Giáo trình Cờ vua: Phần 2

Chia sẻ: Codon_05 Codon_05 | Ngày: | Loại File: PDF | Số trang:111

Thêm vào BST

Báo xấu

338
lượt xem 96
download

Download Vui lòng tải xuống để xem tài liệu đầy đủ

Cùng tìm hiểu phương pháp tính toán trong cờ vua, các phương tiện bổ trợ cơ bản trong giảng dạy và huấn luyện cờ vua; lí luận và phương pháp trong giảng dạy huấn luyện cờ vua; phương pháp tổ chức thi đấu và trọng tài cờ vua được trình bày cụ thể trong "Giáo trình Cờ vua: Phần 2".

Chủ đề:

Bình luận(0) Đăng nhập để gửi bình luận!

Lưu

Nội dung Text: Giáo trình Cờ vua: Phần 2

Chương PHƯƠN Á P TÍNH T O Á N T R O N G CỜ VUA. CÁC PHƯƠNG TIỆN B Ổ TRỢ c ơ B Ả N TRONG GIẢNG DẠY VÀ HUÂN LUYỆN CỜ VUA 3.1. PHƯƠNG PHÁP TÍNH TOÁN TRONG C Ờ VUA 3.1.1. Khái n i ệ m , n g u y ê n tắc tính toán trong Cờ Vua 3.1.1.1. Khái niệm T h e o n g h ĩ a h ẹ p : "Tính toán" trong Cờ Vua là quá trình phân tích - tổng hợp tinh huống thi đấu, chắt lọc để thu nhận những gi là quan trọng nhất, vứt bỏ những điều gì không cần thiết, kiểm tra lại một cách có phê phán các kết quả Hình 185 trước đó. T h e o n g h ĩ a r ộ n g : "Tính toán" trong Cờ Vua là quá trình phân tích tổng hợp tình huống thi đấu trên cơ sở vận dụng chính xác các kiến thức và tri thức, nhằm đưa ra các quyết định chính xác và phù hợp trong việc xử lí các tình cò huống nảy sinh trong ván đấu. 3.1.1.2. Nguyên tắc tính toán Thông thường trong m ỗ i v á n đấu, Sơ đổ 5: Sơ đổ tính toán theo công thức nhánh đơn 187
các t ì n h h u ố n g n ả y s i n h đ ề u là k ế t q u ả của việc t í n h t o á n c á c t h ế b i ế n và l ự a c h ọ n n ư ớ c đ i t r ê n cơ sở t í n h t o á n c ủ a c á c đ ấ u t h ủ đ ể d ẫ n t ớ i t ì n h t h ế đ ó . M ộ t n g u y ê n t ắ c cơ b ả n m à c á c V Đ V C ò V u a p h ả i t u â n t h ủ t r o n g q u á t r ì n h t í n h t o á n các t h ế b i ế n là n g u y ê n tắc " n h á n h cây". V i ệ c sử dụng n g u y ê n tắc n à y p h ả i t u â n t h ủ các quy tắc sau: - Phân tích - đánh giá thế cờ (dựa vào các nhân tố của thế trận và các nguyên tắc phân tích - đánh giá). - Xác định đầy đủ các nước cờ dự bị của thế cờ, và sắp xếp chúng theo một trinh tự thống nhất, quy định trước (ví dụ: Hậu, Xe, Tượng, Mã, Tốt... hoặc cánh Vua, cánh Hậu, trung tâm). - Tính toán từ nước đầu tới nước đi cuối cùng của mỗi thế biến và không quay lại nữa. Sau đó kết luận cho các thế biến đó. - Tổng hợp các kết luận, chọn hướng và nước đi, tính lại một lần nữa thế biến lựa chọn và quyết định sử dụng. 3.1.2. Các dạng thức tính toán T í n h t o á n t r o n g Cò V u a t h ể h i ệ n t h ô n g qua ba d ạ n g thức: Nhánh đơn, n h á n h đ a v à n h á n h phức. 3.1.2.1. Nhánh đơn D ù n g đ ể t í n h t o á n cho n h ữ n g b i ế n t h ế n g ắ n , k h ô n g p h ứ c t ạ p , chỉ g ồ m t ừ h a i đ ế n b a n ư ớ c cờ d ự b ị . Ví dụ: T ì n h h u ố n g x u ấ t h i ệ n t r o n g v á n đ ấ u giữa P ê t r ô x i a n - Kureitric, 1976 (sơ đ ồ 5 - h ì n h 185). Sau 15 n ư ớ c đ i , v á n cờ x u ấ t h i ệ n t ì n h h u ố n g n h ư t r ê n , T r ắ n g đ ạ t được sự c h i ế n t h ắ n g n h ò t í n h t o á n c h í n h x á c m ộ t đ ò n p h ố i h ợ p không phức t ạ p : 16. M : e 4 H : e 4 17. T d 3 H b 4 + 18. H : b 4 M : b 4 19. T : h 7 + V h 8 20. T b l + ! V g 8 2 1 . X c 4 a 5 ( n ế u 2 1 . . . M c 6 22. T h 7 + V h 8 23. T c 2 + ! V g 8 24. X c h 4 g6 25. X h 8 + V g 7 26. X l h 7 + V f 6 27. X : f 8 ) 2 2 . T h 7 + V h 8 23. T f 5 + ! V g 8 2 4 . X c h 4 g 6 (24... f 6 25. Tg6!) 2 5 . X h 8 + V g 7 2 6 . Xlh7+ V f 6 2 7 . X : f 8 gỉ 2 8 . X h h 8 , v à Đ e n đ ầ u hàng. 3.1.2.2. Nhánh đa Dùng đế tính toán cho những thế cờ tương đối rõ ràng, song có thể 188
nay sinh nhiều biến thế ươi số lượng nước cờ dự bị cần tính tương đối ít. Ví dụ: T ì n h h u ố n g t r o n g v á n đ ấ u g i ữ a S v e x i c ố p - K u r e t r í c h (sơ đ ồ 6 - hình 186). Sau 11 n ư ớ c đ i v á n đ ấ u đ ã x u ấ t h i ệ n t ì n h h u ố n g n à y , s a u d i ễ n b i ế n 12. b a M c 3 13. H c 2 , x u ấ t h i ệ n 4 p h ư ơ n g á n : ì. 13... M : e 2 + 14. V h l T a 6 15. H b 2 v ớ i ư u t h ế t h u ộ c v ề T r ắ n g . l i . 13... M : d l 14. H : d l v ớ i ư u t h ế t h u ộ c v ề T r ắ n g . IU. 13... T : e 2 14. X d 2 T r ắ n g ư u t h ế . IV. 13... T a 6 14. H b 3 M : e 2 15. V h l X c 3 16. H a 4 M : c l 17. M : b 5 t h ế cò k h ô n g r õ r à n g , v ớ i t h ế t r ậ n phức t ạ p . Oi V co Cữ > co cô có cò T— Sơ đồ 6: Sơ đồ tính toán theo Hình 186 công thức nhánh đa 3.1.2.3. Nhánh phức L à d ạ n g t h ứ c d ù n g đ ể t í n h t o á n t r o n g n h ữ n g t r ư ờ n g h ợ p t h ế cò c ă n g t h ẳ n g , p h ứ c t ạ p , s ố l ư ợ n g q u â n t r ê n b à n cò n h i ề u , t h ư ờ n g l à v à o t h ờ i đ i ể m c u ố i g i a i đ o ạ n k h a i cuộc v à đ ầ u g i a i đ o ạ n t r u n g cuộc. Ví dụ: T ì n h h u ố n g trong v á n đ ấ u giữa C a p e n l ô - Côtốv, M a n t a - 1 9 7 6 (sơ đ ồ 7 - h ì n h 187). N h ì n v à o t h ế cờ c h ú n g t a t h ấ y , T r ắ n g có t h ể ă n h ơ n c h ấ t b ằ n g 1. X : f 6 V : f 6 v à 2. H : e 8 . . . T u y n h i ê n s a u n ư ớ c đ i n à y , l i ệ u T r ắ n g c ó d ẫ n đ ư ợ c t ớ i 189
một t h ế cờ c ó ư u t h ế cho mình hay k h ô n g , đòi h ỏ i c h ú n g ta p h ả i t í n h toán kĩ l ư ờ n g c á c p h ư ơ n g á n có t h ể n ả y s i n h . Sau 1. X f 6 V f 6 2. H e 8 b e 3. H f ô + c á c p h ư ơ n g á n c ầ n t í n h l à : ì. 3 . . . V g 5 v à TI. 3... un. ì. 3 . . . V g 5 4. h 4 + , v à c á c t h ê b i ế n n ả y sinh cần p h ả i t í n h t o á n là: ai. 4...Vh4 bi. Vg4 Hình 187 c/. V h 5 a/. 4... V h 4 5. H h 6 + V g 4 6. M d 3 H f 7 7. H h 3 + V g 5 8. H e 3 + V h 5 9. M c 5 + de 10. bo t. bỉ. 4... V g 4 5. H f 6 h 6 6. M d 3 , v à T r ắ n g c h i ế u h ế t t r o n g n h ữ n g n ư ớ c đi tới. c/. 4... V h 5 5. H f 6 h 6 6. M d 3 cb 7. g4 + ! V g 4 8. H f 2 + V f 5 9. H f 3 + V h 4 10. H g 4 #. l i . 3... H f 7 ! 4. H d 6 + V g 7 , đ ế n đ â y n ả y s i n h h a i p h ư ơ n g á n sau: a/. 5. H c 5 + cồ 6. H c 2 H f 4 ! + . b/. 5. H e 5 + H f 6 6. H f 6 V f 6 v à b â y g i ò T r ắ n g l ạ i c ó h a i k h ả n ă n g c h ơ i t i ế p theo n h ư sau: b i / . 7. be X c 3 8. M e 2 X e 2 9. M g 3 V e 5 + . b2/. 7. e5 + V e 5 8. M d 3 + V d 4 ! + . Q u a v i ệ c sử d ụ n g c ô n g t h ứ c t í n h t o á n cho t h ấ y , v i ệ c T r ắ n g b ắ t h ơ n c h ấ t s a u n ư ớ c đ i 1. X f 6 đ ã d ẫ n t ớ i m ộ t t h ế cờ m à Đ e n c h i ế m ư u t h ế . 190
Sơ đó 7: Sơ đồ tính toán theo công thức nhánh phức 3.1.3. Phương pháp rèn luyện kĩ năng tính toán Theo quan đ i ế m của Đ ạ i k i ệ n tướng A. Kôtôv: " T í n h t o á n p h ư ơ n g á n là m ộ t t r o n g n h ữ n g n h â n t ố chứa đ ự n g tài n ă n g Cờ V u a " . Đ ế p h á t t r i ể n k ĩ n ă n g t í n h t o á n c ầ n g i ả i q u y ế t n h i ề u b à i t ậ p v ề đ ò n p h ố i h ợ p , c ò t h ê ... m à k h ô n g d ị c h c h u y ể n q u â n t r ê n b à n cò. T r o n g h a i c u ố n s á c h n ổ i t i ế n g " B í m ậ t t ư d u y c ủ a V Đ V C ò V u a " x u ấ t b ả n n ă m 1970 v à " T r ở t h à n h Đ ạ i k i ệ n t ư ớ n g n h ư t h ê n à o " x u ấ t b ả n n ă m 1985, Đ ạ i k i ệ n t ư ớ n g A . K ô t ô v đ ã có n h ữ n g c h i d ẫ n h ế t sức c ụ t h ể v ề h ì n h t h ứ c , p h ư ơ n g p h á p r è n l u y ệ n k ĩ năng tính toán. 3.1.3.1. Hình thức tập luyện C ũ n g theo Đ ạ i k i ệ n tướng A. Kôtôv, h ì n h thức tập l u y ệ n n h ằ m phát t r i ể n k ĩ n ă n g t í n h t o á n , cơ b ả n l à g i ả i q u y ế t c á c b à i t ậ p đ ư ợ c c h ọ n l ọ c đ ặ c biệt với n h ữ n g y ê u cầu cụ t h ể sau: - Bài t ậ p được lựa chọn p h ả i giống với các v á n đ ấ u t h ậ t n h ấ t . c ầ n n ê u r õ b ê n n à o đi t r ư ớ c v à y ê u c ầ u x á c đ ị n h , t ì m p h ư ơ n g á n m ạ n h nhất. 191
- C ó h ạ n đ ị n h t h ò i g i a n c ụ t h ể cho m ỗ i b à i t ậ p , t h ờ i g i a n h ạ n định p h ụ thuộc v à o m ứ c độ phức t ạ p (độ k h ó ) của n h i ệ m v ụ c ầ n g i ả i quyết. T u y n h i ê n , k h ô n g n ê n n h i ề u h ơ n Ì g i ò (60 p h ú t ) . - Đ ộ k h ó c ủ a b à i t ậ p c ầ n p h ù h ợ p v ớ i đ ố i t ư ợ n g , k h ô n g n ê n q u á dễ hay q u á k h ó . - Lòi g i ả i của b à i t ậ p n ê n là d u y n h ấ t . K h ô n g n ê n l ự a c h ọ n c á c bài t ậ p có n h i ề u lòi g i ả i k h á c n h a u v à g i ả i n h ư t h ế n à o c ũ n g được. 3.1.3.2. Phương pháp tập luyện - T í n h t o á n theo y ê u cầu đ ị n h trước, k h ô n g được di c h u y ể n q u â n trên b à n cò. X â y d ự n g " c â y t í n h t o á n " v à g h i l ạ i c á c p h ư ơ n g á n t í n h được. H u ấ n l u y ệ n v i ê n , g i á o v i ê n p h â n t í c h v à đ á n h g i á k ế t q u ả . C ũ n g có t h ê t h ự c h i ệ n n h ư t r ê n v ớ i h ì n h t h ứ c t ự t ậ p l u y ệ n v à so s á n h k ế t q u ả v ớ i lời giải trong sách, tài liệu. - Thực h i ệ n t í n h t o á n các bài tập đ á n h t h ắ n g hoặc hòa. Sau đó, huấn l u y ệ n v i ê n , g i á o v i ê n c h ơ i đ ồ n g l o ạ t t ừ n g t h ế cờ đ ó v à k ế t l u ậ n a i có l ờ i g i ả i c h í n h xác, độc đ á o v à g i ả i q u y ế t được n h i ệ m v ụ , y ê u c ầ u đ ặ t ra. Ư u đ i ể m c ủ a p h ư ơ n g p h á p n à y l à t ạ o đ ư ợ c t h ò i g i a n , k h ô n g k h í , t â m lí c ă n g t h ẳ n g g ầ n giống v ớ i t h ự c t ế t h i đ ấ u . N h ư ợ c đ i ể m là h u ấ n l u y ệ n v i ê n , giáo v i ê n p h ả i c ó t r ì n h đ ộ t h ự c h à n h t ố t , n ế u k h ô n g s ẽ k h ó c ó k ế t q u ả n h ư ý. - Có t h ể r è n l u y ệ n kĩ n ă n g t í n h t o á n t h ô n g qua việc p h â n tích n h ẩ m v á n cò, t h ô n g q u a m ộ t s ố h ì n h v ẽ k ế t i ế p n h a u . H a y t h ô n g q u a b i ê n b ả n v á n đ ấ u , y ê u c ầ u V Đ V h ì n h d u n g c h í n h x á c l ạ i t o à n b ộ d i ễ n b i ế n v á n cờ. Đối v ố i V Đ V có t r ì n h đ ộ cao h ơ n , c ó t h ể đ ặ t n h ữ n g c â u h ỏ i ở t ừ n g t ì n h t h ế d i ễ n b i ế n của v á n đ ấ u . Điều quan trọng là b ê n c ạ n h việc n ắ m v ữ n g n g u y ê n tắc. phương p h á p t í n h t o á n v à v i ệ c c ủ n g cô k i ê n t h ứ c , k ĩ n ă n g t r o n g c á c giờ c h í n h k h ó a t h ì việc t ự t ậ p l u y ệ n ỏ n h à v à ý t h ứ c độc l ậ p , t ự g i á c n g h i ê n c ứ u của V Đ V r ấ t q u a n t r ọ n g t r o n g việc p h á t t r i ể n kĩ n ă n g t í n h t o á n . 192
3.2. C Ờ T H Ê 3.2.1. Khái n i ệ m , đ ặ c đ i ể m , p h â n loại, vai trò v à t á c d ụ n g của cờ t h ế 3.2.1.1. Khát niệm Cờ t h ế l à n h ữ n g t h ế c ò m à ở đ ó s ố l ư ợ n g q u â n t ư ơ n g đ ố i í t , s o n g đ ư ợ c đ ặ c t r ư n g b ở i n h i ệ m v ụ g i ả i q u y ế t r ấ t r õ r à n g . N h ữ n g t h ê cờ đ ó c ó t h ê đ ư ợ c l ấ y t ừ t h ự c t i ễ n v á n đ ấ u , n h ư n g p h ầ n n h i ề u l à do c o n n g ư ờ i s á n g tạo n ê n n h ằ m g i ả i q u y ế t các n h i ệ m v ụ đã định trước. 3.2.1.2. Đặc điểm Cò t h ế có n h ữ n g đ ặ c đ i ể m sau: - S ố l ư ợ n g q u â n ít. - N h i ệ m v ụ cần giải quyết đ ã định trước rõ r à n g . Có 3 d ạ n g mục đích nhiệm vụ sau: + C h i ế u h ế t t r o n g m ộ t số nước đi h ạ n đ ị n h ( k i ể m t r a t ư duy). + Đ ị n h t r ư ớ c t h ắ n g cờ, h o a c ò ( đ ị n h h ư ớ n g t ư d u y ) . + Buộc c h i ế u h ế t cho b ê n đi trước, h ỗ trợ c h i ế u h ế t ( k i ể m đ ị n h t ư duy phôi hợp). - Các b i ế n t h ê n ả y sinh ít n h ư n g phức tạp. - G i á trị các q u â n k h ô n g đ á n h giá theo giá trị t h ô n g t h ư ờ n g m à đ á n h giá theo: K h ô n g g i a n , t h ờ i g i a n hoặc vị t r í của các q u â n . - D o c á c b i ê n t h ế n ả y s i n h í t s o n g p h ứ c t ạ p , v ì t h ế g i ả i m ộ t b à i t ậ p cờ t h ê t h ự c c h ấ t l à v i ệ c x á c đ ị n h l ô g i c c ủ a m ộ t v ấ n đ ề t h e o n g u y ê n lí b ắ c c ầ u của c ô n g t h ứ c t o á n học: N ế u A / / B m à B//C thì A//C . 3.2.1.3. Phân loại C ờ t h ế đ ư ợ c p h â n l à m h a i n h ó m c h í n h đ ó l à : N h ó m cờ t h ế g i ả i q u y ế t n h i ệ m v ụ , v à n h ó m cò t h ế p h á c h ọ a (xem sơ đ ồ 8). 13-GTCỜVUA 193
Sơ đồ 8: So' đồ phân loại cờ thê - Nhóm cờ thê giải quyết nhiệm vụ. Đặc t r ư n g của n h ó m n à y là những t h ế cờ do c o n n g ư ờ i s á n g t ạ o n ê n nhằm mục đích r è n l u y ệ n k h ả n ă n g t í n h t o á n cho c ả g i a i đ o ạ n t r u n g c u ộ c v à t à n c u ộ c . N h ó m n à y gồm các p h â n n h ó m sau: + N h ó m cò t h ế g i ả i q u y ế t n h i ệ m v ụ sử d ụ n g chức n ă n g q u â n . Ví d ụ : h ì n h 188. 1 . . . M : d 3 ! 2 . H : f 5 M : e l ! ( đ e doa 3. M f 3 #) 3 . V f l ! 3... M c 2 + ! 4 . T c l ! X : c l + 5 V e 2 M d 4 + 6. V d 2 M b 3 - +-. Hình 188: Đen đi trước - thắng. 194
T h ế cò t r ê n , Đ e n sử d ụ n g chức n ă n g c ủ a M ã , sau đ ó b ắ t l ạ i H ậ u c ủ a đ ố i p h ư ơ n g và g i à n h chiến thắng. + N h ó m cò t h ế g i ả i q u y ế t n h i ệ m v ụ sử d ụ n g c á c nước đi p h o n g cấp (80% c á c t h ế cờ d ạ n g n à y đ ề u p h o n g cấp t h à n h các q u â n k é m giá t r ị n h ư : T ư ợ n g , M ã ) . V í d ụ : h ì n h 189. 1.... X f L + ! 2. X : f l H h 2 + 3. V : h 2 gflVÍ +-. ơ ví d ụ t r ê n T r ắ n g t h ắ n g cuộc n h ò nước đi p h o n g cấp t h à n h M ã . + N h ó m cò t h ế g i ả i q u y ế t n h i ệ m vụ m a n g t í n h c h ấ t n g h ệ t h u ậ t . V í d ụ : h ì n h 190. 1. T c 5 ! Hd2 [1...HM 2.Mh5+ Ve4 3.Xf4+Mf4 4.Mf6#; l...Me2 2.Mh7+ Ve4 3.Mg5+ Mg5 4.Tf5#] 2.Me7+ Veỗ 3.Xg5+ M g 5 4 . M g 6 # Trắng đã tiến h à n h chiếu hết Vua đối phương. + Nhóm cờ t h ế k i ể m định tư duy phối hợp (chiếu ngược, đồng chiếu hết). Ví d ụ : h ì n h 191. Hình 190: Trắng đi trước và chiếu hết trong bốn nước. Hỉnh 191: Đen đi trước chiếu Hình 192: Trắng đi trước và ngược hết trong bốn nước. chiếu hết trong ba nước.
l...Ve5 2.C8/H Vf6 3.Hcl! Vg7 4 . H h 6 . B ê n Đ e n đi trước đ ã di chuyển V u a m ì n h v à o ô g7 đ ể h ỗ t r ợ cho Trắng c h i ế u h ế t t r o n g ba nước. + N h ó m cờ t h ế l ô g i c . V í d ụ : h ì n h 193. 1. H c 8 ! - X u c x v ă n g , v ớ i nước đi n à y t h ê cờ c ủ a b ê n Đ e n b ị " b ó l ạ i " , v à s a u hai nước đ i t i ế p theo T r ắ n g sẽ đ ạ t được mục đích của mình. - Nhóm cờ thê phác họa. Hình 193: Trắng đi trước thắng. Đ ặ c t r ư n g c ủ a n h ó m cờ t h ế p h á c h ọ a : C ó t h ể do v á n đ ấ u m a n g l ạ i , s o n g p h ầ n l ớ n do con n g ư ờ i s á n g t ạ o n ê n , m à m ụ c t i ê u c ủ a n ó n h ằ m k h á i q u á t h ó a cho lí t h u y ế t t à n c u ộ c h o ặ c n h ằ m k i ế m n g h i ệ m n h ữ n g v ấ n đ ề m a n g t í n h c h ấ t lí l u ậ n . N h ó m n à y g ồ m c á c p h â n n h ó m : + N h ó m cờ t h ê p h á c h ọ a v ớ i m ụ c đ í c h p h â n t í c h : N h ữ n g t h ê cờ d ạ n g n à y n h ằ m k i ể m n g h i ệ m hoặc k h á i q u á t h ó a n h ữ n g v ấ n đ ề m a n g t í n h chất lí l u ậ n . V í d ụ : h ì n h 193. Ở t h ế cờ t r ê n cho t h ấ y b ê n n à o đ i t r ư ớ c t h ì b ê n đ ó sẽ t h ắ n g c u ộ c . b ở i lí t h u y ế t t à n cuộc đ ã chỉ rõ: Đ ô i v ớ i c á c t ố t p h o n g toa, n ế u m u ố n t i ê u d i ệ t T ố t t h ì c ầ n p h ả i t ấ n c ô n g t ừ p h í a đ ằ n g sau T ố t đ ố i p h ư ơ n g . 1 . v í s ! V d 4 ( 1 . . . V f 5 ? 2. V d 4 ! ) 2 . V f 5 V c 5 3. V : e 5 +-. + N h ó m cờ t h ế p h á c h ọ a m a n g t í n h c h ấ t n g h ệ t h u ậ t (ở đ â y c h ủ y ế u l à v ấ n đ ề suy d i ễ n , h o ặ c t ổ n g k ế t n h ữ n g s u y d i ễ n theo ý đ ồ đ ã đ ị n h trước n h ư : x ế p h ì n h . x ế p chữ...)- V í d ụ : h ì n h 194. T h ế cò t r ê n phác hoa hình tượng n g ư ờ i n h ả y d ù . 1. M g 3 ! ( x u c x v ă n g ) đe Hình 194: Trắng đi trước và chiếu hết trong hai nước. doa 2 . H : e 4 # ( l . . . M : c 5 2. f 6 #; 1... M : g 5 2. c6 #...). 196
3.2.1.4. Tác dụng của cờ thê D o đ ặ c đ i ể m , t í n h c h ấ t , c h ủ n g l o ạ i cò t h ế r ấ t p h o n g p h ú n ê n t a có t h ê c h ọ n l ự a đ ư ợ c r ấ t n h i ề u b à i cờ t h ế p h ụ c v ụ cho c á c m ụ c đ í c h k h á c n h a u . T ậ p l u y ệ n cờ t h ế k h ô n g c ầ n đ ấ u t h ủ , t h ậ m c h í k h ô n g c ầ n b à n cò, q u â n cờ n h ư n g t á c d ụ n g c ủ a n ó l ạ i r ấ t l ớ n , c h ơ i cờ t h ê l à m ộ t t r o n g n h ữ n g p h ư ơ n g p h á p t ố t n h ấ t đ ể p h á t t r i ể n t ư duy, t ă n g cường n h ã n q u a n p h ố i hợp, n â n g cao k h ả n ă n g t í n h t o á n g ó p p h ầ n h o à n t h i ệ n t r ì n h đ ộ c ủ a n g ư ờ i c h ơ i . 3.3. ỨNG DỤNG TIN HỌC TRONG GIẢNG DẠY - HUÂN LUYỆN CỜ VUA 3.3.1. ứ n g d ụ n g c h ư ơ n g t r ì n h Fritz 2 t r o n g g i ả n g d ạ y - h u ấ n l u y ệ n C ờ V u a Phần mềm F r i t z 2 do b a t á c g i ả n g ư ờ i Đ ứ c : M a t h i a s F e i s t , F r a n s M o r c h v à M a t t h i a s W u l l e n w e b e r t h i ế t k ế v à x â y d ự n g , bao g ồ m 29 f i l e d ư ớ i d ạ n g copy. Q u a n g h i ê n c ứ u cho t h ấ y , p h ầ n m ề m F r i t z 2 có n h ữ n g ư u đ i ế m c h í n h sau đây: - Chứa đ ự n g m ộ t lượng t h ô n g tin lớn. - C ó g i a o d i ệ n đ ẹ p , t h u ậ n l ợ i cho n g ư ờ i s ử d ụ n g . - D ễ học. d ễ sử d ụ n g . - K h ô n g đòi h ỏ i c ấ u h ì n h m á y t í n h m ạ n h v à chạy trong m ô i t r ư ờ n g DOS. A . C ấ u t r ú c c h ư ơ n g trình p h ầ n m ề m Fritz 2 Phần mềm này gồm những chức năng chính sau đây: 1. F r i t z = F l : L à m việc với Fritz. 2. M o v e s = F 2 : C á c c h ứ c n ă n g t h ự c h i ệ n v ớ i n ư ớ c đ i . 3. B o a r d — F 3 : C á c c h ứ c n ă n g l à m v i ệ c v ớ i b à n c ò v à n ư ớ c đ i . 4. L e v e l s = F4: C á c chức n ă n g k i ê m t r a n ư ó c đi của v á n đ ấ u . 5. D a t a b a s e = F f v P h ầ n n à y c h ứ a đ ự n g d ữ l i ệ u c ủ a v á n c ò . 197
6. Options = F6: Phần này Tr.i, ri TV,.---: T7. KHÍT? rĩ—f?Wr M""Tiiti'Kiw"r; " (S*Ì«*T nr d ù n g đê đ ặ t các t h ô n g số mặc n h i ê n XHỊA ửỂầ Ì Ấ - fetzl cho F r i t z ( h ì n h 195) À l i 1. Fritz = Fl (hình 196) W Q Ê Ấf j V 0 % lí-... . í li) no r - H e l p : Đ â y là p h ầ n h ư ớ n g d ẫ n t ai*. sử d ụ n g p h ầ n m ề m F r i t z 2. s i * -1 ì s: la**.-;, .—^m • rìỊỊ TỊí,- - Q u í t : T h o á t r a k h ỏ i F r i z t 2. SI - About F r i t z 2: G i ớ i t h i ệ u v ề Fritz 2 (tên các tác g i ả viết ra p h ầ n //ìnfc /95 mềm nàv). 2. Moves = F2 (hình 197). - M o v e f o r w a r d s : L ấ y l ạ i nước đi v ề p h í a sau. - Move backvvards: Lấy lại nước đi v ề p h í a trước. - M o v e ! : T h ự c h i ệ n nước đi của m á y cho b ê n đ ế n l ư ợ t đ i . « lĩ -í' ơ ú ị|-
- Information: Các thông tin v ề v á n cò. - Autoplay: T ự động thực hiện nước đi cho bên đi sau (nếu để nguyên trạng thái Autoplay: Máy thực h i ệ n v á n đ ấ u v ớ i n g ư ờ i sử dụng). - Computer - Computer: Tự động m á y chơi với m á y . - A n a l y s e g a m e : P h â n tích v á n đ ấ u . 3. Board = F3 (hình 198). - N e w game: Chơi v á n mới. - F l i p b o a r d : X o a y n g ư ợ c b à n cò. - P r i n t b o a r d : I n b à n cò r a g i ấ y . - G o t o m o v e : Đ ị n h vị nước đi. - S t a r t p o s i t i o n : x ế p cờ t h ế . - I n f o b o a r d s : T h ô n g t i n v ề các t ì n h h u ố n g tói ư u sẽ x ả y r a t r ê n b à n cò. 4. Levels = F4 (hình 199). Hình 199 - User d e f i n e d : Sử dụng các t r ì n h độ chơi k h á c n h a u của máy. - T o u r n a m e n t : Đ ặ t c h ế độ k i ê m tra nước đi. - N e w b o o k : L ự a chọn m ộ t file dữ liệu mới. - C á c chức n ă n g còn l ạ i d ù n g đ ể chọn c h ế độ nước đi (số thòi gian cho m ộ t n ư ớ c đ i ) v à t ậ p c h ơ i B l i t z (cờ n h a n h ) . 5. Database = F5 (hình 200). - L i s t g a m e s : L i ệ t k ê các v á n đ ấ u của các đ ấ u t h ủ đ ã được ghi l ạ i trong máy. Hình 200 199
- S e a r c h g a m e s : T ì m k i ế m v á n cò đ ã được l ư u t r o n g m á y . - Save game: Ghi lại ván đấu. - R e p l a c e g a m e : Sửa l ạ i k ế t q u ả v á n đ ấ u . - Delete game: Xóa ván đấu. - L i s t o p e n i n g s : L i ệ t k ê c á c d ạ n g k h a i cuộc. - Overview o p e n i n g s : H i ể n t h ị c á c b i ế n c ủ a c á c k h a i cuộc n ằ m trong Fritz 2. - L a s t o p e n i n g s : L i ệ t k ê c á c d ạ n g k h a i cuộc. - C l a s s i f y g a m e : P h â n loại các v á n đ ấ u . - C r e a t e n e w i n d e x : Tạo m ộ t file chỉ số mới. - C h a n g e d a t a b a s e : C h u y ể n đ ổ i file d ữ l i ệ u h i ệ n thòi. ổ . Options = F6 (hình 201) - Notation: Hiển thị diễn biến v á n đ ấ u t ạ i các nước đi k h á c nhau. - Database text: D ữ liệu dạng văn bản. - P r i n t g a m e : I n v á n cờ r a g i ấ y . - Select language: Lựa chọn ngôn ngữ. - A n i m a t i o n : L ự a c h ọ n tốc đ ộ d i c h u y ế n q u â n cò. - Colours: Lựa chọn m à u cho b à n cò v à q u â n cò. - T h r e a t e n e d p i e c e s : H i ể n t h ị c á c v ị t r í q u â n c ò đ a n g b ị de d ọ a . - Message delay: T ạ m dừng và đ ư a ra dòng t h ô n g báo. C h a r a c t e r h e i g h t : Đ ộ cao c ủ a k í t ự . - P r i n t e r : Chọn các loại m á y in. - S o u n d : A m t h a n h sau m ỗ i nước đi. - P u l l - d o w n m e n u s : L ự a chọn c h ế độ l à m việc với menu. 200
- C o o r d i n a t e s : Đ ặ t c h ế độ h i ể n t h ị 00 00 00 k í h i ệ u h à n g n g a n g ( 1 - 8 ) , c ộ t dọc (a - h ) . 00 00 00 N g o à i n h ữ n g chức n ă n g c h í n h đã trình bày ở trên, trên màn hình của o F r i t z 2 c ò n có c á c chức n ă n g sau: - Đ ồ n g h ồ t í n h t h ờ i g i a n t h i đ ấ u cho cả h a i b ê n . - T h a n h d ụ n g cụ d ù n g đ ể di c h u y ể n hay l ấ y l ạ i nước đi. - K h u n g h i ể n t h ị nưóc đi (biên bản). B. Quy trình s ử dụng Qua các chức năng của phần mềm Fritz 2 đã trình bàyở mục Ì, quy t r ì n h sử d ụ n g p h ầ n m ề m n à y n h ư sau: 1. Khởi động vào, ra chương trình Đ ê v à o đ ư ợ c c h ư ơ n g t r ì n h F r i t z 2, t r ư ớ c h ế t p h ả i k h ở i đ ộ n g đ ư ợ c m á y t í n h : - Yêu cầu về cấu h ì n h m á y tính: M ộ t m á y t í n h với cấu h ì n h t ố i thiểu l à 286, v ớ i 2 M b R A M t r ở l ê n . N ế u v ớ i m á y t í n h c ó c ấ u h ì n h m ạ n h h ơ n n h ư 4 8 6 , 8 M b R A M , t ố c đ ộ x ử lí t h ô n g t i n l à 100 M H z t h ì t ố c đ ộ x ử lí c á c l ệ n h c ủ a F r i t z 2 sẽ n h a n h h ơ n . - Đ ể k h ở i động m á y tính, trước h ế t là nạp n g u ồ n đ i ệ n v à o m á y , b ậ t công tắc n g u ồ n t r ê n C P U v à đợi m á y k h ở i động đ ế n k h i x u ấ t h i ệ n dấu mòi ( d ấ u nhắc) h ệ t h ố n g là: A : \ > _ hoặc C:\>_ - T ạ i d ấ u n h ắ c h ệ t h ố n g ta gõ l ệ n h sau: + N ế u m á y đ ã đ ư ợ c c à i đ ặ t s ẵ n c h ư ơ n g t r ì n h cho c h u ộ t ( M o u s e ) t h ì : C:\>Fritz2\Fritz 2 + N ế u m á y c h ư a được cài đ ặ t c h u ộ t t h ì gõ l ệ n h : C:\>Fritz2\Chess - K h i đó m ộ t m à n h ì n h của Fritz 2 h i ệ n ra ( n h ư h ì n h 195). 201
- Thoát khỏi chương trình: + N ê u d ù n g b à n p h í m : Thực h i ệ n lệnh F r i t z = F l / Q u i t hoặc b ấ m phím End. K h i đó may hỏi: Leave Fritz ? ( T h o á t k h ỏ i F r i t z 2?) Yes: Đồng ý thoát. No: Không đồng ý thoát. Cancel: H ủ y bỏ l ệ n h t r ê n . + N ế u d ù n g chuột: Kích chuột vào M e n u F r i t z = F l , chọn Quít. N ế u đ ồ n g ý t h o á t k h ỏ i F r i t z t h ì m á y đ ồ n g t h ờ i l ư u l ạ i v á n cò đ a n g c h ơ i v à k h i k h ở i đ ộ n g l ạ i l ầ n s a u t h ì v á n cờ đ ó l ạ i h i ệ n r a ở n ư ớ c đ i c u ố i c ù n g của l ầ n trước. 2. Các thao tác cơ bản - C h ơ i v á n m ớ i : T h ự c h i ệ n l ệ n h Board^PS/Nevv game hoặc b ấ m tổ hợp p h í m C t r l + N . - C h ơ i q u â n Đ e n : T h ự c h i ệ n l ệ n h B o a r d = F 3 / F l i p b o a r d h o ặ c b ấ m tố hợp p h í m C t r l + F. - L ấ y l ạ i n ư ớ c đ i : Thực h i ệ n lệnh Moves/Move f o r w a r d s hoặc Moves/Move backvvards. o + N ế u d ù n g b à n p h í m : B ấ m t ổ hợp p h í m C t r l + đ ể í íỉ l ấ y l ạ i nước đi v ề p h í a sau. + N ế u d ù n g chuột thì kích vào nút C- hoặc •> t r ê n t h a n h d ụ n g c ụ như hình 202. - T h ự c h i ệ n n ư ớ c đi b ắ t buộc: T h ự c h i ệ n l ệ n h M o v e s = F 2 / M o v e hoặc b ấ m p h í m S p a c e , m á y s ẽ t h ự c h i ệ n n ư ớ c đ i t i ế p t h e o ( l ệ n h n à y d ù n g cho n h ữ n g t r ư ờ n g hợp c h ư a t í n h được nước đi t i ế p theo). - Gợi ý nước đ i : Thực h i ệ n lệnh Moves=F2/Hint hoặc b ấ m phím? ( S h i f t + ?), F r i t z s ẽ g ợ i ý n ê n đ i n ư ớ c n à o l à m ạ n h n h ấ t . - T h ự c h i ệ n n ư ớ c đ i g ợ i ý: Thực h i ệ n l ệ n h Moves=F2/Execute H i n t h o ặ c b ấ m p h í m ! ( S h i f t + 1). - Đ ư a r a n ư ớ c đ i đ e d ọ a c ủ a b ê n Đ e n : Thực h i ệ n l ệ n h Moves=F2/Show t h r e a t h o ặ c b ấ m p h í m X, m á y sẽ đ ư a r a n ư ớ c đ i đ e d ọ a c ủ a b ê n Đ e n . 202
Thực hiện lại các nước đi của ván cờ: Thực hiện lệnh M o v e s = F 2 / R e p l a y m o v e s . Q u a y l ạ i t r ạ n g t h á i đ ầ u t i ê n c ủ a v á n cờ đ ó v à t h ự c h i ệ n l ệ n h t r ê n , m á y sẽ t h ự c h i ệ n l ạ i t o à n b ộ c á c n ư ố c đi c ủ a v á n cò. - L ờ i c h ú t h í c h cho n ư ớ c đi: Thực hiện lệnh Moves=F2/Annotation và gõ d ò n g c h ú t h í c h v à o d ò n g t r ạ n g t h á i . K h i d i c h u y ể n đ ế n nước đi đó, m á y sẽ h i ệ n d ò n g c h ú t h í c h n à y . - C hế độ tự động chơi của hai bên: Thực hiện lệnh M o v e s = F 2 / C o m p u t e r - C o m p u t e r , m á y sẽ t ự đ ộ n g c h ơ i cho cả h a i b ê n . K h i đó m á y sẽ h ỏ i : Ibdcr át iMUtMcre* C :ẫ99 r Caoooí L N h ậ p t ổ n g s ố n ư ố c đi cho cả h a i b ê n v à o d ò n g t r ê n , b ấ m O K đ ể t h ự c h i ệ n , C a n c e l h ủ y b ỏ l ệ n h t r ê n . K h i đ ó m á y sẽ t ự đ ộ n g c h ơ i v ớ i s ố n ư ó c đ i nhập vào. - P h â n t í c h đ á n h g i á n ư ớ c đ i : T h ự c h i ệ n l ệ n h Moves=F2/Analyse game. - T h ự c h i ệ n c h ế đ ộ d i c h u y ể n q u â n cả h a i b ê n : Thực hiện lệnh Moves=F2/ Autoplay. - Đ ị n h v ị n ư ớ c đ i : T h ự c h i ệ n l ệ n h Board=F3/Goto move, hoặc b ấ m tổ hợp p h í m C t r l + G. L ệ n h n à y đ ị n h vị đ ế n nước đi t h ứ n, k h i đó m á y h ỏ i : H«H»fs Ho. i 0 Đ i ề n s ố n ư ớ c c ầ n đ ị n h v ị đ ế n v à b ấ m O K , k h i đ ó m á y sẽ đ ị n h v ị t h ế cờ đ ế n v ị t r í n ư ớ c đ i c ầ n t h i ế t . - Thông tin về các nước đi trên bàn cờ: Thực hiện lệnh B o a r d = F 3 / I n f o b o a r d . T r ê n m à n h ì n h sẽ x u ấ t h i ệ n h a i b à n cò n h ỏ ở p h í a t r ê n b ê n p h ả i cho ta b i ế t c á c b i ế n m à có t h ể x ả y r a t ạ i n ư ớ c đ i h i ệ n t h ò i (hình 203). 203
H ủ y bỏ c h ế độ n à y b ằ n g cách i>iu \\ K.vr-. Ị/. *Q*rA t : ú-—Ị- Ị 4 tm^Ui-.- Ị-. Of'.a-. ri thực h i ệ n l ệ n h n à y l ầ n nữa. 3. Chế độ kiểm tra nước đi và c h ơ i Blitz (chơi c ờ v ớ i t h ò i gian n g ắ n ) a. Chế độ kiểm tra nước đi Thực hiện lệnh Levels=F4/User deíìned hoặc bấm A l t + s. T r ê n m à n h ì n h s ẽ h i ệ n ra Hình 203 các chê độ k i ể m tra nước đi, đ i ề n các t h ô n g tin vào chỗ trống và bấm OK: (hình 204). + Seconds per move: Bao n h i ê u g i â y cho m ộ t n ư ớ c đi. + Moves in M i n u t e s : Bao n h i ê u n ư ớ c đi t r o n g b a o n h i ê u p h ú t . + M i n u t e s per game: Bao n h i ê u p h ú t c h o m ộ t v á n cờ. + P l y search d e p t h : H ạ n chế Hình 204 t h ờ i g i a n suy n g h ĩ t r o n g bao nhiêu phút. + .... M o v e s mate: Bao nhiêu • Ù 1' - -1 tát tlno MMlMl nước t h ì c h i ế u M á t . Di ffctw-: lo »/tl HrmtM ỉ "vri iĩn rũ'] Thực hiện lệnh •ỂmỀ liw CMtMl ĩ M in MI n>
Sau k h i n h ậ p các t h ô n g số cần t h i ế t vào chỗ trống v à b ấ m OK, Cancel h ủ y bỏ l ệ n h n à y . N ế u đ ặ t các c h ế độ t r ê n m à n g ư ờ i chơi k h ô n g t h ự c h i ệ n đ ú n g t h ì m á y sẽ b á o : While exceeded time ỉimỉt - C á c c h ế độ k h á c : T h ự c h i ệ n l ệ n h Levels=F4/5seconds/move... chọn c h ế đ ộ 5 ( 1 0 . 15...) p h ú t c h o m ộ t n ư ớ c đ i . - C h ọ n đ ộ k h ó c ủ a v á n cờ: T h ự c h i ệ n l ệ n h L e v e l s = F 4 / H a n d i c a p , c h ế độ n à y d ù n g cho c á c đ ố i t ư ợ n g chơi k h á c n h a u . K h i đ ó m á y h i ệ n ra một c ử a số, c h ọ n c á c s ố t h í c h h ợ p v à b ấ m O K . b. Đ ặ t c h ế đ ộ c h ơ i B l i t z - Thực h i ệ n lệnh: Levels=F4/5 Minutes/Blitz, chọn c h ế độ chơi Blitz 5 p h ú t cho m ộ t v á n cò. - Thực h i ệ n lệnh: Levels^Pề/lO Minutes/Blitz, chọn c h ế độ chơi Blitz 10 p h ú t c h o m ộ t v á n cờ. - Thực h i ệ n lệnh: Levels=F4/15 Minutes/Blitz, chọn c h ế độ chơi Blitz 15 p h ú t c h o m ộ t v á n cờ. - Thực h i ệ n lệnh: Levels=F4/30 Minutes/Blitz, chọn c h ế độ chơi Blitz 30 p h ú t c h o m ộ t v á n cờ. 4 . N h ậ p t h ô n g t i n v à l ấ y t h ô n g t i n ra t ừ F r i t z 2 a. N h ậ p t h ô n g t i n v à o Fritz 2 - G h i l ạ i m ộ t v á n đ ấ u v à o F r i t z 2: T h ự c h i ệ n l ệ n h D a t a b a s e = F 5 / S a v e g a m e , h o ặ c b ấ m C t r l + s, v à n h ậ p c á c t h ô n g t i n s a u v à o m á y : ( h ì n h 2 0 6 ) + Players: T ê n đ ấ u t h ủ . + Source: T h ô n g t i n v ề v á n đ ấ u (giải t h i đấu...)- + Year: N ă m t h i đ ấ u . + Result: K ế t q u ả . t r o n g đó: Trắng thua :0 Trắng thắng : Ì Hòa : d Hình 206 205
V á n cờ c h ư a r õ r à n g , c h ọ n c á c k í h i ệ u t ư ơ n g ứ n g cho v á n cò: Ì ( h ì n h 207) + Elo white: H ệ s ố Elo của b ê n T r ắ n g . + Elo black: H ệ số Elo của b ê n Đ e n . Hình 207 Sau k h i đ ư a c á c t h ô n g t i n v à o v á n đ ấ u , b ấ m O K : T h ự c h i ệ n l ệ n h ghi, Cancel: H u y l ệ n h . - T h a y đ ố i t h ô n g t i n v ề m ộ t v á n cờ: M ở m ộ t v á n cờ c ầ n t h a y đ ổ i t h ô n g t i n , sau đ ó t h ự c h i ệ n l ệ n h : D a t a b a s e = F 5 / R e p l a c e g a m e , h o ặ c b ấ m A l t + R v à t h ự c hiện tiếp n h ư lệnh trên. - Xóa v á n đ ấ u : T h ự c h i ệ n l ệ n h Database=F5/Delete game, hoặc bấm C t r l + E . K h i đ ó m á y h ỏ i có c h ắ c c h ắ n x ó a k h ô n g ? ịilịịị mẫm % H ế Wề. Si ề 1 1 IP1: li : 'V.|jaỊc«í^ Ị - 1 N ế u đ ồ n g ý x ó a , b ấ m Yes, k h ô n g xóa b ấ m No, Cancel h ủ y bỏ l ệ n h xóa. X U I -«•* «/«,1 L ệ n h n à y cho p h é p x ó a m ộ t v á n li «wHMf • t i *-*• 1 Ị Kích c h u ộ t v à o t ệ p d ữ l i ệ u được ỉ ỉ hiển thị trên cửa sổ v à k í c h OK, Hình 208 kích vào dấu... để thay đổi t h ư mục l à m việc. Nếu tệp dữ liệu nằm ở ổ đĩa s » a * * c í i fo5T ĩ Ị 1 k h á c , k í c h c h u ộ t v à o t ê n ổ đĩa đó t r ê n t h a n h d ụ n g cụ của Fritz. Các • bước còn l ạ i l à m t ư ơ n g t ự n h ư t r ê n . - Tìm k i ế m ván đấu: Thực hiện 1 0 *1 ị Ị Cancsỉ lệnh Database=F5/Search game, 206