Giải đáp kiến thức các bệnh thường gặp ở gia súc và gia cầm: Phần 1

Chia sẻ: Lộ Minh | Ngày: | Loại File: PDF | Số trang:87

Thêm vào BST

Báo xấu

39
lượt xem 14
download

Download Vui lòng tải xuống để xem tài liệu đầy đủ

Cuốn sách đưa ra 126 câu hỏi về những bệnh thường gặp ở đàn gia súc, gia cầm, đàn thủy cầm; đồng thời hướng dẫn cách chẩn đoán bệnh, phòng bệnh và điều trị bệnh có hiệu quả nhằm hạn chế dịch bệnh xảy ra, góp phần phát triển chăn nuôi bền vững. Sách được chia thành 2 phần, mời các bạn cùng tham khảo nội dung phần 1 cuốn sách.

Chủ đề:

Bình luận(0) Đăng nhập để gửi bình luận!

Lưu

Nội dung Text: Giải đáp kiến thức các bệnh thường gặp ở gia súc và gia cầm: Phần 1

HỎI - ĐÁP VỀ BỆNH CỦA GIA SÚC GIA CẦM
Héi ®ång chØ ®¹o xuÊt b¶n Chñ tÞch Héi ®ång TS. NguyÔn ThÕ Kû Phã Chñ tÞch Héi ®ång TS. NguyÔn Duy Hïng Thμnh viªn TS. NguyÔn An Tiªm TS. KhuÊt Duy Kim H¶i NguyÔn Vò Thanh H¶o 2
TS. Bùi Quý Huy HỎI - ĐÁP VỀ BỆNH CỦA GIA SÚC GIA CẦM NHÀ XUẤT BẢN NHÀ XUẤT BẢN CHÍNH TRỊ QUỐC GIA SỰ THẬT NÔNG NGHIỆP HÀ NỘI - 2012
LêI NHμ XUÊT B¶N Ch¨n nu«i lμ nghÒ l©u ®êi ë n−íc ta vμ nã vÉn ®ang lμ ngμnh quan träng cña n«ng nghiÖp hiÖn ®¹i. S¶n phÈm tõ ch¨n nu«i nh»m cung cÊp nguån lîi vμ phôc vô ®êi sèng sinh ho¹t cña con ng−êi. Trong nhiÒu n¨m qua, t×nh h×nh dÞch bÖnh gia sóc, gia cÇm lu«n diÔn biÕn kh¸ phøc t¹p. ë n−íc ta, nhiÒu lo¹i dÞch bÖnh ®· g©y thiÖt h¹i nÆng nÒ cho ng−êi ch¨n nu«i nh−: dÞch tai xanh, lë måm long mãng, tô huyÕt trïng ë lîn; tô huyÕt trïng ë tr©u, bß; cóm gia cÇm; bÖnh ®èm tr¾ng ë t«m... §Ó gi¶m thiÓu thiÖt h¹i, ng−êi ch¨n nu«i cÇn chñ ®éng ¸p dông c¸c biÖn ph¸p khi dÞch ch−a kÞp x¶y ra, chñ ®éng tÊn c«ng tiªu diÖt, ng¨n trõ mÇm bÖnh ë m«i tr−êng; ®ång thêi víi viÖc ¸p dông c¸c biÖn ph¸p n©ng cao søc kháe vËt nu«i, n©ng cao søc chèng chÞu bÖnh tËt ë chóng. §Ó gióp b¹n ®äc cã thªm tμi liÖu tham kh¶o vÒ nh÷ng vÊn ®Ò trªn, Nhμ xuÊt b¶n ChÝnh trÞ quèc gia - Sù thËt phèi hîp víi Nhμ xuÊt b¶n N«ng nghiÖp xuÊt b¶n cuèn s¸ch Hái - ®¸p vÒ bÖnh cña gia sóc, gia cÇm. 5
Cuèn s¸ch ®· ®−a ra 126 c©u hái vÒ nh÷ng bÖnh th−êng gÆp ë ®μn gia sóc, gia cÇm, ®μn thñy cÇm; ®ång thêi h−íng dÉn c¸ch chÈn ®o¸n bÖnh, phßng bÖnh vμ ®iÒu trÞ bÖnh cã hiÖu qu¶ nh»m h¹n chÕ dÞch bÖnh x¶y ra, gãp phÇn ph¸t triÓn ch¨n nu«i bÒn v÷ng. §©y lμ mét chñ ®Ò víi ph¹m vi bao qu¸t réng nªn mÆc dï c¸c t¸c gi¶ vμ nh÷ng ng−êi biªn tËp ®· cè g¾ng nh−ng kh«ng tr¸nh khái cßn thiÕu sãt. RÊt mong nhËn ®−îc ý kiÕn ®ãng gãp cña b¹n ®äc. Xin giíi thiÖu cuèn s¸ch cïng b¹n ®äc. Th¸ng 1 n¨m 2013 NHμ XUÊT B¶N CHÝNH TRÞ QUèC GIA - Sù THËT 6
LêI giíi thiÖu Ch¨n nu«i lμ nghÒ truyÒn thèng l©u ®êi ë ViÖt Nam, nã kh«ng nh÷ng cung cÊp thùc phÈm nh− thÞt, c¸, trøng, s÷a cho x· héi mμ cßn cung cÊp mét l−îng lín ph©n bãn h÷u c¬ cho c©y trång, gãp phÇn t¨ng n¨ng suÊt c©y trång vμ c¶i t¹o ®Êt ®ai, duy tr× mét nÒn n«ng nghiÖp ph¸t triÓn bÒn v÷ng, l©u dμi. Thùc hiÖn chñ tr−¬ng cña §¶ng vμ Nhμ n−íc lμ ph¸t triÓn n«ng nghiÖp toμn diÖn theo h−íng hμng hãa vμ ®−a ch¨n nu«i lªn thμnh ngμnh chÝnh, ®−îc sù chØ ®¹o cña Bé N«ng nghiÖp vμ Ph¸t triÓn n«ng th«n ®μn gia sóc, gia cÇm ë n−íc ta t¨ng nhanh c¶ vÒ sè l−îng vμ chÊt l−îng. Tuy nhiªn, dÞch bÖnh trong ®μn vËt nu«i còng ph¸t triÓn ngμy cμng ®a d¹ng, phøc t¹p vμ nhiÒu khi bïng ph¸t d÷ déi thμnh nh÷ng ®ît dÞch lín, g©y thiÖt h¹i nghiªm träng cho ngμnh ch¨n nu«i. Bªn c¹nh nh÷ng lo¹i dÞch bÖnh ®· tån t¹i tõ l©u trong n−íc nh− bÖnh tô huyÕt trïng, trïng xo¾n, dÞch t¶ lîn, suyÔn lîn, bÖnh gμ rï Niuc¸tx¬n, nh÷ng n¨m gÇn ®©y cßn xuÊt hiÖn nhiÒu lo¹i dÞch bÖnh nguy hiÓm tõ n−íc ngoμi x©m nhËp vμo l·nh thæ 7
ViÖt Nam. §ã lμ nh÷ng lo¹i dÞch bÖnh cã søc l©y lan nhanh vμ m¹nh, g©y chÕt nhiÒu gia sóc, gia cÇm khã tiªu diÖt nh−: dÞch lë måm long mãng; bÖnh do virus cña t«m, c¸; dÞch cóm gia cÇm... §¸ng chó ý lμ cã bÖnh cßn l©y sang ng−êi vμ g©y tö vong nh− bÖnh cóm gia cÇm H5N1. §Ó gãp phÇn phßng, chèng cã hiÖu qu¶ nh÷ng bÖnh truyÒn nhiÔm nªu trªn, Nhμ xuÊt b¶n ChÝnh trÞ quèc gia - Sù thËt phèi hîp víi Nhμ xuÊt b¶n N«ng nghiÖp xin tr©n träng giíi thiÖu cuèn s¸ch Hái ®¸p vÒ bÖnh cña gia sóc, gia cÇm cña TS. Bïi Quý Huy. Chóng t«i hy väng, cuèn s¸ch nhá nμy sÏ lμ cÈm nang gióp ng−êi ch¨n nu«i vμ c¸n bé thó y ë c¬ së gi¶i quyÕt ®−îc viÖc phßng vμ trÞ bÖnh cho ®μn vËt nu«i, ®Ó tù m×nh ®øng v÷ng trong s¶n xuÊt vμ thμnh ®¹t trong viÖc lμm giμu b»ng nghÒ ch¨n nu«i. Trong qu¸ tr×nh biªn so¹n vμ xuÊt b¶n ch¾c ch¾n khã tr¸nh khái nh÷ng thiÕu sãt, chóng t«i mong nhËn ®−îc nh÷ng ®ãng gãp cña c¸c ®ång nghiÖp vμ b¹n ®äc gÇn xa ®Ó lÇn xuÊt b¶n sau ®−îc hoμn thiÖn h¬n. Xin tr©n träng c¶m ¬n! T¸c gi¶ 8
PHÇN CHUNG C©u hái 1: Chi phÝ thó y trong ch¨n nu«i lμ g×? Tr¶ lêi: §©y lμ toμn bé nh÷ng kho¶n chi phÝ ®Ó phßng bÖnh hoÆc ch÷a bÖnh cho vËt nu«i nh−: tiÒn mua v¾cxin, c¸c ho¸ chÊt ®Ó phßng bÖnh, c¸c lo¹i thuèc ch÷a bÖnh, c¸c lo¹i ho¸ chÊt ®Ó s¸t trïng tÈy uÕ m«i tr−êng ch¨n nu«i... C¸c chi phÝ nμy rÊt cÇn thiÕt vμ kh«ng thÓ thiÕu trong qu¸ tr×nh ch¨n nu«i. Tuy nhiªn, ng−êi ch¨n nu«i ph¶i biÕt vËn dông ®Ó gi¶m thiÓu c¸c chi phÝ nμy cμng chi phÝ Ýt cμng tèt. Nh− vËy, ch¨n nu«i míi thu ®−îc lîi nhuËn cao theo h−íng: phßng bÖnh lμ chÝnh vμ ch÷a bÖnh kÞp thêi. C©u hái 2: T¹i sao ph¶i ®Þnh kú lμm vÖ sinh s¸t trïng chuång tr¹i hoÆc m«i tr−êng ch¨n nu«i? Tr¶ lêi: Trong qu¸ tr×nh ch¨n nu«i, c¸c vËt nu«i lu«n lu«n th¶i ra ngoμi m«i tr−êng c¸c lo¹i mÇm bÖnh nh− virus, vi khuÈn, ký sinh trïng. Chóng sèng ë trong ph©n, r¸c, n−íc; cã nhiÒu lo¹i sèng ®−îc nhiÒu ngμy vμ cã kh¶ n¨ng sinh s«i, n¶y në. NÕu chóng x©m nhËp vμo c¬ thÓ vËt nu«i cã thÓ g©y thμnh bÖnh. 9
MÆt kh¸c, vËt nu«i còng th¶i ra ngoμi m«i tr−êng nhiÒu chÊt h÷u c¬ vμ v« c¬ cã h¹i cho søc kháe cña chóng, nÕu tÝch tô l©u ngμy sÏ g©y ®éc h¹i. C¸c c«n trïng, chim, thó hoang còng cã thÓ ®−a c¸c lo¹i mÇm bÖnh tõ n¬i kh¸c ®Õn khu vùc ch¨n nu«i. V× vËy, viÖc lμm vÖ sinh tiªu ®éc chuång tr¹i vμ m«i tr−êng ch¨n nu«i lμ rÊt cÇn thiÕt. ViÖc nμy cÇn ®−îc lμm theo mét lÞch ®Þnh kú nhÊt ®Þnh tuú theo h−íng dÉn cña c¸n bé thó y hoÆc kinh nghiÖm cña ng−êi ch¨n nu«i. Tr×nh tù tiÕn hμnh còng cÇn ph¶i chó ý. ViÖc lμm vÖ sinh c¬ giíi, thu gom ph©n, r¸c th¶i lμ b−íc ®Çu tiªn. Lμm vÖ sinh cμng s¹ch sÏ, gän gμng cμng cã hiÖu qu¶ cao vμ tiÕt kiÖm ®−îc nhiÒu chi phÝ. Sau khi dïng n−íc s¹ch röa kü dông cô ch¨n nu«i, t−êng vμ nÒn chuång råi míi dïng ho¸ chÊt khö trïng. Nh− thÕ sÏ tiÕt kiÖm ®−îc l−îng ho¸ chÊt khö trïng vμ ph¸t huy ®−îc t¸c dông cña chóng. C©u hái 3: C¸ch chän chÊt s¸t trïng thÝch hîp? Tr¶ lêi: HiÖn nay cã nhiÒu chÊt s¸t trïng ®−îc b¸n trªn thÞ tr−êng. Ng−êi ch¨n nu«i nªn hái c¸n bé thó y hoÆc ng−êi ch¨n nu«i cã kinh nghiÖm ®Ó lùa chän chÊt s¸t trïng thÝch hîp. ChÊt s¸t trïng ph¶i ®¸p øng ®−îc c¸c yªu cÇu sau ®©y: cã t¸c dông diÖt ®−îc nhiÒu lo¹i mÇm bÖnh, kh«ng hoÆc Ýt g©y t¸c h¹i cho vËt nu«i, dÔ sö dông vμ rÎ tiÒn. 10
C©u hái 4: BÖnh truyÒn nhiÔm lμ g×? Tr¶ lêi: §©y lμ nh÷ng bÖnh l©y lan tõ con vËt nμy sang con vËt kh¸c, tõ tr¹i ch¨n nu«i nμy sang tr¹i ch¨n nu«i kh¸c, tõ vïng nμy sang vïng kh¸c. Cã nh÷ng bÖnh g©y tû lÖ èm, chÕt cao trong mét thêi gian ng¾n nh− bÖnh lë måm long mãng, cóm gia cÇm, dÞch t¶ lîn, tai xanh... Cã nh÷ng bÖnh lμm gi¶m chÊt l−îng vμ n¨ng suÊt ch¨n nu«i hoÆc lμm gi¶m phÈm cÊp ®μn gièng, lμm cho ch¨n nu«i kh«ng cã l·i hoÆc bÞ thua thiÖt. L¹i cã nh÷ng bÖnh truyÒn ®−îc tõ vËt nu«i sang ng−êi vμ lμm chÕt ng−êi nh− bÖnh cóm gia cÇm H5N1, bÖnh than, bÖnh phã th−¬ng hμn... Nh− vËy, bÖnh truyÒn nhiÔm rÊt nguy hiÓm, g©y t¸c h¹i lín cho ng−êi ch¨n nu«i. V× vËy, ng−êi ch¨n nu«i ph¶i t×m mäi c¸ch kh«ng ®Ó cho bÖnh x¶y ra ë c¬ së ch¨n nu«i cña m×nh, nÕu ®iÒu nμy x¶y ra th× ph¶i ng¨n chÆn vμ tiªu diÖt kÞp thêi. C©u hái 5: T¸c h¹i cña bÖnh ký sinh trïng? Tr¶ lêi: BÖnh ký sinh trïng cã hai t¸c h¹i: - Lμm chÕt gia sóc (c¸c lo¹i ký sinh trïng ®−êng m¸u nh− bÖnh tiªn mao trïng, lª d¹ng trïng, biªn trïng) vμ cã tÝnh l©y lan (ruåi mßng, ve vμ c«n trïng lμm l©y lan mÇm bÖnh). 11
- Gi¶m n¨ng suÊt, chÊt l−îng ch¨n nu«i: vËt nu«i m¾c nhiÒu giun s¸n th× gÇy cßm, cßi cäc, chËm lín, tiªu tèn nhiÒu thøc ¨n. Tr©u, bß, lîn m¾c bÖnh “g¹o” th× ph¶i tiªu huû. C©u hái 6: V¾cxin lμ g×? T¹i sao cÇn tiªm phßng? Tr¶ lêi: V¾cxin lμ nh÷ng chÕ phÈm sinh häc ®−îc chÕ t¹o ®Æc biÖt, trong ®ã lμ c¸c vi khuÈn, virus hoÆc chiÕt xuÊt mét sè thμnh phÇn cña chóng. Cã hai lo¹i v¾cxin: - V¾cxin v« ho¹t: trong ®ã vi khuÈn hoÆc virus ®· ®−îc giÕt chÕt hoμn toμn b»ng ho¸ chÊt nh−ng vÉn cßn thμnh phÇn kh¸ng nguyªn ®Æc hiÖu, khi ®−a vμo c¬ thÓ vËt nu«i sÏ kÝch thÝch hÖ miÔn dÞch t¹o ra kh¸ng thÓ t−¬ng øng chèng l¹i bÖnh ®ã. VÝ dô: v¾cxin lë måm long mãng, d¹i... - V¾cxin sèng gi¶m ®éc: trong ®ã virus hoÆc vi khuÈn ®· ®−îc gi¶m ®éc tíi møc kh«ng cßn kh¶ n¨ng g©y bÖnh nh−ng vÉn cßn tÝnh kh¸ng nguyªn ®Æc hiÖu gióp c¬ thÓ t¹o miÔn dÞch chèng bÖnh nh− trªn. VÝ dô: v¾cxin phßng bÖnh than, bÖnh dÞch t¶ lîn, Niuc¸tx¬n... Trong thiªn nhiªn lu«n tån t¹i nhiÒu lo¹i mÇm bÖnh, khi x©m nhËp ®−îc vμo c¬ thÓ vËt nu«i sÏ g©y bÖnh cho chóng vμ giÕt chÕt chóng. NÕu vËt nu«i ®−îc tiªm phßng hoÆc ®−a vμo c¬ thÓ qua ®−êng mòi, miÖng mét sè lo¹i v¾cxin th× sau mét vμi tuÇn, c¬ thÓ t¨ng c−êng ®−îc søc miÔn dÞch sÏ 12
kh«ng m¾c c¸c bÖnh ®· ®−îc dïng v¾cxin. Nh− thÕ, vËt nu«i sÏ ®−îc b¶o vÖ kÓ c¶ khi xung quanh cã dÞch víi chi phÝ thÊp nhÊt. C©u hái 7: Kh¸ng huyÕt thanh lμ g×? Dïng trong tr−êng hîp nμo? Tr¶ lêi: Kh¸ng huyÕt thanh hay cßn gäi lμ huyÕt thanh kh¸ng bÖnh. §©y lμ huyÕt thanh - mét thμnh phÇn cña m¸u, ®−îc lÊy tõ con vËt khoÎ m¹nh (th«ng th−êng lμ ngùa) ®· ®−îc tiªm kh¸ng nguyªn cña mét lo¹i mÇm bÖnh nμo ®ã ®Ó t¹o ra nång ®é kh¸ng thÓ cao nhÊt chèng bÖnh ®ã. VÝ dô: kh¸ng huyÕt thanh d¹i hay huyÕt thanh kh¸ng d¹i. Khi ®−a vμo c¬ thÓ, kh¸ng huyÕt thanh nμy cã t¸c dông tiªu diÖt hoÆc trung hoμ ngay mÇm bÖnh hoÆc phÇn lín mÇm bÖnh, nh−ng nã chØ duy tr× trong m¸u ®−îc vμi ngμy, sau ®ã bÞ th¶i ra ngoμi. §©y lμ c¸ch g©y miÔn dÞch bÞ ®éng chØ dïng trong tr−êng hîp khÈn cÊp nh− ®iÒu trÞ dù phßng bÖnh d¹i cho ng−êi hoÆc bÖnh uèn v¸n. Ngμy nay, kh¸ng huyÕt thanh Ýt ®−îc dïng trong thó y v× ®¾t tiÒn vμ hiÖu qu¶ kh«ng cao. C©u hái 8: C¸c lo¹i thuèc kh¸ng sinh ch÷a ®−îc bÖnh g×? Tr¶ lêi: C¸c lo¹i thuèc kh¸ng sinh nh− Penicillin, Streptomycin ®−îc chiÕt xuÊt tõ nÊm vμ nhiÒu lo¹i 13
kh¸ng sinh tæng hîp kh¸c ch÷a ®−îc nhiÒu lo¹i bÖnh do vi khuÈn g©y ra. C¬ chÕ t¸c ®éng lμ do thuèc k×m h·m vi khuÈn kh«ng ph©n chia sinh s¶n ®−îc n÷a vμ bÞ tiªu diÖt. Mçi lo¹i kh¸ng sinh cã t¸c dông ®Æc hiÖu trªn mét sè lo¹i vi khuÈn; lo¹i t¸c ®éng ®Õn nhiÒu loμi vi khuÈn c¶ gram (+) vμ gram (-) gäi lμ kh¸ng sinh phæ réng. C©u hái 9: Thuèc kh¸ng sinh cã ch÷a ®−îc c¸c bÖnh g©y ra do virus kh«ng? Tr¶ lêi: Kh«ng. TÊt c¶ c¸c lo¹i thuèc kh¸ng sinh ®Òu kh«ng cã t¸c dông ®iÒu trÞ ®Æc hiÖu ®èi víi virus. V× vËy, ®Ó ch÷a c¸c bÖnh do virus nh− d¹i, lë måm long mãng, cóm gia cÇm, dÞch t¶ lîn, Niuc¸tx¬n... kh«ng thÓ dïng thuèc kh¸ng sinh. Trong mét sè tr−êng hîp bÖnh g©y ra do virus, ®Ó ®Ò phßng nh÷ng biÕn chøng do c¸c vi khuÈn céng nhiÔm, viÖc dïng kh¸ng sinh lμ ®Ó diÖt c¸c vi khuÈn nμy mμ th«i. §Ó ®iÒu trÞ bÖnh do virus, chóng ta ph¶i dïng mét sè thuèc ®Ó lμm gi¶m nhÑ triÖu chøng cña bÖnh vμ dïng c¸c vitamin cïng nhiÒu thuèc bæ trî phèi hîp ®Ó n©ng cao søc ®Ò kh¸ng cña c¬ thÓ chèng l¹i bÖnh. C©u hái 10: HiÖn t−îng kh¸ng thuèc lμ g×? Tr¶ lêi: §©y lμ hiÖn t−îng c¸c lo¹i vi khuÈn cã søc chèng ®ì ®èi víi mét sè lo¹i thuèc kh¸ng sinh nμo 14
®ã mμ tr−íc nay vèn cã t¸c dông, hay cßn gäi lμ hiÖn t−îng nhên thuèc. C¸c nghiªn cøu cho thÊy hiÖn t−îng nμy ngμy cμng phæ biÕn. Nguyªn nh©n chñ yÕu lμ do viÖc dïng thuèc kh¸ng sinh bõa b·i, kh«ng theo h−íng dÉn cña chuyªn m«n, ngay lÇn ®Çu tiªn ®· dïng lo¹i kh¸ng sinh ®¾t tiÒn hoÆc dïng kh«ng ®ñ liÒu l−îng lμm cho vi khuÈn cã thÓ sèng sãt vμ sinh ra kh¶ n¨ng kh¸ng thuèc. V× vËy, khi sö dông thuèc kh¸ng sinh ®Ó ch÷a bÖnh ph¶i chó ý c¸c ®iÓm sau: - Nh÷ng lÇn ®Çu chØ nªn sö dông kh¸ng sinh lo¹i th«ng th−êng, ch−a nªn dïng lo¹i cao cÊp. - Tèt nhÊt lμ nªn tiÕn hμnh thö kh¸ng sinh ®å ®Ó chän lo¹i kh¸ng sinh thÝch hîp nhÊt. - Ph¶i dïng theo liÒu tõ cao ®Õn thÊp dÇn, kh«ng ®−îc lμm ng−îc l¹i. C©u hái 11: T−¬ng kþ thuèc lμ g×? Tr¶ lêi: §©y lμ hiÖn t−îng ®èi kh¸ng lμm triÖt tiªu t¸c dông cña nhau gi÷a c¸c thuèc do c¸c ®Æc ®iÓm lý ho¸ cña thuèc. Cã lo¹i t−¬ng kþ do khi tiÕp xóc víi nhau tr−íc khi ®−a vμo c¬ thÓ. VÝ dô: pha thuèc kh¸ng sinh víi vitamin C chung mét èng tiªm sÏ lμm thuèc bÞ kÕt tña vμ mÊt t¸c dông. Nguyªn nh©n lμ kh¸ng sinh cã ®é kiÒm, cßn vitamin C lμ axit nªn chóng bÞ trung hoμ khi gÆp nhau. 15
Cã lo¹i khi vμo c¬ thÓ sÏ ph¸t huy t¸c dông ®èi nghÞch nhau còng g©y ra nguy h¹i cho c¬ thÓ. V× vËy, tr−íc khi dïng ph¶i ®äc kü h−íng dÉn ®Ó tr¸nh hiÖn t−îng nμy. C©u hái 12: T¹i sao cÇn cho gia sóc non bó s÷a ®Çu? Tr¶ lêi: Trong s÷a ®Çu (s÷a non) cña con vËt mÑ, ngoμi thμnh phÇn dinh d−ìng cÇn thiÕt nh− chÊt ®−êng, protein, lipit, vitamin vμ c¸c chÊt kho¸ng cÇn thiÕt cßn cã mét thμnh phÇn rÊt quan träng lμ kh¸ng thÓ chèng bÖnh. VÝ dô: con mÑ tr−íc khi ®Î ®−îc tiªm phßng v¾cxin dÞch t¶ lîn hoÆc lë måm long mãng th× sÏ sinh ra kh¸ng thÓ chèng bÖnh nμy. Kh¸ng thÓ nμy còng ®−îc truyÒn vμo s÷a ®Çu. Khi con vËt non bó s÷a ®Çu sÏ ®−îc b¶o vÖ ®èi víi bÖnh trong mét thêi gian vμi ba tuÇn tuæi ®Çu tiªn. Khi s÷a ®Çu hÕt t¸c dông kh¸ng bÖnh, ng−êi ta tiÕn hμnh tiªm phßng cho con non ®Ó t¹o miÔn dÞch chñ ®éng sau nμy. C©u hái 13: Ng−êi ch¨n nu«i cã ph¸t hiÖn ®−îc bÖnh cña vËt nu«i kh«ng vμ ph¶i lμm g× khi nghi cã bÖnh? Tr¶ lêi: Khi thÊy ®μn vËt nu«i nh− gia sóc, gia cÇm, t«m, c¸... cã nh÷ng dÊu hiÖu bÊt th−êng nh− bá ¨n, kÐm ¨n, ho¹t ®éng rèi lo¹n, n»m mét chç 16
hoÆc trªn c¬ thÓ thÊy cã biÓu hiÖn kh¶ nghi... th× ng−êi nu«i ph¶i chó ý theo dâi ®Ó t×m ra nguyªn nh©n. NÕu cã c¸n bé thó y th× nhê chÈn ®o¸n. NÕu kh«ng cã th× ph¶i xem con vËt cã bÞ sèt (nhiÖt ®é c¬ thÓ t¨ng cao trªn 10C so víi b×nh th−êng, da nãng, mòi kh«...), Øa ch¶y hay t¸o bãn, ho nhiÒu, thë khã kh«ng? BÖnh l©y tõ con nμy sang con kh¸c hay ®ång lo¹t cïng bÞ m¾c. Sau ®ã tæng hîp l¹i ®em so s¸nh víi c¸c tμi liÖu hiÖn cã ®Ó ®−a ra gi¶ thuyÕt vÒ bÖnh ®Ó cã ngay biÖn ph¸p c¸ch ly hoÆc ®èi phã ban ®Çu. Cã tr−êng hîp bÖnh ®iÓn h×nh dÔ ph©n biÖt nh− lë måm long mãng, cã tr−êng hîp ph¶i nhê c¸n bé chuyªn m«n cã kinh nghiÖm hoÆc cã sù hç trî cña phßng thÝ nghiÖm míi t×m ra bÖnh. ViÖc dïng thuèc ph¶i rÊt thËn träng, theo ®óng h−íng dÉn vμ tèt nhÊt nªn dïng thö ë mét vμi con vËt ®Ó rót kinh nghiÖm, tr¸nh dïng bõa b·i, å ¹t, thiÕu tÝnh to¸n dÔ g©y hËu qu¶ xÊu. 17
NH÷NG BÖNH CHUNG CHO NHIÒU LOμI VËT NU¤I C©u hái 14: BÖnh lë måm long mãng cã triÖu chøng g×? phßng trÞ ra sao? Tr¶ lêi: §©y lμ bÖnh truyÒn nhiÔm l©y lan m¹nh do virus g©y ra. BÖnh x¶y ra ë nhiÒu loμi gia sóc cã mãng guèc ch½n (2, 4 mãng) nh− tr©u, bß, dª, cõu, h−¬u, nai, lîn,... cßn ngùa vμ chã mÌo, gia cÇm kh«ng m¾c bÖnh. TriÖu chøng cña bÖnh: - Tr©u, bß: ñ bÖnh 2-5 ngμy. §Çu tiªn sèt cao 40-420C, ñ rò, kÐm ¨n. Bß s÷a th× gi¶m tiÕt s÷a m¹nh. Khi gi¶m sèt, mäc c¸c môn n−íc ë l−ìi, lîi, niªm m¹c vïng miÖng. Sau 2-3 ngμy, môn n−íc vì ra, cã n−íc mμu vμng trong, kh«ng cã mñ, t¹o thμnh vÕt loÐt n«ng cã bê. Con vËt ch¶y nhiÒu n−íc d·i, lu«n chÐp miÖng, n−íc d·i cã bät sïi tr¾ng nh− bät bia ch¶y lßng thßng xuèng ®Êt. Môn n−íc mäc ë vμnh kÏ mãng ch©n lμm con vËt quÌ, khã ®i l¹i hay quay ®Çu vÒ phÝa sau, ch©n sau ®¸ lªn bông... NÕu cã dÝnh ph©n, bïn ®Êt th× mãng bÞ nhiÔm trïng, cã thÓ cã dßi, mãng thèi vμ bÞ long ra. 18
Tû lÖ tr©u, bß lë måm long mãng rÊt Ýt, nh−ng tû lÖ nμy ë lîn l¹i kh¸ cao. Môn cßn mäc ë bÇu vó, nóm vó con vËt c¸i tr−ëng thμnh g©y viªm vó, háng s÷a, nÆng th× háng bÇu vó. Bª, nghÐ ®ang thêi kú bó s÷a mÑ cã tû lÖ chÕt ®Õn 50% v× miÖng bÞ viªm kh«ng bó ®−îc s÷a mÑ vμ con mÑ bÞ viªm vó ®au còng kh«ng cho con bó. Tr©u, bß tr−ëng thμnh bÞ bÖnh l©y lan rÊt nhanh, chØ trong vμi ngμy hoÆc mét vμi tuÇn lμ ®· lan ra c¶ ®μn, nhiÒu x·, huyÖn nh−ng tû lÖ chÕt chØ kho¶ng 1-2%. §èi víi vïng mμ dùa vμo søc kÐo tr©u, bß ®Ó s¶n xuÊt lóa, nÕu dÞch x¶y ra ®óng thêi vô cÇn søc cμy, søc kÐo th× sÏ lμm lì thêi vô gieo trång, lμm gi¶m n¨ng suÊt c©y trång. NÕu cho tr©u, bß nghØ ng¬i vμ ch¨m sãc, ch÷a trÞ tèt th× sau 10-15 ngμy lμ tr©u, bß khoÎ m¹nh nh−ng vÉn mang trïng vμ gieo r¾c mÇm bÖnh hμng th¸ng. - Lîn lë måm long mãng rÊt phæ biÕn. Lîn con chÕt nhiÒu do thiÕu s÷a, viªm d¹ dμy, ruét vμ c¬ tim cÊp tÝnh. - Dª, cõu: bÖnh nh− ë tr©u bß, râ nhÊt ë vïng kÏ mãng. C¸ch ®iÒu trÞ: - C¸ch ly con vËt èm, vÖ sinh khö trïng chuång nu«i. - Nãi chung kh«ng dïng kh¸ng sinh v× kh«ng diÖt ®−îc virus vμ rÊt tèn kÐm. Tèt nhÊt lμ ch÷a 19