GIÁO TRÌNH: HÓA HỌC 10

Chia sẻ: Chip Bia Chip | Ngày: | Loại File: PDF | Số trang:180

Thêm vào BST

Báo xấu

988
lượt xem 317
download

Download Vui lòng tải xuống để xem tài liệu đầy đủ

Thành phần, cấu tạo nguyên tử HS đã được biết sơ lược ở lớp 8. Trong chương 1, giáo viên cần chú trọng đến đặc điểm về điện tích, khối lượng của electron, hạt nhân nguyên tử và các hạt thành phần của hạt nhân (proton và nơtron). Các đơn vị như u (trước đây gọi là đvC), angstrom (Å), nm, cu-lông (C), đơn vị điện tích nguyên tố cần được lưu ý. – Khái niệm nguyên tố hoá học được chính xác hoá...

Chủ đề:

Bình luận(0) Đăng nhập để gửi bình luận!

Lưu

Nội dung Text: GIÁO TRÌNH: HÓA HỌC 10

nguyªn tö A. Më ®Çu  Môc tiªu cña ch¬ng HS biÕt vµ hiÓu : – Thµnh phÇn, kÝch thíc vµ cÊu t¹o cña nguyªn tö. – §iÖn tÝch h¹t nh©n, proton, n¬tron, hiÖn tîng phãng x¹, ph¶n øng h¹t nh©n. – Sè khèi, ®ång vÞ, nguyªn tè ho¸ häc. – Obitan nguyªn tö, líp electron, ph©n líp electron, cÊu h×nh electron nguyªn tö cña c¸c nguyªn tè ho¸ häc. – Sù biÕn ®æi tuÇn hoµn cÊu tróc líp electron cña nguyªn tö c¸c nguyªn tè theo chiÒu t¨ng cña ®iÖn tÝch h¹t nh©n. – §Æc ®iÓm cña líp electron ngoµi cïng. HS cã kÜ n¨ng : – ViÕt cÊu h×nh electron nguyªn tö. Gi¶i c¸c bµi tËp vÒ thµnh phÇn, cÊu t¹o nguyªn tö, x¸c ®Þnh tªn nguyªn tè ho¸ häc. – HS cã kh¶ n¨ng tãm t¾t tµi liÖu, tr×nh bµy cã lËp luËn. – Cã kÜ n¨ng tù häc vµ häc céng t¸c theo nhãm, t×m kiÕm, xö lÝ vµ lu gi÷ th«ng tin cÇn thiÕt tõ SGK, SBT, c¸c s¸ch tham kh¶o hay m¹ng internet.  Mét sè ®iÓm cÇn lu ý 1. HÖ thèng kiÕn thøc – Thµnh phÇn, cÊu t¹o nguyªn tö HS ®· ®îc biÕt s¬ lîc ë líp 8. Trong ch¬ng 1, gi¸o viªn cÇn chó träng ®Õn ®Æc ®iÓm vÒ ®iÖn tÝch, khèi lîng cña electron, h¹t nh©n nguyªn tö vµ c¸c h¹t thµnh phÇn cña h¹t nh©n (proton vµ n¬tron). C¸c ®¬n vÞ nh u (tríc ®©y gäi lµ ®vC), angstro m (Å), nm, cu-l«ng (C), ®¬n vÞ ®iÖn tÝch nguyªn tè cÇn ®îc lu ý. – Kh¸i niÖm nguyªn tè ho¸ häc ®îc chÝnh x¸c ho¸ h¬n so víi ch¬ng tr×nh líp 8. HS ph©n biÖt c¸c kh¸i niÖm nguyªn tö, nguyªn tè ho¸ häc vµ ®ång vÞ. – Néi dung sù chuyÓn ®éng cña electron trong nguyªn tö lµ träng t©m kiÕn thøc cña ch¬ng 1. HS n¾m v÷ng c¸c kh¸i niÖm nh : líp, ph©n líp electron, obitan nguyªn tö, cÊu h×nh electron cña nguyªn tö vµ ®Æc ®iÓm cña líp electron ngoµi cïng. 5
2. Ph¬ng ph¸p d¹y häc C¸c kiÕn thøc cña ch¬ng 1 lµ míi vµ khã tëng tîng ®èi víi HS. C¸c kiÕn thøc vÒ electron, vÒ h¹t nh©n, cÊu t¹o h¹t nh©n ®îc t×m ra tõ thùc nghiÖm. HS ®î c t×m hiÓu sù kiÖn, c¸c thÝ nghiÖm t×m ra tia ©m cùc, t×m ra h¹t nh©n, sau ®ã sö dông phÐp ph©n tÝch, tæng hîp vµ kh¸i qu¸t ho¸ ®Ó cã mét h×nh dung ®îc ®Çy ®ñ vÒ thµnh phÇn, cÊu t¹o nguyªn tö. PhÇn lÝ thuyÕt vÒ sù chuyÓn ®éng cña electron trong nguyªn tö lµ träng t©m cña ch¬ng ®îc x©y dùng trªn c¬ së c¸c tiªn ®Ò, do ®ã, ph¬ng ph¸p d¹y häc chñ yÕu lµ suy diÔn. Bªn c¹nh ®ã, c¸c ph¬ng ph¸p d¹y häc kh¸c nh d¹y häc dù ¸n, hîp t¸c theo nhãm nhá, d¹y tù häc, tù ®äc tµi liÖu, th¶o luËn trªn líp còng nªn ®î c coi träng. Ch¬ng 1 rÊt trõu tîng, cho nªn c¸c ph¬ng tiÖn kÜ thuËt hç trî d¹y häc nh m¸y vi tÝnh, m¸y chiÕu, c¸c phÇn mÒm m« pháng c¸c thÝ nghiÖm t×m ra tia ©m cùc, thÝ nghiÖm t×m ra h¹t nh©n… nªn ®îc khuyÕn khÝch sö dông ë nh÷ng n¬i cã ®iÒu kiÖn. B. D¹y häc c¸c bµi cô thÓ Bµi 1 Thµnh phÇn nguyªn tö I Môc tiªu KiÕn thøc – BiÕt nguyªn tö lµ phÇn tö nhá nhÊt cña nguyªn tè, kh«ng ph©n chia ®îc trong c¸c ph¶n øng ho¸ häc. – Nguyªn tö cã cÊu t¹o gåm h¹t nh©n vµ vá electron. Nguyªn tö cã cÊu t¹o rçng. KÜ n¨ng – BiÕt ho¹t ®éng ®éc lËp vµ hîp t¸c ®Ó hoµn thµnh nhiÖm vô häc tËp. – Cã kÜ n¨ng t×m kiÕm th«ng tin vÒ nguyªn tö trªn m¹ng internet, lu gi÷ vµ xö lÝ th«ng tin. II ChuÈn bÞ – Phãng to h×nh 1.1 ; 1.2 vµ h×nh 1.3 (SGK). – ThiÕt kÕ m« pháng c¸c thÝ nghiÖm SGK trªn m¸y vi tÝnh (cã thÓ dïng phÇn mÒm Powerpoint hoÆc Macromedia Flash) ®Ó d¹y häc. III thiÕt kÕ ho¹t ®éng d¹y häc Ho¹t ®éng cña gi¸o viªn Ho¹t ®éng cña häc sinh 6
Ho¹t ®éng cña gi¸o viªn Ho¹t ®éng cña häc sinh Ho¹t ®éng 1. Tæ chøc t×nh huèng häc tËp T¹i sao trong hµng ngµn n¨m sau khi cã quan HS : V× cha cã c¸c thiÕt bÞ khoa niÖm vÒ nguyªn tö cña §ª-m«-crit ®· kh«ng cã häc ®Ó kiÓm chøng gi¶ thuyÕt cña mét tiÕn bé nµo trong nghiªn cøu vÒ nguyªn tö? §ª-m«-crit. M·i ®Õn cuèi thÕ kØ XIX, ®Çu thÕ kØ XX míi cã c¸c thÝ nghiÖm cña T«m-x¬n, R¬-d¬-pho. Ho¹t ®éng 2 : ThÝ nghiÖm t×m ra electron GV : Giíi thiÖu thiÕt bÞ, hiÖn tîng x¶y ra trong HS quan s¸t h×nh 1.1 vµ 1.2 thÝ nghiÖm cña T«m-x¬n, rót ra kÕt luËn. (SGK) ®· phãng to trªn b¶ng. - Sù ph¸t hiÖn tia ©m cùc chøng tá NÕu trªn ®êng ®i cña tia ©m cùc ®Æt mét chong chãng nhÑ, chong chãng quay. Tia ©m cùc bÞ nguyªn tö lµ cã thËt, nguyªn tö cã lÖch vÒ phÝa cùc d¬ng trong ®iÖn trêng. cÊu t¹o phøc t¹p. GV : Tia ©m cùc lµ g× ? Tia ©m cùc ®îc h×nh - TÝnh chÊt cña tia ©m cùc : thµnh trong nh÷ng ®iÒu kiÖn nµo ? Khèi lîng + Tia ©m cùc gåm c¸c electron vµ ®iÖn tÝch cña electron ? mang ®iÖn tÝch ©m chuyÓn ®éng GV Trong nguyªn tö, electron mang ®iÖn tÝch rÊt nhanh. ©m. Nhng nguyªn tö trung hßa vÒ ®iÖn, vËy + Electron chØ tho¸t ra khái phÇn mang ®iÖn d¬ng ®îc ph©n bè nh thÕ nguyªn tö trong nh÷ng ®iÒu kiÖn nµo trong nguyªn tö ? ®Æc biÖt. + Khèi lîng, ®iÖn tÝch e (SGK). Ho¹t ®éng 3 : ThÝ nghiÖm t×m ra h¹t nh©n nguyªn tö GV giíi thiÖu c¸c thiÕt bÞ thÝ nghiÖm cña HS quan s¸t h×nh 1.3 phãng to, R¬-d¬-pho, ®Æt c©u hái: T¹i sao hÇu hÕt h¹t  suy nghÜ vÒ hiÖn tîng x¶y ra xuyªn th¼ng qua l¸ vµng, trong khi chØ cã mét trong thÝ nghiÖm. sè Ýt h¹t  b Þ lÖch híng vµ mét sè Ýt h¬n n÷a HS : ChØ cã thÓ gi¶i thÝch hiÖn h¹t  bÞ bËt trë l¹i ? tîng trªn lµ do nguyªn tö cã cÊu GV tæng kÕt : PhÇn mang ®iÖn d¬ng kh«ng t¹o rçng. PhÇn mang ®iÖn tÝch n»m ph©n t¸n nh T«m-x¬n ®· nghÜ, mµ tËp d¬ng chØ chiÕm mét thÓ tÝch rÊt trung ë t©m nguyªn tö, gäi lµ h¹t nh©n nguyªn nhá bÐ so víi kÝch thíc cña c¶ tö. VËy h¹t nh©n nguyªn tö ®· lµ phÇn nhá nhÊt nguyªn tö. cña nguyªn tö cha ? Ho¹t ®éng 4 : T×m hiÓu cÊu t¹o h¹t nh©n Proton lµ g× ? Khèi lîng vµ ®iÖn tÝch cña HS ®äc SGK vµ nhËn xÐt : 7
Ho¹t ®éng cña gi¸o viªn Ho¹t ®éng cña häc sinh proton ? N¬tron lµ g× ? Khèi lîng vµ ®iÖn tÝch + H¹t nh©n cha ph¶i lµ phÇn nhá cña n¬tron ? nhÊt cña nguyªn tö. + H¹t nh©n gåm c¸c proton vµ n¬tron. GV : C¸c thÝ nghiÖm ®· x¸c nhËn nguyªn tö lµ + Khèi lîng vµ ®iÖn tÝch cña cã thËt, cã cÊu t¹o rÊt phøc t¹p. VËy kÝch thíc proton vµ n¬tron (SGK). vµ khèi lîng cña nguyªn tö nh thÕ nµo ? - HS kÕt luËn : h¹t nh©n ®îc t¹o nªn tõ c¸c h¹t proton vµ n¬tron Ho¹t ®éng 5 : T×m hiÓu kÝch thíc vµ khèi lîng cña nguyªn tö 1. KÝch thíc GV gióp HS h×nh dung nguyªn tö cã kÝch thíc HS ®äc SGK rót ra c¸c nhËn xÐt : rÊt nhá, nÕu coi nguyªn tö lµ mét khèi cÇu th× + Nguyªn tö c¸c nguyªn tè kh¸c ®êng kÝnh cña nã ~10–10 m. H¹t nh©n cã kÝch nhau cã kÝch thíc kh¸c nhau. thíc rÊt nhá so víi nguyªn tö, ®êng kÝnh cña + §¬n vÞ ®o kÝch thíc nguyªn tö h¹t nh©n ~10–5 nm (nhá h¬n nguyªn tö ~ lµ Å, nm. 1 Å = 10–10m, 1nm = 1 0 Å 10000 lÇn). 2. Khèi lîng HS dïng c¸c ®¬n vÞ nh gam hay GV cã thÓ dïng ®¬n vÞ gam hay kg ®Ó ®o khèi kg ®Ó ®o khèi lîng nguyªn tö rÊt lîng nguyªn tö ®îc kh«ng? T¹i sao ngêi ta bÊt tiÖn do sè lÎ vµ cã sè mò ©m 1 rÊt lín, nh 19,9264.10–27kg lµ sö dông ®¬n vÞ u (®vC) b»ng khèi lîng 12 nguyªn tö cacbon lµm ®¬n vÞ ? khèi lîng nguyªn tö cacbon. Do ®ã, ®Ó thuËn tiÖn h¬n trong tÝnh to¸n, ngêi ta dïng ®¬n vÞ u (®vC). Ho¹t ®éng 6 : Tæng kÕt vµ vËn dông GV tæng kÕt c¸c néi dung ®· häc, ra bµi tËp vÒ HS gi¶i c¸c bµi tËp 1, 2, 3, 4 trong nhµ cho HS. SGK theo 4 nhãm. Mçi nhãm cö mét ®¹i diÖn lªn ch÷a bµi tËp ®· ®îc ph©n c«ng. C¸c nhãm kh¸c nhËn xÐt kÕt qu¶. Bµi 2 H¹t nh©n nguyªn tö - nguyªn tè ho¸ häc 8
I Môc tiªu KiÕn thøc – BiÕt sù liªn quan gi÷a sè ®¬n vÞ ®iÖn tÝch h¹t nh©n víi sè proton vµ sè electron. BiÕt c¸ch tÝnh sè khèi cña h¹t nh©n nguyªn tö. – HiÓu kh¸i niÖm nguyªn tè ho¸ häc. ThÕ nµo lµ sè hiÖu, kÝ hiÖu nguyªn tö. KÜ n¨ng – RÌn kÜ n¨ng gi¶i c¸c bµi tËp x¸c ®Þnh sè ®¬n vÞ ®iÖn tÝch h¹t nh©n, sè proton, sè n¬tron, sè electron cña nguyªn tö vµ sè khèi cña h¹t nh©n nguyªn tö. – HS hiÓu sù cÇn thiÕt ®¶m b¶o an toµn h¹t nh©n. Liªn hÖ víi kÕ ho¹ch ph¸t triÓn n¨ng lîng ®iÖn h¹t nh©n cña ®Êt níc. – RÌn luyÖn kh¶ n¨ng tù häc, tù ®äc vµ ho¹t ®éng céng t¸c theo nhãm, kh¶ n¨ng x©y dùng vµ thùc hiÖn kÕ ho¹ch. II ChuÈn bÞ – PhiÕu häc tËp. – M¸y vi tÝnh, m¸y chiÕu ®a n¨ng nÕu cã. III ThiÕt kÕ ho¹t ®éng d¹y häc Ho¹t ®éng cña gi¸o viªn Ho¹t ®éng cña häc sinh Ho¹t ®éng 1. Tæ chøc t×nh huèng häc tËp GV : §¹i lîng vËt lÝ nµo lµ ®Æc trng cho mét nguyªn tè ho¸ häc ? Ho¹t ®éng 2. T×m hiÓu ®iÖn tÝch h¹t nh©n vµ sè khèi cña h¹t nh©n lµ g× ? GV yªu cÇu HS t¸i hiÖn c¸c ®Æc trng cña HS nhí l¹i kiÕn thøc vÒ ®iÖn tÝch proton, n¬tron vÒ khèi lîng vµ ®iÖn tÝch. cña proton vµ n¬tron. Mét h¹t nh©n Nguyªn tö trung hßa vÒ ®iÖn, cho nªn : sè ®¬n cã Z proton th× ®iÖn tÝch cña h¹t vÞ ®iÖn tÝch h¹t nh©n Z = sè proton = sè nh©n b»ng Z+ vµ sè ®¬n vÞ ®iÖn electron. tÝch h¹t nh©n b»ng Z. GV th«ng b¸o sè khèi A = Z + N, trong ®ã Z HS vËn dông trong thÝ dô sau : lµ sè ®¬n vÞ ®iÖn tÝch h¹t nh©n, N lµ sè n¬tron nguyªn tö nit¬ cã sè ®¬n vÞ ®iÖn cã trong h¹t nh©n nguyªn tö. A vµ Z lµ nh÷ng tÝch h¹t nh©n lµ 7, cã N = 7, vËy ®Æc trng rÊt quan träng cña nguyªn tö. nguyªn tö nit¬ cã : + 7 proton vµ 7 electron. + Sè khèi A = 7 + 7 = 14 Ho¹t ®éng 3. T×m hiÓu kh¸i niÖm nguyªn tè ho¸ häc 9
Ho¹t ®éng cña gi¸o viªn Ho¹t ®éng cña häc sinh GV tæng kÕt : Nguyªn tè ho¸ häc lµ nh÷ng HS ®äc SGK vµ ph¸t biÓu ®Þnh nguyªn tö cã cïng ®iÖn tÝch h¹t nh©n. nghÜa nguyªn tè ho¸ häc, so s¸nh Nh vËy ®¹i lîng vËt lÝ ®Æc trng cña mét víi néi dung nµy ë líp 8. nguyªn tè ho¸ häc lµ ®iÖn tÝch h¹t nh©n. Nguyªn tö lµ h¹t vi m« ®¹i diÖn cho nguyªn tè ho¸ häc. Ho¹t ®éng 4. T×m hiÓu kh¸i niÖm sè hiÖu vµ kÝ hiÖu nguyªn tö GV th«ng b¸o : Sè hiÖu nguyªn tö cña nguyªn HS cã thÓ lµm viÖc theo nhãm, tù tè lµ sè ®¬n vÞ ®iÖn tÝch h¹t nh©n nguyªn tö ®äc SGK, th¶o luËn vÒ sè hiÖu vµ cña nguyªn tè ®ã, ®îc kÝ hiÖu lµ Z. kÝ hiÖu cña nguyªn tö. HS xÐt thÝ dô : 56 Fe cho biÕt sè GV : KÝ hiÖu nguyªn tö cho biÕt nh÷ng g× ? 26 - §iÖn tÝch h¹t nh©n, sè hiÖu nguyªn tö vµ sè hiÖu nguyªn tö cña Fe lµ 26, h¹t electron trong nguyªn tö. nh©n nguyªn tö Fe cã 26 proton, sè - Sè khèi vµ sè n¬tron trong h¹t nh©n. khèi cña h¹t nh©n Fe lµ 56. NFe = 56 – 26 = 30 Ho¹t ®éng 5. Tæng kÕt vµ vËn dông gi¶i c¸c bµi tËp 1, 2, giao bµi tËp vÒ nhµ HS «n l¹i bµi 1 vµ bµi 2, chuÈn bÞ cho bµi 3. Bµi 3 §ång vÞ. nguyªn tö khèi vµ nguyªn tö khèi trung b×nh I Môc tiªu KiÕn thøc – HS hiÓu thÕ nµo lµ ®ång vÞ, nguyªn tö khèi vµ nguyªn tö khèi trung b×nh. – HS ph©n biÖt ®îc sè khèi vµ nguyªn tö khèi. KÜ n¨ng – Cã kÜ n¨ng x¸c ®Þnh nguyªn tö khèi trung b×nh. – HS tr×nh bµy ®îc thÕ nµo lµ ®ång vÞ, nguyªn tö khèi vµ nguyªn t ö khèi trung b×nh. – Cã kh¶ n¨ng hîp t¸c vµ céng t¸c tèt, ph¸t triÓn n¨ng lùc qu¶n lÝ, thuyÕt phôc, ®iÒu phèi c¸c ho¹t ®éng cña nhãm. – Cã kÜ n¨ng tra cøu th«ng tin trªn m¹ng internet, cã kh¶ n¨ng ®¸nh gi¸ ®é tin cËy cña nguån th«ng tin. II ChuÈn bÞ 10
GV : + C¸c phiÕu häc tËp + Tranh vÏ c¸c ®ång vÞ cña hi®ro + Ph¬ng ph¸p d¹y häc : ®µm tho¹i + gîi më HS : Häc bµi 1 vµ 2. – HS tra cøu vÒ ®ång vÞ, sè khèi, nguyªn tö khèi vµ c¸ch tÝnh nguyªn tö khèi trung b×nh trong SGK, tµi liÖu tham kh¶o hay internet. – HS chuÈn bÞ ®îc c¸c bµi tr×nh diÔn Powerpoint vÒ nh÷ng néi dung liªn quan ®Õn bµi häc. III ThiÕt kÕ ho¹t ®éng d¹y häc Ho¹t ®éng cña gi¸o viªn Ho¹t ®éng cña häc sinh Ho¹t ®éng 1 : Tæ chøc t×nh huèng d¹y häc - Sö dông p hiÕu häc tËp sè 1. HS ®iÒn ®Çy ®ñ c¸c th«ng tin vµo phiÕu a) X¸c ®Þnh sè n¬tron, proton, electron häc tËp, nhËn xÐt vµ gi¶i thÝch. vµ sè khèi cña c¸c nguyªn tö sau : a) 35 37 12 13 14 A P E N 17 Cl, 17 Cl, 6 C, 6 C, 6C 35 35 17 17 18 17 Cl 37 37 17 17 20 Cl 17 12 12 6 6 6 C 6 13 13 6 6 7 C 6 14 b) Nªu nhËn xÐt vµ gi¶i thÝch ? 14 6 6 8 C 6 b) C¸c nguyªn tö cña cïng mét nguyªn tè clo, cacbon cã sè khèi kh¸c nhau lµ do sè c) §Þnh nghÜa ®ång vÞ. n¬tron kh¸c nhau. GV dùa vµo c©u (b) ®Ó dÉn d¾t HS ®Õn c) §Þnh nghÜa : SGK ®Þnh nghÜa ®ång vÞ. Ho¹t ®éng 2 : Dïng phiÕu häc tËp sè 2 Cho c¸c nguyªn tö : HS tr¶ lêi : 10 64 84 11 109 63 + A vµ D lµ nh÷ng ®ång vÞ cña nhau. 5 A, 29 B, 36 C, 5 D, 47 G, 29 H, + B vµ H lµ nh÷ng ®ång vÞ cña nhau. E, 18 L, 54 M, 106 J c¸c nguyªn tö 40 40 24 19 47 + G vµ J lµ nh÷ng ®ång vÞ cña nhau. nµo lµ ®ång vÞ cña nhau ? Ho¹t ®éng 3 : Dïng phiÕu häc tËp sè 3 Cho hai ®ång vÞ hi®ro 1 H vµ 2 H vµ 1 1 11
Ho¹t ®éng cña gi¸o viªn Ho¹t ®éng cña häc sinh 35 37 ®ång vÞ clo : Cl vµ Cl 17 17 35 37 35 37 H 17 Cl, H 17 Cl, D 17 Cl, D 17 Cl Cã thÓ cã bao nhiªu lo¹i ph©n tö HCl 2 kh¸c nhau t¹o nªn tõ hai lo¹i ®ång vÞ Ký hiÖu H lµ D 1 cña hai nguyªn tè ®ã. + GV dïng s¬ ®å biÓu diÔn cÊu t¹o 3 HS ®äc SGK ®Ó biÕt r»ng hiÖn tîng ®ång ®ång vÞ cña nguyªn tè hi®ro ®Ó gi¶i vÞ lµ mét hiÖn tîng phæ biÕn. thÝch trêng hîp ®Æc biÖt : ®ång vÞ 1 H HS nªu mét sè øng dông cña c¸c ®ång vÞ 1 3 lµ trêng hîp duy nhÊt cã n = 0 vµ 1 H phãng x¹ trong ®êi sèng, y häc cã sè n¬tron gÊp ®«i sè proton vµ do ®ã c¸c ®ång vÞ cã mét sè tÝnh chÊt vËt lÝ kh¸c nhau. Ho¹t ®éng 4 : Dïng phiÕu häc tËp sè 4 HS ®äc t liÖu trong SGK. a) Nguyªn tö khèi trung b×nh lµ g× ? a) Nguyªn tö khèi cña mét nguyªn tè lµ ViÕt c«ng thøc tÝnh nguyªn tö khèi nguyªn tö khèi trung b×nh cña hçn hîp c¸c trung b×nh vµ gi¶i thÝch. ®ång vÞ cã tÝnh ®Õn tØ lÖ phÇn tr¨m mçi ®ång vÞ trong hçn hîp. b) TÝnh nguyªn tö khèi trung b×nh cña b) 58.67,76  60.26,16  61.2, 42  62.3, 66 nguyªn tè niken, biÕt r»ng trong tù ANi  nhiªn c¸c ®ång vÞ cña niken tån t¹i 100 theo tØ lÖ : A Ni = 58,74 58 60 61 62 28 Ni, 28 Ni, 28 Ni, 28 Ni 67,76% 26,16% 2,42% 3,66% aA  bB  ... C«ng thøc : A = 100 A lµ nguyªn tö khèi trung b×nh A, B lµ nguyªn tö khèi cña mçi ®ång vÞ, a, b lµ tØ lÖ % mçi ®ång vÞ. 63 Cu Gäi a lµ % ®ång vÞ c) Bµi tËp 5 trang 14 SGK 29 65 A Cu = 63,546  % ®ång vÞ Cu lµ (100 - a) 29 A = 63 a = ? Dùa vµo c«ng thøc : B = 65 b = ? (theo c«ng thøc) 63a  65(100  a) 63,546 = 100 Gi¶i t×m a = 72,7%, b = 27,3% 12
Ho¹t ®éng cña gi¸o viªn Ho¹t ®éng cña häc sinh Ho¹t ®éng 5 : GV híng dÉn HS lµm bµi tËp vÒ nhµ : 1, 2, 3, 6 trang 14 SGK. Bµi 4 Sù chuyÓn ®éng cña electron trong nguyªn tö. obitan nguyªn tö I Môc tiªu KiÕn thøc HS biÕt vµ hiÓu : – Trong nguyªn tö, electron chuyÓn ®éng nh thÕ nµo ? So s¸nh ®îc quan ®iÓm cña R¬-d¬-pho, Bo vµ Zom-m¬-phen víi quan ®iÓm hiÖn ®¹i vÒ chuyÓn ®éng cña electron trong nguyªn tö. – ThÕ nµo lµ obitan nguyªn tö, cã nh÷ng lo¹i obitan nguyªn tö nµo ? H×nh d¹ng cña chóng ? KÜ n¨ng – VËn dông c¸c kiÕn thøc ®· häc tr¶ lêi c¸c c©u hái vµ bµi tËp trong SGK vµ SBT. – Tù häc vµ häc theo nhãm, biÕt sö dông c«ng nghÖ th«ng tin trong viÖc t×m kiÕm t liÖu, tr×nh diÔn b¸o c¸o cña nhãm. II ChuÈn bÞ – GV phãng to c¸c h×nh 1.6 ; 1.7 ; 1.8 ; 1.9 vµ 1.10 SGK. – Cã thÓ dïng phÇn mÒm MS.Powerpoint vµ Macro media Flash ®Ó m« pháng sù chuyÓn ®éng cña electron trong nguyªn tö. – HS t×m hiÓu thªm vÒ cÊu tróc cña nguyªn tö qua c¸c trang web nh tõ ®iÓn Encarta, Wikipedia III ThiÕt kÕ ho¹t ®éng d¹y häc Ho¹t ®éng cña gi¸o viªn Ho¹t ®éng cña häc sinh Ho¹t ®éng 1. Tæ chøc t×nh huèng häc tËp Trong nguyªn tö, electron chuyÓn ®éng HS ®äc SGK, ph¸t biÓu vÒ c¸c néi dung nh thÕ nµo ? Sù chuyÓn ®éng cña sau : Electron trong m« h×nh nguyªn tö electron cã t¬ng tù sù chuyÓn ®éng cña R¬-d¬-pho, Bo vµ Zom-m¬-phen chuyÓn c¸c hµnh tinh x ung q uanh mÆt trêi ? ®éng nh thÕ nµo ? u vµ nhîc ®iÓm GV tæng kÕt vµ ®Þnh híng bµi häc. cña m« h×nh nµy lµ g× ? Ho¹t ®éng 2. Sù chuyÓn ®éng cña electron trong nguyªn tö 13
Ho¹t ®éng cña gi¸o viªn Ho¹t ®éng cña häc sinh GV tæng kÕt : Theo quan ®iÓm hiÖn ®¹i, HS quan s¸t h×nh 1.7 vµ so s¸nh víi h×nh quü ®¹o (®êng ®i) cña electron kh«ng 1.6, th¶o luËn nhãm. cßn ý nghÜa. Do electron chuyÓn ®éng - Theo quan ®iÓm hiÖn ®¹i quü ®¹o rÊt nhanh cho nªn chØ mét electron cña (®êng ®i) cña electron cã cßn ý nghÜa ? H ®· t¹o nªn ®¸m m©y electron. - V× sao chØ cã 1 electron mµ ngêi ta gäi lµ ®¸m m©y electron cña nguyªn tö hi®ro ? Obitan nguyªn tö lµ khu vùc kh«ng gian - Obitan nguyªn tö lµ g× ? xung quanh h¹t nh©n n¬i x¸c suÊt cã mÆt electron lµ lín nhÊt (trªn 90%). VËy obitan nguyªn tö cã h×nh d¹ng nh thÕ nµo ? Ho¹t ®éng 3. T×m hiÓu h×nh d¹ng c¸c obitan nguyªn tö s vµ p GV tæng kÕt : Obitan s cã d¹ng h×nh cÇu, HS quan s¸t c¸c h×nh 1.9 vµ 1.10, nhËn t©m lµ h¹t nh©n nguyªn tö. Obitan p gåm xÐt h×nh d¹ng cña c¸c obitan nguyªn tö. 3 obitan px, py, pz cã d¹ng h×nh sè 8 næi. - Obitan kh¸c nhau (s, p, d, f) cã h×nh Mçi obitan cã sù ®Þnh híng kh¸c nhau d¹ng kh¸c nhau. trong kh«ng gian, ch¼ng h¹n px ®Þnh - HS cã thÓ xem h×nh d¹ng c¸c obitan híng theo trôc x, obitan y ®Þnh híng phøc t¹p nh d, f trªn phÇn mÒm o rbital theo trôc y viewer. Ho¹t ®éng 4. HS vËn dông tr¶ lêi bµi tËp 5 (SGK) GV yªu cÇu HS lµm viÖc theo nhãm. HS : Theo lÝ thuyÕt hiÖn ®¹i, tr¹ng th¸i §¹i diÖn mét nhãm tr×nh bµy kÕt qu¶ chuyÓn ®éng cña electron trong nguyªn th¶o luËn, GV tæng kÕt, nhËn xÐt. tö ®îc m« t¶ b»ng h×nh ¶nh ®¸m m©y e. Ho¹t ®éng 5. HS vËn dông tr¶ lêi bµi tËp 6 (SGK) GV tæng kÕt, ra bµi tËp vÒ nhµ. Obitan s cã d¹ng h×nh cÇu, t©m lµ h¹t nh©n nguyªn tö. Obitan p gåm 3 obitan px, py, pz cã d¹ng h×nh sè 8 næi. Mçi obitan cã sù ®Þnh híng kh¸c nhau trong kh«ng gian. Bµi 5 LuyÖn tËp vÒ : Thµnh phÇn cÊu t¹o nguyªn tö 14
Khèi lîng cña nguyªn tö obitan nguyªn tö I môc tiªu KiÕn thøc – Cñng cè c¸c kiÕn thøc vÒ thµnh phÇn, cÊu t¹o nguyªn tö, h¹t nh©n, kÝch thíc, khèi lîng, ®iÖn tÝch cña c¸c h¹t proton, n¬tron vµ electron. – HÖ thèng ho¸ c¸c kh¸i niÖm nguyªn tè ho¸ häc, kÝ hiÖu nguyªn tö, ®ång vÞ, nguyªn tö khèi, nguyªn tö khèi trung b×nh. KÜ n¨ng – RÌn luyÖn kÜ n¨ng tÝnh to¸n, x¸c ®Þnh sè electron, proton, n¬tron vµ nguyªn tö khèi khi biÕt kÝ hiÖu nguyªn tö. – RÌn luyÖn kÜ n¨ng lËp kÕ ho¹ch, ho¹t ®éng hîp t¸c theo nhãm. – BiÕt c¸ch tra cøu th«ng tin vÒ chñ ®Ò cña bµi häc trªn m¹ng internet. II chuÈn bÞ PhiÕu häc tËp Néi dung 1 : §iÒn c¸c th«ng tin cho s½n ë b¶ng sau t¬ng øng víi A, B, C hay D vµo c¸c chç trèng trong c¸c c©u sau ®©y : Nguyªn tö ®îc t¹o nªn bëi (1). H¹t nh©n l¹i ®îc t¹o nªn bëi (2). Electron cã ®iÖn tÝch lµ (3), quy íc lµ 1–, khèi lîng 0,00055 u. Proton cã ®iÖn tÝch lµ (4), quy íc lµ 1+, khèi lîng xÊp xØ 1u. N¬tron cã ®iÖn tÝch b»ng 0, khèi lîn g xÊp xØ b»ng (5). A B C D TT 1 electron vµ n¬tron electron vµ proton electron vµ h¹t nh©n n¬tron vµ proton 2 n¬tron vµ proton electron vµ n¬tron electron vµ proton proton –1,602.10-19C 1,602.10-19C –1,502.10-19C 1,502.10-19C 3 –1,602.10-19C 1,602.10-19C –1,502.10-19C 1,502.10-19C 4 5 1,5 u 1,1 u 1u 2u Néi dung 2 : Cho biÕt sù liªn quan gi÷a sè ®¬n vÞ ®iÖn tÝch h¹t nh©n Z víi sè proton trong h¹t nh©n vµ sè electron ë vá nguyªn tö. Cho thÝ dô minh häa. 15
Néi dung 3 : KÝ hiÖu nguyªn tö cã thÓ cung cÊp n h÷ng th«ng tin nµo cña nguyªn tè ho¸ häc ? Cho thÝ dô minh häa. ChuÈn bÞ m¸y vi tÝnh, m¸y chiÕu ®a n¨ng ë nh÷ng n¬i cã ®iÒu kiÖn. III ThiÕt kÕ ho¹t ®éng d¹y häc Ho¹t ®éng cña gi¸o viªn Ho¹t ®éng cña häc sinh Ho¹t ®éng 1. Tæ chøc t×nh huèng häc tËp Trong mét tµi liÖu ®äc ®îc trªn m¹ng HS t¸i hiÖn l¹i nh÷ng kiÕn thøc ®· häc, internet, cã mét kÝ hiÖu mµ mét HS líp suy nghÜ ®Ó t×m c©u tr¶ lêi. 35 10 kh«ng hiÓu 17 X . H·y gi¶i thÝch cho b¹n kÝ hiÖu nµy cã ý nghÜa nh thÕ nµo. Ho¹t ®éng 2. Th¶o luËn nhãm GV híng dÉn sö dông phiÕu häc tËp Nhãm 1. th¶o luËn néi dung 1 Nhãm 2. th¶o luËn néi dung 2. Nhãm 3. th¶o luËn néi dung 3. Ho¹t ®éng 3. Th¶o luËn chung c¶ líp GV yªu cÇu ®¹i diÖn cña mçi nhãm tr×nh HS c¸c nhãm cßn l¹i theo dâi, nhËn xÐt bµy kÕt qu¶ th¶o luËn. phÇn th¶o luËn võa tr×nh diÔn. Nªu c¸c th¾c m¾c vµ tranh luËn. Ho¹t ®éng 4. Híng dÉn gi¶i bµi tËp 5 (SGK) a) TÝnh nguyªn tö khèi trung b×nh cña Mg. a) 78,99 10,00 11,01 AMg  24  25  26  24,32 100 100 100 b) Gi¶ sö trong hçn hîp nãi trªn cã 50 b) Sè nguyªn tö 24 Mg = 50 . 7,899  395. nguyªn tö 25 Mg , th× sè nguyªn tö t¬ng øng cña 2 ®ång vÞ cßn l¹i lµ bao nhiªu ? Mg = 50 . 1,101  55. 26 Sè nguyªn tö Ho¹t ®éng 5. GV tæng kÕt bµi häc vµ ra bµi tËp vÒ nhµ §Ó t¨ng tÝnh tÝch cùc häc tËp cña HS, phÇn th¶o luËn cã thÓ tæ chøc theo trß ch¬i gi¶i ®è « ch÷. Mçi nhãm tù x©y dùng mét « ch÷, c¸c « hµng ngang liªn quan ®Õn c¸c kh¸i niÖm nh electron, h¹t nh©n, « hµng däc lµ mét kh¸i niÖm lín h¬n nh nguyªn tö, nguyªn tè ho¸ häc Th«ng qua trß ch¬i, HS sÏ n¾m v÷ng h¬n c¸c kh¸i niÖm liªn quan ®Õn cÊu t¹o nguyªn tö. Bµi 6 líp vµ ph©n líp electron 16
I Môc tiªu KiÕn thøc BiÕt trong nguyªn tö c¸c electron ®îc ph©n bè nh thÕ nµo, thÕ nµo lµ líp vµ ph©n líp electron. Cã bao nhiªu obitan nguyªn tö trong mét líp electron vµ trong mét ph©n líp electron. KÜ n¨ng RÌn kÜ n¨ng gi¶i c¸c bµi tËp cã liªn quan vµ kh¶ n¨ng hîp t¸c nhãm. Cã kÜ n¨ng vÒ c«ng nghÖ th«ng tin ®Ó hç trî cho qu¸ tr×nh d¹y häc. II ChuÈn bÞ – HS ®äc bµi 6, tãm t¾t c¸c ý chÝnh cña bµi. – M¸y chiÕu ®a n¨ng, m¸y vi tÝnh. III ThiÕt kÕ ho¹t ®éng d¹y häc Ho¹t ®éng cña gi¸o viªn Ho¹t ®éng cña häc sinh Ho¹t ®éng 1. Tæ chøc t×nh huèng häc tËp GV nªu c©u hái : thÕ nµo lµ líp, ph©n líp electron trong nguyªn tö ? Ho¹t ®éng 2. T×m hiÓu kh¸i niÖm líp electron GV lu ý HS líp K lµ líp electron gÇn HS ®äc SGK vµ ph¸t biÓu sè thø tù líp h¹t nh©n nhÊt, liªn kÕt chÆt chÏ nhÊt víi electron lµ nh÷ng sè nguyªn, b¾t ®Çu tõ h¹t nh©n. C¸c electron cïng mét líp cã sè 1, 2, 3, 4 t¬ng øng víi c¸c ch÷ K, møc n¨ng lîng gÇn b»ng nhau. L, M, N Ho¹t ®éng 3. T×m hiÓu vÒ ph©n líp electron GV yªu cÇu HS nghiªn cøu SGK vµ ®iÒn ¸p dông : cho biÕt líp N (n = 4) cã mÊy ®Çy ®ñ th«ng tin vµo c¸c chç trèng : ph©n líp ? ViÕt kÝ hiÖu c¸c ph©n líp ®ã. Líp K (n = 1) cã .ph©n líp, kÝ hiÖu . Líp N cã 4 ph©n líp lµ 4s, 4p, 4d vµ 4f. Líp L (n = 2) cã .ph©n líp, kÝ hiÖu . Tõ ®ã ta cã thÓ suy ra líp electron thø n Líp M (n = 3) cã .ph©n líp, kÝ hiÖu . cã n ph©n líp. Ho¹t ®éng 4. T×m hiÓu sè obitan trong mét ph©n líp, mét líp HS : Ph©n líp s cã 1 obitan, cã ®èi xøng ¸p dông : GV híng dÉn HS tÝnh sè cÇu trong kh«ng gian. 2 obitan cña líp thø 4 (líp N) = 4 = 16 Ph©n líp p cã 3 obitan px, py, pz ®Þnh (obitan). híng theo c¸c trôc x, y, z. GV cã thÓ minh häa h×nh ¶nh c¸c obitan Ph©n líp d cã 5 obitan, cã ®Þnh híng nguyªn tö trªn phÇn mÒm orbital viewer kh¸c nhau trong kh«ng gian. 17
Ho¹t ®éng cña gi¸o viªn Ho¹t ®éng cña häc sinh Ho¹t ®éng 5. Tæng kÕt bµi häc, ra bµi tËp vÒ nhµ HS ghi nhí : thÕ nµo lµ líp vµ ph©n líp electron, c¸ch tÝnh sè obitan tèi ®a trong mét ph©n líp, mét líp. Bµi 7 N¨ng lîng cña c¸c electron trong nguyªn tö CÊu h×nh electron cña nguyªn tö I Môc tiªu KiÕn thøc – HS biÕt thø tù c¸c møc n¨ng lîng cña c¸c electron trong nguyªn tö. – ViÖc ph©n bè c¸c electron trong nguyªn tö tu©n theo nh÷ng nguyªn lÝ vµ quy t¾c nµo. – CÊu h×nh electron cña nguyªn tö biÓu diÔn sù ph©n bè electron trªn c¸c ph©n líp thuéc c¸c líp kh¸c nhau. KÜ n¨ng – Cã kÜ n¨ng viÕt cÊu h×nh electron cña nguyªn tö thuéc 20 nguyªn tè ®Çu. – BiÕt c¸ch t×m kiÕm th«ng tin vÒ sù s¾p xÕp c¸c electron trong nguyªn tö trªn m¹ng internet, lu gi÷ vµ xö lÝ th«ng tin. II ChuÈn bÞ – Phãng to h×nh 1.11 vµ b¶ng cÊu h×nh electron cña nguyªn tö 20 nguyªn tè ®Çu (SGK). – ThiÕt kÕ m« pháng sù ph©n bè electron theo c¸c líp kh¸c nhau trong nguyªn tö cña nguyªn tè nµo ®ã (cã thÓ dïng phÇn mÒm Powerpoint hoÆc Macromedia Flash) ®Ó d¹y häc. III ThiÕt kÕ ho¹t ®éng d¹y häc Ho¹t ®éng cña gi¸o viªn Ho¹t ®éng cña häc sinh Ho¹t ®éng 1. Tæ chøc t×nh huèng häc tËp GV : Trong bµi häc tríc c¸c em ®· ®îc nghiªn cøu sù ph©n bè c¸c electron theo c¸c líp vµ ph©n líp. VËy c¬ së ®Ó xÕp c¸c electron vµo c¸c líp vµ ph©n líp lµ g×? Ho¹t ®éng 2. T×m hiÓu trËt tù møc n¨ng lîng 18
Ho¹t ®éng cña gi¸o viªn Ho¹t ®éng cña häc sinh GV : N¨ng lîng kÓ tõ gÇn nh©n nhÊt cña HS ®äc SGK : c¸c líp n t¨ng theo thø tù tõ 1 ®Õn 7 vµ n¨ng Electron gÇn h¹t nh©n cã møc n¨ng lîng cña c¸c ph©n líp t¨ng theo thø tù s, p, lîng thÊp nhÊt, electron xa h¹t nh©n cã d, f (h×nh vÏ). møc n¨ng lîng cao h¬n. Ngêi ta ®· x¸c ®Þnh thø tù s¾p xÕp c¸c Thùc nghiÖm x¸c ®Þnh møc n¨ng lîng ph©n líp theo chiÒu t¨ng cña møc n¨ng cña ph©n líp 3d cao h¬n ph©n líp 4s. lîng : 1s 2s 2p 3s 3p 4s 3d 4p 5s... Ho¹t ®éng 3. T×m hiÓu « lîng tö, nguyªn lÝ Pau-li, sè electron tèi ®a trong mét ph©n líp vµ mét líp. Nguyªn lÝ v÷ng bÒn, quy t¾c Hund HS ®äc SGK, tãm t¾t c¸c ý chÝnh vÒ : - ¤ lîng tö. - Nguyªn lÝ Pau-li, nguyªn lÝ v÷ng bÒn, quy t¾c Hun. Ho¹t ®éng 4. T×m hiÓu cÊu h×nh electron nguyªn tö GV tæng kÕt thµnh quy t¾c viÕt cÊu h×nh HS t×m hiÓu quy t¾c viÕt cÊu h×nh electron nguyªn tö cña c¸c nguyªn tè electron nguyªn tö. ho¸ häc. ThÝ dô : Fe (Z = 26) 1s22s22p63s23p63d64s2 Ho¹t ®éng 5. ThÕ nµo lµ nguyªn tè s, p, d, f ? HS ®äc SGK vµ tr¶ lêi nguyªn tè s lµ nh÷ng nguyªn tè mµ nguyªn tö cã electron cuèi cïng ®îc ®iÒn vµo ph©n líp s. T¬ng tù nh vËy víi c¸c nguyªn tè p, d, f. Ho¹t ®éng 6. ViÕt cÊu h×nh electron cña 20 nguyªn tè ®Çu GV lÊy thÝ dô cÊu h×nh electron nguyªn GV chia líp thµnh 4 nhãm viÕt lÇn lît 2261 tö Na lµm mÉu: 1s 2s 2p 3s . cÊu h×nh electron cña 20 nguyªn tè ®Çu GV híng dÉn HS kiÓm tra kÕt qu¶ dùa vµ x¸c ®Þnh sè electron trªn c¸c líp cña vµo b¶ng cÊu h×nh electron cña nguyªn mçi nguyªn tö. tö 20 nguyªn tè ®Çu (SGK). Ho¹t ®éng 7. T×m hiÓu ®Æc ®iÓm cña electron líp ngoµi cïng GV cho HS nhËn xÐt c¸c nguyªn tö cã HS : §èi víi nguyªn tö cña tÊt c¶ c¸c thÓ cã tèi ®a bao nhiªu electron ë líp nguyªn tè, líp ngoµi cïng cã nhiÒu nhÊt ngoµi cïng. lµ 8e trõ nguyªn tö He (cã 2e) hÇu nh C¸c nguyªn tö kim lo¹i nh Na, Mg, K, kh«ng tham gia vµo ph¶n øng ho¸ häc Ca, Al, c¸c phi kim nh O, N, Cl, P, S (trõ trong mét sè ®iÒu kiÖn ®Æc biÖt). cã bao nhiªu e ë líp ngoµi cïng ? Ho¹t ®éng 8. Tæng kÕt toµn bé bµi häc 19
Ho¹t ®éng cña gi¸o viªn Ho¹t ®éng cña häc sinh C¸ch viÕt cÊu h×nh electron nguyªn tö - Kim lo¹i cã tõ 1 - 3 electron líp ngoµi cña nguyªn tè. cïng, (4 electron cã thÓ lµ KL hoÆc PK). BiÕt ®îc cÊu h×nh electron cña nguyªn - Phi kim cã 5 - 7 electron líp ngoµi cïng. tö th× cã thÓ dù ®o¸n ®îc nh÷ng tÝnh - KhÝ hiÕm (cã 2 e ë He) cã 8 electrron . chÊt ho¸ häc ®iÓn h×nh cña nguyªn tè ®ã. Bµi 8 LuyÖn tËp ch¬ng 1 I Môc tiªu KiÕn thøc HS cñng cè c¸c kiÕn thøc : – Thµnh phÇn, cÊu t¹o nguyªn tö, ®Æc ®iÓm c¸c h¹t cÊu t¹o nªn nguyªn tö. – Nguyªn tè ho¸ häc vµ c¸c ®Æc trng. – CÊu tróc vá electron nguyªn tö. KÜ n¨ng – Gi¶i c¸c d¹ng bµi tËp c¬ b¶n trong SGK. – Ph¸t triÓn kÜ n¨ng lµm viÖc nhãm, lµm viÖc víi c«ng nghÖ th«ng tin. – Ph¸t triÓn t duy bËc cao. II ChuÈn bÞ – HS tæng kÕt c¸c kiÕn thøc cña ch¬ng 1 díi d¹ng s¬ ®å. – Gi¸o ¸n ®iÖn tö víi c¸c t liÖu hç trî. – M¸y vi tÝnh, m¸y chiÕu ®a n¨ng. III ThiÕt kÕ ho¹t ®éng d¹y häc A. KiÕn thøc cÇn n¾m v÷ng Ho¹t ®éng 1. Tæ chøc t×nh huèng häc tËp H·y cho biÕt mèi liªn quan gi÷a c¸c kh¸i niÖm nguyªn tö, thµnh phÇn, cÊu t¹o nguyªn tö, sù ph©n bè electron trong nguyªn tö, nguyªn tè ho¸ häc. Ho¹t ®éng 2. HS hÖ thèng c¸c kiÕn thøc vÒ nguyªn tö - Proton ( 1 p ) 1  H¹t nh©n nguyªn tö : 1 - N¬tron ( 0 n ) - Nguyªn tö - Electron (1e)  Vá electron nguyªn tö : - me = 5,5.10-4u HS «n l¹i khèi lîng vµ ®iÖn tÝch c¸c h¹t proton, n¬tron vµ electron. 20
Ho¹t ®éng 3. Th¶o luËn c¸c néi dung C Êu tróc vá electron cña nguyªn tö HS «n l¹i c¸c kh¸i niÖm : - Líp electron - Ph©n líp electron - Obitan nguyªn tö - Sù ph©n bè electron - CÊu h×nh electron - §Æc ®iÓm cña electron líp ngoµi cïng. Nguyªn tè h o¸ h äc HS tr¶ lêi c©u hái : C¸c ®Æc trng cña nguyªn tè ho¸ häc lµ g× ? - §iÖn tÝch h¹t nh©n (Z+) Z = sè e = sè p. - Sè khèi A = Z + N - §ång vÞ : cïng Z nhng kh¸c N dÉn ®Õn kh¸c sè khèi A. aA +bB - Nguyªn tö khèi trung b×nh A = 100 Ho¹t ®éng 4. T×m hiÓu mèi liªn quan gi÷a c¸c kh¸i niÖm cña ch¬ng 1 HS sö dông s¬ ®å tãm t¾t ë SGK ®Ó tr×n h bµy sù liªn quan gi÷a c¸c kh¸i niÖm. C¶ líp theo dâi, nhËn xÐt vµ bæ sung. GV tæng kÕt phÇn tãm t¾t kiÕn thøc c¬ b¶n. B. Bµi tËp Ho¹t ®éng 5. HS gi¶i vµ tr¶ lêi c¸c bµi tËp 1, 2, 8 (SGK) Bµi 1. §¸p ¸n D. Gi¶i thÝch : ph©n líp s b·o hßa khi cã 2 electron, ph©n líp p b·o hßa khi cã 6 electron, ph©n líp d b·o hßa khi cã 10 electron cßn ph©n líp f b·o hßa khi cã 14 electron. Bµi 2. §¸p ¸n A. Gi¶i thÝch: Trong sè c¸c nguyªn tè Cr (24), Mn (25), Fe (26), Co (27) vµ Ni (28), chØ cã nguyªn tè Cr cã sù bÊt thêng do tÝnh chÊt bÒn cña cÊu h×nh electron nöa b·o hßa cña ph©n líp 3d. C¸c electron ho¸ trÞ cña Cr lµ 3d54s1. Bµi 8. CÊu h×nh electron cña nguyªn tö Fe (Z = 26) : 1s2 2s2 2p6 3s2 3p63d6 4s2 Fe2+ : 1s2 2s2 2p6 3s2 3p63d6 CÊu h×nh electron cña ion Fe3+ : 1s2 2s2 2p6 3s2 3p63d5 CÊu h×nh electron cña ion GV tæng kÕt, ra bµi tËp vÒ nhµ, nh¾c HS chuÈn bÞ lµm bµi kiÓm tra 45 phót cña ch¬ng1. 21
Ch¬ng 2 B¶ng tuÇn hoµn c¸c nguyªn tè ho¸ häc vµ ®Þnh luËt tuÇn hoµn A. Më ®Çu  Môc tiªu cña ch¬ng HS biÕt vµ hiÓu : – HS hiÓu nguyªn t¾c s¾p xÕp c¸c nguyªn tè vµo BTH. HiÓu mèi quan hÖ gi÷a cÊu h×nh electron nguyªn tö cña nguyªn tè ho¸ häc víi vÞ trÝ cña nã trong BTH. – HiÓu sù biÕn ®æi tuÇn hoµn tÝnh chÊt c¸c nguyªn tè, c¸c ®¬n chÊt vµ hîp chÊt t¹o nªn tõ c¸c nguyªn tè ®ã theo chiÒu t¨ng cña ®iÖn tÝch h¹t nh©n nguyªn tö. BiÕt nguyªn nh©n vµ ý nghÜa cña BTH. HS cã kÜ n¨ng : – Cã kÜ n¨ng suy nghÜ vµ lËp luËn tõ sù liªn quan gi÷a cÊu h×nh electron víi vÞ trÝ trong BTH vµ tÝnh chÊt. – BiÕt c¸ch häc tËp mét c¸ch ®éc lËp vµ céng t¸c trong nhãm. Cã nh÷ng kÜ n¨ng c«ng nghÖ th«ng tin nh t×m kiÕm th«ng tin, x©y dùng bµi tr×nh diÔn, x©y dùng vµ qu¶n lÝ d÷ liÖu vµ biÕt chia sÎ víi c¸c b¹n.  Mét sè ®iÓm cÇn lu ý 1. HÖ thèng kiÕn thøc Bµi Tªn bµi N éi dung 9 B¶ng tuÇn hoµn c¸c nguyªn Nguyªn t¾c s¾p xÕp cña b¶ng tuÇn hoµn tè ho¸ häc CÊu t¹o cña b¶ng tuÇn hoµn : «, chu k×, nhãm 10 Sù biÕn ®æi tuÇn hoµn cÊu CÊu h×nh electron nguyªn tö cña c¸c nguyªn h×nh electron nguyªn tö cña tè nhãm A. c¸c nguyªn tè ho¸ häc CÊu h×nh electron nguyªn tö cña c¸c nguyªn tè nhãm B. 11 Sù biÕn ®æi mét sè ®¹i lîng B¸n kÝnh nguyªn tö vËt lÝ cña c¸c nguyªn tè ho¸ N¨ng lîng ion ho¸ häc §é ©m ®iÖn 12 Sù biÕn ®æi tÝnh kim lo¹i, Sù biÕn ®æi tÝnh kim lo¹i, phi kim. 22
Bµi Tªn bµi N éi dung tÝnh phi kim cña c¸c nguyªn Sù biÕn ®æi vÒ ho¸ trÞ víi O vµ H. tè ho¸ häc. Sù biÕn ®æi tÝnh axit - baz¬ cña oxit vµ hi®roxit. §Þnh luËt tuÇn hoµn §Þnh luËt tuÇn hoµn. 13 ý nghÜa cña b¶ng tuÇn hoµn Quan hÖ gi÷a vÞ trÝ vµ cÊu t¹o. c¸c nguyªn tè ho¸ häc Quan hÖ gi÷a vÞ trÝ vµ tÝnh chÊt. So s¸nh tÝnh chÊt cña mét nguyªn tè víi c¸c nguyªn tè l©n cËn. 14 LuyÖn tËp ch¬ng 2 Cñng cè, hÖ thèng ho¸ kiÕn thøc. RÌn kÜ n¨ng gi¶i bµi tËp. 2. Ph¬ng ph¸p d¹y häc §Æc ®iÓm cña ch¬ng 2 lµ BTH ®îc nghiªn cøu díi ¸nh s¸ng cña thuyÕt cÊu t¹o nguyªn tö. BTH ®îc x©y dùng ®Ó thÓ hiÖn c¸c quy luËt biÕn thiªn tÝnh chÊt cña c¸c nguyªn tè ho¸ häc, còng nh c¸c ®¬n chÊt vµ c¸c hîp chÊt t¹o nªn tõ nh÷ng nguyªn tè ®ã. §Ó thùc hiÖn tèt môc tiªu cña ch¬ng 2, GV cã thÓ thiÕt kÕ c¸ c ho¹t ®éng cña häc sinh theo mét sè gîi ý sau : – Tæ chøc ho¹t ®éng nhãm, GV chia néi dung bµi häc thµnh mét sè ®¬n vÞ kiÕn thøc, cã thÓ tæ chøc th¶o luËn chung c¶ líp hoÆc mçi nhãm th¶o luËn mét ®¬n vÞ kiÕn thøc. Sau khi th¶o luËn nhãm, ®¹i diÖn cña nhã m sÏ tr×nh bµy kÕt qu¶ th¶o luËn, c¸c nhãm kh¸c theo dâi, nhËn xÐt vµ GV kÕt luËn. – Sö dông c¸c ph¬ng tiÖn trùc quan nh BTH, c¸c b¶ng thèng kª sè liÖu, c¸c m« pháng ®Ó g©y høng thó, t¨ng hiÖu qu¶ d¹y häc. – RÌn cho HS kÜ n¨ng ph©n tÝch sè liÖu, ph¸t hiÖn quy luËt biÕn ®æi tÝnh chÊt cña c¸c nguyªn tè trong mét chu k×, trong mét nhãm A. B. D¹y häc c¸c bµi cô thÓ Bµi 9 B¶ng TuÇn Hoµn c¸c nguyªn tè ho¸ häc I Môc tiªu – HS biÕt vµ hiÓu ®îc nguyªn t¾c s¾p xÕp c¸c nguyªn tè ho¸ häc vµo BTH. HiÓu ®îc cÊu t¹o cña BTH : «, chu k×, nhãm A, nhãm B. – §äc ®îc c¸c th«ng tin vÒ nguyªn tè ho¸ häc ghi trong mét « cña b¶ng. VËn dông s¾p xÕp mét nguyªn tè ho¸ häc vµo BTH khi biÕt cÊu h×nh e cña nguyªn tö nguyªn tè ®ã vµ ngîc l¹i. – HS cã thÓ tr×nh bµy ®îc nguyªn t¾c s¾p xÕp c¸c nguyªn tè ho¸ häc trong BTH. 23
– HS hiÓu ®îc mèi liªn quan gi÷a vÞ trÝ vµ cÊu h×nh electron cña nguyªn tö. – So s¸nh d¹ng BTH ®ang ®îc sö dông réng r·i vµ BTH do Men -®ª-lª-Ðp ph¸t minh. T×m ra nh÷ng u ®iÓm næi bËt cña d¹ng b¶ng dµi ® ang ®îc sö dông. II ChuÈn bÞ – BTH d¹ng dµi. – Cã thÓ sö dông BTH m« pháng trªn m¹ng internet hoÆc BTH trong CD phÇn mÒm d¹y häc cña khoa Ho¸ häc - §HSP Hµ Néi. III thiÕt kÕ ho¹t ®éng d¹y häc Ho¹t ®éng cña gi¸o viªn Ho¹t ®éng cña häc sinh Ho¹t ®éng 1 : Tæ chøc t×nh huèng häc tËp Men-®ª-lª-Ðp ®· dùa trªn khèi lîng t¨ng dÇn cña nguyªn tö ®Ó s¾p xÕp c¸c nguyªn tè ho¸ häc. Theo nguyªn t¾c nµy, ®Ó ®¶m b¶o quy luËt biÕn ®æi tuÇn hoµn, «ng ®· ph¶i chÊp nhËn mét sè ngo¹i lÖ. thÝ dô 60Co xÕp tríc 59Ni. V× sao cã nh÷ng ngo¹i lÖ nµy ? §Ó tr¸nh ngo¹i lÖ cÇn xÕp c¸c nguyªn tè h o¸ h äc theo nh÷ng quy t¾c nµo ? Ho¹t ®éng 2 : Nguyªn t¾c x©y dùng b¶ng tuÇn hoµn GV cho HS quan s¸t BTH vµ giíi thiÖu HS ph¸t biÓu ba nguyªn t¾c x©y dùng nguyªn t¾c s¾p xÕp c¸c nguyªn tè vµo BTH. BTH kÌm theo thÝ dô minh ho ¹. Ho¹t ®éng 3 : Th¶o luËn nhãm - T×m hiÓu cÊu t¹o cña b¶ng tuÇn hoµn GV : Chia líp thµnh 4 nhãm vµ ph©n Nhãm 1 : T×m hiÓu vÒ « nguyªn tè c«ng nhiÖm vô cho tõng nhãm. Nhãm 2 : T×m hiÓu vÒ c¸c chu k× Nhãm 3 : T×m hiÓu vÒ nhãm A Nhãm 4 : T×m hiÓu vÒ nhãm B Ho¹t ®éng 4 : Th¶o luËn chung GV tæ chøc c¸c nhãm kh¸c nhËn xÐt, bæ Sau khi th¶o luËn nhãm, ®¹i diÖn c¸c sung, cuèi cïng GV tæng kÕt vµ ®¸nh gi¸. nhãm b¸o c¸o kÕt qu¶. Ho¹t ®éng 5 : Tæng kÕt bµi häc GV nhÊn m¹nh nguyªn t¾c s¾p xÕp c¸c HS ghi nhí c¸c nguyªn t¾c x©y dùng nguyªn tè vµ nh÷ng ®iÒu cÇn ghi nhí. BTH, tr×nh bµy ®îc cÊu t¹o cña BTH. 24