Giáo trình đa dạng động vật part 5

Chia sẻ: Afasg Agq | Ngày: | Loại File: PDF | Số trang:15

Thêm vào BST

Báo xấu

78
lượt xem 16
download

Download Vui lòng tải xuống để xem tài liệu đầy đủ

Trứng trinh sản nở trong buồng phôi này và sẽ đưa ra ngoài khi chúng trưởng thành. Hình thức sinh sản hữu tính xuất hiện khi môi trường có con đực. Số lượng con đực thường chỉ chiếm khoảng 5% trong quần thể nhưng cũng có khi lên đến 50%. Yếu tố ảnh hưởng đến sự xuất hiện con đực được nhiều nhà khoa học nghiên cứu nhưng có lẽ là kết quả của sự tác động từ các nhân tố môi trường. Sự xuất hiện con đực là cách để (1) giảm đi mật độ con cái và phần...

Chủ đề:

Bình luận(0) Đăng nhập để gửi bình luận!

Lưu

Nội dung Text: Giáo trình đa dạng động vật part 5

DÆÅNG TRÊ DUÎNG. 2000 säúng maì trong buäöng phäi coï tæì 2-40 træïng thæåìng thç coï 10-20. Træïng trinh saín nåí trong buäöng phäi naìy vaì seî âæa ra ngoaìi khi chuïng træåíng thaình. Hçnh thæïc sinh saín hæîu tênh xuáút hiãûn khi mäi træåìng coï con âæûc. Säú læåüng con âæûc thæåìng chè chiãúm khoaíng 5% trong quáön thãø nhæng cuîng coï khi lãn âãún 50%. Yãúu täú aính hæåíng âãún sæû xuáút hiãûn con âæûc âæåüc nhiãöu nhaì khoa hoüc nghiãn cæïu nhæng coï leî laì kãút quaí cuía sæû taïc âäüng tæì caïc nhán täú mäi træåìng. Sæû xuáút hiãûn con âæûc laì caïch âãø (1) giaím âi máût âäü con caïi vaì pháön cháút thaíi; (2) thêch håüp trong mäi træåìng coï læåüng thæïc àn giaím; (3) chäúng chëu âiãöu kiãûn nhiãût âäü thay âäøi quaï mæïc chëu âæûng vaì cuäúi cuìng (4) laì chëu cæåìng âäü aïnh saïng quaï låïn. Nãúu caïc yãúu täú naìy keïo daìi thç hiãûn tæåüng sinh saín hæîu tênh xuáút hiãûn. Træïng naìy váùn giäúng våïi træïng sinh saín âån tênh nhæng con caïi chè sinh ra 1 hay 2 træïng naìy maì thäi, chuïng âæåüc goüi laì træïng nghé (cyst). Træïng thuû tinh âi vaìo buäöng phäi vaì taûo voí daìy vaì sáùm. Khi sinh ra, træïng nghé coï thãø chçm xuäúng âaïy ao, baïm vaìo giaï thãø hay näøi trãn màût næåïc. Nhåì coï voí daìy maì træïng coï thãø chëu âæûng âæåüc nhiãöu âiãöu kiãûn khàõc nghiãût nhæ nhiãût âäü, mäi træåìng khä raïo vaì kãø caí sæû chëu âæûng taïc âäüng cuía men tiãu hoaï trong ruäüt caï. Sau khi nghiãn cæïu vaì thê nghiãûm nhiãöu láön våïi træïng nghé cuía Daphnia, Wood (1938) cho biãút ràòng: (1) træïng seî chãút khi âàût trong âiãöu kiãûn khä raïo räöi áùm æåït nhiãöu tuáön; (2) caìng giæî láu tè lãû chãút caìng cao; (3) giæî áùm trong nhiãöu nàm træïng váùn säúng; (4) giæî trong âiãöu kiãûn nhiãût âäü tháúp seî laìm giaím tè lãû nåí; (5) láúy træïng trong mäi træåìng nuäi räöi laìm khä 1 hoàûc 2 ngaìy seî cho tè lãû nåí cao vaì cuäúi cuìng (6) khi suûc khê hay thay âäøi mäi træåìng nuäi thç tè lãû nåí seî tháúp hån træïng khä. 6. Chu kyì phaït triãøn vaì thêch nghi Thåìi gian cuía Cladocera tæì khi thoaït ra khoíi buäöng træïng cho âãún khi chãút ráút biãún âäüng, tuìy vaìo âiãöu kiãûn mäi træåìng vaì tuìy theo loaìi. Daphnia 62
Chæång II: Bäü giaïp xaïc... thæåìng säúng trong khoaíng 28-33 ngaìy trong âiãöu kiãûn nuäi åí phoìng thê nghiãûm. Voìng âåìi cuía Cladocera coï thãø chia laìm 4 giai âoaûn chênh laì træïng, áúu thãø, läüt xaïc vaì thaình thuûc. Træïng thoaït ra khoíi buäöng phäi laì phán âäút vaì taûo ngay con non, tæì luïc con non âãún con træåíng thaình laì 2 ngaìy nhæng chuïng phaíi traîi qua nhiãöu láön läüt xaïc nhæ Moina macrocopa laì 2 láön, Daphnia rosea laì 3, D. pulex laì 3 hoàûc 4 coìn D. magna laì 3-5. Giai âoaûn läüt xaïc âáöu tiãn trong buäöng phäi, khi con váût væìa läüt xaïc láön âáöu chæa xong laì con caïi tiãúp tuûc âæa træïng måïi vaìo buäöng. 7. Biãún hçnh Caïc daûng biãún hçnh nhæ âáöu troìn, âáöu nhä cao nhæ âäüi noïn. Hiãûn tæåüng naìy laìm ngaûc nhiãn nhiãöu nhaì khoa hoüc vaì hoü coï nhiãöu caïch giaíi thêch khaïc nhau. - Âáöu keïo daìi thaình muî nhàòm laìm giaím tè troüng cuía cå thãø Hçnh 3.3: Thê duû vãö sæû biãún daûng cuía A: Daphnia cucullata vaì âãø chuïng dãù näøi hån. B: Daphnia retrocurva. Hçnh låïn laì con træåíng thaình, hçnh nhoí - Nhiãût âäü 10oC laì åí giai âoaûn läüt xaïc. hay tháúp hån trong giai âoaûn phäi seî taûo ra âáöu troìn, khi tàng lãn 14oC thç chè coìn coï 13% (Coker vaì Addlestone, 1938) - Banta (1938) cho ràòng âoï laì yãúu täú di truyãön. Hiãûn nay caïc nhaì khoa hoüc cho ràòng âoï laì mäüt sæû kãút håüp giæîa yãúu täú bãn ngoaìi vaì yãúu täú bãn trong cå thãø con váût maì chuïng ta chæa biãút âæåüc. 8. Phán bäú 63
DÆÅNG TRÊ DUÎNG. 2000 Cladocera laì sinh váût coï nguäön gäúc næåïc ngoüt, chè coï mäüt säú loaìi säúng åí vuìng næåïc màûn vaì låü nhæ Evadne vaì Podon (Polyphemidae). Ngoaìi nhæîng thuíy væûc næåïc chaíy maûnh nhæ suäúi vaì thuíy væûc ä nhiãùm nàûng thç chuïng váùn coï thãø chiãúm æu thãú åí nhiãöu thuíy væûc khaïc. Nhoïm æa thæûc váût bao gäöm Daphnia pulex, Sida crystallina, háöu hãút Chydoridae vaì Macrothricidae. Nhoïm æa cháút hæîu cå bao gäöm Daphnia rosea, Bosmina, Diaphanosoma, Chydorus sphaericus vaì Ceriodaphnia. Háöu hãút Cladocera laì sinh váût chëu âæûng âæåüc pH trong khoaíng 6.5-8.5. Do sæû hçnh thaình træïng nghé nãn Cladocera coï thãø âæåüc mang âi khàõp nåi vaì tråí thaình loaìi phán bäú räüng, kãút quaí thãø hiãûn trong baíng 3.1 Baíng 3.1: Sæû phán bäú cuía mäüt vaìi loaìi Cladocera trãn traïi âáút Phán bäú räüng Bàõc Myî, Cháu Áu vaì Cháu AÏ Alona guttata Acroperus harpae Alona rectangula Bosmina coregoni Ceriodaphnia sphaericus Camptocercus rectirostris Daphnia magna Daphnia rosea Daphnia pulex Diaphanosoma brachyurum Eurycerus lamellatus Bàõc Myî, Cháu Áu, Cháu AÏ vaì Nam Myî Alona affinis Holopedium gibberum Bosmina longirostris Leptodora kindti Ceriodaphnia quadrangula Moina macrocopa Macrothrix laticornis Pleuroxus strictus Simocephalus vetulus Sida crystallina 9. Gáy nuäi Coï thãø nuäi chuïng trong bãø ciment hay bãø plastic våïi thæïc àn laì bäüt haût bäng vaíi, phán âäüng váût, phán boïn cho näng nghiãûp, náúm men, sæîa bäüt khä vaì nháút laì maînh vuûn hæîu cå lå læîng taûo mäi træåìng giaìu vi khuáøn, cuîng cáön nãn biãút laì khäng nãn laìm cho mäi træåìng quaï giaìu thæïc àn. Liãöu læåüng coï thãø sæí duûng laì 20 ml náúm men cho 4 l næåïc trong mäüt tuáön. 10. Vai troì 64
Chæång II: Bäü giaïp xaïc... Laì thæïc àn täút cho viãûc laìm thæïc àn trong nghãö nuäi thuíy saín nháút laì trong viãûc æång nuäi caï con. Khäúng chãú sæû xuáút hiãûn cuía nhiãöu nhoïm cän truìng. Laìm sinh váût chè thë. 11. Thu tháûp vaì baío quaín Duìng læåïi phiãu sinh våït åí caïc thuíy væûc coï nhiãöu taío. Cuîng coï thãø thu tháûp bàòng caïch láúy buìn trong âaïy ao âem vãö phoìng thê nghiãûm cho vaìo loü coï mäi træåìng täút âãø træïng nghé trong buìn nåí ra vaì phaït triãøn. Hoaï cháút cäú âënh täút nháút laì cäön 95o, coï thãø cho thãm 5% glycerin âãø giæî maìu trong cå thãø khäng bë phán huíy. II. Phán Loaûi Mäüt Säú Giäúng Loaìi Thæåìng Gàûp ÅÍ ÂBSCL 1. Sididae Chán vaì toaìn bäü cå thãø âæåüc mäüt låïp voí giaïp coï hai maînh bao phuí, cå thãø khäng phán âäút. Coï saïu âäi chán daûng laï, hai âäi thæï Hçnh 3.4: Hçnh daûng cuía hoü Sididae. A: Diaphanosoma brachyurum; B: Pseudosida bidentata; C: Latonopsis occidentalis; D: âuäi buûng cuía L. fasciculata. nháút vaì thæï hai daûng moïc. Ráu A2 daûng phán nhaïnh vaì deûp. a. Sida: Nhaïnh læng cuía ráu A2 chia laìm 3 âäút, daìi 3-4 mm, thæåìng säúng trong häö, ao nåi coï nhiãöu thæûc váût thuíy sinh. 65
DÆÅNG TRÊ DUÎNG. 2000 b. Diaphanosoma: Nhaïnh læng cuía ráu A2 chia laìm 2 âäút, pháön læng cuía ráu A2 khäng phaït triãøn. Âuäi duûng khäng coï gai, khäng coï âiãøm màõt, daìi tæì 0.8 -1.2 mm, phán bäú räüng. 2. Chydoridae Chán vaì toaìn bäü cå thãø âæåüc mäüt låïp voí giaïp coï hai maînh bao phuí, cå thãø khäng phán âäút. Coï 5 hoàûc saïu âäi chán, hai âäi thæï nháút vaì thæï hai coï thãø coï daûng moïc. Goïc ráu A2 räüng, bao phuí caí pháön ráu A1, vaì liãn kãút våïi chuíy taûo thaình caïi moí nàòm åí phiïa træåïc màût buûng. a. Daday: Màût voí giaïp khäng coï voìng âäöng tám, màõt vaì âiãøm màõt coï daûng vãút ráút låïn. b. Dunhevedia: Âuäi buûng räüng baín, âáöu muïp, màût bãn bãn coï nhiãöu âaïm tå nhoí xãúp thaình daíy ngang, màõt vaì âiãøm màõt bçnh thæåìng. c. Chydorus: Âuäi buûng bçnh thæåìng, heûp vaì daìi, khäng coï âaïm tå nhoí. Cå thãø hçnh cáöu, buûng cong, caûnh sau voí giaïp khäng giåïi haûn roí våïi caûnh buûng. d. Alonella: Âuäi buûng bçnh thæåìng, heûp vaì daìi, khäng coï âaïm tå Hçnh 3.5: hçnh daûng ngoaìi cuía hoü Chydoridae. A: âuäi buûng; B: Pleuroxus procurvatus; C: Alonella dentifera; D: Pleuroxus striatus; nhoí. Cå thãø hçnh baïn E: vuäút ngoün; F: Dunhevedia crassa; G-H: ráu A1 vaì chuíy cuía cáöu, caûnh sau voí giaïp Pleuroxus uncinatus; J: caûnh sau; K: P. denticulatus; M: âuäi buûng. (A theo Lilljeborg; B, C, F, M: theo Ward vaì Whipple vaì D, E theo giåïi haûn roí våïi caûnh Ueïno) 66
Chæång II: Bäü giaïp xaïc... buûng, ráu A1 daìi tåïi âáöu ngoün chuíy, màût voí giaïp coï maûng ä hçnh bçnh haình. e. Disparalona: Âuäi buûng bçnh thæåìng, heûp vaì daìi, khäng coï âaïm tå nhoí. Cå thãø hçnh baïn cáöu, caûnh sau voí giaïp giåïi haûn roí våïi caûnh buûng, ráu A1 khäng daìi quaï 1/2 chuíy, chuíy hçnh que nhoí nhæng âáöu taìy, vuäút ngoün coï 1 gai gäúc. f. Pleuroxus: Âuäi buûng bçnh thæåìng, heûp vaì daìi, khäng coï âaïm tå nhoí. Cå thãø hçnh baïn cáöu, caûnh sau voí giaïp giåïi haûn roí våïi caûnh buûng, ráu A1 khäng daìi quaï 1/2 chuíy, chuíy hçnh que nhoí, âáöu nhoün, vuäút ngoün coï 2 gai gäúc so le. g. Camptocercus: Âuäi buûng bçnh thæåìng, heûp vaì daìi, khäng coï âaïm tå nhoí. Cå thãø hçnh baïn cáöu, caûnh sau voí giaïp daìi hån 1/2 chiãöu cao voí giaïp. Goïc sau khäng coï ràng. Âáöu ngoün âuäi buûng vuäút nhoí khäng nhä vãö phêa sau. h. Kurzia: Âuäi buûng bçnh thæåìng, heûp vaì daìi, cong laûi, khäng coï âaïm tå nhoí. Cå thãø hçnh baïn cáöu, caûnh sau voí giaïp daìi hån 1/2 chiãöu cao voí giaïp. Goïc sau khäng coï ràng. Âáöu ngoün âuäi buûng vuäút nhoí nhä vãö phêa sau, coï gai caûnh nhoí. i. Oxyurella: Âuäi buûng bçnh thæåìng, heûp vaì daìi, khäng coï âaïm tå nhoí. Cå thãø hçnh baïn cáöu, caûnh sau voí giaïp giåïi haûn roí våïi caûnh buûng, ráu A1 khäng daìi quaï 1/2 chuíy, chuíy räüng baíng hçnh muíi maïc. Caûnh trãn cuía âuäi buûng thàóng, gai caûnh låïn, gai gäúc nàòm xa vuäút ngoün. j. Euryalona: Âuäi buûng bçnh thæåìng, heûp vaì daìi, khäng coï âaïm tå nhoí. Cå thãø hçnh baïn cáöu, caûnh sau voí giaïp giåïi haûn roí våïi caûnh buûng, ráu A1 khäng daìi quaï 1/2 chuíy, chuíy räüng baín hçnh muíi maïc. 67
DÆÅNG TRÊ DUÎNG. 2000 Caûnh trãn cuía âuäi buûng loîm xuäúng, gai caûnh låïn, gai gäúc nàòm saït vuäút ngoün. k. Leydigia: Âuäi buûng ngàõn, räüng baín. Chiãöu daìi khäng quaï 2 láön chiãöu räüng. Màõt nhoí hån sàõc âiãøm. l. Alona: Âuäi buûng ngàõn, heûp, ngoün taìy. Màõt vaì sàõc âiãøm tæång âæång. Coï 3 läù åí pháön âáöu chênh nàòm liãön haìng. m. Biapertura: Âuäi buûng ngàõn, heûp, ngoün phçnh to. Màõt vaì sàõc âiãøm tæång âæång. Coï 2 läø âáöu chênh nàòm liãön haìng. n. Monospilus: Màût voí giaïp coï nhiãöu voìng âäöng tám thæa, chè âiãøm màõt. 3. Bosminidae Chán vaì toaìn bäü cå thãø âæåüc mäüt låïp voí giaïp coï hai maînh bao phuí, cå thãø khäng phán âäút. Coï nàm hay saïu âäi chán, hai âäi thæï nháút vaì thæï hai coï thãø coï daûng moïc. Ráu A1 dênh våïi màût buûng cuía pháön âáöu, khäng bë gäúc ráu A2 che phuí, con caïi coï ráu A1 cäú âënh, ruäüt âån giaín, daìi 0.3-0.5 mm. a. Bosmina: Hçnh 3.6: Hçnh daûng cuía hoü Bosminidae. A: caûnh bãn cuía Ngoün Bosminopsis dietersi; B: Caûnh læng vaì C: Bosmina longirostris. ráu A1 khäng taïch thaình 2, caûnh buûng trån, keïo daìi thaình gai âuäi daìi. b. Bosminopsis: Ngoün ráu A1 taïch thaình 2 cong vãö hai bãn, caûnh buûng coï viãön gai, âuäi voí giaïp toïm laûi thaình tuïm nhoün. 4. Macrothricidae 68
Chæång II: Bäü giaïp xaïc... Chán vaì toaìn bäü cå thãø âæåüc mäüt låïp voí giaïp coï hai maînh bao phuí, cå thãø khäng phán âäút. Coï nàm hay saïu âäi chán, hai âäi thæï nháút vaì thæï hai coï thãø coï daûng moïc. Ráu A1 dênh våïi màût buûng cuía pháön âáöu, khäng bë gäúc ráu A2 che phuí, con caïi coï ráu A1 di âäüng, ruäüt âån giaín hay xoàõn. a. Macrothrix: Voí giaïp vuäút nhoün vãö sau, vuäút ngoün âuäi buûng ráút ngàõn vaì khäng coï gai gäúc. Hçnh 3.7: Hçnh daûng cuía caïc loaìi trong hoü Macrothricidae. A: âuäi buûng; B: Bunops serricaudata; C: ilyocryptus spinifer; D, E: âuäi buûng; F: Lathonura rectirostris; G: Macrothrix rosea; H: chuíy; J: âuäi buûng cuía M. laticornis; K: chuíy cuía M. montana. Theo Ward vaì Whipple, 1918. b. Ilyocryptus: Voí giaïp troìn vãö phêa sau, vuäút ngoün âuäi buûng ráút daìi, coï gai gäúc. Màût voí giaïp coï voìng âäöng tám thæa. 5. Daphniidae Chán vaì toaìn bäü cå thãø âæåüc mäüt låïp voí giaïp coï hai maînh bao phuí, cå thãø khäng phán âäút. Coï nàm hay saïu âäi chán, hai âäi thæï nháút vaì thæï hai coï thãø coï daûng moïc. Ráu A1 dênh vaìo màût buûng cuía âáöu, khäng bë pháön gäúc ráu 69
DÆÅNG TRÊ DUÎNG. 2000 A2 che phuí, ráu A1 con caïi nhoí chæa hoaìn chènh, nãúu ráu A1 låïn thç khäng dênh vaìo màût buûng cuía âáöu, coï chuíy. a. Scapholeberis: caûnh buûng voí giaïp thàóng, keïo daìi vãö phêa âuäi thaình mäüt muîi nhoün. Hçnh3.8: Hçnh daûng cuía mäüt säú loaìi trong hoü Daphnidae. A: Moinodaphnia macleayi; B: Moina macrocopa; C: âuäi buûng; D: b. Moina: caûnh M. micrura, E: træïng nghé; F: tå trãn thán cuía M. affinis. buûng voí giaïp troìn, ráu A1 con caïi hçnh que daìi, khäng coï chuíy. Pháön âuäi buûng coï haìng gai åí màût bãn. Âáöu troìn, khäng coï sàõc âiãøm. c. Moinodaphnia: caûnh buûng voí giaïp troìn, ráu A1 con caïi hçnh que daìi, khäng coï chuíy. Pháön âuäi buûng coï haìng gai åí màût bãn. Âáöu nhoün nhoí, coï sàõc âiãøm. d. Daphnia: Ráu A1 con caïi ngàõn, pháön âuäi buûng coï haìng gai åí màût bãn, voí giaïp coï gai âuäi daìi. e. Simocephalus: Ráu A1 con caïi ngàõn, pháön âuäi buûng coï haìng gai åí màût bãn, voí giaïp coï gai âuäi daûng nuïm troìn. Âáöu ngoün âuäi buûng coï vãút loîm. Coï chuíy. f. Ceriodaphnia: Ráu A1 con caïi ngàõn, pháön âuäi buûng coï haìng gai åí màût bãn, voí giaïp coï gai âuäi daûng nuïm nhoün. Âáöu ngoün âuäi buûng khäng coï vãút loîm. Khäng coï chuíy 70
Chæång II: Bäü giaïp xaïc... Taìi Liãûu Tham Khaío 1. Edmondson. W.T. 1959. Freshwater Biology (second edition). University of Washinton, Seattle 2. Robert W. Pennak. 1978. Fresh-water invertebrates of the United states. A wiley-interscience publication. 3. Shirota. A and T. D. An. 1966. Plankton of south Vietnam. Nhatrang Oceangraphy Institute. 71
Chæång IV LÅÏP PHUÛ CHÁN MAÏI CHEÌO (COPEPODA) Cuîng tæång tæû nhæ sinh váût trong bäü Cladocera, Copepoda laì nhoïm caïc sinh váût phán bäú räüng trãn toaìn cáöu, coï thãø laì sinh váût näøi, säúng âaïy hay åí vuìng ven båì cuía caïc thuíy væûc næåïc ngoüt. Chuïng coï thãø täön taûi våïi säú læåüng nhoí hay khäng täön taûi åí caïc thuíy væûc âáöu nguäön nhæ suäúi. I. Âàûc Âiãøm Chung 1. Hçnh thaïi Chiãöu daìi biãún âäüng trong trong khoaíng 0.3-3.2 mm nhæng âa pháön coï chiãöu daìi nhoí hån 2.0 mm. Cå thãø coï maìu náu hay håi xaïm, nhæîng loaìi säúng åí vuìng triãöu coï maìu saïng hån, coï thãø coï maìu têm hay âoí. Maìu sàõc laì do sæû phán bäú cuía caïc haût maìu caroten coï taïc duûng baío vãû cå thãø chäúng laûi taïc haûi cuía Hçnh 4.1: caïc daûng phäø biãún cuía Copepoda. A: Cyclopoida; aïnh saïng. Cå thãø tæång B: Calanoida vaì C: Harpacticoida âäúi thuáön nháút vãö cáúu taûo, sæû khaïc biãût giæîa caïc loaìi âæåüc nháûn daûng qua sæû khaïc biãût cuía caïc âäi phuû bäü. Låïp phuû Copepoda chia thaình hai bäü laì Eucopepoda vaì Branchiura trong âoï coï 6 bäü phuû laì Caligoida, Lernaeopodoida, Arguloida (säúng kyï sinh) vaì Calanoida, Cyclopoida, Harpacticoida säúng tæû do. Nhoïm säúng kyï sinh coï
Chæång IV: Låïp phuû Chán... hçnh daûng ráút biãún âäøi vaì thêch nghi våïi âiãöu kiãûn kyï sinh. Nhoïm säúng tæû do coï cå thãø phán âäút, hçnh daìi hay hçnh truû vaì chia thaình 3 pháön laì âáöu, ngæûc vaì buûng. Vuìng ngæûc coï 7 âäút nhæng âäút thæï 1 vaì coï thãø âäút thæï 2 kãút håüp våïi pháön âáöu nàòm trong voí giaïp. Coï thãø hai âäi chán ngæûc thæï 4 vaì thæï 5 hay thæï 5 vaì thæï 6 håüp laûi thaình 1 Hçnh 4.2: Phán bäú caïc âäút trãn caïc bäü phuû cuía Copepoda âäút. Pháön buûng coï tæì 3-5 âäút, thæåìng thç coï 4 âäút. Âäút ngæûc cuäúi vaì âäút buûng âáöu tiãn dênh laûi våïi nhau. Mäùi âäút coï hçnh truû ngàõn vaì cæïng, caïc âäút näúi våi nhau bàòng mäüt voìng mãöm deío vaì ngàõn. Khåïp näúi laìm con váût cæí âäüng dãù daìng laì khåïp phán biãût giæîa pháön âáöu vaì thán. Pháön thán gäöm coï caïc âäút buûng vaì âäút ngæûc thæï 7 (coï khi laì âäút thæï 6). Pháön âáöu tháût sæû coï 5 âäi phuû bäü âoï laì: ráu A1 (antennules), ráu A2 (antennae), haìm trãn (maxillae) 1 vaì haìm trãn 2, haìm dæåïi (mandibles). Âäút ngæûc âáöu tiãn dênh våïi âáöu coï mäüt âäi chán haìm (maxillipeds) vaì tæìng âäút ngæûc coìn laûi mang mäüt âäi chán båi. Trong mäüt vaìi loaìi åí âäút ngæûc thæï 7 tiãu giaím vaì âäút naìy khäng coìn pháön phuû. a. Pháön phuû âáöu: ráút biãún âäøi tuìy theo chæïc nàng. Ráu A1 daìi vaì chè coï mäüt nhaïnh, bao gäöm 25 âäút, âáy laì cå quan caîm giaïc nhæng cuîng coï thãø duìng âãø váûn âäüng. Caí hai ráu A1 con âæûc cuía Cyclopoida vaì Harpacticoida laì cå quan sinh duûc duìng trong luïc bàõt càûp. Riãng Calanoida chè coï ráu A1 bãn phaíi laìm nhiãûm vuû sinh duûc. Ráu A2 74
DÆÅNG TRÊ DUÎNG. 2000 ngàõn hån, coï 2 hay 1 nhaïnh coï vai troì quan troüng trong viãûc caîm giaïc, riãng åí Harpacticoida caïc ráu naìy coï thãø duìng âãø nàõm bàõt âæåüc. Caïc âäi haìm biãún âäøi âãø láúy thæïc àn. b. Pháön phuû ngæûc: caïc âäi chán ngæûc biãún âäøi tæì luïc bàõt âáöu cho âãún hai âäi chán cuäúi. Nhoïm säúng tæû do âäi chán thæï 6 luän thiãúu åí con caïi hay biãún âäøi chè coìn daûng så khai (åí con âæûc). Âäi chán säú 5 giaím hay tiãu giaím åí nhoïm Cyclopoida vaì Harpacticoida, nhæng åí Calanoida thç âäi chán naìy phaït triãøn cán âäúi åí con caïi vaì báút âäúi xæïng åí con âæûc, khê âoï noï biãún âäøi thaình caïi moïc. c. Chaûc âuäi: âäút cuäúi cuìng cheí Hçnh 4.3: Caïc pháön phuû trãn calanoida hai taûo ra hai nhaïnh âuäi. Cáúu truïc cuía noï âån giaín coï hçnh truû khäng phán nhaïnh vaì cuîng khäng giäúng våïi pháön phuû naìo åí âáöu vaì ngæûc Thäng thæåìng trãn cå thãø con váût coï 5 daûng tå maînh mai phaït Hçnh 4.4: Pháön phuû trãn cå thãø cuía Harpacticoida triãøn tæì bäü voí ngoaìi âoï laì (1) ráu khæïu giaïc vaì (2) bäún daûng khaïc nàòm åí pháön phuû cuía copepoda nhæ gai låïn, gai nhoí, tå ngàõn hay tå daìi. Caïc pháön phuû naìy coï chæïc 75
Chæång IV: Låïp phuû Chán... nàng khaïc nhau tuìy theo nåi säúng cuía noï, thæåìng giuïp con váût båi, boì hay láúy thæïc àn, cuîng coï khi caîm giaïc. Ngoaìi ra pháön tå daìi åí âuäi coï taïc âäüng cán bàòng hay äøn âënh khi båi läüi. 2. Cáúu taûo trong Viãûc nghiãn cæïu vãö cáúu taûo bãn trong cuía Copepoda ráút khoï khàn vç coï mäüt hãû cå ráút phæïc taûp. a. Hãû tuáön hoaìn: xoang tim chè coï åí bäü phuû calanoida, coìn caïc bäü phuû khaïc coï voìng tuáön hoaìn âån giaín gäöm caïc maûch maïu tæì hãû tiãu hoaï, hãû váûn âäüng vaì caïc phuû bäü âi vãö xoang tim. b. Hãû hä háúp: sæû trao âäøi O2 vaì CO2 xaíy ra trãn bãö màût Hçnh 4.5: Tuyãún sinh duûc åî caïc daûng cuía Copepoda. cå thãø vaì mäüt vaìi nåi nhæ pháön cuäúi cuía äúng tiãu hoïa âæåüc huït vaì âáøy båíi hãû cå bãn ngoaìi. c. Hãû baìi tiãút: cháút thaíi âæåüc thaíi ra qua tuyãún åí haìm trãn gáön phêa âáöu, tuy váûy pháön sau cuía âoaûn ruäüt cuäúi cuîng coï chæïc nàng baìi tiãút. d. Hãû tháön kinh: táûp håüp laûi åí pháön âáöu, mäüt màût laìm nhiãûm vuû caîm giaïc tháúy roí táûp trung laûi thaình âiãøm màõt. Theo Stricker (1975) quan saït dæåïi maïy scan âiãûn tæí tháúy âæåüc sæû táûp trung cuía caïc nuït caîm giaïc vaì tå caîm giaïc trãn thán cuía Coepoda. 3. Biãún hçnh Trong chu kyì säúng cuía Copepoda, thäng thæåìng coï 4 daûng hçnh thaïi laì: træïng, 6 giai âoaûn áúu truìng nauplius, 5 giai âoaûn copepodid vaì træåíng thaình. 76
DÆÅNG TRÊ DUÎNG. 2000 Træïng cuía Copepoda nåí thaình áúu truìng nhoí, hoaût âäüng goüi laì nauplius. Chuïng coï 3 âäi phuû bäü âãø sau âoï biãún thaình ráu A1, A2 vaì haìm dæåïi. Khi läüt xaïc sang giai âoaûn II, chuïng chè coï thãm haìm trãn. Coï 4 giai âoaûn áúu truìng vaì 5 giai âoaûn tiãön træåíng thaình khi biãún thaình con træåíng thaình coï khaí nàng sinh saín. Sau mäùi láön läüt xaïc, con váût låïn lãn vaì daìi hån âäöng thåìi coï thãm phuû bäü. Thê duû nhæ Nauplius IV coï âuí caïc phuû bäü cuía âäi chán thæï 2, Copepodid I coï 4 âäút ngæûc vaì coï phuû bäü åí âäi chán thæï 4. Cyclopoida coï 5 giai âoaûn nauplius coìn Harpacticoida coï 4 hoàûc 5 giai âoaûn. Thåìi gian âãø hoaìn thaình mäüt chu kyì säúng tæì træïng cho âãún khi sinh saín biãún âäüng tuìy theo loaìi vaì âiãöu kiãûn mäi træåìng. 4. Váûn âäüng Harpacticoida boì hay chaûy trãn nãön âaïy hoàûc giaï thãø, nhæng mäüt säú loaìi thuäüc bäü phuû Calanoida vaì Cyclopoida di chuyãøn Hçnh 4.6: Caïc giai âoaûn phaït triãøn cuía Cyclopoida bàòng caïch båi läüi màûc (Eucyclops serrulatus). N: nayuplius, C: Copepodid. Theo Einsle, 1989). duì trong thuíy væûc coï nhiãöu giaï thãø. Theo Storch (1929) thç Diaptomus båi läüi cháûm vaì nheû nhæ thãú chuïng coï thãø láúy thæïc àn qua pháön miãûng vaì ráu A2. Caïch láúy thæïc àn naìy bë ngàõc 77