Giáo trình hướng dẫn phân tích quan điểm của CNTB với những yếu tố trong sự chuyển đổi nền kinh tế thị trường p2

Chia sẻ: Fwet Ret | Ngày: | Loại File: PDF | Số trang:9

Thêm vào BST

Báo xấu

81
lượt xem 11
download

Download Vui lòng tải xuống để xem tài liệu đầy đủ

Tham khảo tài liệu 'giáo trình hướng dẫn phân tích quan điểm của cntb với những yếu tố trong sự chuyển đổi nền kinh tế thị trường p2', khoa học xã hội, kinh tế chính trị phục vụ nhu cầu học tập, nghiên cứu và làm việc hiệu quả

Chủ đề:

Bình luận(0) Đăng nhập để gửi bình luận!

Lưu

Nội dung Text: Giáo trình hướng dẫn phân tích quan điểm của CNTB với những yếu tố trong sự chuyển đổi nền kinh tế thị trường p2

Cuèi TK19 ®Çu TK 20 do nh÷ng m©u thuÉn vèn cã cña CNTB ngµy cµng s©u s¾c vµ nh÷ng khã kh¨n vÒ kinh tÕ thÊt nghiÖp ngµy cµng t¨ng, do nh÷ng hiÖn tîng kinh tÕ míi n¶y sinh ®ßi hái ph¶i cã sù ph©n tÝch nh÷ng hiÖn tîng míi ®ã. Tríc bèi c¶nh ®ã häc thuyÕt kinh tÕ cña trêng ph¸i t©n cæ ®iÓn x· héi nh»m gi¶i thÝch c¸c hiÖn tîng kinh tÕ míi vµ chèng quan ®iÓm cña chñ nghÜa M¸c. Ph¬ng ph¸p luËn cña trêng ph¸i t©n cæ ®iÓn lµ c¸ch tiÕp cËn chñ quan ®èi víi c¸c hiÖn tîng kinh tÕ c¸c nhµ t©n cæ ®iÓn chñ tr¬ng ph©n tÝch c¸c hiÖn tîng kinh tÕ trong c¸c xÝ nghiÖp riªng biÖt råi rót ra kÕt luËn chung cho toµn x· héi ®iÒu ®ã dÉn ®Õn rÊt nhiÒu thiÕu sãt vµ sai lÇm. Ph¬ng ph¸p cña hä chØ lµ ph¬ng ph¸p ph©n tÝch vi m«. Trêng ph¸i cæ ®iÓn míi dùa vµo yÕu tè t©m lý chñ quan ®Ó gi¶i thÝch c¸c hiÖn tîng vµ qu¸ tr×nh kinh tÕ x· héi, hä cñng cè lý thuyÕt gi¸ trÞ chñ quan. Trêng ph¸i t©n cæ ®iÓn muèn biÕn kinh tÕ chÝnh trÞ thµnh khoa häc kinh tÕ thuÇn tuý kh«ng cã mèi liªn hÖ víi c¸c ®iÒu kiÖn chÝnh trÞ - x· héi vµ còng gièng nh trêng ph¸i cæ ®iÓn c¸c nhµ kinh tÕ häc trêng ph¸i t©n cæ ®iÓn ñng hé tù do c¹nh tranh chèng l¹i sù can thiÖp cña Nhµ níc vµo kinh tÕ. Vai trß cña chÝnh phñ kh«ng quan ®iÓm cña hä lµ rÊt mê nh¹t. C¸c häc thuyÕt cña 10
hä ¸p dông réng r·i vµo kinh tÕ, t tëng cña hä nÆng vÒ mÆt lîng vµ bá qua mÆt chÊt. Nh vËy hä kh«ng thÓ chØ ra mét c¸ch hoµn chØnh c¸c qui luËt c¸c ph¹m trï kinh tÕ. Hä ®a ra lý thuyÕt kinh tÕ tù ®iÒu chØnh v× vËy quan ®iÓm cña hä lµ kh«ng cÇn ®Õn sù can thiÖp cña Nhµ níc vµo nÒn kinh tÕ. Hä tin tëng ch¾c ch¾n vµo c¬ chÕ thÞ trêng tù ph¸t sÏ ®¶m b¶o th¨ng b»ng cung cÇu ®¶m b¶o cho nÒn kinh tÕ ph¸t triÓn. Nh vËy quan ®iÓm cña trêng ph¸i nµy cã rÊt nhiÒu giíi h¹n vµ ®ù¬c gäi lµ trêng ph¸i giíi h¹n. 4. Lý luËn cña trêng ph¸i Keynes Vµo 30 cña thÕ kû 20 khñng ho¶ng kinh tÕ diÔn ra thêng xuyªn. T×nh tr¹ng thÊt nghiÖp nghiªm träng ®· lµm cho c¸c lý thuyÕt tù ®iÒu chØnh kinh tÕ cña trêng ph¸i cæ ®iÓn t©n cæ ®iÓn tá ra kÐm hiÖu qu¶. Thùc tiÔn chøng minh r»ng c¸c lý thuyÕt kinh tÕ cho r»ng sù ho¹t ®éng cña c¸c qui luËt kinh tÕ kh¸ch quan sÏ tù ®iÒu tiÕt nÒn kinh tÕ vµ ®a ®Õn sù c©n b»ng mµ kh«ng cÇn ®Õn sù can thiÖp cña Nhµ níc tá ra thiÕu tÝnh chÊt x¸c ®¸ng. Sù ph¸t triÓn nhanh chãng cña lùc lîng s¶n xuÊt vµ sù x· héi ho¸ lùc lîng s¶n xuÊt ®ßi hái ph¶i cã sù can thiÖp ®iÒu chØnh cña Nhµ níc ®èi víi sù ph¸t triÓn kinh tÕ. Tríc thùc tÕ ®ã häc thuyÕt "chñ nghÜa t 11
b¶n ®îc ®iÒu tiÕt" cña John M. Keynes (1883 - 1946) ra ®êi. §Æc trng næi bËt cña Keynes lµ ph¬ng ph¸p ph©n tÝch vÜ m« trong sù ph©n tÝch kinh tÕ. Keynes cho r»ng viÖc ph©n tÝch kinh tÕ ph¶i xuÊt ph¸t tõ tæng lîng lín ®Ó nghiªn cøu mèi liªn hÖ gi÷a c¸c tæng lîng vµ khuynh híng vËn ®éng cña chóng. Keynes ®¸nh gi¸ cao vai trß ®iÒu tiÕt cña Nhµ níc vµ xem nhÑ c¬ chÕ tù ®iÒu tiÕt cña thÞ trêng. Keynes kh«ng t¸n ®ång quan ®iÓm cña trêng ph¸i cæ ®iÓn vµ t©n cæ ®iÓn vÒ sù c©n b»ng kinh tÕ dùa trªn c¬ së tù ®iÒu tiÕt cña thÞ trêng. ¤ng cho r»ng khñng ho¶ng vµ thÊt nghiÖp do chÝnh s¸ch lçi thêi kh«ng can thiÖp cña Nhµ níc, tù do kinh tÕ g©y ra. Theo «ng muèn cã c©n b»ng kinh tÕ, Nhµ níc ph¶i can thiÖp kinh tÕ thÓ hiÖn ®iÒu chØnh kinh tÕ. ¤ng cho r»ng Nhµ níc ph¶i ®iÒu tiÕt ë tÇm vÜ m« míi gi¶i quyÕt ®îc viÖc lµm t¨ng thu nhËp, khuyÕn khÝch ®Çu t vµ gi¶m tiÕt kiÖm. Cã nh vËy míi gi¶i quyÕt ®îc t×nh tr¹ng khñng ho¶ng vµ thÊt nghiÖp thóc ®Èy kinh tÕ ph¸t triÓn. ¤ng ®¸nh gi¸ cao vai trß cña hÖ thèng thuÕ kho¸ cña Nhµ níc vµo sù ®iÒu chØnh cña Nhµ níc ®èi víi nÒn kinh tÕ, theo «ng tríc hÕt Nhµ níc cÇn thÓ hiÖn ®Ó t¨ng cÇu cã hiÖu qu¶. Nhµ níc ph¶i cã ch¬ng tr×nh ®Çu t rÊt qui m« bëi qua ®ã Nhµ níc can thiÖp vµo kinh tÕ t¸c ®éng côc diÖn cña thÞ trêng. 12
Nhµ níc ph¶i cã biÖn ph¸p ®Ó kÝch thÝch tiªu dïng s¶n xuÊt muèn vËy ph¶i sö dông ng©n s¸ch ®Ó kÝch thÝch ®Çu t cña t nh©n. Tuy nhiªn Keynes chñ tr¬ng khuyÕn khÝch mäi ho¹t ®éng ®Ó n©ng cao tæng cÇu vµ t¨ng khèi lîng viÖc lµm kÓ c¶ ho¹t ®éng ¨n b¸m kh«ng cã lîi cho nÒn kinh tÕ nh qu©n sù ho¸ nÒn kinh tÕ, s¶n xuÊt vò khÝ miÔn sao t¹o ra viÖc lµm. Nh vËy quan ®iÓm cña Keynes vÉn cßn nh÷ng thiÕu sãt. Sau 4 n¨m thÓ hiÖn häc thuyÕt Keynes th× nÒn kinh tÕ l¹i mét lÇn chÊn ®éng. N¹n thÊt nghiÖp kh«ng ®îc kh¾c phôc mµ cã xu híng gia t¨ng, thÞ trêng "l¹m ph¸t cã ®iÒu tiÕt" lµm cho l¹m ph¸t trÇm träng h¬n. Sai lÇm cña Keynes lµ khi ®¸nh gi¸ cao vai trß qu¶n lý cña Nhµ níc «ng l¹i bá qua vai trß cña c¬ chÕ thÞ trêng v× vËy c¸c hiÖn tîng mµ «ng xem xÐt cha thËt sù hoµn chØnh. II. NÒn kinh tÕ thÞ trêng ®Þnh híng XHCN vµ vai trß kinh tÕ cña Nhµ níc ë ViÖt Nam 1. TÝnh tÊt yÕu kh¸ch quan cña viÖc chuyÓn ®æi KTTT theo c¬ chÕ thÞ trêng cã sù qu¶n lý Nhµ níc. 13
a. §Þnh nghÜa: C¬ chÕ thÞ trêng lµ tæng thÓ nh÷ng mèi quan hÖ kinh tÕ c¸c ph¹m trï kinh tÕ vµ qui luËt kinh tÕ cã quan hÖ h÷u c¬ víi nhau cïng t¸c ®éng ®Ó ®iÒu tiÕt cung - cÇu gi¸ c¶ cïng nh÷ng hµnh vi cña ngêi tham gia thÞ trêng nh»m gi¶i quyÕt 3 vÊn ®Ò c¬ b¶n: S¶n xuÊt c¸i g×, s¶n xuÊt nh thÕ nµo, s¶n xuÊt cho ai? C¸c mèi quan hÖ trong c¬ chÕ thÞ trêng chÞu sù t¸c ®éng cña c¸c qui luËt kinh tÕ kh¸ch quan nh qui luËt gi¸ trÞ, qui luËt cung cÇu, qui luËt lu th«ng tiÒn tÖ. §éng lùc cña c¸c mèi quan hÖ nµy lµ lîi nhuËn trong m«i trêng c¹nh tranh. §ã lµ c¬ chÕ tù ®iÒu tiÕt trong m«i trêng c¹nh tranh. Næi bËt c¬ chÕ thÞ trêng lµ c¬ chÕ cã rÊt nhiÒu u ®iÓm: - C¬ chÕ thÞ trêng lµ c¬ chÕ n¨ng ®éng nh¹y c¶m cã kh¶ n¨ng tù ®éng ®iÒu tiÕt nÒn s¶n xuÊt x· héi tøc lµ sù ph©n bæ s¶n xuÊt vµo c¸c khu vùc c¸c ngµnh kinh tÕ hay s¶n xuÊt c¸i g× nh thÕ nµo ®Òu do thÞ trêng quyÕt ®Þnh mµ kh«ng cÇn bÊt cø sù ®iÒu khiÓn nµo. - C¬ chÕ thÞ trêng ®¸p øng ®îc nh÷ng nhu cÇu ®a d¹ng phøc t¹p cña ngêi tiªu dïng, tù ®éng kÝch thÝch sù ph¸t triÓn cña s¶n xuÊt, t¨ng cêng chuyªn m«n ho¸ s¶n xuÊt. 14
- C¬ chÕ thÞ trêng mang tÝnh hiÖu qu¶ cao: C¸c doanh nghiÖp muèn thu ®îc lîi nhuËn cao th× ®ßi hái ph¶i tiÕt kiÖm chi phÝ s¶n xuÊt, kÝch thÝch tiÕn bé cña KHKTCN. - C¬ chÕ thÞ trêng thóc ®Èy sù c¹nh tranh lµm cho s¶n phÈm hµng ho¸ cã chÊt lîng cao h¬n, gi¸ thµnh c¸c s¶n phÈm gi¶m. Bªn c¹nh nh÷ng mÆt tÝch cùc trªn c¬ chÕ thÞ trêng cßn rÊt nhiÒu khuyÕt tËt vµ m©u thuÉn nh sau: - C¬ chÕ thÞ trêng lµ c¬ chÕ tù ®iÒu tiÕt ch¹y theo lîi nhuËn, c¸c nhµ s¶n xuÊt, s¶n xuÊt qu¸ nhiÒu mét lo¹i s¶n phÈm hµng ho¸ vµo ®ã g©y ra Õ thõa dÉn ®Õn sù khñng ho¶ng l·ng phÝ. - C¬ chÕ thÞ trêng g©y mÊt c©n b»ng x· héi. TÝnh c¹nh tranh cña c¬ chÕ lµm x· héi lµm x· héi ph©n ho¸ giµu nghÌo, giai cÊp. - C¬ chÕ thÞ trêng g©y mÊt æn ®Þnh mÊt c©n ®èi trong s¶n xuÊt x· héi. Thùc tÕ cho thÊy c¬ chÕ thÞ trêng lµ nguyªn nh©n cña c¸c vÊn ®Ò l¹m ph¸t vµ thÊt nghiÖp. - C¬ chÕ thÞ trêng g©y ra c¸c phÕ th¶i lµm « nhiÔm m«i trêng. 15
- C¸c doanh nghiÖp ch¹y theo lîi nhuËn bÊt chÊp tÊt c¶ lµm hµng gi¶ lËu thuÕ... b. TÝnh tÊt yÕu kh¸ch quan cña viÖc chuyÓn ®æi hµng ho¸ sang KTTT cã sù qu¶n lý cña Nhµ níc ViÖt Nam. Tríc kia nÒn kinh tÕ níc ta lµ nÒn kinh tÕ kÕ ho¹ch ho¸ quan liªu bao cÊp. Trªn thùc tÕ Nhµ níc chØ thõa nhËn mét thµnh phÇn kinh tÕ XHCN víi 2 lo¹i h×nh së h÷u lµ toµn d©n vµ tËp thÓ. C¸c thµnh phÇn kinh tÕ kh¸c bÞ h¹n chÕ mét c¸ch tèi ®© thËm chÝ bÞ triÖt tiªu kinh tÕ t nh©n kh«ng ®îc phÐp tån t¹i vµ ho¹t ®éng. Nhµ níc thÓ hiÖn qu¶n lý kinh tÕ th«ng qua hÖ thèng chØ tiªu ph¸p lÖnh chi tiÕt víi chÕ ®é cÊp ph¸t vµ giao nép theo quan hÖ hiÖn vËt lµ chñ yÕu. Nhµ níc bao cÊp toµn bé vµ can thiÖp qu¸ s©u vµo c¸c ho¹t ®éng kinh doanh cña c¸c doanh nghiÖp c¸c HTX, c¸c tæ s¶n xuÊt. QuyÕt ®Þnh tÊt c¶ trõ kÕ ho¹ch s¶n xuÊt, gi¸ c¶ s¶n phÈm, thÞ trêng tiªu thô ®Õn lç l·i vµ biªn chÕ cña c¸c doanh nghiÖp. Nhµ níc thµnh lËp ra Uû ban vËt gi¸ ®Ó quyÕt ®Þnh gi¸ c¶ s¶n phÈm nhng Nhµ níc l¹i kh«ng chÞu tr¸ch nhiÖm g× vÒ vËt chÊt víi c¸c quyÕt ®Þnh cña m×nh. C¸c doanh nghiÖp th× kh«ng cã quyÒn tù chñ vÒ tµi chÝnh vµ còng kh«ng bÞ rµng buéc tr¸ch nhiÖm víi kÕt qu¶ kinh doanh. C¬ quan hµnh chÝnh Nhµ níc l¹i can thiÖp qu¸ s©u vµo nÒn kinh tÕ. Bé 16
m¸y qu¶n lý kinh tÕ ®îc tæ chøc cång kÒnh nhng l¹i tá ra kÐm hiÖu qu¶. Mäi quyÕt ®Þnh quan träng ®Òu xuÊt ph¸t tõ Trung ¬ng, biªn chÕ cña bé m¸y qu¶n lý kinh tÕ ngµy cµng ph×nh to nhng n¨ng lùc l¹i yÕu kÐm phong c¸ch qu¶n lý quan liªu cöa quyÒn. C¸n bé qu¶n lý kÐm n¨ng lùc, tr×nh ®é chuyªn m«n thÊp hä chñ yÕu xuÊt ph¸t tõ nh÷ng ngêi cã c«ng víi c¸ch m¹ng. Trong ph©n phèi chñ yÕu ph©n phèi theo chñ nghÜa b×nh qu©n nªn ngêi lao ®éng kh«ng n¨ng ®éng s¸ng t¹o, kh«ng nhiÖt t×nh lµm viÖc kh«ng quan t©m tíi tiÕt kiÖm ®Çu t... nªn n¨ng suÊt lao ®éng thÊp kÐm vµ ngµy cµng gi¶m xuèng chi phÝ th× t¨ng lªn dÉn tíi sù thua lç cña c¸c doanh nghiÖp c¸c HTX vµ c¸c tæ s¶n xuÊt... HiÖu qu¶ kinh tÕ trong thêi kú nµy rÊt thÊp do chØ ®Çu t vµ s¶n xuÊt theo kÕ ho¹ch mµ kh«ng tÝnh tíi nhu cÇu cña nÒn kinh tÕ vµ x· héi, s¶n xuÊt kh«ng phï hîp víi tiªu dïng g©y ra mét sù l·ng phÝ lín. Do kh«ng cã c¹nh tranh nªn c«ng nghÖ, KHKT chËm ®æi míi chÊt lîng s¶n phÈm ngµy cµng thÊp, gi¸ c¶ ngµy cµng cao do chi phÝ s¶n xuÊt qu¸ lín. Hµng ho¸ trªn thÞ trêng thiÕu hôt nghiªm träng kinh tÕ chËm ph¸t triÓn, thêi kú nµy do níc ta chó ý tr«ng chê vµo c¸c viÖn trî vèn vµ hµng ho¸ tõ níc ngoµi. Khi nguån viÖn tõ níc ngoµi gi¶m vµ chÊm døt, nÒn kinh tÕ kh«ng theo kÞp ®µ r¬i vµo khñng ho¶ng s¶n xuÊt tr× trÖ ®×nh ®èn, hµng ho¸ khan hiÕm, 17
gi¸ c¶ cao dÉn ®Õn l¹m ph¸t cã thêi kú l¹m ph¸t vît møc 700% ®êi sèng ngêi lao ®éng ngµy cµng khã kh¨n h¬n. MÆt kh¸c còng trong thêi kú nµy nÒn kinh tÕ cña c¸c quèc gia trong khu vùc ®ang ph¸t triÓn m¹nh. NÒn kinh tÕ ë c¸c níc c«ng nghiÖp míi ph¸t triÓn, nghiªn cøu chñ yÕu lµ thµnh phÇn kinh tÕ t b¶n t nh©n vµ Nhµ níc chØ ®ãng vai trß híng dÉn ®Òn kinh tÕ ph¸t triÓn th«ng qua c¸c kÕ ho¹ch trung h¹n vµ dµi h¹n. Nhµ níc kh«ng can thiÖp trùc tiÕp mµ t¹o ®iÒu kiÖn ®Ó c¸c doanh nghiÖp c¹nh tranh tù do trªn thÞ trêng. ChÝnh v× vËy tèc ®é t¨ng trëng kinh tÕ ë c¸c níc nµy lµ rÊt cao, ®êi sèng nh©n d©n n©ng lªn râ rÖt. Tríc sù suy tho¸i kinh tÕ nghiªm träng, tríc xu híng ph¸t triÓn liªn tôc cña c¸c níc trog khu vùc vµ trªn thÕ giíi ®Æt nÒn kinh tÕ níc ta tíi sù bøc b¸ch ph¶i ®æi míi. Tõ ®¹i héi VI, cña §¶ng ta ®· chñ tr¬ng ph¸t triÓn nÒn kinh tÕ nhiÒu thµnh phÇn vµ thùc hiÖn chuyÓn ®æi c¬ chÕ kÕ ho¹ch ho¸ sang c¬ chÕ thÞ trêng ®Þnh híng XHCN. §Õn ®¹i héi VII, §¶ng ta x¸c ®Þnh râ viÖc chuyÓn ®æi nÒn kinh tÕ kÕ ho¹ch hãa tËp trung sang nÒn KTTT ®Þnh híng XHCN cã sù qu¶n lý cña Nhµ níc. Xem xÐt díi gãc ®é khoa häc, viÖc chuyÓn ®æi nµy lµ hoµn toµn ®óng ®¾n phï hîp víi thùc 18