Giảm chi phí trung gian là biện pháp quan trọng để thực hiện mục tiêu phát triển kinh tế bền vững

gi¶m chi phÝ trung gian lμ biÖn ph¸p quan träng<br /> ®Ó thùc hiÖn môc tiªu ph¸t triÓn kinh tÕ bÒn v÷ng<br /> GS.TS. Ph¹m Ngäc KiÓm<br /> <br /> Trong nh÷ng n¨m qua tèc ®é t¨ng (xÐt cho ®¬n vÞ s¶n xuÊt kinh doanh hoÆc<br /> tr−ëng gi¸ trÞ t¨ng thªm (VA) chËm h¬n tèc trªn gi¸c ®é ngµnh hoÆc nhãm ngµnh kinh<br /> ®é t¨ng tr−ëng cña gi¸ trÞ s¶n xuÊt (GO). Sù tÕ) hoÆc GDP (xÐt trªn gi¸c ®é toµn bé nÒn<br /> t¨ng tr−ëng nh− vËy cña nÒn kinh tÕ quèc kinh tÕ quèc d©n). Nãi c¸ch kh¸c, khi nãi<br /> d©n phÇn nµo nãi lªn hiÖu qu¶ s¶n xuÊt cña t¨ng tr−ëng kinh tÕ lµ nãi gi¸ trÞ t¨ng thªm ®·<br /> x· héi bÞ suy gi¶m ®ång thêi còng thÓ hiÖn t¨ng lªn bao nhiªu phÇn tr¨m so víi kú tr−íc<br /> mét trong sè rÊt nhiÒu yÕu tè g©y ra sù t¨ng hoÆc so víi kÕ ho¹ch.<br /> tr−ëng kinh tÕ kh«ng bÒn v÷ng. Trong bµi<br /> Gi¸ trÞ t¨ng thªm ®−îc tÝnh b»ng c«ng<br /> b¸o nµy chóng t«i muèn nªu lªn thùc tr¹ng<br /> thøc VA = GO - IC<br /> cña sù c¸ch biÖt vµ mét sè gi¶i ph¸p cÇn<br /> thiÕt ®Ó gi¶m bëi sù c¸ch biÖt vÒ nhÞp ®é Trong ®ã: GO lµ gi¸ trÞ s¶n xuÊt vµ IC lµ<br /> t¨ng tr−ëng cña 2 chØ tiªu nµy trong c«ng chi phÝ trung gian<br /> nghiÖp ViÖt Nam, v× ®©y lµ lÜnh vùc cã tèc ®é Gi¸ trÞ t¨ng thªm phô thuéc thuËn vµo<br /> t¨ng tr−ëng nhanh vµ sö dông nhiÒu nguån GO vµ nghÞch víi IC. Do ®ã, gi¶m chi phÝ<br /> tµi nguyªn kh«ng thÓ t¸i t¹o ®ù¬c. Sù ph¸t trung gian lµ mét biÖn ph¸p cùc kú quan<br /> triÓn bÒn v÷ng cña ngµnh c«ng nghiÖp sÏ träng ®Ó n©ng cao hiÖu qu¶ s¶n xuÊt cña x·<br /> gãp phÇn tÝch cùc kh«ng chØ vµo sù ph¸t héi ®ång thêi ®¶m b¶o cho sù t¨ng tr−ëng<br /> triÓn bÒn v÷ng cña toµn bé nÒn kinh tÕ quèc kinh tÕ.<br /> d©n mµ cßn lµ c¬ së ®Ó ph¸t triÓn bÒn v÷ng<br /> S¶n xuÊt c«ng nghiÖp cña n−íc ta trong<br /> cña lÜnh vùc x· héi vµ m«i tr−êng.<br /> nh÷ng n¨m qua diÔn ra t×nh tr¹ng cã tÝnh quy<br /> Khi nãi ®Õn t¨ng tr−ëng kinh tÕ, theo luËt kh«ng theo mong muèn cña c¸c nhµ<br /> quan ®iÓm cña chóng t«i, chØ ®Ò cËp tíi sù qu¶n lý.<br /> t¨ng lªn cña phÇn gi¸ trÞ míi s¸ng t¹o VA<br /> <br /> <br /> Sù mong muèn Thùc tÕ diÔn ra<br /> Tèc ®é t¨ng tr−ëng cña GO > Tèc ®é t¨ng Tèc ®é t¨ng tr−ëng cña GO < Tèc ®é<br /> tr−ëng cña IC t¨ng tr−ëng cña IC<br /> Tèc ®é t¨ng tr−ëng cña GO < Tèc ®é t¨ng Tèc ®é t¨ng tr−ëng cña GO > Tèc ®é<br /> tr−ëng cña VA t¨ng tr−ëng cña VA<br /> <br /> <br /> §Ó minh chøng cho nhËn ®Þnh trªn ta quan s¸t th«ng tin trong biÓu 01.<br /> <br /> <br /> <br /> <br /> Th«ng tin Khoa häc Thèng kª sè 2/2005 - Trang 5<br />  BiÓu 01. Tèc ®é t¨ng tr−ëng vµ tû träng cña GO; VA; IC qua c¸c n¨m<br /> cña ngµnh c«ng khai th¸c má<br /> Tèc ®é t¨ng tr−ëng so víi % VA % IC<br /> GO (tû IC (tû VA (tû<br /> N¨m n¨m tr−íc trong trong<br /> ®ång) ®ång) ®ång)<br /> GO IC VA GO GO<br /> A 1 2 3 4 5 6 7 8<br /> <br /> 1995 13919,7 3574,7 10345 74,32 25,68<br /> 2000 27334,6 8904,6 18430 96,37 149,10 78,15 67,42 32,58<br /> 2001 29097,2 9912,2 19185 6,45 11,32 4,10 65,93 34,07<br /> 2002 30326,4 10930,4 19396 4,22 10,27 1,10 63,96 36,04<br /> 2003 33002,4 12483,4 20519 8,82 14,21 5,79 62,17 37,83<br /> Nguån: Niªn gi¸m thèng kª 2003 (3)<br /> <br /> (trong tÊt c¶ c¸c biÓu: cét 4, 5, 6 cña n¨m 2000 lµ so víi n¨m 1995; sè liÖu n¨m 2003 lµ sè s¬ bé)<br /> <br /> TÊt c¶ c¸c th«ng tin tÝnh to¸n trong bµi má kh¸c. §©y lµ ngµnh cã tû träng IC thÊp<br /> nµy ®Òu tÝnh theo gi¸ so s¸nh 1994. Së dÜ nhÊt vµ t−¬ng øng víi nã lµ tû träng VA trong<br /> chóng t«i kh«ng sö dông gi¸ thùc tÕ v× kh«ng GO lµ cao nhÊt trong c¸c ngµnh c«ng<br /> cã th«ng tin vÒ GO c«ng nghiÖp tÝnh theo gi¸ nghiÖp ë n−íc ta hiÖn nay. Chi phÝ trung gian<br /> thùc tÕ n¨m 2003. cña ngµnh nµy t¨ng lªn qu¸ nhanh (cét 5).<br /> Tèc ®é t¨ng tr−ëng cña IC lín h¬n tèc ®é<br /> Ngµnh c«ng nghiÖp khai th¸c má gåm<br /> t¨ng tr−ëng cña GO tõ 1,5 lÇn n¨m 1995 lªn<br /> khai th¸c than; dÇu th« vµ khÝ tù nhiªn; khai<br /> gÇn 2,5 lÇn n¨m 2002.<br /> th¸c quÆng kim lo¹i; khai th¸c ®¸ vµ c¸c lo¹i<br /> <br /> BiÓu 02. So s¸nh tèc ®« t¨ng cña GO vµ IC ngµnh c«ng nghiÖp khai th¸c<br /> §¬n vÞ: %<br /> Tèc ®é t¨ng tr−ëng Tèc ®é t¨ng tr−ëng So s¸nh tèc ®é t¨ng<br /> N¨m<br /> cña GO cña IC cña IC víi GO<br /> 1995<br /> 2000 96,37 149,10 154,72<br /> 2001 6,45 11,32 175,50<br /> 2002 4,22 10,27 243,36<br /> 2003 8,82 14,21 161,11<br /> Nguån: Niªn gi¸m thèng kª 2003 (3)<br /> <br /> Do ®ã, tû träng chi phÝ trung gian chiÕm ®Õn kÕt côc tÊt yÕu lµ phÇn gi¸ trÞ t¨ng thªm<br /> trong GO tõ 25,68 % n¨m 1995 ®· t¨ng lªn bÞ suy gi¶m tõ 74,32% n¨m 1995 xuèng cßn<br /> tíi 37,83% vµo n¨m 2003. §iÒu nµy ®· dÉn 62,17% vµo n¨m 2003.<br /> <br /> <br /> Trang 6 - Th«ng tin Khoa häc Thèng kª sè 2/2005<br />  Ngµnh c«ng nghiÖp chÕ biÕn hiÖn nay ¶nh h−ëng rÊt nhiÒu tíi sù biÕn ®éng<br /> chiÕm kho¶ng 81% vÒ gi¸ trÞ s¶n xuÊt vµ chung cña toµn bé khu vùc c«ng nghiÖp.<br /> kho¶ng 70% gi¸ trÞ t¨ng thªm trong toµn Nh×n chung, c«ng nghiÖp chÕ biÕn cña ViÖt<br /> bé lÜnh vùc c«ng nghiÖp ViÖt Nam. ChÝnh v× Nam n»m trong t×nh tr¹ng lÊy c«ng lµm l·i,<br /> chiÕm tû träng lín nh− vËy nªn bÊt kú mét mµ tiÒn c«ng ë ®©y còng qu¸ rÎ so víi c¸c<br /> sù thay ®æi nµo ®ã trong ngµnh nµy ®Òu n−íc.<br /> <br /> BiÓu 03. Tèc ®é t¨ng tr−ëng vµ tû träng cña GO; VA; IC qua c¸c n¨m<br /> cña ngµnh c«ng chÕ biÕn<br /> <br /> Tèc ®é t¨ng tr−ëng so víi % VA % IC<br /> GO (tû IC (tû VA (tû<br /> N¨m n¨m tr−íc trong trong<br /> ®ång) ®ång) ®ång)<br /> GO IC VA GO GO<br /> 1995 83260,5 53029,5 30231 36,31 63,69<br /> <br /> 2000 158098 106606 51492 89,88 101,03 70,33 32,57 67,43<br /> <br /> 2001 183542 126207 57335 16,09 18,39 11,35 31,24 68,76<br /> <br /> 2002 213697 149714 63983 16,43 18,63 11,60 29,94 70,06<br /> <br /> 2003 250126 178814 71312 17,05 19,44 11,45 28,51 71,49<br /> Nguån: Niªn gi¸m thèng kª 2003 (3)<br /> <br /> Víi c«ng nghiÖp chÕ biÕn th× tèc ®é ®é t¨ng tr−ëng cña GO vµ IC nhá h¬n nhiÒu<br /> t¨ng cña IC vÉn lín h¬n tèc ®é t¨ng cña GO. so víi ngµnh c«ng nghiÖp khai th¸c.<br /> Bëi thÕ ®· ®−a ®Õn tèc ®é t¨ng cña VA nhá Biªn ®é chªnh lÖch gi÷a 2 chØ tiªu nµy<br /> h¬n tèc ®é t¨ng GO. Sù chªnh lÖch gi÷a tèc cña c«ng nghiÖp chÕ biÕn chØ n»m trong<br /> kho¶ng 13 -14%.<br /> <br /> <br /> BiÓu 04. So s¸nh tèc ®é t¨ng tr−ëng cña GO vµ IC ngµnh c«ng nghiÖp chÕ biÕn<br /> Tèc ®é t¨ng tr−ëng Tèc ®é t¨ng tr−ëng So s¸nh tèc ®é t¨ng<br /> N¨m<br /> cña GO cña IC cña IC víi GO<br /> 1995<br /> 2000 89,88 101,00 112,37<br /> 2001 16,09 18,39 114,29<br /> 2002 16,43 18,63 113,39<br /> 2003 17,05 19,44 114,02<br /> Nguån: Niªn gi¸m thèng kª 2003 (3)<br /> <br /> <br /> <br /> <br /> Th«ng tin Khoa häc Thèng kª sè 2/2005 - Trang 7<br />  Tõ tÝnh to¸n trªn cho thÊy: §èi víi ngµnh c«ng nghiÖp s¶n xuÊt,<br /> Mét lµ, tèc ®é t¨ng tr−ëng cña phÇn gi¸ ph©n phèi ®iÖn n−íc, ®iÖn vµ khÝ ®èt còng<br /> trÞ míi s¸ng t¹o (VA) t¨ng lªn chËm h¬n GO. diÔn ra t−¬ng tù nh− 2 ngµnh c«ng nghiÖp<br /> §iÒu ®ã còng cã nghÜa lµ hiÖu qu¶ s¶n xuÊt trªn: tèc ®é t¨ng tr−ëng cña GO chËm h¬n<br /> cña c«ng nghiÖp chÕ biÕn ch−a ®−îc c¶i tèc ®é t¨ng tr−ëng cña IC. Do ®ã, tû träng<br /> thiÖn, thËm chÝ cßn suy gi¶m nhÑ. cña VA trong GO gi¶m tõ 54,63% n¨m<br /> Hai lµ, tû träng phÇn gi¸ trÞ t¨ng thªm 1995 xuèng cßn 44,99% vµo n¨m 2003<br /> cña ngµnh c«ng nghiÖp chÕ biÕn ë n−íc ta (dßng 5, biÓu 05). Theo chóng t«i, sù suy<br /> qu¸ nhá trong GO. Qua ®ã thÓ hiÖn c«ng gi¶m nh− vËy lµ qu¸ nhanh, trung b×nh 1<br /> nghiÖp chÕ biÕn cßn mang nÆng tÝnh chÊt n¨m gi¶m 1%.<br /> gia c«ng, lµm thuª.<br /> <br /> <br /> BiÓu 05. T×nh h×nh ph¸t triÓn cña mét sè chØ tiªu chñ yÕu cña ngµnh c«ng nghiÖp s¶n<br /> xuÊt, ph©n phèi ®iÖn, khÝ ®èt vµ n−íc cña ViÖt Nam trong nh÷ng n¨m qua<br /> §ơn vị tÝnh: %<br /> <br /> N¨m 1995 2000 2001 2002 2003<br /> A 1 2 3 4 5<br /> 1. Tèc ®é t¨ng tr−ëng GO 108,10 14,04 16,09 16,36<br /> 2. Tèc ®é t¨ng tr−ëng IC 133,30 14,85 20,54 20,37<br /> 3. Tèc ®é t¨ng tr−ëng VA 87,26 13,19 11,42 11,80<br /> 4. % IC trong GO 45,37 50,85 51,22 53,18 55,01<br /> 5. % VA trong GO 54,63 49,15 48,78 46,82 44,99<br /> Nguån: Niªn gi¸m thèng kª 2003 (3)<br /> <br /> <br /> Tõ nh÷ng ph©n tÝch trªn cho thÊy: tr−ëng nhanh vµ æn ®Þnh trªn c¬ së n©ng cao<br /> kh«ng ngõng tÝnh hiÖu qu¶, sö dông tiÕt<br /> 1. Chi phÝ trung gian t¨ng lªn th−êng<br /> kiÖm tµi nguyªn thiªn nhiªn vµ c¶i thiÖn m«i<br /> xuyªn qua c¸c n¨m diÔn ra ë c¶ 3 ngµnh<br /> tr−êng,…<br /> c«ng nghiÖp cÊp 1. §©y lµ dÊu hiÖu cña qu¸<br /> tr×nh s¶n xuÊt kÐm hiÖu qu¶.<br /> 3. C«ng nghiÖp lµ lÜnh vùc sö dông<br /> 2. Sù gia t¨ng cña chi phÝ trung gian thÓ nhiÒu tµi nguyªn kh«ng thÓ t¸i t¹o ®−îc. NÕu<br /> hiÖn sö dông l·ng phÝ vËt t− s¶n xuÊt. Bëi v× sö dông kÐm hiÖu qu¶ th× trong t−¬ng lai sÏ<br /> ph¶i chi ra ngµy mét nhiÒu h¬n chi phÝ vËt kh«ng cßn nguyªn liÖu ®Ó phôc vô cho s¶n<br /> chÊt vµ dÞch vô ®Ó lµm ra mét ®¬n vÞ s¶n xuÊt. V× thÕ tiÕt kiÖm nguyªn liÖu kh«ng cã<br /> phÈm. NÕu t×nh tr¹ng nµy cø t¸i diÔn sÏ ph¸<br /> kh¶ n¨ng t¸i t¹o lµ ®iÒu v« cïng quan träng<br /> vì tÝnh bÒn v÷ng cña s¶n xuÊt. Nh− trªn ®·<br /> ®Ó ®¶m b¶o cho sù ph¸t triÓn bÒn v÷ng<br /> nªu tinh thÇn c¬ b¶n cña 5 môc tiªu ph¸t<br /> trong t−¬ng lai<br /> triÓn bÒn v÷ng vÒ kinh tÕ lµ ph¶i duy tr× t¨ng<br /> <br /> Trang 8 - Th«ng tin Khoa häc Thèng kª sè 2/2005<br />  Tμi liÖu tham kh¶o 3. Tæng côc Thèng kª, Niªn gi¸m thèng kª.<br /> NXB Thèng kª. Hµ Néi, 2004<br /> 1. Minh Anh: Ph¸t triÓn bÒn v÷ng cÇn cã sù 4. Thêi b¸o kinh tÕ ViÖt Nam sè 187;199;<br /> tham gia cña c¶ céng ®ång; §Çu t− sè 151- 2004 212; 221; 223 n¨m 2004<br /> 2. Phan V¨n Kh¶i: §Æc biÖt quan t©m ®Õn 5. V¨n kiÖn §¹i héi ®¹i biÓu toµn quèc lÇn<br /> chÊt l−îng t¨ng tr−ëng, ®¶m b¶o cho nÒn kinh tÕ thø IX §¶ng céng s¶n ViÖt Nam. NXB ChÝnh trÞ<br /> ph¸t triÓn bÒn v÷ng - Hµ Néi míi 27- 12-2004 quèc gia; Hµ Néi, 2001<br /> <br /> <br /> <br /> <br /> øng dông håi qui logistic nghiªn cøu…. (tiÕp theo trang 25)<br /> <br /> <br /> ch−¬ng tr×nh ph¸t triÓn c¬ së h¹ tÇng cho (2) D©n téc ®−îc ph©n thμnh nhãm d©n téc<br /> c¸c vïng s©u vïng xa ®Æc biÖt khã kh¨n. Kinh vμ nhãm c¸c d©n téc kh¸c do ng−êi Kinh<br /> chiÕm ®¹i bé phËn (86,3 % - Tæng §iÒu tra d©n<br /> D©n sè trÎ lµ d©n téc thiÓu sè n«ng th«n<br /> sè 1999) d©n sè ViÖt nam. Sè c¸c d©n téc cßn l¹i<br /> cã tû lÖ biÕt ®äc biÕt viÕt qu¸ thÊp (vÝ dô: Lµo<br /> (bao gåm trªn 50 d©n téc) chØ chiÕm cã 13,5%<br /> Cai: 49,3%, Lai Ch©u: 38,6%, Qu¶ng TrÞ:<br /> d©n sè.<br /> 45,0%; Qu¶ng Ng·i: 56%; Gia Lai: 51,7%;<br /> L©m §ång: 68,3%; Ninh ThuËn: 52%) cho Tµi liÖu tham kh¶o:<br /> thÊy cã thÓ do ®ång bµo d©n téc thiÓu sè<br /> 1. D÷ liÖu vµ kÕt qu¶ ®iÒu tra mÉu 3% Tæng<br /> th−êng sèng thµnh c¸c bu«n b¶n vµ hä giao<br /> ®iÒu tra D©n sè vµ Nhµ ë 1/4/1999. Trung t©m<br /> tiÕp víi nhau b»ng tiÕng d©n téc cho nªn<br /> tÝnh to¸n Thèng kª Trung −¬ng, version 1.0,<br /> mÆc dï ®· ®i häc tiÕng phæ th«ng nh−ng do<br /> 8/2000.<br /> Ýt cã ®iÒu kiÖn ®äc s¸ch b¸o nªn l¹i thµnh<br /> mï ch÷ trë l¹i. §Ó gióp cho ®ång bµo c¸c 2. Applied Logistic Regression, David W<br /> d©n téc ë nh÷ng vïng nµy biÕt ®äc biÕt viÕt Hosmer & Stanley Lemeshow, second Edittion.<br /> bÒn v÷ng, Bé Gi¸o dôc vµ §µo t¹o nªn ph¸t John Wiley & Sons, Inc<br /> triÓn m¹nh mÏ c¸c ch−¬ng tr×nh d¹y tiÕng 3. Literacy in Vietnam-an Atlas, Tram Phan,<br /> d©n téc kÕt hîp víi tiÕng phæ th«ng cã kÕt<br /> Ayse Bilgin, Ann Eyland, Pamela Shaw, 2004.<br /> hîp ph¸t hµnh c¸c tµi liÖu thiÕt thùc víi ®êi<br /> http://www.stat.mq.edu.au/research/res_paper.htm<br /> sèng cña ®ång bµo viÕt b»ng tiÕng d©n téc<br /> vµ b»ng tiÕng phæ th«ng 4. Education for all in Vietnam (1990-2000),<br /> Ph¹m Minh H¹c, National Committee Literacy,<br /> (1) Tuæi 35 ®−îc chän lμm ®iÓm c¾t bëi v×<br /> Hanoi-2000.<br /> chiÕn dÞch xo¸ n¹n mï ch÷ hiÖn nay nh»m vμo<br /> c¸c ®èi t−îng cã ®é tuæi tõ 15-35 tuæi 5. KÕt qu¶ ®iÒu tra møc sèng hé gia ®×nh<br /> n¨m 2002, Nhµ xuÊt b¶n Thèng kª, 2002<br /> <br /> <br /> <br /> <br /> Th«ng tin Khoa häc Thèng kª sè 2/2005 - Trang 9<br />