Giáo trình -Kỹ thuật khai thác thủy sản- chương 9

Chia sẻ: Sam Sara | Ngày: | Loại File: PDF | Số trang:8

Thêm vào BST

Báo xấu

63
lượt xem 12
download

Download Vui lòng tải xuống để xem tài liệu đầy đủ

Chương 9: Nghề lưới đáy Nguyên lý đánh bắt"Lưới đáanh bắt theo nguyên lý lọc nước bắt cá. Cá bị lùa vào lưới dưới tác dụng của dòng chảy và bị giữ lại ở đụt lưới"

Chủ đề:

Bình luận(0) Đăng nhập để gửi bình luận!

Lưu

Nội dung Text: Giáo trình -Kỹ thuật khai thác thủy sản- chương 9

Chương 9 Ngh lư i đáy 1 9.1 Nguyên lý đánh b t “Lư i đáy đánh b t theo nguyên lý l c nư c b t cá. Cá b lùa vào lư i dư i tác d ng c a dòng ch y và b gi l i đ t lư i” 9.2 Phân lo i lư i đáy Ngư i ta có th phân lo i lư i đáy theo khu v c khai thác, theo c u t o, theo đ i tư ng khai thác và theo s mi ng lư i (B ng 9.1). B ng 9.1 - Phân lo i lư i đáy theo khu v c, c u t o, đ i tư ng và s mi ng lư i Theo khu v c Theo c u t o Theo đ i tư ng khai Theo s mi ng lư i thác FIXME: A LIST CAN FIXME: A LIST CAN FIXME: A LIST CAN FIXME: A LIST CAN NOT BE A TABLE NOT BE A TABLE EN- NOT BE A TABLE EN- NOT BE A TABLE ENTRY. Lư i Đáy TRY. Lư i Đáy c cLư i TRY. Lư i Đáy cáLư i ENTRY. Lư i Đáy 1 sôngLư i Đáy bi n Đáy neoLư i Đáy bè Đáy tôm mi ngLư i Đáy nhi u mi ng Table 9.1 9.3 C u t o lư i đáy Nhìn t ng th , lư i đáy có c u t o g n tương t như lư i kéo. Tuy v y, s khác bi t gi a lư i đáy và lư i kéo là ch lư i kéo thì có thêm ph n cánh lư i, còn lư i đáy thì không nh t thi t ph i có cánh lư i (H 9.1). 1 This content is available online at . 61
62 CHƯƠNG 9. NGH LƯ I ĐÁY Figure 9.1 • Chi u dài Chi u dài lư i đáy là ch tiêu quan tr ng trong ch t o lư i đáy, b i lư i đáy không ch ph thu c vào đ i tư ng khai thác, mà còn ph thu c vào t c đ dòng ch y khu v c đ t lư i đáy. Do v y khi thi t k chi u dài lư i đáy ngư i ta ph i d đoán trư c t c đ dòng ch y sao cho dư i tác đ ng c a m i t c đ dòng ch y nào đó, chi u dài lư i đáy ph i đ dài đ m t khi cá, tôm đã vào lư i r i thì khó có kh năng thoát ngư c tr ra mi ng lư i. Thông thư ng lư i đáy đư c thi t k có chi u dài t 40-50 m. • Chi u cao Vi c xác đ nh chi u cao mi ng lư i đáy tùy thu c vào đ sâu và đ d y t ng nư c c a đ i tư ng khai thác ho t đ ng (cá, tôm,... đi sát n n đáy hay đi l ng), mà ta ch n chi u cao mi ng lư i sao cho h ng đư c th t nhi u cá khi chúng b nư c lùa vào. Tuy v y vi c ch n chi u cao quá l n s nh hư ng đ n s c ch u l c c a lư i và c c, d gây s c cho lư i và c c. Trong th c t chi u cao mi ng lư i đáy thư ng t 2-5 m. • Đ m ngang mi ng lư i đáy Đ m ngang c a mi ng lư i đáy là kho ng cách gi a hai đ u c c đáy. Tùy theo đ r ng c a khu v c khai thác, s c ch u l c c a c c đáy (hay neo) và t c đ dòng ch y mà ch n đ m ngang thích h p. Thông thư ng đ m ngang cho m i mi ng lư i đáy là t (10-30) mét tuỳ theo s cho phép c a cơ quan giao thông. • Thân lư i
63 Thân lư i đáy là ph n gi , lùa và hư ng cá vào đ t. Do đánh b t th đ ng và ph thu c vào t c đ dòng ch y, nên chi u dài thân đư c yêu c u ph i đ m b o cá ít có kh năng vư t thoát ngư c tr l i ra mi ng lư i đáy. Do v y ngư i ta thi t k thân lư i đáy có chi u dài chi m t l khá l n so v i chi u dài vàng lư i, thư ng g n m t n a chi u dài vàng lư i đáy, th c t t (20-25) m. Tương t như lư i kéo, kích thư c m t lư i đáy cho ph n thân lư i đáy, ath, thư ng đư c ch n l n hơn kích thư c m t lư i ph n đ t lư i đáy, ađ, nh m làm gi m l c c n cho lư i và ti t ki m nguyên v t li u, nhưng cũng không đư c l n hơn di n tích m t c t ngang c a cá. Thông thư ng m t lư i thân đư c tăng d n t ph n g n đ t ra t i mi ng lư i theo t l 25% và đ thô ch lư i thì ngư c l i, nghĩa là: ath > ađvà dth < dđ • Đ t lư i đáy và r Đ t lư i đáy là ph n gi cá và b t cá. Th c t ngư i ta nh n th y r ng m t đ i tư ng đánh b t nào đó (cá, tôm,..) m t khi đã vào đ n ph n đ t thì có xu hư ng tìm cách thoát ra m nh nh t, do v y yêu c u khi ch n kích thư c m t lư i đ t ph i đ m b o sao cho cá không th chui ra kh i m t lư i và cũng không đư c đóng dính vào m t lư i. M t khác, vì đ t là ph n quan tr ng nh t làm ra s n lư ng, cho nên đ thô ch lư i cho ph n đ t cũng c n ph i đ m b o đ b n ch c đ ng a trư ng h p cá phá lư i ho c s n lư ng đánh b t đư c quá nhi u có th làm rách đ t. m t s lư i đáy đ tăng cư ng cho đ t lư i thư ng ngư i ta l p thêm bên ngoài đ t lư i b i m t áo bao đ t. R là d ng c ch a cá đư c l p đ t thêm vào ph n cu i đ t (có khi có khi không), r đư c làm b ng tre, có d ng hình tr , có n p m trên thân r . Khi thu cá ch c n kéo r lên r i m n p trút cá ra (H 9.2). Figure 9.2 • C c, neo và bè lư i đáy Lư i đáy là ngư c c đ nh nên c c (ho c neo ho c bè) là nh ng nh ng công c c n thi t đ n đ nh v trí và hình d ng c a mi ng lư i đáy. Tùy theo khu v c, đ sâu, t c đ dòng ch y mà ngư i ta l p lư i đáy vào c c ho c neo ho c bè. Do đó mà lư i đáy đư c g i theo nhi u tên g i khác nhau: Lư i đáy c c, lư i đáy neo, lư i đáy bè.
64 CHƯƠNG 9. NGH LƯ I ĐÁY Figure 9.3 • C c lư i đáy C c s d ng trong lư i đáy thư ng đư c áp d ng nh ng nơi có đ sâu tương đ i nh (c n), dư i 10 m (H 9.3). Nguyên li u làm c c lư i đáy thư ng là nh ng cây g th ng, dài (thư ng b ng g dưà, cau, b ch đàn,...) có đ d o cao và ch u đư c nư c. Đôi khi ngư i ta còn làm c c b ng xi măng d ng c t tròn ho c c t vuông. Yêu c u đ i v i c c xi măng là ph i ch u đư c s phá h y c a nư c. Chi u cao c c ph i đ cao sao cho có th c m v ng ch c sâu xu ng n n đáy và ló lên kh i m t nư c khi tri u cư ng cao nh t. Tùy theo đ sâu mà ta ch n chi u cao c c thích h p. Đư ng kính c a c c liên quan đ n tính d o và s c ch u l c u n c a c c. Tùy theo đ sâu và áp l c nư c tác d ng lên lư i mà ta ch n đư ng kính c a c c sao cho đ m b o c c không b gãy trong quá trình khai thác lư i đáy c c. Thông thư ng c c càng to thì s c ch u l c càng l n, nhưng giá thành càng đ t và khó l p đ t c c. • Neo-ngáng lư i đáy
65 Figure 9.4 nh ng nơi có đ sâu l n, dòng ch y m nh, vi c c m c c lư i đáy r t khó khăn, nhi u khi không th th c hi n đư c, ngư i ta thư ng dùng neo-ngáng đ thay th c c (H.9.4). Neo đư c th phía tr c mi ng lư i Đáy, đư c làm b ng kim lo i ho c b ng g . Yêu c u đ i v i neo là ph i đ n ng và bám ch c đư c trong đ t, đãm b o neo không b rê (xê d ch) khi có dòng ch y m nh tác d ng lên lư i. Neo đư c liên k t mi ng lư i thông qua dây neo và ngáng. Ngáng là thanh g (ho c kim lo i) nh m căng chi u cao mi ng lư i đáy, chi u cao c a ngáng b ng v i chi u cao c a mi ng lư i đáy. Dây neo thư ng đư c làm b ng dây t ng h p (nilon, polyethylene,...). Yêu c u đ i v i dây neo là ph i ch u đư c kéo căng khi nư c tác d ng lên lư i. dây neo nên đư c th đ dài đ tránh tình tr ng rê neo (cày neo). Đ n đ nh mi ng lư i đáy đ u trên c a ngáng ngư i ta th hai phao tiêu (thùng phuy) n i lên m t nư c và phía dư i ngáng có v t n ng đ ngáng luôn th ng đ ng. Phao tiêu (thùng phuy) này cũng còn giúp cho tàu bè đi l i bi t đư c khu v c ta đang th lư i đáy mà tránh ra xa lư i đáy. • Bè lư i Đáy Trên các sông r ng, có đ sâu l n thư ng th y lư i đáy ho t đ ng k t nhau thành bè. Bè lư i đáy có ch c năng nh m c đ nh v trí th lư i đáy và t o thành b n i đ th ngáng. Bè lư i đáy thư ng dùng các ghe l n, cũ liên k t l i thành m t lo t các mi ng lư i, gi a hai ghe là m t mi ng lư i đáy. Ngáng cho bè lư i đáy cũng tương t như c c lư i đáy, nhưng s khác bi t đây là ngáng không th xu ng sát đáy, mà đư c d ng đ ng lơ l ng trong nư c. Phía trên c a ngáng thì đư c c đ nh b i các bè, phía dư i thì có các dây ch ng c đ nh sao cho ngáng luôn tư th th ng đ ng. Vì th mi ng lư i đá bè luôn n m cách m t nư c m t đ sâu nào đó cho dù nư c l n hay nư c ròng.
66 CHƯƠNG 9. NGH LƯ I ĐÁY Figure 9.5 9.4 K thu t khai thác lư i đáy K thu t khai thác lư i đáy g m có hai bư c: Ch n ngư trư ng (ch n bãi đ t lư i Đáy), và khai thác ngh lư i đáy. 9.4.1 Ch n ngư trư ng Ch n ngư trư ng hay còn g i ch n nơi th đáy. Nơi th lư i đáy ph i là nơi có nhi u cá, tôm qua l i, là nơi có dòng ch y tương đ i m nh và có nhi u th c ăn cho cá. Tuy nhiên vi c tìm nơi th đáy không ph i d dàng, vì nó liên quan đ n s đi l i c a tàu bè và đư ng di chuy n c a cá cũng thư ng thay đ i. M t khác lư i đáy là ngư c c đ nh nên vi c ch n nơi đ t lư i đáy c n ph i tính toán k v hi u qu kinh t lâu dài. Yêu c u chung đ ch n nơi đ t lư i đáy c n th a mãn các đi u ki n sau: • Nơi có nhi u cá, tôm đi l i. S n lư ng khai thác ph i n đ nh lâu dài. • Thu n ti n và d dàng trong vi c l p đ t c c (ho c neo ho c bè) lư i đáy. • Không b nh hư ng b i tàu bè đi l i. • M t đ khai thác, s lư ng mi ng lư i đáy không quá đông khu v c d đ nh l p đ t lư i đáy. N u có th đư c thì nên ch n nơi đ u con nư c (ch n trư c so v i các mi ng lư i đáy khác) ho c ch n ngay hư ng lu ng cá di chuy n vào (thư ng th y ngã ba sông ho c khúc quanh). • N u đánh b t mang tính mùa v thì nên trang b tương đ i g n, nh , l p đ t nhanh và tháo d d dàng. • G n nơi tiêu th s n ph m th y s n, thu n l i cho vi c v n chuy n ngư lư i c và s n ph m th y s n.
67 9.4.2 K thu t khai thác lư i đáy Nhìn chung k thu t khai thác lư i đáy (đáy c c, đáy neo, đáy bè, đáy cá tra,...) đ u bao g m các bư c cơ b n sau: Chu n b , ch i lư i, thu lư i và b t cá. Ta s l n lư t tìm hi u m t s ngh lư i đáy ph bi n ĐBSCL sau: 9.4.2.1 K thu t khai thác lư i đáy c c • Chu n b Bư c chu n b đ i v i lư i đáy c c là vá các ch lư i b rách, thay th các b ph n b hư h ng n ng và kém an toàn. Đ ng th i ki m tra các c c đáy xem có b m c, gãy, ho c dây cáp căng c c b đ t hay không đ k p thơi s a ch a. Sau đó chuy n lư i đ n đi m th đáy. • Th lư i (ch i đáy) Khi lư i đã đư c chuy n đ n đi m th đáy, thì bu c thuy n vào rư ng dư i, ti p đó v t lư i lên rư ng trên thành t ng l p t đ t dư i, thân, cánh trên cùng. Ti p đ n đưa hai đ u cánh (2 c p điêu) v hai bên c c r i liên k t điêu v i nài và mép s t. Chú ý coi ch ng gi ng b xo n. Ch khi nư c h th p, dòng ch y v a đ đ cho lư i trôi v phía sau thì ti n hành tháo tay quay t i (th mép s t), n nh cây chui, điêu lư i s t đ ng tu t theo c c xu ng đ n đ sâu đã đ nh. Khi đó, dư i tác d ng c a dòng ch y, mi ng lư i t t m ra, kéo theo lư i (đã đư c d t trên rư ng trư c đó) s l n lư t tu t xu ng nư c và trôi d n v phía sau. Khi lư i đã làm vi c n đ nh, ta th t đáy đ t l i, r i bu c dây đ đ t vào rư ng. Ti p đ n là th i gian ch i đáy, th i gian ch i đáy tùy thu c vào chu kỳ thay đ i chi u dòng ch y, t c đ dòng ch y và m t đ cá vào đáy,... mà có th i gian ch i đáy khác nhau. • Đ đ t (thu cá) Sau th i gian ch i đáy nh t đ nh nào đó, thì ta ti n hành đ đ t. Trư c h t ta dùng ghe (thuy n) l n theo dây đ đ t (dây th t đáy đ t), dùng dây này kéo đ t lên thuy n. Ti p đó tháo mi ng đ t (ho c m mi ng r ) r i trút cá ra. • Thu lư i Khi h t giai đo n th lư i (tùy theo con nư c cá xu t hi n, thông thư ng 5-7 ngày) thì ta thu lư i đem vào b . Đ thu lư i trư c h t ta g n tay quay vào t i, quay t i đ nâng hai điêu lư i lên g n rư ng dư i, khóa tay quay và bu c ch t hai nài vào c c. Ti p đó tháo hai điêu, bu c chung l i v i nhau và b t đ u gi t lư i t cánh, đ n thân r i đ t lư i. Sau cùng chuy n lư i vào b là h t m t con nư c khai thác lư i đáy. 9.4.2.2 K thu t khai thác lư i đáy neo Lư i đáy c đ nh b ng neo là phương pháp cơ đ ng nh t trong các phương pháp khai thác lư i đáy. Nó đáp ng đư c nhu c u khai thác nh ng nơi sâu, khó l p c c đáy, và d dàng tháo d lư i đáy khi không còn khai thác n a. • Chu n b Bư c chu n b cũng g n gi ng như chu n b đ i v i lư i đáy c c. Đi m khác nhau là thay vì chu n b v t tư, phương ti n cho c c đáy thì đây ngư i ta chu n b các neo, dây cáp giăng và phao n i (thùng phuy). • Th lư i
68 CHƯƠNG 9. NGH LƯ I ĐÁY Đưa neo, phao và lư i đ n đi m th đáy. Công vi c đ u tiên c n làm là ti n hành th neo và phao n i. Trư c h t ta th neo 1, r i đưa thuy n v ngang v i neo 1, kho ng cách nh t đ nh, ta th ti p neo 2. Ti p đ n n i so hai dây neo sao cho hai phao ngang b ng nhau. Cu i cùng ta n đ nh kho ng cách gi a 2 phao n i b ng dây kh ng ch mi ng đáy. Khi hai neo đã n đ nh v trí, ta ti n hành th ngáng (có khi ngư i ta thay ngáng b ng dây đ ng cũng có phao trên và v t n ng dư i). phía dư i ngáng ta bu c dây tam giác n i v i dây cáp neo. Ti p đó ta bu c 2 điêu lư i vào ngáng, r i th toàn b ngáng và lư i xu ng nư c. Dư i tác d ng c a v t n ng, phao và dòng ch y lư i s t đ ng rơi chìm xu ng nư c và lư i s đư c m ra. Ti p đ n ta bu c đ t b i dây th t đáy đáy đ t vàì m t đ u kia c a dây th t đáy đ t ta bu c v i phao n i đ đ nh v đáy đ t. • Đ đt Tương t như lư i đáy c c, sau th i gian nh t đ nh (ph thu c vào chu kỳ nư c l n, ròng) ta cũng ti n hành đ đ t. Trư c h t ta dùng thuy n bơi đ n ch phao đáy đ t, kéo dây th t đáy đ t lên và ti n hành tháo đ t, trút cá ra. N u khai thác liên t c thì ta bu c đáy đ t l i r i ch i đ t ti p. • Thu lư i. Khi không còn khai thác n a thì ta ti n hành thu lư i. Trư c h t ta tháo 2 điêu lư i ra, r i g p chung l i v i nhau. Sau đó r a lư i, x p l i, r thu t t c phao, cáp giăng và neo. Chuy n t t c lư i và trang thi t b v nhà. Đ n đây thì h t m t đ t khai thác lư i đáy neo. Đi m khác bi t c a k thu t khai thác lư i đáy neo là ch : giai đo n th lư i và thu lư i là vào lúc nư c đ ng (ch y y u). Còn giai đo n ch i đáy là lúc nư c ch y m nh, nư c ch y càng m nh đáy càng b chìm xu ng. Thư ng thu cá m t l n, nhưng đ i v i đáy cá tra thì thu thư ng xuyên b ng cách dùng v t xúc cá trong thùng ch a cu i đ t.