Giáo án Hóa học 11 bài 9: Axit nitric và muối nitrat

Hoạt động của giáo viên

Hoạt động của học sinh

Nội dung ghi bảng

Hoạt động 1 Cấu tạo phân tử

Từ công thức phân tử yêu cầu học sinh viết công thức cấu tạo.

Xác định số oxi hoá của nitơ trong phân tử axit nitric.

Hoạt động 2 Tính chất vật lí

Gv cho học sinh quan sát lọ chứa axit nitric. Yêu cầu học sinh cho biết màu sắc, trạng thái.

Yêu cầu học sinh bổ sung thêm một số thông tin.

Vì sao axit nitric có màu vàng ?

Hoạt động 3 Tính chất hoá học

Từ cấu tạo hãy dự đoán tính chất hoá học của phân tử HNO₃ ?

 Hoạt động 4 Tính axit

Yêu cầu học sinh nhắc lại các phản ứng cơ bản của một axit.

Đối với axit nitric tác dụng với kim loại khác với các axit khác.

GV làm thí nghiệm biểu diễn

Axit nitric phản ứng với NaOH, CaCO₃, MgO.

Yêu cầu học sinh viết phản ứng và phương trình ion rút gọn.

Hoạt động 5 Tính oxi hoá

GV làm thí nghiệm biểu diễn Cu + HNO₃ đặc.

Yêu cầu học sinh nhận xét tính oxi hoá của HNO₃.

Yêu cầu học sinh cho vài thí dụ khác.

Nhận xét tương tác của HNO₃ với kim loại.

HNO₃ đặc có thể oxi hoá với nhiều phi kim

Tác dụng với hợp chất

Tóm lại HNO₃ có những tính chất nào ?

Hoạt động 6 ứng dụng

HNO₃ có những ứng dụng nào ?

GV bổ sung thêm một số thông tin.

Axit nitric là chất lỏng không màu.

bốc khói trong không khí ẩm, d = 1,53 g/cm³.

Tan vô hạn trong nước.

Do axit nitric kém bền dễ phân huỷ thành NO₂ nên dung dịch có màu vàng.

Phân tử HNO₃ có tính axit và có tính oxi hoá.

- Tác dụng với chỉ thị, với bazơ, oxit bazơ, muối, kim loại trước H giải phóng H₂.

HNO₃ → H⁺ + NO₃^-

HNO₃ + NaOH → NaNO₃ + H₂O 

H⁺ + OH^- → H₂O

2HNO₃ + CaCO₃ → Ca(NO₃)₂ + H₂O + CO₂ 

H⁺ + CaCO₃ → Ca²⁺ + CO₂ + H₂O

2HNO₃ + MgO →

Mg(NO₃)₂ + H₂O

2H⁺ + MgO → Mg²⁺ + H₂O

Học sinh quan sát thí nghiệm.

Cu + 4HNO_{3 (đặc)} →

Cu(NO₃)₂ + 2NO₂ #+ 2H₂O

Cu + 4H⁺ + 2NO₃^- →Cu²⁺ + 2NO₂  + 2H₂O

3Cu + 8HNO_{3 (loãng)} → 

Cu(NO₃)₂ + 2NO + 4H₂O

3Cu + 8H⁺ + 2NO₃^- → 3Cu²⁺ + 2NO + 4H₂O 

Fe + 6HNO_{3 (đặc)}   

Fe(NO₃)₃ + 3NO₂ + 3H₂O

HNO₃ tác dụng với hầu hết các kim loại (trừ Au, Pt) oxi hoá kim loại đến mức cao nhất, không giải phóng hiđro.

Kim loại tác dụng với HNO₃ đặc nóng thì luôn giải phóng NO₂

Nếu HNO₃ loãng thì tạo thành NO, N₂O, NH₄NO₃.

HNO₃ đặc nguội thụ động với nhôm, sắt, crôm.

 6HNO_{3 (đặc)} +  S → 

H₂SO₄ + 6NO₂ + 2H₂O

 5HNO_{3 (đặc)} + P → 

H₃PO₄ +   5NO₂ + H₂O

HNO₃ đặc có thể oxi hoá nhiều hợp chất.

HNO₃ có tính axit mạnh và tính oxi hoá mạnh.

HNO₃ để sản xuất phân đạm, thuốc nổ, ....

A. AXIT NITRIC HNO₃

I. Cấu tạo phân tử

II. Tính chất vật lí

- Axit nitric là chất lỏng không màu, tan vô hạn trong nước.

III. Tính chất hoá học

Phân tử HNO₃ có tính axit và tính oxi hoá.

1. Tính axit

   HNO₃ → H⁺ + NO₃^-

- Làm quỳ tím hoá đỏ

- Tác dụng với bazơ

HNO₃ + NaOH → NaNO₃ + H₂O

- Tác dụng với oxit bazơ

2HNO₃ + MgO →

Mg(NO₃)₂ + H₂O

- Tác dụng với muối

2HNO₃ + CaCO₃ → Ca(NO₃)₂ + H₂O + CO₂ 

2. Tính oxi hoá

a. Tác dụng với kim loại

Thí dụ 1 đồng tác dụng với HNO₃ đặc

Cu + 4HNO_{3 (đặc)} →

Cu(NO₃)₂ + 2NO₂ #+ 2H₂O

Phương trình ion rút gọn

Cu + 4H⁺ + 2NO₃^- →Cu²⁺ + 2NO₂ # + 2H₂O

Thí dụ 2 đồng tác dụng với dung dịch HNO₃ loãng

3Cu + 8HNO_{3 (loãng)} → Cu(NO₃)₂ + 2NO + 4H₂O

Phương trình ion rút gọn

3Cu + 8H⁺ + 2NO₃^- → 3Cu²⁺ + 2NO + 4H₂O

- HNO₃ tác dụng với hầu hết các kim loại (trừ Au, Pt) oxi hoá kim loại đến mức cao nhất, không giải phóng hiđro.

- Kim loại tác dụng với HNO₃ đặc nóng thì luôn giải phóng NO₂

- Nếu HNO₃ loãng thì tạo thành N₂, NO, N₂O, NH₄NO₃.

- HNO₃ đặc nguội thụ động với nhôm, sắt, crôm.