Giáo án ngữ văn lớp 12 tuần 17: Ai đã đặt tên cho dòng sông

Chia sẻ: Le Minh | Ngày: | Loại File: DOC | Số trang:15

Thêm vào BST

Báo xấu

393
lượt xem 34
download

Download Vui lòng tải xuống để xem tài liệu đầy đủ

Giúp học sinh hiểu được tình yêu, niềm tự hào tha thiết, sâu lắng của tác giả dành cho dòng sông quê hương, cho xứ Huế thân yêu. Hiểu được đặc trưng của thể loại bút ký và đặc sắc nghệ thuật của bài ký. Kĩ năng : Tự nhận thức về tấm lòng trân trọng trước những giá trị văn hóa của đất nước...

Chủ đề:

Bình luận(0) Đăng nhập để gửi bình luận!

Lưu

Nội dung Text: Giáo án ngữ văn lớp 12 tuần 17: Ai đã đặt tên cho dòng sông

TUẦN: 17 . GIÁO ÁN NGỮ VĂN LỚP 12 Đọc văn: AI ĐÃ ĐẶT TÊN CHO DÒNG SÔNG? (Trích) -Hoàng Phủ Ngọc Tường- I. Mục tiêu cần đạt : + Kiến thức : Giúp học sinh hiểu được:Thấy được tình yêu, niềm tự hào tha thiết, sâu lắng của tác giả dành cho dòng sông quê hương, cho xứ Huế thân yêu. Hiểu được đặc trưng của thể loại bút ký và đặc sắc nghệ thuật của bài ký. + Kĩ năng : Tự nhận thức về tấm lòng trân trọng trước những giá trị văn hóa của đất nước, qua đó rút ra bài học về sự gắn bó của mỗi cá nhân với quê hương đất nước. + Thái độ : Phân tích, bình luận về cá tính sắc nét trong sự thể hiện vẻ đẹp của dòng sông ở hai tác phẩm của Nguyễn Tuân và Hoàng Phủ Ngọc Tường. B. Chuẩn bị : +GV : Soạn bài , chuẩn bị tư liệu giảng dạy SGK, SGV, Thiết kế bài học +HS chuẩn bị: đọc kĩ SGK và trả lời các câu hỏi trong phần hướng dẫn học bài. C.Phương tiện: SGK, SGV, Thiết kế bài học.
D. Phương pháp: - Tác phẩm thuộc thể loại bút kí, khi phân tích, cần chú ý đặc trưng thể loại. Trong đó, cảm xúc và suy tư của tác giả về đối tượng phản ánh là trọng tâm. - Kết hợp giữa đàm thoại và diễn giảng, phát vấn vè gợi ý giúp HS cảm nhận nét riêng của đối tượng phản ánh và nét riêng trong lối viết bút kí của tác giả. Vẻ đẹp thiên nhiên phong phú, đa dạng, huyền ảo, đầy chất thơ như đời sống, như tâm hồn con người xứ Huế qua hình tượng dòng sông Hương được diễn tả trong thể loại bút kí bởi cây bút uyên bác và tài hoa. E. Tiến trình tổ chức: 1. Ổn định lớp 2. Kiểm tra bài cũ: - Phân tích hình tượng con sông Đà. - Phân tích hình tượng người lái đò trong cuộc chiến với con sông Đà. - Qua bài tuỳ bút, em có nhận xét gì về tác giả Nguyễn Tuân? 3. Bài mới: HOẠT ĐỘNG THẦY VÀ YÊU CẦU CẦN ĐẠT
TRÒ HOẠT ĐỘNG 1: Tìm hiểu I. Tìm hiểu chung: chung. 1. Tác giả: ? Hãy nêu vài nét chính về tác - Hoàng Phủ Ngọc Tường là một trí thức yêu nước, có giả Hoàng Phủ Ngọc Tường vốn hiểu biết sâu rộng trên nhiều lĩnh vực. giúp ta hiểu sâu sắc hơn tác - Quê gốc ở Quảng Trị sống, học tập, trưởng thành và phẩm? gắn bó sâu sắc với Huế. - Chuyên viết thể loại bút ký. - Phong cách nghệ thuật: kết hợp nhuần nhuyễn giữa chất trí tuệ và tính trữ tình, giữa nghị luận sắc bén với suy tư đa chiều được tổng hợp từ vốn kiến thức phong ? Em hãy xác định thể loại của phú về triết học, văn hoá, lịch sử, địa lý... Tất cả được tác phẩm? thể hiện qua lối hành văn hướng nội, súc tích, mê đắm và tài hoa. ?Khi tìm hiểu một tác phẩm tuỳ bút, chúng ta cần nắm 2. Tác phẩm: những vấn đề chung nào? a. Thể loại: bút kí. GV kể huyền thoại tên dòng b. Tiêu đề: “Ai đã đặt tên cho dòng sông” → giàu chất sông ở phần cuối tác phẩm. thơ.
Bài tuỳ bút mang đậm phong c. Đề tài: Viết về sông Hương và xứ Huế. cách nghệ thuật viết ki của d. Nội dung: miêu tả vẻ đẹp của sông Hương từ nhiều Hoàng Phủ Ngọc Tường. góc độ như thiên nhiên văn hoá, lịch sử và nghệ thuật. ?Về đoạn trích, chúng ta nên 3. Đoạn trích: tìm hiểu những nội dung nào? a. Vị trí: đoạn trích thuộc phần đầu của tác phẩm. Tác ?Hãy xác định vị trí và nội giả xuôi theo sông Hương từ thượng nguồn đến cửa dung của đoạn trích? biển và trình bày những hiểu biết của mình về dòng ?Chia bố cục và xác định nội sông. dung của từng phần. b. Bố cục: - Đoạn 1: “Trong những dòng sông…dưới chân núi Kim Phụng”: Sông Hương vùng thượng nguồn là dòng HOẠT ĐỘNG 2: Đọc hiểu chảy có mỗi quan hệ sâu sắc với dãy Trường Sơn. văn bản. - Đoạn 2: Từ “Phải nhiều thế kỷ … quê hương xứ sở”: ? Sông Hương vùng thượng Sông Hương những mối quan hệ với kinh thành Huế. lưu được tác giả miêu tả như - Đoạn 3: “Hiển nhiên là sông Hương... cho dòng thế nào? Những hình ảnh, chi sông?”: Sông Hương trong mối quan hệ với lịch sử tiết, những liên tưởng và thủ dân tộc, với cuộc đời và thi ca. pháp nghệ thuật nào cho thấy II. Đọc - hiểu văn bản:
nét riêng trong lối viết kí của 1. Sông Hương vùng thượng nguồn- quan hệ sâu tác giả? sắc với dãy Trường Sơn: Tên gốc: “A Pàng”→ dòng Trong “ Sử thi buồn”, Hoàng sông tựa như “Đời người”, nó đã chở đầy phận người Phủ Ngọc Tường từng nói: từ thuở giọt địa chất sinh ra (Sử thi buồn) => cảm xúc “Trước khi về hội nhau ở ngã hướng nội. ba Tuần, cả hai nhánh nguồn - “rầm rộ giữa bóng cây đại ngàn, mãnh liệt qua của sông Hương đều đã rong những ghềnh thác, cuộn xoáy như cơn lốc vào những ruổi triền miên qua địa bàn đáy vực bí ẩn” → Sự mãnh liệt, hoang dại. sinh sống của người Cờ Tu - “dịu dàng và say đắm giữa những dặm dài chói lọi giữa rừng già. Trước khi là màu đỏ của hoa đỗ quyên rừng” (màu sắc rực rỡ)→ sông Hương của Huế, nó đã là Vẻ đẹp dịu dàng, say đắm. một dòng sông của dân tộc Cờ - “như một cô gái Di-gan phóng khoáng và man dại” Tu, mang cái tên gốc “Pô-ly-ê- (nhân hoá) , rừng già đã hun đúc một bản lĩnh gan dạ, điêng” là sông “A Pàng”. một tâm hồn tự do và trong sáng; cũng chính rừng già Nếu mải mê nhìn ngắm khuôn đã chế ngự sức mạnh bản năng để khi ra khỏi rừng, nó mặt kinh thành của dòng mang “một sắc đẹp dịu dàng và trí tuệ, trở thành người sông… mẹ phù sa”. Hé mở một phát hiện mới của =>Sông Hương là “một bản trường ca của rừng già” tác giả về vẻ đẹp của Sông với nhiều tiết tấu vừa hùng tráng, dữ dội. Nó mang vẻ
Hương: Người ta hay nghe tới đẹp của một sức sống vừa mãnh liệt, hoang dại; vừa dịu sông Hương gắn với Huế “dịu dàng, say đắm, đầy cá tính (nét riêng trong lối viết kí của dàng pha lẫn trầm tư”, êm đềm, tác giả). Đó cũng là tâm hồn sâu thẳm vừa sục sôi vừa trong trẻo nay lại biết tới phần đằm thắm của “thiếu nữ A Pàng”. dữ dội, mê hoặc, khó cưỡng của dòng sông. Chuyển: Kết thúc đoạn văn tác giả vừa giới thiệu trọn vẹn con sông với tâm hồn sâu thẳm của nó; vừa dẫn dắt, gợi mở sang đoạn tiếp theo sẽ miêu tả * Nghệ thuật: khuôn mặt kinh thành của dòng - Liên tưởng kì thú, xác đáng. sông. - Ngôn từ gợi cảm. -Sông Hương trong mối quan => Sức cuốn hút, hấp dẫn về một con sông mang linh hệ với kinh thành Huế: hồn, sự sống. + Quan hệ giữa sông Hương và 2. Sông Hương trong mối quan hệ với kinh thành có đô: “người tình mong đợi” Huế: “người tình mong đợi” =>hành trình về cố đô được a. Sông Hương chảy về đồng bằng và ngoại vi thành hình dung như “một cuộc tìm phố: “người con gái đẹp nằm ngủ mơ màng” được
kiếm có ý thức” một người tình “người tình mong đợi đến đánh thức”. trong mộng của người con gái. + Hành trình về xuôi tìm - Giữa cánh đồng Châu Hoá đầy hoa dại: sông Hương “người tình mong đợi”: là “cô gái đẹp nằm ngủ mơ màng”. ? Đoạn tả sông Hương chảy xuôi về đồng bằng và ngoại vi - Ra khỏi vùng núi: thành phố bộc lộ chất tài hoa + Xuôi về đồng bằng: Chuyển dòng liên tục, vòng giữa của tác giả như thế nào? Hiệu những khúc quanh đột ngột, uốn mình theo những quả thẩm mỹ của lối viết đó? đường cong thật mềm… vẽ một hình cung thật tròn về - Em hãy tìm câu nhận xét phía đông bắc, ôm lấy chân đồi Thiên Mụ → như nàng chung của tác giả về sông tiên được đánh thức, sông Hương bỗng bừng lên sức Hương chảy về đồng bằng và trẻ và niềm khao khát tuổi thanh xuân. ngoại vi thành phố? - Sông Hương giữa cánh đồng + Đến ngoại vi thành phố: sông Hương vẫn đi trong dư Châu Hoá như thế nào? vang của Trường Sơn… - Sông Hương ra khỏi vùng . Chân núi Ngọc Trản: sắc nước xanh thẳm… trôi đi núi? giữa hai dãy đồi sừng sững như thành quách. Từ sự đổi dòng liên tục cuả . Vọng Cảnh, Tam Thai, Lựu Bảo: dòng sông mềm như
dòng sông, các em có cảm tấm lụa… những mảng phản quang nhiều màu sắc trên nhận gì về sức sống và tâm hồn nền trời tây nam thành phố, “sớm xanh, trưa vàng, của nó? chiều tím”… giấc ngủ nghìn năm của vua chúa được - so sánh độc đáo, giàu sức gợi phong kín trong lòng những rừng thông u tịch và niềm => tả mặt nước phẳng lặng và kiêu hãnh âm u của những lăng tẩm đồ sộ lan toả khắp không gian bờ bãi u tịnh bằng một vùng thượng lưu. liên tưởng tới triết học, thơ cổ => Vẻ đẹp dịu dàng, khi thì kiêu hãnh, bừng sáng, tươi => nổi bật vẻ thâm nghiêm, tắn, trẻ trung ; khi thì trầm mặc như triết lí, như cổ thi. bao nhiêu thăng trầm lịch sử, * Nghệ thuật: bao nhiêu dời đổi của các triều - Kiến thức địa lí đã giúp tác giả miêu tả tỉ mỉ sông đại đã tạo thành trầm tích văn Hương với những khúc quanh và lưu vực của nó. hóa lặn vào vẻ đẹp ngàn năm - Kiến thức văn hoá, văn học tạo ấn tượng về vẻ đẹp trầm không suy xuyển của dòng mặc. nước > thấp thoáng hình ảnh - Quan sát tinh tế và ngôn từ phong phú tạo ra câu văn một “cái tôi” giàu suy tư. đầy màu sắc tạo hình và ấn tượng. Bộc lộ hết nét lịch lãm và tài - Bút pháp tả và kể kết hợp nhuần nhuyễn và tài hoa hoa trong lối hành văn của tác tạo ra sự phối cảnh kì thú mà hài hoà giữa sông Hương giả. với thiên nhiên xứ Huế. Chuyển: Thuỷ trình của sông
Hương chảy về đồng bằng và b. Sông Hương chảy vào thành phố: Sông Hương ngoại vi thành phố đã khép lại “tìm đúng đường về”. trong âm vang ngân nga của - Sông Hương vui tươi hẳn lên → gặp thành phố như tiếng chuông chùa Thiên Mụ đến với điểm hẹn tình yêu. và bát ngát tiếng gà và mở ra - chiếc cầu trắng của thành phố in ngần trên nền trời, một hành trình mới của sông nhỏ nhắn như những vành trăng non. Hương. - uốn một cánh ung rất nhẹ sang đến Cồn Hến, đường ? Khi chảy vào thành phố, cong làm cho dòng sông mềm hẳn đi, như một tiếng sông Hương có nét đặc trưng “vâng” không nói ra của tình yêu. gì? - Chảy lặng lờ như điệu slow tình cảm dành riêng cho - …tiếng vâng”: so sánh lạ, Huế. dùng tiếng “vâng” vốn trừu - ngập ngừng như muốn đi, muốn ở, chao nhẹ trên mặt tượng, e ấp, ngập ngừng, ý vị, nước như những vấn vương của một nỗi lòng. thiêng liêng trên bờ môi cô gái => Sông Hương êm dịu, mềm mại, chậm rãi, ngập đang yêu để tả hình dáng mềm ngừng như có “những vấn vương của một nỗi lòng” mại nơi cánh cung của dòng không nỡ rời xa thành phố. sông => cái nhìn tình tứ, thống nhất, đem lại cho người đọc - trăm nghìn ánh hoa đăng bồng bềnh vào những đêm những khoái cảm thẩm mĩ độc hội rằm thánh Bảy→ vẻ đẹp lộng lẫy.
đáo. - như sực nhớ một điều gì chưa kịp nói, nó đột ngột đổi • So sánh sông Hương với sông dòng, rẽ ngoặt sang hướng đông tây để gặp lại thành Xen của Paris, sông Đa-nuýp phố lần cuối … nỗi vương vấn cả một chút lẳng lơ kín của Bu-đa-pét > những tên đáo của tình yêu → phát hiện độc đáo. sông đã trở thành linh hồn của Tóm lại, sông Hương như một cô gái Huế tài hoa, dịu thủ đô các nước, thành biểu dàng mà sâu sắc; đa tình mà kín đáo; lẳng lơ nhưng rất tượng văn hóa của quốc gia > mực chung tình, khoé trang điểm mà không loè loẹt ngầm thể hiện lòng tự hào về như cô dâu Huế ngày xưa trong sắc áo điều lục. sông Hương và kinh thành * Nghệ thuật: Huế. (Liên hệ với Nguyễn Trãi - Hình ảnh ấn tượng, cảm nhận tinh tế, liên tưởng so trong “Bình Ngô đại cáo”: đặt sánh bất ngờ lí thú → tình yêu say đắm con sông đã các triều đại Việt Nam sánh làm cho ngòi bút tác giả thăng hoa. Đó là những nét ngang với các triều đại Trung bút dịu dàng, tình tứ, đắm đuối. Hoa) - Cảm nhận sông Hương với nhiều góc độ: con mắt hội Liên hệ: hoạ (sông Hương với những đường nét tinh tế làm nên - Con sông dùng dằng, con vẻ đẹp cổ kính của cố đô), cảm nhận âm nhạc (điệu sông không chảy. slow chậm rãi, sâu lắng, trữ tình; tiếng đàn của Kiều), Sông chảy vào lòng nên Huế cái nhìn đắm say của một trái tim đa tình (sông Hường rất sâu. (Thu là người tình dịu dàng và chung thuỷ).
Bồn) - Gió theo lối gió, mây đường mây Dòng nước buồn thiu hoa bắp lay. (Hàn Mặc Tử) - Hương giang ơi, dòng sông êm Qua tim ta vẫn ngày đêm tự tình (Tố Hữu) • Nền âm nhạc cổ điển Huế: “được sinh thành trên mặt nước của dòng sông này” > Sông Hương gắn với lịch sử âm nhạc lâu đồi của Huế, là cái nôi hình thành nền âm nhạc 3. Sông Hương trong mối quan hệ với lịch sử dân truyền thống > gợi nhắc đến tộc, với cuộc đời và thi ca:
sông Nile, sông Hắng, sông a. Với lịch sử dân tộc: Hoàng Hà – cũng là những cái - Dòng sông biên thuỳ xa xôi của đất nước các vua nôi hình thành những nền văn Hùng. hóa lớn trên thế giới > nhà văn - Dòng Linh Giang (dòng sông thiêng) trong sách Dư cảm nhận dòng sông ở góc độ địa chí của Nguyễn Trãi. văn hóa. - Dòng sông viễn châu đã chiến đấu oanh liệt bảo vệ biên ? Sông Hương trong mối quan giới phía nam của Tổ quốc Đại Việt qua những thế kỉ hệ vớí lịch sử dân tộc như thế trung đại. nào? - Nó vẻ vang soi bóng kinh thành Phú Xuân của người anh hùng Nguyễn Huệ. - Nó sống hết lịch sử bi tráng của thế kỉ XIX với máu của những cuộc khởi nghĩa. - Nó đi vào thời đại Cách mạng tháng Tám bằng những chiến công rung chuyển. => Sông Hương mang vẻ đẹp của một bản hùng ca ghi dấu những thế kỉ vinh quang từ thời vua Hùng dựng nước đến Cách mạng tháng Tám thàng công. ? Sông Hương có vai trò như thế nào trong thơ ca? b. Sông Hương với cuộc đời và thi ca:
- Với cuộc đời: GV:Chữ tài và chữ tâm của + Sông Hương là nhân chứng nhẫn nại và kiên cường Hoàng Phủ Ngọc Tường thể qua những thăng trầm của cuộc đời. hiện trong tác phẩm? + Khi nghe lời kêu gọi, nó biết cách tự hiến mình làm một chiến công, để rồi nó trở về với cuộc sống đời thường, làm một người con gái dịu dàng của đất nước → dòng sông mang vẻ đẹp giản dị mà khác thường. - Với thi ca: + “Dòng sông trắng – lá cây xanh” trong cái nhìn tinh HOẠT ĐỘNG 3: Tổng kết và tế của Tản Đà. củng cố. + Là vẻ đẹp hùng tráng “như kiến dựng trời xanh” Nét riêng trong nghệ thuật viết trong thơ Cao Bá Quát. kí của tác giả? + Nỗi quan hoài vạn cổ vạn cổ với bóng chiều bảng So sánh với nghệ thuật viết kí lảng trong thơ Bà Huyện Thanh Quan. Nguyễn Tuân: Nguyễn Tuân- tạng nóng, Hoàng Phủ Ngọc + Nó đột khởi thành sức mạnh phục sinh của tâm hồn Tường- tạng lạnh; Nguyễn trong thơ Tố Hữu. Tuân- tài hoa kêu bạc, Hoàng => Dòng sông “ không bao giờ tự lặp lại mình trong Phủ Ngọc Tường- tài hoa, sâu cảm hứng của các nghệ sĩ”.
lắng; Nguyễn Tuân là con sông III. Tổng kết: Đà “Chúng thuỷ giai đông tẩu, - Văn phong tao nhã, cảm xúc hướng nội tài hoa, cách Đà giang độc bắc lưu” thì cảm nhận tinh tế của một cây bút giàu trí tuệ, tổng hợp Hoàng Phủ Ngọc Tường là từ vốn hiểu biết sâu rộng đã làm nên sức hấp dẫn đặc biệt “Con sông dùng dằng, con của bài kí. sông không chảy. - Đoạn trích thể hiện vẻ đẹp của dòng sông Hương và Sông chảy vào lòng nên Huế xứ Huế. Qua đó, tác giả gởi gắm tình yêu và lòng tự rất sâu”. hào tha thiết về sông Hương, xứ Huế và cũng là cho Đoạn trích giáo dục em điều đất nước. gì? IV. Luyện tập: - Có tình cảm với Huế, trân Em tâm đắc nhất với đoạn văn nào trong bài bút kí? trọng và giữ gìn những cảnh Qua đoạn văn hãy phân tích những nét đặc sắc về ý sắc thiên nhiên tươi đẹp và tưởng, hình ảnh và ngôn ngữ của tác giả. những nét đẹp văn hoá truyền thống; tinh tế và nhạy cảm đối với cuộc sống xung quanh. Bài học rèn luyện cho em kĩ năng gì? – Kĩ năng đọc hiểu thể tuỳ bút theo đặc trưng thể
loại, vận dụng tri thức bài học để đọc và viết các văn bản tương đương. Củng cố - dặn dò: Sông Hương trong tâm cảm của chính tác giả. Chuẩn bị bài Đọc thêm: Những ngày đầu của nước Việt Nam mới.. F. Đánh giá - Rút kinh nghiệm;