Giáo trình Đại học chuyên ngành Kinh trị doanh nghiệp

Chia sẻ: DANG THI MINH TAM | Ngày: | Loại File: DOC | Số trang:168

Thêm vào BST

Báo xấu

352
lượt xem 129
download

Download Vui lòng tải xuống để xem tài liệu đầy đủ

Bài giảng này được biên soạn nhằm đáp ứng yêu cầu đào tạo hệ đại học chuyên ngành “Kinh tế - quản trị doanh nghiệp mỏ” của Trường Đại học Mỏ - Địa chất, theo đề cương đã được Bộ môn Kinh tế - Quản trị Doanh nghiệp (Nay là Khoa Kinh tế - Quản trị kinh doanh) thông qua.Nội dung của Bài giảng bao gồm những vấn đề cơ bản trong phân tích hoạt động sản xuất kinh doanh ở các doanh nghiệp ngành công nghiệp mỏ,...

Chủ đề:

Bình luận(0) Đăng nhập để gửi bình luận!

Lưu

Nội dung Text: Giáo trình Đại học chuyên ngành Kinh trị doanh nghiệp

1
M CL C M U ..................................................................................................... 1 CHƯƠNG 1. CƠ S LÝ LU N C A PHÂN TÍCH HO T NG S N XU T KINH DOANH C A DOANH NGHI P CÔNG NGHI P M ........... 9 1.1 Ý NGHĨA, I TƯ NG VÀ NHI M V C A PHÂN TÍCH HO T NG S N XU T KINH DOANH CÁC DOANH NGHI P CÔNG NGHI P. 9 1.1.1.Ý nghĩa ............................................................................................ 9 1.1.2. i tư ng c a phân tích ho t ng s n xu t kinh doanh các doanh nghi p .......................................................................................... 11 1.1.3. Nhi m v c a phân tích ho t ng s n xu t kinh doanh trong các doanh nghi p công nghi p ..................................................................... 14 1.2. PHƯƠNG PHÁP PHÂN TÍCH KINH T ..................................... 14 CHƯƠNG II. T CH C CÔNG TÁC PHÂN TÍCH HO T NG S N XU T KINH DOANH TRONG DOANH NGHI P CÔNG NGHI P .................................................................................................... 24 2.1. CÔNG TÁC CHU N B ................................................................ 24 2.1.1. Xác nh m c tiêu và l p k ho ch phân tích. ......................... 24 2.1.2. Thu th p và ki m tra tài li u phân tích .................................... 26 2.2. TI N HÀNH PHÂN TÍCH ............................................................. 27 2.3. VI T BÁO CÁO VÀ T CH C H I NGH PHÂN TÍCH ......... 29 CHƯƠNG III. PHÂN TÍCH TÌNH HÌNH S N XU T S N PH M 31 3.1. Ý NGHĨA VÀ NHI M V PHÂN TÍCH ...................................... 31 3.2. PHÂN TÍCH CÁC CH TIÊU GIÁ TR S N LƯ NG................. 32 2
3.3. PHÂN TÍCH TÌNH HÌNH S N XU T V M T KH I LƯ NG HI N V T ............................................................................................. 36 3.3.1. Phân tích t c tăng trư ng và kh năng tăng trư ng c a s n xu t...................................................................................................... 36 3.3.2. Phân tích kh i lư ng s n xu t theo ngu n s n lư ng và phương pháp công ngh ................................................................................... 39 3.3.3. Phân tích s n lư ng theo các ơn v s n xu t ......................... 41 3.3.4. Phân tích tình hình s n xu t theo lo i m t hàng ..................... 44 3.3.5. Phân tích nh hư ng c a ch t lư ng công tác n kh i lư ng s n ph m s n xu t .............................................................................. 45 3.3.6. Phân tích ch t lư ng s n ph m................................................ 46 3.3.7. Phân tích tính nh p nhàng c a quá trình s n xu t s n ph m .. 50 3.4. PHÂN TÍCH TÍNH CH T CÂN I GI A S N XU T VÀ CHU N B S N XU T DOANH NGHI P KHAI THÁC M ...... 53 3.4.1. Phân tích công tác chu n b v m t kh i lư ng....................... 53 3.4.2. Phân tích m c m b o c a công tác chu n b i v i khai thác...................................................................................................... 55 CHƯƠNG IV. PHÂN TÍCH TÌNH HÌNH S D NG TÀI S N C NH VÀ NĂNG L C S N XU T C A DOANH NGHI P CÔNG NGHI P M ............................................................................................ 58 4.1 Ý NGHĨA VÀ NHI M V PHÂN TÍCH. ...................................... 58 4.2. PHÂN TÍCH TÌNH HÌNH S D NG TÀI S N C NH. ........ 59 4.2.1. ánh giá chung hi u su t s d ng c a v n c nh. ............... 59 4.2.2. Phân tích tình hình s d ng tài s n c nh thông qua m t s n i dung c th . .................................................................................. 61 4.3. PHÂN TÍCH NĂNG L C S N XU T VÀ TRÌNH T N D NG NĂNG L C S N XU T. .......................................................... 73 A. Nh ng v n chung. ..................................................................... 73 3
B. Ph l c chương: ............................................................................. 79 I. Doanh nghi p m h m lò: ............................................................... 80 II. Doanh nghi p m l thiên ............................................................. 88 CHƯƠNG V. PHÂN TÍCH TÌNH HÌNH CUNG NG VÀ S D NG V T TƯ K THU T .............................................................................. 92 5.1. Ý NGHĨA VÀ NHI M V PHÂN TÍCH ...................................... 92 5.2. PHÂN TÍCH TÌNH HÌNH THU MUA V T TƯ ........................... 93 5.2.1. S l n mua v t tư, kh i lư ng và th i gian gi a các l n mua. 94 5.2.2. Phân tích ch ng lo i và ch t lư ng v t tư cung ng............... 90 5.3. PHÂN TÍCH D TR V T TƯ .................................................... 92 5.4. QU N LÝ VÀ S D NG V T TƯ .............................................. 94 CHƯƠNG VI. PHÂN TÍCH TÌNH HÌNH S D NG LAO NG VÀ TI N LƯƠNG ................................................................................... 96 6.1. Ý NGHĨA VÀ NHI M V PHÂN TÍCH. ..................................... 96 6.2. PHÂN TÍCH S LƯ NG LAO NG C A DOANH NGHI P 97 6.3. PHÂN TÍCH TÌNH HÌNH S D NG TH I GIAN LAO NG .............................................................................................................. 100 6.3.1. Phân tích tình hình s d ng th i gian lao ng. .................. 100 6.3.2. Phân tích các nguyên nhân nh hư ng n tình hình s d ng th i gian lao ng. ........................................................................... 102 6.4. PHÂN TÍCH NĂNG SU T LAO NG .................................... 105 6.4.1. ánh giá chung năng su t lao ng. ..................................... 105 6.4.2. Xác nh nh hư ng c a m t s nhân t n năng su t lao ng. ................................................................................................. 107 6.5. PHÂN TÍCH TÌNH HÌNH S D NG QU TI N LƯƠNG ...... 109 4
CHƯƠNG VII PHÂN TÍCH CHI PHÍ S N XU T VÀ GIÁ THÀNH S N PH M C A DOANH NGHI P CÔNG NGHI P M ............ 112 7.1. Ý NGHĨA VÀ NHI M V PHÂN TÍCH .................................... 112 7.2. PHÂN TÍCH CHUNG CHI PHÍ S N XU T VÀ GIÁ THÀNH 113 7.2.1. Phân tích chung giá thành s n ph m theo kho n m c (ho c y u t ) chi phí. ......................................................................................... 114 7.2.2. Phân tích giá thành s n ph m trên 1000 ng giá tr s n lư ng hàng hoá. .......................................................................................... 116 7.2.3. Phân tích cơ c u giá thành .................................................... 118 7.2.4. Phân tích tình hình th c hi n nhi m v gi m giá thành. ....... 119 7.3. PHÂN TÍCH CÁC KHO N M C VÀ Y U T CHI PHÍ TRONG GIÁ THÀNH S N PH M. ................................................................. 121 7.3.1. Các y u t chi phí nguyên li u, v t li u, nhiên li u và ng l c. ........................................................................................................... 122 7.3.2. Chi phí ti n lương và b o hi m xã h i ................................... 124 7.3.3. Chi phí kh u hao tài s n c nh ........................................... 124 7.3.4. Chi phí khác b ng ti n. .......................................................... 126 7.3.5. Chi phí thuê ngoài .................................................................. 126 7.4. M T S N I DUNG PHÂN TÍCH KHÁC TRONG PHÂN TÍCH CHI PHÍ S N XU T VÀ GIÁ THÀNH. ............................................ 127 7.4.1. Phân tích chi phí s n xu t trong m i liên h v i s n lư ng và l i nhu n ........................................................................................... 127 7.4.2. Phân tích chi phí s n xu t và giá thành theo công o n s n xu t.................................................................................................... 128 7.4.3. Phân tích chi phí s n xu t i v i các phân xư ng áp d ng h ch toán n i b ............................................................................... 129 5
CHƯƠNG VIII PHÂN TÍCH TÌNH HÌNH TIÊU TH S N PH M VÀ L I NHU N .................................................................................... 130 8.1. Ý NGHĨA VÀ NHI M V PHÂN TÍCH .................................... 130 8.2 PHÂN TÍCH TÌNH HÌNH TIÊU TH S N PH M .................... 131 8.2.1. Phân tích kh i lư ng và lo i s n ph m tiêu th .................... 131 8.2.2. K t h p phân tích tình hình tiêu th theo lo i m t hàng và khách hàng ........................................................................................ 132 8.2.3. Phân tích tình hình tiêu th s n ph m theo th i gian............ 133 8.3. PHÂN TÍCH TÌNH HÌNH L I NHU N C A DOANH NGHI P .............................................................................................................. 135 8.3.1. Phân tích quy mô l i nhu n và các nhân t nh hư ng nl i nhu n c a doanh nghi p .................................................................. 135 8.3.2. Phân tích các ch tiêu t su t l i nhu n (L i nhu n tương i) ........................................................................................................... 138 8.3.3. Phân tích tình hình phân ph i l i nhu n và s d ng các qu có ngu n t l i nhu n: .......................................................................... 139 CHƯƠNG IX PHÂN TÍCH TÌNH HÌNH TÀI CHÍNH C A DOANH NGHI P .................................................................................................. 140 9.1. Ý NGHĨA VÀ NHI M V PHÂN TÍCH .................................... 140 9.1.1. Ý nghĩa .................................................................................... 140 9.1.2. N i dung phân tích ................................................................. 141 9.1.3. Tài li u phân tích. ................................................................... 141 9.1.4. Phương pháp phân tích .......................................................... 145 9.2. PHÂN TÍCH CHUNG TÌNH HÌNH TÀI CHÍNH C A DOANH NGHI P................................................................................................ 146 9.2.1. ánh giá chung tình hình tài chính qua B ng cân i k toán ........................................................................................................... 146 6
9.2.2. ánh giá chung tình hình tài chính thông qua phân tích báo cáo k t qu s n xu t-kinh doanh (B02-DN)..................................... 147 9.3. PHÂN TÍCH TÌNH HÌNH M B O NGU N V N CHO S N XU T KINH DOANH......................................................................... 149 9.4. PHÂN TÍCH KH NĂNG THANH TOÁN C A DOANH NGHI P................................................................................................ 151 9.4.1. V n luân chuy n ..................................................................... 151 9.4.2. H s thanh toán ng n h n: ................................................... 152 9.4.3. H s thanh toán t c th i ....................................................... 153 9.4.4. H s quay vòng các kho n ph i thu ..................................... 153 9.4.5. S ngày c a doanh thu chưa thu ............................................ 153 9.4.6. H s quay vòng c a hàng t n kho ........................................ 154 9.4.7. S ngày c a 1 kỳ luân chuy n (hay 1 vòng quay) kho hàng (Nhtk) .................................................................................................. 154 9.5. PHÂN TÍCH HI U QU S N XU T KINH DOANH. ............. 155 9.5.1. Phân tích hi u qu s d ng TS lưu ng ............................... 155 9.5.2. Phân tích kh năng sinh l i c a v n kinh doanh ................... 157 7
M U Bài gi ng này ư c biên so n nh m áp ng yêu c u ào t o h i h c chuyên ngành “Kinh t - qu n tr doanh nghi p m ” c a Trư ng i h c M - a ch t, theo cương ã ư c B môn Kinh t - Qu n tr Doanh nghi p (Nay là Khoa Kinh t - Qu n tr kinh doanh) thông qua. N i dung c a Bài gi ng bao g m nh ng v n cơ b n trong phân tích ho t ng s n xu t kinh doanh các doanh nghi p ngành công nghi p m , c th là: - Phân tích chung ho t ng s n xu t kinh doanh c a doanh nghi p công nghi p m . - T ch c công tác phân tích ho t ng s n xu t kinh doanh trong doanh nghi p. - Phân tích tình hình s n xu t s n ph m. - Phân tích tình hình s d ng tài s n c nh và năng l c s n xu t c a doanh nghi p m . - Phân tích tình hình cung ng v t tư k thu t. - Phân tích tình hình s d ng lao ng và ti n lương. - Phân tích chi phí s n xu t và giá thành s n ph m. - Phân tích tình hình tiêu th s n ph m và l i nhu n. - Phân tích tình hình tài chính c a doanh nghi p. Trong quá trình biên so n tác gi ã c g ng m t m t m b o nh ng yêu c u chung c a m t cu n Bài gi ng phân tích kinh t , m t khác th hi n nh ng c i m riêng c a phân tích ho t ng s n xu t kinh doanh trong các doanh nghi p m thông qua nh ng n i dung có tính c thù và các ví d minh ho . Bài gi ng ch c ch n còn có nh ng thi u sót. Tác gi mong mu n nh n ư c nh ng ý ki n óng góp c a ngư i c ti p t c hoàn thi n, và xin chân thành c m ơn trư c. 8
Chương 1 CƠ S LÝ LU N C A PHÂN TÍCH HO T NG S N XU T KINH DOANH C A DOANH NGHI P CÔNG NGHI P M 1.1 Ý NGHĨA, I TƯ NG VÀ NHI M V C A PHÂN TÍCH HO T NG S N XU T KINH DOANH CÁC DOANH NGHI P CÔNG NGHI P. 1.1.1. Ý nghĩa Phân tích ho t ng s n xu t kinh doanh c a doanh nghi p là nghiên c u m t cách toàn di n và có căn c khoa h c tình hình ho t ng s n xu t kinh doanh c a doanh nghi p ó, trên cơ s nh ng tài li u th ng kê, h ch toán và tìm hi u các i u ki n s n xu t c th , nh m ánh giá th c tr ng quá trình s n xu t kinh doanh, rút ra nh ng ưu khuy t i m, làm cơ s xu t các gi i pháp nh m không ng ng nâng cao hi u qu s n xu t kinh doanh. Phân tích ho t ng s n xu t kinh doanh v a là m t n i dung quan tr ng, ng th i là công c c l c trong qu n lý kinh t nói chung và qu n lý kinh t các doanh nghi p nói riêng. T m quan tr ng c a công tác phân tích kinh t t lâu ã ư c các nhà qu n lý th a nh n. Trong tác ph m “Bàn v k ho ch kinh t th ng nh t” V.I. Lênin vi t: “C n ph i làm sao cho các nhà kinh t nghiên c u m t cách t m vi c th c hi n k ho ch c a chúng ta, các thi u sót c a chúng ta và cách s a ch a các thi u sót ó. M t nhà kinh t lành ngh , thay cho các lu n i m tr ng r ng là ph i nghiên c u các s ki n, các con s , tài li u, phân tích chúng trên cơ s kinh nghi m b n thân, r i ch ra: sai l m âu, và s a ch a chúng như th nào.” (V.I. Lênin Toàn t p, NXB Ti n b - Moskva 1977, T p 42, trang 133). Tuy nhiên, trên th c t qu n lý kinh t các nư c XHCN trư c ây, cũng như nư c ta trong su t th i kỳ dài c a cơ ch qu n lý k ho ch hoá t p trung bao c p, công tác phân tích kinh t ã không ư c t úng v trí c a nó. B n thân cơ ch k ho ch hoá t p trung bao c p ã h n ch r t nhi u ý nghĩa c a công tác phân tích, khi n cho nó ch còn mang tính ch t hình th c là ch y u. Phân tích kinh t không có ý nghĩa thi t th c ã khi n các nhà qu n lý th y không c n quan tâm n nó, và ch th c hi n m t cách mi n cư ng theo quy nh c a c p trên. Nh ng m t tiêu c c- h u qu c a cơ ch qu n lý kinh t cũ, cũng th hi n sâu s c trong quan i m và phương pháp phân tích kinh t . Phân tích kinh t mang n ng m c ích 9
xét trình hoàn thành các k ho ch ư c giao, t ó x p h ng thành tích, xét thi ua... Nh ng k t lu n rút ra nhi u khi mang tính ch quan, gi t o, thi u tính trung th c và tính khoa h c. V i công cu c i m i trong cơ ch qu n lý kinh t nư c ta, chuy n n n kinh t nói chung và các doanh nghi p nói riêng sang ch h ch toán kinh doanh th c s , thì cách nhìn nh n i v i công tác phân tích ho t ng s n xu t kinh doanh cũng ã ư c i m i theo. Ngư i ta ã nh n th y r ng phân tích kinh t trư c h t là c n thi t i v i m i doanh nghi p, ph c v cho l i ích c a chính h . Chính i u ó làm cho công tác này ư c t giác quan tâm hơn, tr nên thi t th c, khách quan hơn. Ý nghĩa c a phân tích ho t ng s n xu t kinh doanh các doanh nghi p, suy cho cùng, là ch nó giúp cho các doanh nghi p ánh giá m t cách chính xác th c tr ng c a s n xu t kinh doanh ang trình nào, ch ra nh ng ưu như c i m, làm cơ s cho vi c ho ch nh chi n lư c kinh doanh nh m t hi u qu cao nh t v kinh t và xã h i c a quá trình s n xu t kinh doanh. Phân tích ho t ng s n xu t kinh doanh v a t n t i như m t n i dung c l p trong qu n lý s n xu t kinh doanh, v a có liên h ch t ch v i các m t khác c a ho t ng qu n lý. M i quy t nh trong qu n lý kinh doanh, dù c p nào và v lĩnh v c nào, cũng u ư c ưa ra trên cơ s phân tích b ng cách này hay cách khác và nh ng m c khác nhau. Do v y có th nói r ng qu n lý doanh nghi p gi i các nhà qu n lý không th không n m v ng công c phân tích kinh t . Phân tích ho t ng s n xu t kinh doanh g n li n ch t ch trư c h t v i công tác h ch toán kinh t và k ho ch hoá trong doanh nghi p. i v i h ch toán kinh t , phân tích chính là công c giúp cho h ch toán m b o ư c nguyên t c cơ b n c a nó là s n xu t kinh doanh có hi u qu - l y thu bù chi và có lãi. Phân tích ho t ng s n xu t kinh doanh, v i nh ng quan i m i m i và phương pháp thích h p, có th giúp cho h ch toán kinh t hi n nay kh c ph c ư c nh ng như c i m v n có th i kỳ qu n lý k ho ch hoá t p trung bao c p trư c kia như tính gi t o, trùng l p, thi u khách quan, thi u trung th c và c bi t là thi u t giác quan tâm n hi u qu kinh t th c s c a s n xu t kinh doanh. i v i công tác k ho ch hoá doanh nghi p, tác d ng c a phân tích ho t ng s n xu t kinh doanh th hi n trên các m t sau: 10
 Phân tích nh m ánh giá b n thân k ho ch theo nh ng yêu c u c a tính khoa h c òi h i, như tính cân i và toàn di n, tính tiên ti n, tính hi n th c...  Phân tích nh m ánh giá quá trình và k t qu th c hi n k ho ch, nh ó doanh nghi p có cơ s i u ti t quá trình s n xu t kinh doanh nh m t ư c các m c tiêu k ho ch t ra.  Phân tích cũng là m t bư c quan tr ng trong quy trình xây d ng chi n lư c kinh doanh nh m m b o cho s phát tri n b n v ng trong dài h n c a doanh nghi p. Trong ph m vi r ng hơn, ch ng h n như i v i các công ty ho c ngành, phân tích kinh t ngoài nh ng ý nghĩa trên còn có tác d ng như m t công c ánh giá so sánh các ơn v v ho t ng s n xu t kinh doanh và hi u qu ; nó còn có ý nghĩa khi giúp các nhà qu n lý ra các quy t nh s p x p l i cơ c u t ch c s n xu t trong ngành và trong các doanh nghi p. 1.1.2. i tư ng c a phân tích ho t ng s n xu t kinh doanh các doanh nghi p i tư ng c a phân tích ho t ng s n xu t kinh doanh các doanh nghi p là th c tr ng và k t qu c a ho t ng s n xu t kinh doanh t i doanh nghi p phân tích trong m t th i kỳ nh t nh. Ho t ng s n xu t kinh doanh c a các doanh nghi p bao g m r t nhi u m t và các khâu, t chu n b s n xu t n s n xu t và tiêu th s n ph m, di n ra trong không gian và th i gian. i tư ng c a phân tích, xét m t cách c th , là t t c các m t ho t ng ó, ư c t ng h p l i và th hi n thông qua m t t ng th các ch tiêu phân tích. Ch tiêu phân tích là s c th hoá, chi ti t hoá i tư ng phân tích. Các ch tiêu phân tích ho t ng s n xu t kinh doanh c a doanh nghi p c n ph i ư c phân lo i m b o tính h th ng trong quá trình phân tích. Tuỳ theo m c ích yêu c u và ph m vi phân tích mà ngư i ta có th áp d ng các phân lo i khác nhau. Dư i ây là m t s cách phân lo i ch tiêu thư ng ư c s d ng:  Ch tiêu s lư ng và ch tiêu ch t lư ng.  Ch tiêu t ng h p và ch tiêu c c b .  Ch tiêu hi n v t và ch tiêu giá tr .  Ch tiêu tuy t i và ch tiêu tương i. 11
 Ch tiêu theo các m t c a s n xu t kinh doanh.  Ch tiêu k ho ch và ch tiêu th ng kê, ho c d báo Trong quá trình phân tích, các ch tiêu có th ư c l y tr c ti p t các báo bi u (th ng kê h ch toán hay k ho ch), ho c ư c tính toán t các ch tiêu có s n, th m chí có th ph i t ch c kh o sát th c t thu th p. Các ch tiêu phân tích còn ư c chia thành ch tiêu k t qu - là i tư ng phân tích, và ch tiêu nhân t - là nguyên nhân hình thành và tác ng n các ch tiêu k t qu . Các ch tiêu nhân t chính là ng l c c a quá trình s n xu t kinh doanh. M i khi các ch tiêu nhân t thay i s làm thay i các i u ki n s n xu t kinh doanh và qua ó tác ng làm thay i các ch tiêu k t qu . Gi a các ch tiêu k t qu và ch tiêu nhân t luôn có m i quan h nhân qu v i nhau c v ch t và lư ng. Tuy nhiên, trong th c t công tác phân tích kinh t ho t ng s n xu t kinh doanh có nhi u khi ngư i ta ph i ch p nh n tính tương i c a s phân lo i này. Trong m t trư ng h p, ch tiêu nào ó ư c coi là ch tiêu k t qu và là i tư ng c th c a phân tích, ch u s tác ng c a nhi u ch tiêu nhân t khác nhau, thì trong m t m i quan h khác nó l i có th ư c coi là m t trong nh ng nhân t tác ng t i m t ch tiêu phân tích khác. Cũng có nh ng ch tiêu h u như luôn luôn ư c coi là nh ng nhân t ban u i v i quá trình s n xu t kinh doanh, ch ng h n như các i u ki n m - a ch t i v i s n xu t kinh doanh trong ngành công nghi p m . Trong phân tích cũng có nh ng trư ng h p m t s ch tiêu ư c coi là tác ng qua l i v i nhau, òi h i ngư i phân tích ph i th n tr ng trong khi ưa ra các k t lu n. Trong ho t ng s n xu t kinh doanh các nhân t t p h p thành các i u ki n c a s n xu t kinh doanh và t o ti n cho quá trình ó. Công tác phân tích v i i tư ng là k t qu s n xu t kinh doanh không th không xu t phát t vi c nghiên c u các i u ki n s n xu t kinh doanh. Tuỳ theo n i dung và yêu c u phân tích có th phân lo i các i u ki n s n xu t kinh doanh c a doanh nghi p theo nh ng d u hi u khác nhau, như:  Nh ng i u ki n thu n l i và khó khăn.  Nh ng i u ki n ch quan và khách quan.  Nh ng i u ki n ch y u và th y u. 12
 Nh ng i u ki n trư c m t và lâu dài.  Nh ng i u ki n tác ng tr c ti p và gián ti p.  Nh ng i u ki n thu c môi trư ng kinh doanh (môi trư ng n n kinh t và môi trư ng ngành) và i u ki n bên trong doanh nghi p.  i u ki n s n xu t kinh doanh ư c phân chia theo tính ch t 2 m t có liên quan ch t ch n nhau, là m t v t ch t k thu t và m t kinh t xã h i c a quá trình. Theo cách phân lo i này, các i u ki n s n xu t kinh doanh g m 2 nhóm ch y u, là: Nhóm th nh t g m các i u ki n v t ch t- k thu t, ó là: * Các i u ki n t nhiên, như i u ki n a lý, tài nguyên, t ai, khí h u... i v i các m khai thác thì ó c th là tr lư ng tài nguyên, tình tr ng c a khoáng sàng, phân b a lý, i u ki n khí h u... * Công ngh s n xu t: lo i hình công ngh , tính ch t và m c tiên ti n c a phương pháp s n xu t. Ch ng h n ó là phương pháp m v a, h th ng khai thác, s b trí các khâu trong dây chuy n công ngh , tính ng b và tiên ti n c a dây chuy n s n xu t. * K thu t s n xu t: s lư ng và ch t lư ng c a máy móc thi t b s n xu t, trình cơ gi i hoá và t ng hoá các quá trình s n xu t. * Trình t ch c s n xu t và t ch c lao ng: g m các hình th c và m c h p lý, tiên ti n c a các hình th c t ch c s n xu t và t ch c lao ng, s phù h p c a chúng v i xu th i m i hi n nay... Nhóm th hai là các i u ki n kinh t - xã h i, bao g m: * Hoàn c nh kinh t - xã h i chung trong nư c, trong ngành và a phương. * Trình c a công tác k ho ch hoá và h ch toán kinh t t i doanh nghi p. * S n m b t và áp d ng các phương pháp qu n lý kinh doanh m i, tiên ti n và phù h p v i cơ ch kinh t . * Các ch khuy n khích v t ch t và tinh th n trong doanh nghi p. * Công tác t ng k t, ph bi n kinh nghi m lao ng tiên ti n, t ch c các phong trào thi ua lao ng s n xu t. 13
* Trình dân ch hoá trong qu n lý và t ch c s n xu t doanh nghi p. Trong s các i u ki n s n xu t kinh doanh k trên thông thư ng vai trò quy t nh thu c v các i u ki n v t ch t k thu t, c bi t là công ngh và k thu t s n xu t. Tuy nhiên trong giai o n i m i v quan i m và phương pháp qu n lý kinh t như nh ng năm v a qua và hi n nay, như th c t ã ch ra, vi c tri t t n d ng các thu n l i trong các i u ki n kinh t - xã h i m i ã em la o nh ng k t qu to l n, kh ng nh tính úng n c a ư ng l i i m i kinh t mà ng C ng s n Vi t nam và chính ph ang th c hi n trên t nư c ta. 1.1.3. Nhi m v c a phân tích ho t ng s n xu t kinh doanh trong các doanh nghi p công nghi p Nghiên c u toàn di n các m t c a ho t ng s n xu t kinh doanh theo các i u ki n s n xu t kinh doanh, t ng h p l i có th ánh giá th c tr ng s n xu t kinh doanh c a doanh nghi p ang trình nào, t t hay x u và t i sao. ánh giá m c t các m c tiêu ã ra trong các k ho ch (Tuỳ theo m c tiêu và kỳ phân tích mà ó là k ho ch gì) ánh giá trình t n d ng các ngu n ti m năng c a s n xu t kinh doanh mhư v n, lao ng, năng l c s n xu t... Phát hi n nh ng ngu n l c chưa ư c t n d ng và kh năng t n d ng chúng thông qua các bi n pháp t ch c - k thu t. Giúp cho vi c ho ch nh chi n lư c kinh doanh c a doanh nghi p. Làm cơ s cho vi c thư ng xuyên i u ti t quá trình s n xu t kinh doanh nh m t các m c tiêu ã nh và có hiê qu cao. Tích lu các tài li u và kinh nghi m ph c v công tác nghiên c u kinh t và k ho ch hoá doanh nghi p. 1.2. PHƯƠNG PHÁP PHÂN TÍCH KINH T Phương pháp phân tích kinh t có th hi u là cách th c th c hi n vi c phân tích. L a ch n m t phương pháp úng n và thích h p có ý nghĩa quy t nh n tính chính xác c a k t qu phân tích, khi n cho sau khi phân tích có th hi u ư c, gi i thích ư c b n ch t c a v n và rút ra ư c nh ng k t lu n chính xác. Cơ s lý lu n chung c a phương pháp phân tích kinh t là các lu n i m c a tri t h c duy v t bi n ch ng và h c thuy t kinh t chính tr Mác- 14
Lênin, ư c áp d ng sáng t o và phát tri n trong i u ki n c a công cu c i m i do ng C ng s n Vi t nam kh i xư ng và lãnh o nhân dân ta th c hi n. Trên cơ s phương pháp lu n ó, khi phân tích các hi n tư ng kinh t ph i t chúng trong nh ng m i liên h qua l i; ph i th y ư c s v n ng c a các hi n tư ng, s phát tri n và ng l c phát tri n c a chúng; ph i tôn tr ng các quy lu t kinh t khách quan ang ho t ng trong n n kinh t ; ph i nh n th c ư c nh ng quan i m m i, ti n b và áp d ng chúng m t cách sáng t o trong công tác phân tích kinh t . M t cách c th hơn, trong quá trình th c hi n phân tích kinh t , phương pháp lu n chung òi h i:  Vi c phân tích b t u t ánh giá t ng quát, sau ó i sâu vào phân tích theo không gian và th i gian. Làm như v y v a m b o tính nh t quán t ng th , v a có nh ng tr ng tâm và m c sâu s c c n thi t.  Ph i phát hi n và nghiên c u b n ch t c a các m i liên h qua l i gi a các s ki n kinh t , các ch tiêu phân tích, trong ó c n phân bi t tính ch t tác ng c a các m i liên h ó.  C n nh n bi t và nghiên c u xu hư ng phát tri n c a các hi n tư ng kinh t cũng như ng l c cho s phát tri n ó.  Ph i có nh n th c úng n v các quy lu t kinh t khách quan và s ho t ng c a chúng trong nh ng i u ki n c th .  K p th i nh n th c nh ng quan i m m i ti n b và th hi n chúng trong quá trình phân tích.  Qua phân tích ph i rút ra nh ng k t lu n c th , ch ra nh ng ưu như c i m và nguyên nhân, nh ng ti m năng chưa ư c t n d ng và kh năng t n d ng chúng.  Ph i bi t v n d ng lý lu n và phương pháp phân tích m t cách sáng t o, có xét n nh ng c i m i u ki n riêng c a i tư ng phân tích.  i v i ngư i làm công tác phân tích c n xác nh rõ quan i m khách quan, khoa h c, trung th c và toàn di n trong các tính toán và l p lu n. 15
Trên cơ s phương pháp lu n chung như trên, công tác phân tích kinh t ư c th c hi n thông qua các phương pháp c th có tính nghi p v . Có th phân lo i các phương pháp ó thành các nhóm sau: Nhóm th nh t g m các phương pháp th ng kê. Chúng có c i m chung là d a trên s phân tích các s li u th ng kê ánh giá v m t s lư ng. M t s phương pháp th ng kê cũng dùng xác nh nh hư ng c a các nhân t n ch tiêu phân tích, song ch d ng l i vi c ánh giá v m t s lư ng, v i m t m c gi nh v i u ki n nh t nh, chưa c p b n ch t c a các m i liên h gi a các nhân t v i ch tiêu phân tích. M t s phương pháp thư ng ư c dùng thu c nhóm này là: a) So sánh ây là phương pháp ph bi n nh t, d th c hi n thông qua vi c so sánh i chi u gi a các con s có m t k t lu n v s chênh l ch gi a chúng. Tuỳ theo i tư ng phân tích mà các ch tiêu em so sánh có th là gi a s th c t và s k ho ch ho c là các m c tiêu ra, ho c là nh m c c a cùng m t th i kỳ; có th so sánh gi a s th c t c a kỳ phân tích v i s th c t c a kỳ g c, so sánh gi a các ơn v s n xu t v i nhau ho c v i m t ơn v i n hình nào ó; so sánh v i ch tiêu bình quân c a m t giai o n ho c c a ngành; so sánh gi a s th c t t ư c v i kh năng có th t ư c... K t qu c a phép so sánh là xác nh ư c m c chênh l ch (b ng s tương i ho c tuy t i) gi a các ch tiêu em so sánh. th c hi n phép so sánh c n m b o các i u ki n so sánh ư c gi a các ch tiêu, ó là: * Th ng nh t v n i dung kinh t . i u này r t c n ư c lưu ý có nh ng s thay i v quan i m kinh t , nh ng quy nh v tên g i và n i dung c a các ch tiêu v.v. Khi ó so sánh c n tính l i ch tiêu theo quan i m ho c quy nh m i. * Th ng nh t v phương pháp tính ch tiêu. i u này xu t phát t ch có nh ng ch tiêu có th ư c tính t nh ng phương pháp khác nhau và vì v y cho nh ng k t qu không gi ng nhau. * Th ng nh t v ơn v tính, th i gian và quy mô so sánh. 16
Phép so sánh có th là so sánh ơn gi n ho c so sánh có i u ch nh, t c là có liên h n m t ch tiêu th ba. ây chính là s quy i v cùng m t i u ki n m b o tính so sánh ư c c a ch tiêu. b) Chi ti t hoá Chi ti t hoá là nghiên c u hi n tư ng theo nh ng thành ph n chi ti t c a chúng. Vi c chi ti t hoá có th th c hi n theo không gian ho c th i gian, ví d :  Chi ti t theo các b ph n c u thành ch tiêu. Cách này thư ng ư c dùng trong phân tích sâu nh m ánh giá cơ c u ho c nh hư ng c a các thành ph n cơ c u n ch tiêu chung.  Chi ti t hoá theo các ơn v s n xu t, như các phân xư ng, t s n xu t, các khâu c a dây chuy n công ngh ... v i m c ích ánh giá óng góp c a các ơn v ó trong ch tiêu k t qu chung, xác nh các ơn v tiên ti n ho c y u kém, tính h p lý và ng b c a cơ c u t ch c s n xu t.  Chi ti t theo th i gian, nh m theo dõi s hình thành và bi n ng c a ch tiêu phân tích, ánh giá tính nh p nhàng c a quá trình s n xu t kinh doanh. c) G p nhóm G p nhóm là phương pháp ch n t t ng th ra m t s nhóm ho c b ph n trên cơ s m t d u hi u chung nào ó theo các kho ng phân chia c a d u hi u ó. Ch ng h n có th s d ng phương pháp này khi phân tích trình hoàn thành m c lao ng, phân tích m i liên h gi a năng su t lao ng và trình ngh nghi p c a công nhân... Các kho ng s cho th y s phân b c a ch tiêu theo d u hi u ư c nghiên c u. d) Phương pháp ch s ư c s d ng r ng rãi khi phân tích s bi n ng c a ch tiêu, ho c xác nh m c nh hư ng c a các nhân t n ch tiêu phân tích. Có nhi u lo i ch s ư c áp d ng trong phân tích kinh t (c th hơn có th tham kh o giáo trình Th ng kê). e) Phương pháp th Các lo i bi u và th thư ng dùng trong phân tích g m có: + Bi u phân tích s bi n ng c a ch tiêu theo th i gian: cho th y s phát tri n c a ch tiêu phân tích trong giai o n nh t nh, ng 17
th i cũng có th giúp cho vi c d oán ch tiêu trong tương lai (d oán xu th ). + Bi u hình kh i: bi u hi n các ch tiêu phân tích b ng các hình kh i. Trên bi u các kh i ư c th hi n theo m t t l nh t nh m b o tính so sánh ư c. Ưu i m c a lo i bi u này là d th y, d nh n bi t. Tuy nhiên tính nh lư ng c a bi u không cao. + Bi u phân tích k t c u: ư c s d ng th hi n t l các b ph n c u thành m t t ng th nào ó, ch ng h n k t c u tài s n, k t c u lao ng ho c k t c u giá thành s n ph m. Di n tích các ph n trên bi u ư c th hi n theo m t t l và ph n ánh ph n k t c u nh t nh nào ó c a ch tiêu. f) Phương pháp h s k t c u Phương pháp này dùng xác nh m c nh hư ng c a các ch tiêu nhân t n ch tiêu phân tích trong trư ng h p các nhân t t o nên ch tiêu phân tích có quan h v i nhau dư i d ng tích s và b c 1. Ví d : xác nh nh hư ng c a s bi n ng c a các nhân t s lư ng công nhân s n xu t (N), s ngày làm vi c th c t bình quân trong kỳ (T1), s gi làm vi c bình quân trong ngày c a 1 công nhân (T2) và năng su t lao ng bình quân 1 gi c a công nhân tính b ng giá tr (P) n giá tr s n ph m s n xu t ra trong kỳ (G) Bi u th c quan h kinh t có d ng: G = N.T1.T2.P, (1-1) 18
S li u ví d và tính toán ư c th hi n trong b ng 1.1 B ng 1.1 Ch Ch s H s M c Ch ơn Kỳ g c Kỳ phân s chênh k tc u nh tiêu v tích th c l ch hư ng tính hi n N Ngư i 500 480 0.960 -0.040 -0.357 -35497 T1 Ngày 23 22 0.957 -0.043 -0.384 -30182 T2 Gi 7.1 7.3 1.028 0.028 0.250 24858 P ng . 12 14 1.167 0.167 1.491 140253 0.112 +99432 G ng. . 979800 1079232 ∆G + 99432 Tính toán ư c th c hi n theo các bư c sau:  Tính ch s th c hi n (N u i tư ng tăng thì ch s là kỳ phân tích /kỳ g c. N u i tư ng gi m thì tính ngư c l i: kỳ g c/kỳ phân tích.  Tính ch s chênh l ch, có xét d u +, - , sau ó c ng is ư c t ng các ch s chênh l ch.  Tính h s k t c u c a t ng nhân t , b ng t s gi a ch s chênh l ch c a nhân t ó v i t ng các ch s chênh l ch, có xét d u.  Tính m c nh hư ng c a t ng nhân t n i tư ng phân tích b ng cách l y h s k t c u (có xét d u) nhân v i t ng chênh l ch c a ch tiêu phân tích (t c là i tư ng phân tích). N u tính toán úng thì t ng i s các nh hư ng tính ư c s b ng i tư ng phân tích. Trong ví d trên là 99432 ng. . g) Phương pháp thay th liên hoàn và s chênh l ch Phương pháp thay th liên hoàn và s chênh l ch ư c dùng xác nh m c nh hư ng c a các nhân t n ch tiêu phân tích. Khi áp d ng phép thay th liên hoàn ngư i ta t i tư ng phân tích vào nh ng i u ki n gi nh khác nhau. Các nhân t trong bi u th c 19
kinh t ư c l n lư t thay th t s kỳ g c sang s th c t , qua m i l n thay th l i tính l i ch tiêu phân tích. Hi u s gi a k t qu l n tính l i ó v i l n trư c (N u là l n thay th th nh t thì ó là s g c c a ch tiêu) s cho nh hư ng c a nhân t v a thay th . N u tính toán úng thì t ng nh hư ng c a các nhân t tính ư c s úng b ng s bi n ng c a ch tiêu phân tích. Khi s d ng phép thay th liên hoàn c n lưu ý m t s i m sau:  Các nhân t ư c s p x p trong bi u th c kinh t tính ch tiêu không ph i là tuỳ ti n, mà ư c quy ư c s p x p th t trư c sau theo m c quan tr ng (xét v b n ch t) c a m i nhân t v i ch tiêu phân tích, m i quan h l n nhau gi a các nhân t , ngoài ra các tr s tuy t i t trư c tr s tương i, nhân t s lư ng t trư c nhân t ch t lư ng.  Phương pháp này ch áp d ng trong trư ng h p quan h gi a các nhân t trong bi u th c là d ng tích ho c thương s , và quan h v i ch tiêu là b c 1.  Khi thay th l n sau ph i gi nguyên các thay th l n trư c m b o tính liên hoàn. K t qu c a phép thay th liên hoàn cho th y hư ng và m c nh hư ng c a các nhân t n ch tiêu phân tích, song có như c i m là tính tương i và tính gi nh cao. N u o l i v trí c a các nhân t trong bi u th c, m c nh hư ng c a các nhân t tính ư c s khác i v giá tr tuy t i (m c dù v hư ng tác ng là không i) và t ng nh hư ng là v n như trư c. Do v y, k t qu tính toán ch có th ư c coi như m t tài li u tham kh o. Ví d v phép thay th liên hoàn: xác nh nh hư ng c a các nhân t chi u dài lò ch (L), ti n d ch chuy n tháng (V) và năng su t v a (q) n s n lư ng khai thác (Q) trong tháng c a m t lò ch so v i tháng trư c. Bi u th c ư c s d ng phân tích là Q = L.V.q (t n) Các s li u kỳ phân tích và kỳ trư c như sau: Kỳ trư c: Qo = Lo.Vo.qo = 80.36.2,8 = 8064 Kỳ phân tích: Qtt = Ltt.Vtt.qtt = 75.31,2.3,0 = 7020 Thay th l n th nh t: thay Lo b ng Ltt và tính l i Q: Q1 = 75.36.2,8 = 7560 20