được xây dựng trên cơ sở lý luận về chủ nghĩa hiện thực hiện đại, vượt qua quan niệm đơn giản của Shoyo về tả thực được trình bày trong cuốn Shosetsu shinzui. Với lập luận rằng nghệ thuật có thể đạt đến chân giá trị xuất phát từ cảm hứng mà nghệ sĩ có được với bất cứ chất liệu hay hình thức thể hiện nào, Futabatei khẳng định rằng tiểu thuyết - vốn là một loại hình nghệ thuật - cũng phải thể hiện chân giá trị thông qua những hình thức biểu hiện cụ thể hay là một dạng mô hình hoá hiện thực bên ngoài mà không cần đến sự trừu tượng uyên thâm.
Khuynh hướng tiểu thuyết nổi bật nhất của Futabatei là loại trừ tư tưởng về phát triển nhân cách con người gắn với quyền năng và niềm tin tuyệt đối gửi vào Thượng đế được nhấn mạnh trong những tác phẩm của Belinkski. Thay vào đó, ông nhấn mạnh những khái niệm như nguyện vọng hay quá trình phấn đấu. Vì vậy, tác phẩm Shosetsu soron không chỉ là sự sao chép những lý luận của Belinkski mà còn là một sự tổng hợp theo phong cách của Futabatei từ lý luận văn học phương Tây đến những quan niệm truyền thống của Nhật Bản về chân lý và tư tưởng tân Nho giáo về nguyên tắc hay hình thức thể hiện và tinh thần bên trong. Khi mới bắt đầu mối quan hệ tâm giao với Shoyo, Futabatei chỉ là một người vô danh chưa được các nhà văn trên văn đàn Nhật Bản đương thời biết đến, nên chỉ là bậc hậu sinh so với Shoyo. Tuy nhiên, khi đàm luận cùng Futabatei về những vấn đề lý luận trong tác phẩm Shosetsu shinzui cũng như về văn học nước ngoài, Shoyo phải thừa nhận những yếu kém về lý luận của mình cũng như mức độ am hiểu vượt trội của Futabatei, lúc đó chỉ là một sinh viên trẻ tuổi, về văn học phương Tây nói chung và văn học Nga nói riêng. Hoàn cảnh đó khiến Shoyo trở thành người cố vấn lý tưởng của Futabatei trong tiến trình phát triển sự nghiệp sáng tạo, dịch thuật và nghiên cứu văn học. Shoyo đã nhiệt tình động viên Futabatei dịch những tác phẩm nổi tiếng của văn học Nga, và chính ông cũng có ấn tượng sâu sắc với bản dịch tiểu thuyết Cha và con của Turgenev. Tiểu thuyết này được Futabatei chuyển nghĩa với một văn phong mới mẻ và độc đáo mang đặc trưng khẩu ngữ của giới thượng lưu Tokyo mà ông cho là ví dụ đầu tiên về phong cách Nhật ngữ hiện đại. Tiểu thuyết đầu tiên của Futabatei - Ukigumo (Mây trôi) - được xuất bản năm 1887 là thành tựu của quá trình phát triển về kỹ năng sáng tác của ông và sự hướng dẫn nhiệt tình của Shoyo. Thật ra, tiểu thuyết này đã phải nhờ tên tuổi của Shoyo để ra mắt độc giả vì lúc đó Futabatei vẫn là một cây bút trẻ chưa được biết đến. Ukigumo đã được sự đón nhận nồng nhiệt của độc giả và được giới phê bình văn học đương thời đánh giá cao. Hơn thế nữa, tiểu thuyết này được xem là tác phẩm đánh dấu bước khởi đầu thực sự của văn học Nhật Bản hiện đại, là sự phát triển vượt bậc của thể loại tiểu thuyết trong nước, khác với những tác phẩm dịch thuật hoặc phóng tác theo văn học nước ngoài.
Phần tiếp theo của tiểu thuyết này được ấn bản vào năm 1888 làm cho tác giả càng trở nên nổi tiếng hơn. Cũng trong năm đó Futabatei cho công bố bản dịch tác phẩm Hẹn hò của Turgenev dưới nhan đề Aibiki. Thực hiện bản dịch này, Futabatei đã nỗ lực để chuyển tải một cách chân thực nội dung của nguyên tác bằng văn nói trong tiếng Nhật. Ông đã giải phóng ngôn từ khỏi những nguyên tắc ràng buộc trong văn học truyền thống về từ vựng, thủ pháp ẩn ý hay cách diễn đạt hoa mỹ. Nhờ đó,Aibiki không những là bản dịch trung thực mà còn trở thành một văn bản tiếng Nhật có giá trị nghệ thuật cao, được xếp vào hàng ngũ những tác phẩm văn học kinh điển của thời Minh Trị. Mùa hè năm 1889, Futabatei xuất bản phần III của tiểu thuyết Ukigumo. Mặc dù tác phẩm vẫn được độc giả nhiệt tình đón nhận nhưng ông lại cảm thấy không hài lòng với sự nghiệp sáng tác của mình. Vì vậy, ông đã từ chối đề nghị của nhà xuất bản về việc sáng tác một tiểu thuyết mới và trở thành biên tập viên của một tờ báo thuộc về cơ quan nhà nước. Một phần lý do đưa đến sự lựa chọn này là thu nhập của một nhà văn, sau những hào quang do sự nổi tiếng mang lại, không đủ để ông trang trải cuộc sống, và ông không muốn tiếp tục phụ thuộc vào khoản chi viện tài chính của gia đình. Vả chăng, vượt qua niềm tự hào về tác phẩm Ukigumo do đánh giá của công luận, bản thân tác giả cũng nhận ra sự thua kém của mình so với những bậc thầy của văn học Nga như Turgenev hay Dostoievski. Trong mười lăm năm sau đó, Futabatei vẫn tiếp tục xuất bản những tác phẩm dịch thuật. Ông trải qua tám năm làm việc với tư cách là một công chức chính phủ - có lẽ là khoảng thời gian bình ổn và hạnh phúc nhất trong đời. Giai đoạn sau đó ông thường xuyên thay đổi công việc. Ông cũng từng dạy tiếng Nga cho quân đội, du lịch đến Mãn Châu và Bắc Kinh, làm phóng viên cho tờ báo Asahi và cuối cùng sang Nga công tác với tư cách là phóng viên nước ngoài của tờ báo này. Trong một thời gian dài khi Futabatei ngưng xuất bản tiểu thuyết, ông gần như bị văn đàn Nhật Bản lãng quên. Khi chủ nghĩa tự nhiên xuất hiện như một trào lưu mới trong văn học Nhật Bản, Futabatei mới được chú ý trở lại và phong cách diễn đạt bằng văn nói trong tiểu thuyết của ông được đề cao. Ông được khuyến khích quay lại với công việc sáng tác nhưng sự trở lại này cũng không thực sự trôi chảy. Ông bắt tay vào viết nhưng rồi lại huỷ bản thảo vì không vừa ý. Cuối cùng, ông cho in tiểu thuyết nhiều kỳ Sono
omokage (Hình bóng ấy) kết thúc vào năm 1906. Tiểu thuyết này được đánh giá là trội hơn Ukigumo về kỹ thuật viết nhưng nội dung thì có vẻ sáo mòn và hơi cường điệu, với một số chi tiết, nhân vật dường như lặp lại Ukigumo. Các nhà phê bình cho rằng sự lặp lại đó là biểu hiện của thực trạng thiếu năng lực tưởng tượng sáng tạo. Bên cạnh đó, Sono omokage còn thiếu tính tự nhiên và tính hài hước là những đặc trưng đã làm nên sức hấp dẫn ở Ukigumo nên được đánh giá là thiên về lý tính nhiều hơn cảm tính. Tuy nhiên, Sono omokage về cơ bản vẫn được đón nhận với thái độ tích cực, và nhờ đó Futabatei được khuyến khích viết một tiểu thuyết nhiều kỳ khác cho tạp chí Asahi với nhan đề Heibon (Tầm thường), chuẩn bị ra mắt vào cuối năm 1907. Tiểu thuyết này có nhiều chi tiết giống với cuộc đời thật của Futabatei, do đó cũng chuyển tải nhiều điểm quan trọng về nhân sinh quan và cách tự đánh giá bản thân của tác giả qua phát ngôn của nhân vật, đồng thời là tác phẩm duy nhất của ông viết về tình yêu trong sáng không bị chi phối bởi tính ích kỷ hay cảm giác tội lỗi ở con người. Futabatei bị bệnh nặng khi đang ở Saint Petersbourg năm 1908 và mất vào năm sau, trên đường trở về Nhật Bản. Với sự nghiệp viết văn chỉ gồm ba tiểu thuyết, Futabatei vẫn có được vị trí quan trọng với tư cách là tác giả cuốn tiểu thuyết đầu tiên của văn học Nhật Bản, mở đầu cho sự phát triển của thể loại này trên văn đàn nước Nhật thời hiện đại. Năng khiếu về ngôn ngữ kết hợp với tri thức về văn học Nga và nỗ lực để đưa ngôn ngữ nói vào tiểu thuyết hiện đại đã tạo ra phong cách riêng của Futabatei đồng thời tạo cảm hứng sáng tác theo khuynh hướng mới cho nhiều thế hệ nhà văn Nhật Bản. Hơn nữa, cách xây dựng nhân vật chính là những con người bình thường, không gắn với sự nổi trội nào đặc biệt trong tiểu thuyết của Futabatei là nguyên mẫu cho khuynh hướng chống lại chủ nghĩa anh hùng vốn là một đặc trưng của văn học truyền thống, trở thành một trào lưu mới của văn học Nhật Bản trong thế kỷ XX.