intTypePromotion=1
zunia.vn Tuyển sinh 2024 dành cho Gen-Z zunia.vn zunia.vn
ADSENSE
 » 
 » 

Giáo trình đào tạo thí nghiệm viên cơ lý xi măng

Chia sẻ: Pham Van Huu | Ngày: | Loại File: DOC | Số trang:0

Thêm vào BST
Báo xấu
289
lượt xem 108
download
 
  Download Vui lòng tải xuống để xem tài liệu đầy đủ

“Giáo trình đào tạo thí nghiệm viên cơ lý xi măng” do Viện Khoa học công nghệ Vật liệu xây dựng biên soạn, phục vụ cho công tác đào tạo thí nghiệm viên làm nhiệm vụ kiểm nghiệm các tính chất cơ lý xi măng. Giáo trình vừa cung cấp những kiến thức cơ bản về kỹ thuật sản xuất và các tính chất của xi măng poóc lăng, vừa đưa ra các phương pháp kiểm tra chất lượng của chúng theo các tiêu chuẩn hiện hành của Việt Nam....

Chủ đề:

Bình luận(0) Đăng nhập để gửi bình luận!

Lưu

Nội dung Text: Giáo trình đào tạo thí nghiệm viên cơ lý xi măng

  1. Bé x©y dùng ViÖn KHCN vËt liÖu x©y dùng -------------- KS. Mai V¨n Thanh, KS NguyÔn ThÞ TuyÕt San, KS NguyÔn §×nh Lîi, KS NguyÔn V¨n §oµn Chñ biªn: KS. NguyÔn ThÞ TuyÕt San Gi¸o tr×nh ®µo t¹o ThÝ nghiÖm viªn c¬ lý xi m¨ng (Lu hµnh néi bé) Hµ Néi, 1999
  2. 2
  3. Môc lôc Trang Lêi nãi ®Çu.................................................................................................. 3 Ch¬ng 1 Giíi thiÖu chung.......................................................................................... 6 1. Mét sè kh¸i niÖm c¬ b¶n.....................................................................6 2. C¸c lo¹i xi m¨ng.................................................................................... 7 2.1. Xi m¨ng poãc l¨ng............................................................................. 8 2.2. Xi m¨ng poãc l¨ng hçn hîp ............................................................... 8 2.3. Xi m¨ng poãcl¨ng puz¬lan................................................................8 3. §Æc trng cña clanhke xi m¨ng poãc l¨ng..........................................10 Ch¬ng 2 Kü THUËT S¶N XUÊT XI M¡NG...............................................................20 1. Nguyªn, nhiªn liÖu vµ phô gia ..........................................................20 2. Qu¸ tr×nh c«ng nghÖ s¶n xuÊt xi m¨ng............................................23 3. TÝnh phèi liÖu ®Ó s¶n xuÊt clanhke ..............................................34 Ch¬ng 3 TÝNH CHÊT Kü THUËT CñA XI M¡NG POãC L¡NG ..............................39 1. TÝnh æn ®Þnh thÓ tÝch..................................................................39 2. §é mÞn xi m¨ng................................................................................. 41 3. Khèi lîng riªng vµ khèi lîng thÓ tÝch.................................................43 4. Lîng níc tiªu chuÈn vµ thêi gian ®«ng kÕt........................................44 5. Cêng ®é xi m¨ng............................................................................... 46 6. NhiÖt thñy ho¸ cña xi m¨ng............................................................... 49 7. §é bÒn ¨n mßn cña ®¸ xi m¨ng ........................................................50 8. Sù co në thÓ tÝch cña ®¸ xi m¨ng....................................................51 9. §é tr¾ng cña xi m¨ng........................................................................51 Ch¬ng 4 ThiÕt bÞ vµ dông cô thÝ nghiÖm c¬ lý xi m¨ng .......................................55 1. M¸y nÐn............................................................................................. 55 2.M¸y uèn............................................................................................... 58 3. M¸y trén kiÓu chuyÓn ®éng hµnh tinh.............................................61 4. M¸y trén kiÓu Bªgun.......................................................................... 62 5. M¸y rung............................................................................................ 64 6. M¸y d»n.............................................................................................. 65 7. Bµn d»n............................................................................................. 67 8. Khu«n t¹o mÉu thö ®é bÒn uèn, nÐn theo TCVN 4032 185 vµ TCVN 6016: 1995.................................................................................. 68 9. Khu«n t¹o mÉu thö ®é në sun ph¸t theo TCVN 6068: 1995 ............69 10. ThiÕt bÞ ®o sù thay ®æi chiÒu dµi thanh v÷a..............................70 11. Dông cô Vica................................................................................... 71 12. Khu«n Le Chatelier........................................................................ 73 13. Ch¶o vµ bay trén mÉu................................................................... 74 14. Thïng luéc mÉu ............................................................................. 74 1
  4. 15. ThiÕt bÞ x¸c ®Þnh bÒ mÆt riªng cña xi m¨ng .............................75 16. B×nh x¸c ®Þnh khèi lîng riªng........................................................76 17. M¸y x¸c ®Þnh ®é tr¾ng ..................................................................77 18. ThiÕt bÞ x¸c ®Þnh nhiÖt thñy ho¸ cña xi m¨ng .............................78 Ch¬ng 5 Ph¬ng ph¸p thÝ nghiÖm c¬ lý xi m¨ng.....................................................81 1. Mét sè ®Æc ®iÓm c¬ b¶n................................................................ 81 2. Ph¬ng ph¸p lÊy mÉu vµ b¶o qu¶n mÉu...........................................83 3. X¸c ®Þnh khèi lîng riªng vµ khèi lîng thÓ tÝch.................................86 4. X¸c ®Þnh ®é mÞn cña xi m¨ng.........................................................89 5. X¸c ®Þnh ®é dÎo tiªu chuÈn vµ thêi gian ®«ng kÕt cña hå xi m¨n. . 95 6. X¸c ®Þnh ®é æn ®Þnh thÓ tÝch cña xi m¨ng. ..............................101 7. X¸c ®Þnh cêng ®é xi m¨ng............................................................. 104 8. X¸c ®Þnh nhiÖt thñy ho¸................................................................. 123 9. X¸c ®Þnh ®é në sunph¸t................................................................. 133 10. X¸c ®Þnh ®é co, në cña ®¸ xi m¨ng.............................................139 11. X¸c ®Þnh ®é tr¾ng....................................................................... 140 TµI LIÖU THAM KH¶O........................................................................... 144 2
  5. Lêi nãi ®Çu “Gi¸o tr×nh ®µo t¹o thÝ nghiÖm viªn c¬ lý xi m¨ng” do ViÖn Khoa häc c«ng nghÖ VËt liÖu x©y dùng biªn so¹n, phôc vô cho c«ng t¸c ®µo t¹o thÝ nghiÖm viªn lµm nhiÖm vô kiÓm nghiÖm c¸c tÝnh chÊt c¬ lý xi m¨ng. Gi¸o tr×nh võa cung cÊp nh÷ng kiÕn thøc c¬ b¶n vÒ kü thuËt s¶n xuÊt vµ c¸c tÝnh chÊt cña xi m¨ng poãc l¨ng, võa ®a ra c¸c ph¬ng ph¸p kiÓm tra chÊt lîng cña chóng theo c¸c tiªu chuÈn hiÖn hµnh cña ViÖt Nam. Ngoµi ra, gi¸o tr×nh còng lµ tµi liÖu tham kh¶o tèt cho c¸c chuyªn gia, kü s, c¸n bé kü thuËt quan t©m ®Õn lÜnh vùc nµy. Gi¸o tr×nh gåm n¨m ch¬ng ®îc bè côc trong 2 phÇn, do nhãm kü s l©u n¨m, cã nhiÒu kinh nghiÖm trong lÜnh vùc s¶n xuÊt vµ kiÓm tra ®¸nh gi¸ chÊt lîng xi m¨ng biªn so¹n, cô thÓ nh sau: PhÇn thø nhÊt: §¹i c¬ng vÒ xi m¨ng poãc l¨ng, gåm ch¬ng 1, 2 vµ 3. - Ch¬ng 1: Giíi thiÖu chung. - Ch¬ng 2: Kü thuËt s¶n xuÊt xi m¨ng. Hai ch¬ng nµy do kü s Mai V¨n Thanh biªn so¹n. - Ch¬ng 3: TÝnh chÊt kü thuËt cña xi m¨ng poãc l¨ng. Do kü s NguyÔn ThÞ TuyÕt San biªn so¹n. PhÇn thø hai: ThÝ nghiÖm c¬ lý xi m¨ng, gåm ch¬ng 4 vµ 5. - Ch¬ng 4: ThiÕt bÞ vµ dông cô thÝ nghiÖm c¬ lý xi m¨ng. Do kü s NguyÔn §×nh Lîi biªn so¹n. - Ch¬ng 5: Ph¬ng ph¸p thÝ nghiÖm c¬ lý xi m¨ng. Do kü s NguyÔn ThÞ TuyÕt San vµ kü s NguyÔn V¨n §oµn biªn so¹n. Tµi liÖu ®· ®îc c¸c chuyªn gia ®ãng gãp ý kiÕn, hiÖu ®Ýnh, song do xuÊt b¶n lÇn ®Çu nªn kh«ng tr¸nh khái sai sãt. Ban biªn tËp rÊt mong nhËn ®îc ý kiÕn ®ãng gãp cña b¹n ®äc trong qu¸ tr×nh sö dông. 3
  6. Nh©n dÞp nµy, Ban biªn tËp xin ch©n thµnh c¶m ¬n sù ®ãng gãp cña c¸c chuyªn gia, ®ång nghiÖp. Ban biªn tËp 4
  7. PhÇn thø nhÊt §¹i c¬ng vÒ xi m¨ng poãc l¨ng
  8. Ch¬ng 1 Giíi thiÖu chung 1. Mét sè kh¸i niÖm c¬ b¶n. - Xi m¨ng theo tiÕng La tinh lµ “Cement” cã nghÜa lµ sù g¾n kÕt, lµ chÊt kÕt dÝnh. §ã lµ s¶n phÈm nhËn t¹o ®îc nghiÒn mÞn, khi trén víi níc t¹o thµnh d¹ng v÷a cã ®é dÎo nhÊt ®Þnh, tù cøng ®îc trong kh«ng khÝ vµ trong níc, kÕt dÝnh ®îc víi nhau hoÆc víi c¸t, sái, ®¸ d¨m v.v… t¹o thµnh khèi r¾n ch¾c. - Hå xi m¨ng lµ hçn hîp cña xi m¨ng trén víi níc. Trong thÝ nghiÖm thêng gäi lµ v÷a 1:0. Hå xi m¨ng sau khi ®«ng cøng ®îc gäi lµ ®¸ xi m¨ng. - V÷a xi m¨ng-c¸t lµ hçn hîp cña xi m¨ng trén víi c¸t vµ níc. Tïy theo tû lÖ vÒ khèi lîng gi÷a xi m¨ng víi c¸t mµ gäi lµ v÷a 1:3 hay 1:2,5 tøc lµ 1 phÇn xi m¨ng trén víi 3 phÇn hay víi 2,5 phÇn c¸t. Tuú theo lîng níc trén mµ v÷a cã ®é dÎo kh¸c nhau vµ ®îc gäi lµ v÷a cøng (tøc lµ v÷a b¸n kh«) hay v÷a dÎo. Trong x©y dùng, v÷a xi m¨ng - c¸t thêng ®îc gäi lµ v÷a xi m¨ng. - Thêi gian ®«ng kÕt lµ kho¶ng thêi gian tÝnh tõ khi trén xi m¨ng víi níc cho ®Õn khi v÷a xi m¨ng ®«ng qu¸nh l¹i vµ mÊt tÝnh dÎo. - Kho¸ng lµ danh tõ chØ tr¹ng t¸i tån t¹i cña vËt chÊt ë tr¹ng th¸i r¾n, ®îc t¹o thµnh do sù kÕt hîp cña mét sè nguyªn tè. VÝ dô: kho¸ng Can xÝt lµ tr¹ng th¸i tån t¹i cña hîp chÊt cacbonat can xi (CaCO 3) kÕt tÝnh ë d¹ng khèi lËp ph¬ng (lµ thµnh phÇn chñ yÕu cña ®¸ v«i), kho¸ng qu¾c zÝt lµ tr¹ng th¸i tån t¹i cña oxit silÝc (SiO 2) kÕt tinh ë d¹ng l¨ng trô xiªn (lµ thµnh phÇn chñ yÕu cña c¸t). - C¸ch viÕt ký hiÖu kho¸ng: §èi víi c¸c kho¸ng chÊt ®îc h×nh thµnh tõ 2 hay nhiÒu hîp chÊt (« xÝt hoÆc muèi), ®Ó ®¬n gi¶n ngêi ta thêng viÕt t¾t theo quy ®Þnh chung. VÝ dô: kho¸ng tri canxi silicat cã c«ng thøc ®Çy ®ñ lµ 3CaO.SiO 2 ®îc viÕt t¾t lµ C3S. ë c«ng thøc 3CaO.SiO 2: sè 3 ngang hµng víi ch÷ CaO nghÜa lµ 3 ph©n tö CaO, dÊu chÊm lµ dÊu ng¨n c¸ch hai lo¹i oxÝt, sè 2 trong ký hiÖu SiO2 viÕt thÊp h¬n nghÜa lµ cã 2 nguyªn tö «xi trong ph©n tö «xÝt silic. ë c«ng thøc c3S: C3 lµ ký hiÖu cña 3CaO; S lµ ký hiÖu 6
  9. SiO2. T¬ng tù ta viÕt kho¸ng ®i canxi silicat 2CaO.SiO 2 = C2S; tri canxi aluminat 3CaO.Al2O3 = C3A; tetra canxi alumoferit 4CaO.Al 2O3O3.Fe2O3 = C4AF v.v…. - Phèi liÖu lµ hçn hîp c¸c lo¹i nguyªn liÖu ®îc trén víi nhau theo mét tû lÖ nµo ®ã lµ ®îc tÝnh to¸n tríc. - Clanhke lµ s¶n phÈm nhËn ®îc sau khi nung ®Õn kÕt khèi hçn hîp phèi liÖu cã thµnh phÇn x¸c ®Þnh, ®¶m b¶o t¹o ra c¸c kho¸ng canxi silic¸t, alumin¸t vµ alumoferit víi tû lÖ yªu cÇu. - Th¹ch cao lµ mét lo¹i ®¸ thiªn nhiªn hoÆc nh©n t¹o cã chøa kho¸ng CaSO4.2H2O, ®îc dïng lµm phô gia ®iÒu chØnh thêi gian ®«ng kÕt cña hå xi m¨ng. - Phô gia xi m¨ng: §îc chia lµm 3 lo¹i + Phô gia c«ng nghÖ ®îc pha vµo trong qu¸ tr×nh s¶n xuÊt xi m¨ng nh»m t¨ng n¨ng suÊt m¸y nghiÒn, m¸y ®ãng bao hoÆc c¶i thiÖn qu¸ tr×nh c«ng nghÖ nghiÒn, ®ãng bao, b¶o qu¶n xi m¨ng. Phô gia c«ng nghÖ thêng ®îc gäi theo c«ng dông cña nã nh phô gia trî nghiÒn, phô gia kþ Èm.v.v…. + Phô gia kho¸ng ho¹t tÝnh cßn gäi lµ phô gia thñy ho¹t tÝnh, lµ c¸c chÊt cã s½n trong tù nhªin hoÆc phÕ th¶i c«ng nghiÖp chøa c¸c oxÝt SiO2, Al2O3 ho¹t tÝnh cã kh¶ n¨ng ph¶n øng víi hydroxit can xi - Ca(OH) 2 t¹o thµnh c¸c kho¸ng bÒn v÷ng víi níc trong qu¸ tr×nh ®ãng r¾n cña xi m¨ng. Phô gia ho¹t tÝnh ®îc ®a vµo ®Ó c¶i thiÖn tÝnh chÊt cña xi m¨ng, bª t«ng hoÆc ®Ó chÕ t¹o c¸c lo¹i xi m¨ng ®Æc biÖt. C¸c lo¹i phô gia ho¹t tÝnh thêng dïng ë ViÖt Nam nh puz¬lan S¬n T©y, xØ lß cao Th¸i Nguyªn, tro xØ nhiÖt ®iÖn Ph¶ L¹i, ®¸ bät bazal NghÖ An, Thanh Ho¸, Hµ Tiªn.v.v… + Phô gia ®Çy ®îc ®a vµo xi m¨ng chñ yÕu ®Ó t¨ng s¶n lîng mµ kh«ng lµm gi¶m chÊt lîng cña xi m¨ng, trong mét sè trêng hîp còng cã thÓ c¶i thiªn mét sè tÝnh chÊt cña xi m¨ng vµ bª t«ng. C¸c phô gia tr¬ th- êng dïng ë ViÖt Nam nh ®¸ v«i, ®¸ silic, c¸t, sái granit v.v… 2. C¸c lo¹i xi m¨ng Xi m¨ng cã nhiÒu chñng lo¹i. Tuú theo thµnh phÇn, tÝnh chÊt vµ øng dông cña xi m¨ng, ngêi ta chia xi m¨ng thµnh c¸c lo¹i kh¸c nhau nh xi 7
  10. m¨ng poãcl¨ng, xi m¨ng puz¬lan, xi m¨ng hçn hîp, xi m¨ng bÒn sun ph¸t, xi m¨ng giÕng khoan v.v.. 2.1. Xi m¨ng poãc l¨ng Xi m¨ng poãc l¨ng do Jojep Aspdin (ngêi Anh) ph¸t minh vµo n¨m 18 12. §©y lµ chÊt kÕt dÝnh thuû lùc, ®îc chÕ t¹o b»ng c¸ch nghiÒn mÞn clanhke xi m¨ng poãc l¨ng víi th¹ch cao. Khi nghiÒn cã thÓ pha thªm mét lîng nhá c¸c chÊt phô gia c«ng nghÖ ®Ó t¨ng n¨ng suÊt cña m¸y nghiÒn hoÆc c¶i thiÖn tÝnh chÊt cña xi m¨ng. Theo tiªu chuÈn ViÖt Nam vµ ®a sè c¸c níc, xi m¨ng poãc l¨ng cã ký hiÖu quy íc lµ PC (viÕt t¾t cña ch÷ Portland Cement) hoÆc OPC (Ordinary. Portland Cement). Xi m¨ng poãc l¨ng lµ lo¹i xi m¨ng ®îc sö dông nhiÒu nhÊt trong x©y dùng d©n dông vµ c«ng nghiÖp. 2.2. Xi m¨ng poãc l¨ng hçn hîp Xi m¨ng poãc l¨ng hçn hîp còng ®îc chÕ t¹o tõ clanhke xi m¨ng poãc l¨ng vµ th¹ch cao, nhng kh¸c xi m¨ng poãc l¨ng ë tû lÖ phô gia pha vµo khi nghiÒn xi m¨ng. Theo tiªu chuÈn ViÖt nam, trong xi m¨ng: hçn hîp cho phÐp pha tèi ®a ®Õn 40% phô gia ho¹t tÝnh vµ phô gia tr¬, trong ®ã phô gia tr¬ kh«ng ®îc vît qu¸ 20% . Xi m¨ng poãc l¨ng hçn hîp cã ký hiÖu quy íc lµ PCB (viÕt t¾t cña ch÷ Blended Portland Cement). Xi m¨ng poãc l¨ng hçn hîp ®îc sö dông chñ yÕu trong x©y dùng th«ng th- êng . 2.3. Xi m¨ng poãcl¨ng puz¬lan Xi m¨ng poãc l¨ng puz¬lan (Pz) còng lµ mét lo¹i xi m¨ng hçn hîp, nhng kh¸c ë chç lµ phô gia pha vµo khi nghiÒn xi m¨ng chØ gåm 15 - 40% puz¬lan (phô gia ho¹t tÝnh). Xi m¨ng poãc l¨ng puz¬lan cã ®é bÒn níc cao nªn ®îc sö dông chñ yÕu trong x©y dùng c¸c c«ng tr×nh ngÇm, c«ng tr×nh thuû c«ng hoµn toµn ngËp trong níc, nhng kh«ng ®îc sö dông cho c¸c phÇn c«ng tr×nh cã møc níc ngÇm hay thay ®æi vµ chÞu sù kh« - Èm lu©n phiªn . 2.4. Xi m¨ng poãc l¨ng xØ Xi m¨ng poãc l¨ng xØ (Px) còng lµ mét lo¹i xi m¨ng hçn hîp, nhng kh¸c ë chç lµ phô gia pha vµo khi nghiÒn xi m¨ng chØ gåm 15 - 60% xØ lß cao h¹t ho¸. Khi hµm lîng xØ lß cao h¹t ho¸ trong xi m¨ng lín h¬n 60%, 8
  11. xi m¨ng ®îc gäi lµ xi m¨ng xØ. XØ lß cao ho¹t ho¸ lµ phÕ th¶i cña c«ng nghiÖp luyÖn kim, cã nhiÒu u ®iÓm vµ ho¹t tÝnh h¬n puz¬lan. V× vËy, ngoµi ph¹m vi sö dông nh xi m¨ng poãc l¨ng puz¬lan, xi m¨ng pha xØ lß cao cßn ®îc dïng lµm xi m¨ng bÒn sun ph¸t. . . 2.5. Xi m¨ng bÒn sun ph¸t Xi m¨ng bÒn sun ph¸t lµ lo¹i xi m¨ng ®Æc biÖt, ®îc sö dông trong x©y dùng c¸c c«ng tr×nh chÞu sù ¨n mßn cña c¸c ion SO 42- nh c¸c c«ng tr×nh cã tiÕp xóc víi níc biÓn, níc mÆn, níc lî vµ níc chua phÌn v.v. . . Tuú theo kh¶ n¨ng chèng l¹i sù ¨n mßn sun ph¸t cña xi m¨ng, ngêi ta chia thµnh xi m¨ng bÒn sun ph¸t thêng vµ xi m¨ng bÒn sun ph¸t cao. Xi m¨ng bÒn sun ph¸t thêng (ký hiÖu lµ PCS hay SRC = Sulfate Resistance Portland Cement) ph¶i cã hµm lîng kho¸ng C3A < 8% vµ C3S < 58%. Lo¹i xi m¨ng nµy thêng dïng cho c¸c c«ng tr×nh tiÕp xóc víi níc ngÇm cã chøa hµm lîng ion SO42- tõ 1500 ®Õn 2500 mg/ lÝt. ë ViÖt Nam cã c¸c lo¹i PCS30, PCS40 vµ xi m¨ng xØ bÒn sun ph¸t . Xi m¨ng bÒn sun ph¸t cao (ký hiÖu lµ PCHS hay HSRC = High Sulfate Resistance Portland Cement) ph¶i cã hµm lîng kho¸ng C3A < 5% vµ C4AF+ C3A < 25%. Lo¹i xi m¨ng nµy thêng dïng cho c¸c c«ng tr×nh tiÕp xóc víi níc ngÇm cã chøc hµm lîng ion SO42- tõ 2500 ®Õn 4000 mg/ lÝt. ë ViÖt nam cã c¸c lo¹i PCHS30, PCHS40. Ngoµi ra cßn cã xi m¨ng bÒn sun ph¸t cao chøa ban (HSRC.B40) cã chøa tõ 2 ®Õn 5% BaO cã thÓ dïng trong c¸c m«i trêng cã chøa hµm lîng ion SO42- ®Õn 10000 mg/ lÝt. CÇn chó ý lµ khi hµm lîng ion SO42- < 1500 mg/ lÝt th× kh«ng cÇn sö dông xi m¨ng bÒn sun ph¸t vµ chØ cÇn ®ïng 4 lo¹i xi m¨ng nãi trªn (PC, PCB, Pz, Px). 2.6. Xi m¨ng giÕng khoan Xi m¨ng giÕng khoan (Well Cement) lµ lo¹i xi m¨ng ®Æc biÖt chuyªn dïng ®Ó b¬m tr¸m c¸c giÕng khoan th¨m dß, khai th¸c dÇu vµ khÝ. Xi m¨ng nµy cã yªu cÇu lµ ®ãng r¾n b×nh thêng ë ®iÒu kiÖn nhiÖt ®é vµ ¸p suÊt cao ®Ó cã thÓ b¬m tr¸m vµo s©u trong lßng ®Êt . ë ®iÒu kiÖn nhiÖt ®é vµ ¸p suÊt cao, nÕu dïng 5 lo¹i xi m¨ng ®· nãi trªn chóng sÏ bÞ ®«ng cøng ngµy nªn kh«ng thÓ b¬m /tr¸m ®îc. 2.7. Xi m¨ng tr¾ng. 9
  12. Xi m¨ng tr¾ng ®îc dïng ®Ó hoµn thiÖn vµ trang trÝ c«ng tr×nh hoÆc s¶n xuÊt g¹ch l¸t nÒn. Yªu cÇu cña lo¹i xi m¨ng nµy lµ ph¶i chøa rÊt Ýt c¸c lo¹i xÝt t¹o mµu nh Fe2O3 , TiO2, Cr2O3, MNO v.v... Xi m¨ng tr¾ng (PCW = White Portland Cement) chøa chñ yÕu lµ c¸c kho¸ng C 3S, cña vµ ®îc ph©n biÖt theo ®é tr¾ng. Lo¹i ®Æc biÖt cã ®é tr¾ng lín h¬n 80%, lo¹i I cã ®é tr¾ng lín h¬n 75% vµ lo¹i II cã ®é tr¾ng lín h¬n 68% so víi BaSO4 tinh khiÕt . §Ó cã ®îc xi m¨ng mµu, ngêi ta pha trén xi m¨ng tr¾ng víi c¸c lo¹i xÝt mµu kh¸c nhau. Mµu cña xi m¨ng chÝnh lµ mµu cña xÝt pha vµo. Tuú theo tû lÖ chÊt mµu nhiÒu hay Ýt sÏ cã ®îc mµu ®Ëm hay nh¹t theo ý muèn. VÝ dô: pha thªm Fe 2O3 sÏ ®îc xi m¨ng mµu ®á, pha thªm Cr 2O3 sÏ ®îc xi m¨ng mµu xanh Cr«m . Ghi chó: Ngoµi c¸c lo¹i xi m¨ng thêng gÆp nh trªn cßn cã c¸c lo¹i xi m¨ng chuyªn dông ®îc gäi tªn theo chøc n¨ng cña chóng. VÝ dô nh xi m¨ng dßng r¾n nhanh cêng ®é ban ®Çu cao, xi m¨ng m¸c cao, xi m¨ng Ýt to¶ nhiÖt, xi m¨ng d·n në, xi m¨ng dù øng lùc, xi m¨ng lµm ®êng, xi m¨ng dÓ s¶n xuÊt t©m sãng m¨ng, xi m¨ng chÞt nhiÖt, xi m¨ng chèng phãng x¹, xi m¨ng chÞu axÝt v.v... Mçi lo¹i xi m¨ng cã yªu cÇu kü thuËt riªng vµ ®îc chÕ t¹o theo c«ng nghÖ kh¸c nhau mµ trong gi¸o tr×nh nµy kh«ng ®Ò cËp tíi. 3. §Æc trng cña clanhke xi m¨ng poãc l¨ng 3.1. Thµnh phÇn ho¸ häc 3.1.1. Hµm lîng c¸c «xÝt Clanhke xi m¨ng poãc l¨ng chøa 4 «xÝt chÝnh lµ CaO, SiO 2 , Al2O3, Fe2O3 chiÕm tõ 94-96%. Ngoµi ra, tuú theo nguån nguyªn liÖu sö dông ®Ó chÕ t¹o phèi liÖu mµ trong clanhke cßn cã thªm mét sè xÝt kh¸c víi hµm lîng nhá nh MgO, TiO2, SO3, MnO, Cr3O3, P2O5, BaO, K2O, Na2O. Thµnh phÇn ho¸ häc lµ mét trong nh÷ng chØ tiªu quan träng ®Ó nhËn biÕt vµ ®¸nh gi¸ chÊt lîng cña clanhke vµ xi m¨ng. C¸c xÝt nµy ®îc ®a vµo phèi liÖu tõ c¸c nguyªn liÖu ban ®Çu vµ tro than. Chóng lµ c¸c thµnh phÇn tham gia vµo ph¶n øng t¹o kho¸ng clanhke khi nung phèi liÖu ë nhiÖt ®é cao. B»ng c¸c ph¬ng ph¸p ph©n tÝch ho¸ häc cã thÓ x¸c ®Þnh hµm lîng c¸c xÝt cã trong clanhke, xi m¨ng vµ c¸c lo¹i nguyªn liÖu; 10
  13. phô gia. Hµm lîng cña c¸c xÝt chÝnh cÇn ®îc khèng chÕ chÆt chÏ trong qu¸ tr×nh s¶n xuÊt, v× tû lÖ gi÷a chóng quyÕt ®Þnh chÊt lîng cña clanhke vµ xi m¨ng. §èi víi clanhke xi m¨ng poãc l¨ng, hµm lîng % cña c¸c xÝt thêng n»m trong giíi h¹n sau: CaO = 58 - 67 Fe2O3 = 2,0 - 5,0 SO3 = 0, 1 - 0,5 SiO2 = 18 - 26 MgO = 0,5 - 5,0 K2O = 0,3 - 0,7 Al2O3 = 4 - 8 TiO2 = 0, 1 - 0,3 NaO = 0, 1 - 0,3 Trong s¶n xuÊt, ®Ó gi¶m nhiÖt ®é nung clanhke ngêi ta cã thÓ sö dông mét sè phô gia kho¸ng ho¸ nh cr«mit, apatit, barit, th¹ch cao, huúnh th¹ch v.v... Hµm lîng cña c¸c «xÝt kho¸ng ho¸ (nÕu cã) thêng n»m trong kho¶ng sau: MnO = 0, 1 - 0,3% ; Cr3O3 = 0, 1 - 0,3% P2O5 = 0, 1 - 0,25% ; BaO = 0,5 - 1,5% 3.1.2. Vai trß cña c¸c xÝt a) ¤xÝt Can xi (CaO): Tham gia vµo ph¶n øng t¹o thµnh c¸c kho¸ng chÝnh cña clanhke. Nguån cung cÊp CaO chñ yÕu lµ ®¸ v«i (chøa CaCO3). Hµm lîng CaO trong clanhke cµng cao th× khi ®ãng r¾n xi m¨ng sÏ ph¸t triÓn cêng ®é cµng nhanh vµ cã cêng ®é cµng cao. Tuy nhiªn, muèn xi m¨ng cã chÊt lîng cao, yªu cÇu hÇu hÕt lîng CaO cã trong clanhke ph¶i ph¶n øng hÕt víi c¸c «xÝt kh¸c ®Ó t¹o thµnh c¸c kho¸ng canxi silicat, canxi aluminat vµ canxi alumoferit. NÕu CaO n»m ë d¹ng tù do (CaO tù do > 2%) sÏ lµm cho ®¸ xi m¨ng bÞ në thÓ tÝch dÉn ®Õn ph¸ huû cÊu tróc ®· bÒn v÷ng lµm gi¶m cêng ®é cña nã. Xi m¨ng chøa nhiÒu CaO to¶ nhiÒu nhiÖt khi ®ãng r¾n (cã thÓ g©y nøt bª t«ng), kÐm bÒn trong c¸c m«i trêng x©m thùc vµ lµm gi¶m ®é bÒn níc cña bª t«ng. b) ¤xÝt Silic (SiO2): lµ thµnh phÇn rÊt quan träng cña clanhke vµ ®øng thø 2 vÒ sè lîng sau CaO. Nguån cung cÊp SiO2 chñ yÕu lµ ®Êt sÐt, ®Êt cao silic hoÆc c¸t vµ tro than. ¤xÝt silÝc ph¶n øng víi «xÝt can xi t¹o thµnh c¸c kho¸ng canxi silic¸t. Khi hµm lîng SiO2 trong clanhke nhiÒu mµ CaO võa ®ñ th× xi m¨ng sÏ ®ãng r¾n chËm, cêng ®é ban ®Çu thÊp. Tuy nhiªn sau thêi gian dµi ®ãng r¾n (kho¶ng sau 1 n¨m), ®¸ xi m¨ng sÏ cã cêng ®é cao. Ngoµi ra, xi m¨ng cßn cã nhiÒu tÝnh chÊt 11
  14. quý kh¸c nh Ýt to¶ nhiÖt khi ®ãng r¾n, bÒn trong c¸c m«i trêng x©m thùc, ®é bÒn níc cao. c) ¤xÝt nh«m (Al2O3): Ph¶n øng víi «xÝt canxi vµ «xÝt s¾t t¹o thµnh c¸c kho¸ng canxi aluminat vµ canxi alumoferit. Nguån cung cÊp Al2O3 chñ yÕu lµ ®Êt sÐt vµ tro than. Clanhke chøa nhiÒu Al 2O3 sÏ cho X; m¨ng cã thêi gian ®«ng kÕt ng¾n tèc ®é ph¸t triÓn cêng ®é nhanh, c- êng ®é cao, nhng to¶ nhiÒu nhiÖt khi ®ãng r¾n vµ kÐm bÒn trong c¸c m«i trêng x©m thùc. d) ¤xÝt s¾t (Fe2O3): lµ thµnh phÇn chÝnh t¹o ra chÊt nãng ch¶y khi nung phèi liÖu. Nhê chÊt nãng ch¶y nµy mµ c¸c ph¶n øng t¹o kho¸ng clanhke x¶y ra dÔ h¬n vµ ë nhiÖt ®é thÊp h¬n. Fe 2O3 ph¶n øng víi CaO vµ Al3O3 t¹o thµnh kho¸ng canxi alumoferit nãng ch¶y ë nhiÖt ®é thÊp. Nguån cung cÊp Fe2O3 chñ yÕu lµ quÆng s¾t, xØ pirit, quÆng laterit vµ mét phÇn «xÝt s¾t cã s½n trong ®Êt sÐt, tro than. Clanhke chøa nhiÒu «xÝt s¾t sÏ cho xi m¨ng cã cêng ®é thÊp vµ tèc ®é ®ãng r¾n chËm. Ngoµi ra, nÕu hµm lîng Fe2O3 qu¸ lín sÏ t¹o nhiÒu chÊt nãng ch¶y g©y dÝnh lß, khã nung; nÕu hµm lîng Fe2O3 qu¸ Ýt sÏ kh«ng ®ñ chÊt nãng ch¶y, khã ph¶n øng t¹o kho¸ng vµ clanhke khã kÕt khèi. V× vËy trong s¶n xuÊt cÇn khèng chÕ chÆt chÏ hµm lîng cña « xÝt s¾t trong kho¶ng cho phÐp. e)¤xÝt ma giª (MgO): lµ «xÝt cã h¹i. Nã cã mÆt trong clanhke do nguyªn, nhiªn liÖu ®a vµo. MgO thêng lÉn trong ®¸ v«i, ®Êt sÐt vµ tro than. Víi hµm lîng nhá (0,2: 0,5 %) nã t¹o thµnh dung dÞch r¾n víi kho¸ng C3S lµm t¨ng ho¹t tÝnh cña kho¸ng nµy. Nhng nÕu hµm lîng MgO qu¸ lín nã sÏ n»m ë d¹ng tù do, khi nung ë nhiÖt ®é cao bÞ ho¸ giµ thµnh kho¸ng penclaz, kho¸ng nµy ph¶n øng rÊt chËm víi níc, g©y ra në thÓ tÝch vµ ph¸ vì cÊu tróc cña ®¸ xi m¨ng. V× vËy, hÇu hÕt c¸c níc ®Òu quy ®Þnh hµm lîng MgO trong clanhke xi m¨ng kh«ng ®îc vît qu¸ 5 - 6%. f) ¤xÝt titan (TiO2): lµ t¹p ChÊt thêng cã trong ®Êt sÐt, hµm lîng TiO2 trong clanhke rÊt nhá nhng l¹i lµ t¹p chÊt cã lîi cho qu¸ tr×nh t¹o kho¸ng. g)¤xÝt ma ngan (MnO: thêng cã trong quÆng s¾t vµ ®¸ v«i. MnO ë hµm 1îng nhá cã vai trß nh Fe2O3 vµ cã t¸c dông tèt ®Õn qu¸ tr×nh t¹o kho¸ng, nã cã thÓ thay thÕ ®ång h×nh cho Fe 2O3 trong c¸c kho¸ng canxi alumoferit t¹o thµnh dung dÞch r¾n. 12
  15. h)¤xÝt kiÒm (Na2O vµ K2O): Chñ yÕu do ®Êt sÐt ®a vµo phèi liÖu, lµ c¸c t¹p chÊt cã h¹i. Khi nung ë nhiÖt ®é cao, chóng t¹o thµnh c¸c hîp chÊt dÔ th¨ng hoa bay theo khãi vµ bôi lµm ¶nh hëng ®Õn ho¹t ®éng cña lß nung. PhÇn kiÒm cßn l¹i trong clanhke lµm gi¶m cêng ®é cña xi m¨ng. NÕu hµm lîng lín h¬n 1% sÏ rÊt nguy hiÓm v× chóng t¸c dông víi SiO2 ho¹t tÝnh cña chÊt liÖu, g©y ra hiÖn tîng ¨n mßn kiÒm - silic dÉn ®Õn ph¸ huû bª t«ng, thËm chÝ sau 30 - 40 n¨m. §èi víi xi m¨ng dïng cho c¸c c«ng tr×nh thuû c«ng bª t«ng khèi lín, yªu cÇu hµm lîng kiÒm tÝnh theo c«ng thøc Na2O + 0,658 K2O (Na2Oeq) ph¶i nhá h¬n 0,6%. i) Anhydric sunfuric (SO3): Khi nung clanhke, lu huúnh cã trong nhiªn liÖu (than, dÇu) vµ trong nguyªn liÖu (®Êt sÐt, quÆng s¾t) bÞ ®èt ch¸y thµnh SO3 bay h¬i ë vïng nung. Mét phÇn SO 3 bay theo khãi lß lµ chÊt cã h¹i cho m«i trêng vµ søc khoÎ, mét phÇn ho¸ hîp víi kiÒm vµ «xi t¹o thµnh K2SO4 vµ Na2SO4 lµm ¶nh hëng ®Õn ho¹t ®éng cña lß. Mét phÇn SO3 n»m l¹i trong clanhke ë d¹ng kho¸ng sufoaluminat, lµ kho¸ng cã lîi cho cêng ®é cña ®¸ xi m¨ng. k) C¸c «xÝt Cr«m (Cr2O3), Phèt pho (P2O5) bari (BaO): lµ c¸c «xÝt cã lîi cho qu¸ tr×nh t¹o kho¸ng clanhke. Víi hµm lîng nhá, chóng cã t¸c dông gi¶m nhiÖt ®é nung vµ t¹o thµnh dung dÞch r¾n lµm t¨ng ho¹t tÝnh cña c¸c kho¸ng khi t¸c dông víi níc . V× vËy chóng thêng ®îc gäi lµ c¸c «xÝt kho¸ng ho¸. Nhng víi hµm lîng lín, chóng l¹i lµm gi¶m cêng ®é cña xi m¨ng do c¶n trë qu¸ tr×nh t¹o thµnh kho¸ng C 3S , lµ kho¸ng chñ yÕu t¹o ra cêng ®é cña ®¸ xi m¨ng. 3.2. Thµnh phÇn kho¸ng Khi nung phèi liÖu ë nhiÖt ®é cao ( 1 100 - 1500 oC), «xÝt baz¬ CaO ph¶n øng víi c¸c «xÝt axÝt SiO 2, Al2O3, Fe2O3 t¹o thµnh 4 kho¸ng chÝnh cña clanhke lµ C4AF (tetracanxi alumoferit), C3A (tricanxi aluminat), C2S (dicanxi silicat), C3S (tricanx; Silicat). Ph¶n øng ho¸ häc t¹o thµnh c¸c kho¸ng nµy cã thÓ ®¬n gi¶n ho¸ nh sau: 4CaO + Al2O3 + Fe2O3 = CaO.Al 2O3Fe2O3 viÕt t¾t lµ C4AF 3CaO + Al2O3 = 3CaO.Al 2O3 viÕt t¾t lµ C3A. 2CaO + SiO2 = 2CaO.SiO2 viÕt t¾t lµ C2S CaO + 2CaO.SiO2 = 3CaO.SiO2 viÕt t¾t lµ C3S 13
  16. Hµm lîng cña c¸c kho¸ng nµy trong clanke xi m¨ng poãc l¨ng n»m trong giíi h¹n sau: C3S = 37: 60%, C2S = 15: 40%, C3A = 5: 15%, C4AF = 10: 18%. Tæng c¸c kho¸ng chÝnh chiÕm 95: 97%; trong ®ã C3S + C2S = 75: 80%, C3A + C4AF = 18. 25 %. Trong thùc tÕ s¶n xuÊt, do ¶nh hëng cña nhiÒu yÕu tè c«ng nghÖ kh¸c nhau nh thµnh phÇn phèi liÖu, nguån nguyªn liÖu sö dông, ®é nghiÒn mÞn, ®é ®ång nhÊt, chÕ ®é nung, chÕ ®é lµm l¹nh v.v... nªn c¸c kho¸ng nµy thêng kh«ng ph¶i lµ d¹ng tinh khiÕt mµ chØ ®îc t¹o thµnh ë d¹ng dung dÞch r¾n víi c¸c «xÝt t¹p chÊt kh¸c. §Ó x¸c ®Þnh c¸c kho¸ng clanhke, ngêi ta sö dông c¸c ph¬ng ph¸p ph©n tÝch th¹ch häc vµ ph©n tÝch ho¸ lý nh sö dông kÝnh hiÓn vi quang häc, kÝnh hiÓn vi ®iÖn tö, chôp ¶nh nhiÔu x¹ tia r¬n ghen, quang phæ hång ngo¹i v.v... 3.2.1.§Æc trng cña c¸c kho¸ng clanhke a) Kho¸ng alÝt (54CaO. 16SiO 2.Al2O3.MgO = C54Si6AM): lµ kho¸ng ChÝnh cña clanhke xi m¨ng poãc l¨ng. AlÝt lµ d¹ng dung dÞch r¾n cña kho¸ng C3S víi «xÝt Al2O3 vµ MgO lÉn trong m¹ng líi tinh thÓ thay thÕ vÞ trÝ cña SiO2. Kho¸ng C3S ®îc t¹o thµnh ë nhiÖt ®é lín h¬n 1250oC do sù t¸c dông cña CaO víi kho¸ng C2S trong pha láng nãng ch¶y vµ bÒn v÷ng ®Õn 2065oC. AlÝt cã cÊu tróc d¹ng tÊm h×nh lôc gi¸c, mµu tr¾ng vµ cã khèi lîng riªng 3, 15 -3,25 g/cm3, cã kÝch thíc 10: 250 µm ( 1µm = 1 0-6m) Khi ph¶n øng víi níc, kho¸ng alÝt hoµ tan nhanh, to¶ nhiÒu nhiÖt t¹o thµnh c¸c tinh thÓ d¹ng sîi (cã c«ng thøc viÕt t¾t lµ CSH (B) gäi lµ tobermorit) ®an xen vµo nhau t¹o cho ®¸ xi m¨ng cã cêng ®é cao vµ ph¸t triÓn cêng ®é nhanh. §ång thêi nã còng th¶i ra lîng Ca(OH)2 kh¸ nhiÒu nªn kÐm bÒn trong níc ngät vµ níc chøa ion sun ph¸t. b) Kho¸ng belÝt (βC2S): cã cÊu tróc d¹ng h¹t trßn, n»m ph©n bæ xung quanh c¸c h¹t alÝt. BelÝt lµ mét d¹ng thï h×nh cña kho¸ng C 2S, tån t¹i trong clanhke khi lµm nguéi nhanh. Trong qu¸ tr×nh nung clanhke, do ph¶n øng cña CaO víi SiO2 ë tr¹ng th¸i r¾n t¹o thµnh kho¸ng C2S ë nhiÖt ®é 600- 1 100oC. Kho¸ng C2S cã 4 d¹ng kh¸c nhau vÒ h×nh d¹ng cÊu tróc vµ c¸c tÝnh chÊt, gäi lµ 4 d¹ng thï h×nh, ®ã lµ: α-, α, β- vµ γ - C2S. 14
  17. Khi t¨ng nhiÖt ®é: γ - C2S Khi lµm l¹nh: α C2S Khi lµm l¹nh clanhke, nÕu tèc ®é lµm l¹nh chËm sÏ x¶y ra sù biÕn ®æi thï h×nh tõ d¹ng C2S thµnh d¹ng γ -C2S kÌm theo hiÖn tîng clanhke bÞ t¶ thµnh bét v× cã sù t¨ng thÓ tÝch. Nguyªn nh©n lµ d¹ng γ -C2S cã khèi lîng riªng lµ 2,97g/cm3, nhá h¬n khèi lîng riªng cña d¹ng β-C2S lµ 3,28 g/cm3. Ngoµi ra, γ -C2S kh«ng cã tÝnh kÕt dÝnh nªn xi m¨ng cã chøa γ -C2S sÏ cã cêng ®é thÊp. V× vËy, ®Ó tr¸nh hiÖn tîng t¶ clanhke do sù biÕn ®æi thï h×nh tõ β-C2S  γ -C2S, cÇn ph¶i lµm l¹nh nhanh vît qua nhiÖt ®é 575oC. Kho¸ng β-C2S còng cã thÓ ®îc æn ®Þnh b»ng c¸ch ®a mét sè ion t¹p chÊt nh P2O5 BaO, V2O5 v.v. vµo m¹ng líi cÊu tróc cña nã t¹o thµnh dung dÞch r¾n. Khi ph¶n øng víi níc, kho¸ng be lÝt hoµ tan chËm, to¶ nhiÖt Ýt vµ còng t¹o thµnh c¸c tinh thÓ d¹ng sîi (cã c«ng thøc viÕt t¾t lµ CSH(B) gäi lµ tobermorit) ®an xen vµo nhau t¹o cho ®¸ xi m¨ng cã cêng ®é cao. Tèc ®é ph¸t triÓn cêng ®é cña kho¸ng be lÝt chËm h¬n kho¸ng lÝt, ph¶i sau 1 n¨m ®ãng r¾n cêng ®é cña bÌ lÝt míi b»ng cña lÝt. Be lÝt th¶i ra lîng Ca(OH) 2 Ýt h¬n lÝt nªn nã t¹o cho ®¸ xi m¨ng be lÝt cã ®é bÒn trong níc ngät vµ níc chøa ion sunfat cao h¬n ®¸ xi m¨ng lÝt. c) Kho¸ng canxi aluminat (C3A): lµ chÊt trung gian mµu tr¾ng n»m xen gi÷a c¸c h¹t alÝt vµ be lÝt cïng víi alumoferit canxi (C4AF) . Trong thµnh phÇn cña C3A còng chøa mét sè t¹p chÊt nh SiO2, Fe2O3, MgO, K2O, NaO. Alumin¸t canxi lµ kho¸ng quan träng cïng víi alÝt t¹o ra cêng ®é ban ®Çu cña ®¸ xi m¨ng. Xi m¨ng chøa nhiÒu C 3A to¶ nhiÒu nhiÖt khi ®ãng r¾n. C3A cã khèi lîng riªng lµ 3,04 g/cm3, nã lµ kho¸ng rÊt ho¹t tÝnh víi níc nªn bÞ hydrat ho¸ rÊt nhanh, t¹o ra cêng ®é cao cho ®¸ xi m¨ng nhng kÐm bÒn trong níc vµ trong m«i trêng sun ph¸t. d) Kho¸ng Canxi alumoferit (C4AF): còng lµ chÊt trung gian, cã khèi lîng riªng 3,77g/cm 3, mµu ®en, n»m xen gi÷a c¸c h¹t alÝt vµ belÝt cïng víi kho¸ng C3A. Khi nung clanhke, do ph¶n øng cña CaO víi Fe 2O3 t¹o thµnh c¸c kho¸ng nãng ch¶y ë nhiÖt ®é thÊp (600: 700 oC) nh CaO.Fe2O3 (CF), C2F. Sau ®ã c¸c kho¸ng nµy tiÕp tôc ph¶n øng víi Al 2O3 t¹o thµnh c¸c 15
  18. kho¸ng canxi alumoferit cã thµnh phÇn thay ®æi nh C2F, C6A2F, C4AF, C6AF2 c¸c kho¸ng nµy bÞ nãng ch¶y hoµn toµn ë nhiÖt ®é 1250oC vµ trë thµnh pha láng cïng víi c¸c kho¸ng canxi aluminat, t¹o ra m«i trêng cho ph¶n øng t¹o thµnh kho¸ng C3S, nªn chóng thêng ®îc gäi lµ chÊt trung gian hoÆc pha láng clanhke. Khi t¸c dông víi níc, canxi alomoferit bÞ thuû ho¸ chËm, Ýt to¶ nhiÖt vµ cho cêng ®é thÊp. e) C¸c kho¸ng kh¸c Ngoµi 4 kho¸ng chÝnh ë trªn, trong clanhke cßn chøa pha thuû tinh lµ chÊt láng nãng ch¶y bÞ ®«ng ®Æc l¹i khi lµm l¹nh clanhke. NÕu qu¸ tr×nh lµm l¹nh nhanh th× ?c¸c kho¸ng C 3A, C4AF, MgO (periclaz), CaOtd v.v... kh«ng kÞp kÕt tinh ®Ó t¸ch khái pha láng, khi ®ã pha thuû tinh sÏ nhiÒu. Ngîc l¹i, nÕu lµm l¹nh chËm th× pha thuû tinh sÏ Ýt. Khi lµm l¹nh nhanh, c¸c kho¸ng sÏ n»m trong pha thuû tinh ë d¹ng hoµ tan nªn cã n¨ng lîng dù tr÷ lín lµm cho clanhke rÊt ho¹t tÝnh vµ sÏ t¹o cho ®¸ xi m¨ng cã c- êng ®é ban ®Çu cao. Khi lµm l¹nh chËm, c¸c kho¸ng sÏ kÕt tinh hoµn chØnh, kÝch thíc lín nªn ®é ho¹t tÝnh víi níc sÏ gi¶m, h¬n n÷a MgO vµ CaOtd sÏ t¸ch ra thµnh c¸c tinh thÓ ®éc lËp, bÞ giµ ho¸ nªn dÔ g©y ra sù ph¸ huû cÊu tróc cña ®¸ xi m¨ng, bª t«ng vÒ sau. 3.2.2. TÝnh hµm lîng kho¸ng chÝnh cña clanhke Trong thùc tÕ s¶n xuÊt, kh«ng ph¶i lóc nµo còng cã thiÕt bÞ ph©n tÝch ho¸ lý ®Ó x¸c ®Þnh thµnh phÇn kho¸ng cña clanhke. V× vËy, ngêi ta thêng tÝnh to¸n thµnh phÇn kho¸ng cña clanhke vµ xi m¨ng dùa vµo thµnh phÇn ho¸ häc cña clanhke, xi m¨ng theo c¸c c«ng thøc tÝnh ®îc nhiÒu níc sö dông vµ ®· ®îc tiªu chuÈn ho¸ lµ: Kho¸ng canxi silicat: C3S = 4,07.%CaO - 7,6.%SiO 2 - 6,72.%Al 2O3 - l,42.%Fe 2O3 - 2,85%SO3 C2S = 2,87.%SiO2 - 0,75.%CaO Tuú theo gi¸ trÞ cña m« ®un aluminat (p) th× kho¸ng canxi aluminat vµ canxi alumoferit ®îc tÝnh nh sau: Khi p > 0,64: C3A = 2,65.%Al2O3 - l,692%Fe 2O3 Vµ C4AF = 3 , 043.% Fe2O3 16
  19. Khi p < 0,64: C2(A,F) = 1, 1%Al2O3 + 0,7.%Fe 2O3 3.3. C¸c hÖ sè chÕ t¹o clanhke §Ó thuËn tiÖn trong qu¸ tr×nh tÝnh to¸n vµ kiÓm tra, khèng chÕ s¶n xuÊt, ngêi ta ®· t×m c¸ch x©y dùng mèi t¬ng quan gi÷a c¸c xÝt, c¸c kho¸ng víi nhau. Th«ng qua c¸c hÖ sè chÕ t¹o nµy ngêi ta cã thÓ dù ®o¸n ®îc kh¶ n¨ng chÕ t¹o clanhke vµ chÊt lîng cña s¶n phÈm. 3.3.I. BiÓu diÔn quan hÖ gi÷a c¸c «xit b»ng c¸c hÖ sè HÖ sè b·o hoµ v«i. Lµ tû lÖ cña lîng CaO cßn l¹i trong clanhke sau khi ®· liªn kÕt ®ñ víi Al2O3, Fe2O3 vµ SO3 so víi lîng CaO cÇn thiÕt ®ñ liªn kÕt víi tÊt c¶ lîng SiO2 ®Ó t¹o thµnh kho¸ng C3S . Theo c¸ch tÝnh cña Kind: . KH = (C - l,65.A - 0,35.F - 0,7.SO3)/ 2,8.S Theo c«ng thøc cña Lea vµ Parker: LSF = 100.C/ (2,8.S + 1, 18.A + 0,65. F) Khi hÖ sè b·o hoµ v«i cµng lín th× kh¶ n¨ng t¹o thµnh C 3S cµng nhiÒu. b) M« ®un silicat: §Æc trng cho tû lÖ gi÷a pha r¾n (c¸c kho¸ng silicat) vµ pha láng nãng ch¶y (c¸c kho¸ng aluminat vµ alumoferit) cã trong clanhke ë nhiÖt ®é cao. n=S/(A+F) Khi p cµng cao th× pha láng nãng ch¶y cµng Ýt, clanhke cµng khã kÕt luyÖn. c) M« ®un aluminat. §Æc trng cho ®é nhít cña pha láng nãng ch¶y cña clanhke ë nhiÖt ®é cao. p=A/F Khi p cµng lín th× ®é nhít cña pha láng nãng ch¶y cµng lín, ph¶n øng t¹o kho¸ng C3S cµng khã. *) Ký hiÖu S, A, F, C trong c¸c c«ng thøc trªn lµ hµm lîng % cña c¸c «xÝt SiO2, Al2O3, Fe2O3 cao t¬ng øng cã trong clanhke. 3.3.2. Quan hÖ gi÷a c¸c kho¸ng víi c¸c hÖ sè a) TÝnh c¸c hÖ sè chÕ t¹o clanhke tõ thµnh phÇn kho¸ng chän tríc: KH = (C3S + 0,885. C2S) / (C3S + 1,33.C2S) n = (C3S + 1,33 (C2S). / (l,434.C3A + 2,046. C4AF) 17
  20. p = (l,l5.C3A / C4AF) + 0,64 . b) TÝnh kiÓm tra thµnh phÇn kho¸ng tõ c¸c hÖ sè chÕ t¹o vµ c¸c «xÝt sau khi ®· ph©n tÝch biÕt thµnh phÇn ho¸ häc cña clanhke (c«ng thøc cña Kind): C3S = 3,8(3KH - 2).S C2S = 8,6(l - KH).s C3A = 2,65 (A - o,64F) C4AF = 3,043F HoÆc tÝnh thµnh phÇn kho¸ng theo c¸c hÖ sè (c«ng thøc cña Kind): C3S = [3,8n (p + 1)(3KH - 2) 100] / [n(p + l)(2,8KH + l) + 2,65p + 1,35] C2S = [8,6n (p + l) ( 1 - KH) 100] / [n(p + 1)(2,8KH + 1) + 2,65p + 1,35] C3A = [2,65p - 1 ,7) 100] / [n(p + 1)(2,8KH + 1) + 2,65p + 1,35] C4AF = [3,04.100] / [n(p + l)(2,8KH + 1) + 2,65p + l,35] Trong s¶n xuÊt c«ng nghiÖp, thêng khèng chÕ c¸c hÖ sè chÕ t¹o clanhke xi m¾ng poãc l¨ng trong kho¶ng sau: KH = 0,86 - 0,95; n = 2,0 - 2,7; p = 0,9 - 1,7. C¢U HáI Vµ BµI TËP 1.Nªu kh¸i niÖm xi m¨ng, bª t«ng, clanhke, th¹ch cao vµ phô gia xi m¨ng? 2.ViÕt c«ng thøc ®Çy ®ñ vµ gäi tªn c¸c kho¸ng C3S , C2S , cña vµ C4AF? 3.Nªu ù gièng nhau vµ kh¸c nhau gi÷a c¸c lo¹i xi m¨ng poãc l¨ng (PC), poãc l¨ng hçn hîp (PCB), poãc l¨ng puz¬lan (Pz) vµ poãc l¨ng xØ (Px)? 4.Nªu ®Æc ®iÓm vµ lÜnh vùc sö dông cña c¸c lo¹i xi m¨ng bÒn sun ph¸t, xi m¨ng giÕng khoan vµ xi m¨ng tr¾ng? 5.Hµm lîng phÇn tr¨m cña 4 «xÝt chÝnh trong clanhke xi m¨ng poãc l¨ng n»m trong giíi h¹n nµo? Lµm thÕ nµo ®Ó x¸c ®Þnh ®îc chóng? 6.Nªu vai trß cña c¸c «xÝt trong clanhke xi m¨ng poãc l¨ng? 7.ViÕt ph¬ng tr×nh ph¶n øng vµ ®iÒu kiÖn nhiÖt ®é ®Ó t¹o thµnh 4 kho¸ng chÝnh cña clanhke? Nªu ®Æc trng cña c¸c kho¸ng ®ã . 8.TÝnh c¸c hÖ sè chÕ t¹o vµ thµnh phÇn kho¸ng cña mÉu clanhke, biÕt thµnh phÇn ho¸ häc sau khi ph©n tÝch ®îc nh sau: SiO2 = 2 1,25%,. Al2O3 = 5, 15%, Fe2O3 = 3,97%, CaO = 63,54%. MgO = 1,52%, SO3 - 0,35%, K2O = 0,35%, NaO = 0, 18% 9.TÝnh c¸c hÖ sè chÕ t¹o cÇn khèng chÕ ®Ó chÕ t¹o ®îc clanhke cã thµnh phÇn kho¸ng yªu cÇu lµ: 18
ADSENSE

CÓ THỂ BẠN MUỐN DOWNLOAD

THÔNG TIN
TRỢ GIÚP
HỖ TRỢ KHÁCH HÀNG
Theo dõi chúng tôi

Chịu trách nhiệm nội dung:

Nguyễn Công Hà - Giám đốc Công ty TNHH TÀI LIỆU TRỰC TUYẾN VI NA

LIÊN HỆ

Địa chỉ: P402, 54A Nơ Trang Long, Phường 14, Q.Bình Thạnh, TP.HCM

Hotline: 093 303 0098

Email: support@tailieu.vn

Giấy phép Mạng Xã Hội số: 670/GP-BTTTT cấp ngày 30/11/2015 Copyright © 2022-2032 TaiLieu.VN. All rights reserved.

 

Đồng bộ tài khoản
2=>2