intTypePromotion=1
zunia.vn Tuyển sinh 2024 dành cho Gen-Z zunia.vn zunia.vn
ADSENSE
 » 
 » 

Giáo trình môn tâm lý học đại cương

Chia sẻ: Hà Khương Giang | Ngày: | Loại File: PDF | Số trang:119

Thêm vào BST
Báo xấu
195
lượt xem 44
download
 
  Download Vui lòng tải xuống để xem tài liệu đầy đủ

Tâm lý là toàn bộ những hiện tượng tinh thần nảy sinh và diễn biến ở trong não, tạo nên cái mà ta gọi là nội tâm của mỗi người (người khác không trực tiếp nhìn thấy) và có thể biểu lộ ra thành hành vi (có thể trực tiếp nhìn thấy)

Chủ đề:

Bình luận(0) Đăng nhập để gửi bình luận!

Lưu

Nội dung Text: Giáo trình môn tâm lý học đại cương

  1. TRƯ NG ð I H C ðÀ L T KHOA CÔNG TÁC Xà H I & PHÁT TRI N C NG ð NG GIÁO TRÌNH TÂM LÝ H C ð I CƯƠNG BIÊN SO N PH M HOÀNG TÀI NĂM 2007
  2. M CL C Trang Chương 1: D n nh p tâm lý h c ……………………………………... 1 I. B n ch t, ch c năng và phân lo i các hi n tư ng tâm lý …………..... 1 II. ð i tư ng, nhi m v và phương pháp nghiên c u tâm lý h c ….…... 3 III. L ch s phát tri n và tương lai c a tâm lý h c …………................... 6 IV. Các phân ngành và m i quan h c a tâm lý h c v i các ngành khoa h c khác …………………………………………………………........... 8 Câu h i ôn t p ………………………………………………………….. 10 Chương 2: Cơ s sinh lý h c và cơ s xã h i c a tâm lý h c ………. 11 I. Cơ s sinh lý h c c a tâm lý …………………………………………. 11 II. Cơ s xã h i c a tâm lý ……………………………………………... 22 Câu h i ôn t p ………………………………………………………….. 26 Chương 3: C m giác – Tri giác …………………………………….… 27 I. C m giác ……………………………………………………………... 27 II. Tri giác ……………………………………………………………… 33 Câu h i ôn t p ………………………………………………………….. 39 Chương 4: Ý th c – Vô th c …………………………………………. 40 I. Ý th c ………………………………………………………………... 40 II. Vô th c ……………………………………………………………… 43 III. Gi c ng và gi c mơ ……………………………………………….. 44 Câu h i ôn t p ………………………………………………………….. 52 Chương 5: Trí nh - Tư ng tư ng ………………………………….. 53 I. Trí nh ……………………………………………………………….. 53 II. Tư ng tư ng ………………………………………………………… 61 Câu h i ôn t p ………………………………………………………….. 63 Trang 1/2
  3. Trang Chương 6: Tư duy – Ngôn ng - Trí thông minh …………………… 64 I. Tư duy ………………………………………………………………... 64 II. Ngôn ng ……………………………………………………………. 68 III. Trí thông minh ……………………………………………………... 70 Câu h i ôn t p ………………………………………………………….. 78 Chương 7: ð ng cơ và xúc c m ……………………………………… 79 I. Nhu c u …………………………………………………………….… 79 II. ð ng cơ ……………………………………………………………... 81 III. Xúc c m ……………………………………………………………. 82 Câu h i ôn t p ………………………………………………………….. 89 Chương 8: Ý chí và hành ñ ng ý chí ……………………………........ 90 I. Ý chí ………………………………………………………………….. 90 II. Hành ñ ng ý chí …………………………………………………….. 91 III. Hành ñ ng t ñ ng hoá …………………………………………….. 92 Câu h i ôn t p ………………………………………………………….. 94 Chương 9: Nhân cách ………………………………………………… 95 I. Khái ni m nhân cách ……………………………………………….... 95 II. M t s h c thuy t v nhân cách …………………………………….. 95 III. ð c ñi m và c u trúc c a nhân cách ……………………………….. 106 IV. S hình thành và phát tri n nhân cách ……………………………... 109 V. V n ñ b n ngã ……………………………………………………… 111 VI. ðánh giá nhân cách ………………………………………………… 112 Câu h i ôn t p ………………………………………………………….. 115 Danh m c tài li u tham kh o ………………………………………… 116 Trang 2/2
  4. Tâm lý h c ñ i cương Biên so n: Ph m Hoàng Tài Chương 1: D N NH P TÂM LÝ H C I. B N CH T, CH C NĂNG VÀ PHÂN LO I CÁC HI N TƯ NG TÂM LÝ NGƯ I (HTTL) 1. B n ch t: • Tâm lý là gì?: Tâm lý là toàn b nh ng hi n tư ng tinh th n n y sinh và di n bi n trong não, t o nên cái mà ta g i là n i tâm c a m i ngư i (ngư i khác không tr c ti p nhìn th y) và có th bi u l ra thành hành vi (có th tr c ti p nhìn th y). • B n ch t c a hi n tư ng tâm lý ngư i: + Tâm lý ngư i là s ph n ánh hi n th c khách quan vào não ngư i thông qua ch th và mang tính ch th - Ph n ánh là thu c tính chung c a m i s v t ñang v n ñ ng, tác ñ ng vào nhau và ñ l i d u v t trên nhau. D u v t ñó là s ph n ánh. S ph n ánh là hi n tư ng có th mang tính v t lý, hoá h c, sinh h c, xã h i, tâm lý, t ñơn gi n nh t ñ n ph c t p nh t và có th chuy n hoá l n nhau. + Ph n ánh tâm lý có nh ng ñ c ñi m sau ñây: - Có s tác ñ ng c a các s v t, hi n tư ng trong th gi i khách quan vào các giác quan và t các giác quan vào não c a m t con ngư i c th . - Mang tính ch quan c a ch th (t c là con ngư i c th mang b não ñang ho c ñã ñư c hi n th c khách quan tác ñ ng). ði u này xu t phát t vai trò c a ch th trong vi c ti p nh n s tác ñ ng c a hi n th c khách quan. + Tâm lý ngư i mang b n ch t xã h i - l ch s - N i dung c a tâm lý ngư i là s ph n ánh hi n th c khách quan, hi n th c khách quan ñây không ch là nh ng y u t mang tính t nhiên mà ch y u nó mang tính xã h i. - Tâm lý c a t ng cá nhân không ch là tâm lý c a riêng cá nhân ñó mà còn có ph n nào trong ñó là tâm lý c a m t nhóm ngư i trong xã h i mà cá nhân ñó là thành viên, hay nói cách khác, trong cái riêng là tâm lý c a m t cá nhân có cái chung là tâm lý c a xã h i. Trang 1
  5. Tâm lý h c ñ i cương Biên so n: Ph m Hoàng Tài - Xã h i bao gi cũng là xã h i c a c a m t giai ño n c th trong l ch s xã h i. Con ngư i là s n ph m không ch c a t nhiên (mang tính sinh h c) mà còn là s n ph m và ch th c a xã h i. Do ñó tâm lý con ngư i mang b n ch t xã h i. M t khác, xã h i mang tính l ch s , tính th i ñ i, cho nên tâm lý con ngư i cũng là s n ph m c a l ch s , c a th i ñ i và mang tính l ch s , tính th i ñ i. 2. Ch c năng: • Ch c năng ñ nh hư ng: cho t ng hành ñ ng, cho t ng lo i ho t ñ ng, cho t ng ch ng ñư ng ñ i và cho c cu c ñ i, v i tư cách là xu hư ng, là ñ ng cơ c a m i ngư i. ð nh hư ng là v ch phương hư ng cho ho t ñ ng, chu n b công vi c, hình thành m c ñích. • Ch c năng ñi u khi n: ñi u khi n là t ch c, ñôn ñ c ho t ñ ng c a ch th , ñ m b o cho ho t ñ ng c a ch th ñ t hi u qu nh t ñ nh. • Ch c năng ñi u ch nh: ñi u ch nh là s a ch a, u n n n ho t ñ ng, hành ñ ng, thao tác n u có sai sót. • Ch c năng ki m tra và ñánh giá k t qu hành ñ ng: là vi c xem xét, xác ñ nh xem ho t ñ ng có di n ra theo ñúng s ñi u khi n, ñ nh hư ng và k t qu có như ý mu n hay không. Các ch c năng nêu trên ñ u nh m th c hi n ch c năng chung c a tâm lý là giúp con ngư i không ch thích ng v i môi trư ng và hoàn c nh mà còn làm ch ñư c môi trư ng và hoàn c nh, thông qua ñó con ngư i cũng làm ch ñư c b n thân mình, c i t o ñư c hoàn c nh và sáng t o ra chính b n thân mình. 3. Phân lo i các hi n tư ng tâm lý 3.1. Phân lo i theo th i gian t n t i và di n bi n c a các HTTL • Nh ng quá trình tâm lý: c m giác, tri giác, tư duy, tư ng tư ng, trí nh , c m xúc, hành ñ ng, …. • Nh ng tr ng thái tâm lý: chú ý, thi n, l c quan, bi quan, yêu ñ i, chán n n, say x n, ñiên, …. • Nh ng thu c tính tâm lý: xu hư ng, năng l c, tính cách, khí ch t, tình c m, .. Trang 2
  6. Tâm lý h c ñ i cương Biên so n: Ph m Hoàng Tài 3.2. Phân lo i theo ý th c • Ý th c • Ti m th c • Vô th c 3.3. Phân lo i theo nơi bi u hi n • Trong n i tâm (t c tâm trí trong não) • Qua hành vi (l i nói, vi c làm, c ch , b m t, c ñ ng, v n ñ ng) 3.4. Phân lo i theo c p ph m trù cái riêng và cái chung • Tâm lý cá nhân • Tâm lý xã h i 3.5. Phân lo i theo s c kho • Tâm lý bình thư ng • Tâm lý không bình thư ng (tâm b nh) II. ð I TƯ NG, NHI M V VÀ PHƯƠNG PHÁP NGHIÊN C U TÂM LÝ H C 1. ð i tư ng • Tâm lý h c là ngành khoa h c nghiên c u hành vi và các quá trình tâm th n. • ð i tư ng nghiên c u c a tâm lý h c là tâm lý ngư i nói chung và t ng lo i hi n tư ng tâm lý ngư i nói riêng. 2. Nhi m v • Nghiên c u b n ch t, c u trúc và qui lu t hình thành, v n hành, phát tri n tâm lý nói chung, c a t ng lo i hi n tư ng tâm lý nói riêng. • Nghiên c u nh ng qui lu t tâm lý ñ c thù c a t ng lo i ho t ñ ng ngh nghi p khác nhau trong xã h i như y t , giáo d c, khoa h c, ngh thu t, th thao, kinh doanh, qu n lý, quân s . • Nghiên c u l ch s hình thành và phát tri n c a tâm lý h c, nghiên c u các phương pháp ti p c n – nghiên c u tâm lý ngư i. • ðưa ra các gi i pháp ñ phát huy nhân t con ngư i m t cách hi u qu nh t. 3. Các phương pháp nghiên c u 3.1. Các phương pháp t ch c vi c nghiên c u Trang 3
  7. Tâm lý h c ñ i cương Biên so n: Ph m Hoàng Tài Ch n ñ i tư ng nghiên c u ñ m b o tính khách quan, có ý nghĩa v m t khoa h c và có tính c p thi t ph i gi i quy t. Xác ñ nh m c ñích nghiên c u, xây d ng gi thuy t khoa h c, xác ñ nh nhi m v nghiên c u, l a ch n các phương pháp nghiên c u phù h p. Xây d ng k ho ch nghiên c u, t ch c l c lư ng nghiên c u, chu n b ñ a bàn nghiên c u và các phương ti n, ñi u ki n c n thi t ph c v cho vi c nghiên c u. 3.2. Các phương pháp thu th p s li u 3.2.1. Phương pháp quan sát • Quan sát là lo i tri giác có ch ñ nh, nh m xác ñ nh các ñ c ñi m c a ñ i tư ng qua nh ng bi u hi n như hành ñ ng, c ch , cách nói năng. • Quan sát có nhi u hình th c: quan sát toàn di n hay b ph n, quan sát có tr ng ñi m, quan sát tr c ti p hay gián ti p, … 3.2.2. Phương pháp th c nghi m • Th c nghi m là quá trình ch ñ ng tác ñ ng vào hi n th c trong nh ng ñi u ki n khách quan ñã ñư c kh ng ch ñ gây ra hi n tư ng c n nghiên c u, l p ñi l p l i nhi u l n nh m tìm ra m t quan h nhân qu , tính qui lu t c a hi n tư ng nghiên c u. • Có hai lo i th c nghi m cơ b n là th c nghi m trong phòng thí nghi m và th c nghi m t nhiên. 3.2.3. Phương pháp tr c nghi m (Test) • Test là m t phép th ñ “ño lư ng” tâm lý ñã ñư c chu n hoá trên m t s lư ng ngư i ñ tiêu bi u. • Test tr n b g m 4 ph n: + Văn b n test + Hư ng d n qui trình ti n hành + Hư ng d n ñánh giá + B n chu n hoá 3.2.4. Phương pháp ñàm tho i (trò chuy n) ðó là cách ñ t ra các câu h i cho ñ i tư ng và d a vào câu tr l i c a h ñ trao ñ i, h i thêm, nh m thu th p thông tin v v n ñ c n nghiên c u. Trang 4
  8. Tâm lý h c ñ i cương Biên so n: Ph m Hoàng Tài 3.2.5. Phương pháp ñi u tra • Là phương pháp dùng m t s câu h i nh t lo t ñ t ra cho m t s l n ñ i tư ng nghiên c u nh m thu th p ý ki n ch quan c a h v m t v n ñ nào ñó. • Câu h i dùng ñ ñi u tra có th là câu h i ñóng ho c câu h i m . Hình th c tr l i b ng cách vi t ra ho c b ng l i r i ñư c ghi l i. 3.2.6. Phương pháp phân tích s n ph m ho t ñ ng ðó là phương pháp d a vào các k t qu s n ph m (v t ch t, tinh th n) c a ho t ñ ng do con ngư i làm ra ñ nghiên c u các ch c năng tâm lý c a von ngư i ñó, b i vì trong s n ph m do con ngư i làm ra có ch a ñ ng “d u v t” tâm lý, ý th c, nhân cách c a con ngư i. 3.2.7. Phương pháp nghiên c u ti u s cá nhân Có th nh n ra các ñ c ñi m tâm lý cá nhân thông qua viêc phân tích ti u s cu c s ng c a cá nhân ñó. ð vi c s d ng các phương pháp nghiên c u m t cách có hi u qu , ñem l i k t qu khách quan - khoa h c, c n lưu ý nh ng ñi m sau: • S d ng phương pháp nghiên c u thích h p v i v n ñ nghiên c u • S d ng ph i h p, ñ ng b các phương pháp nghiên c u ñ ñem l i k t qu khách quan - toàn di n. 3.3. Các phương pháp x lý s li u Thông thư ng, ñ x lý s li u chúng ta s d ng các phương pháp toán th ng kê. 3.4. Các phương pháp lí gi i k t qu và rút ra k t lu n • Phân tích, mô t , trình bày các s li u thu ñư c v m t ñ nh lư ng. • Phân tích, lí gi i các k t qu v m t ñ nh tính trên cơ s lý lu n ñã xác ñ nh, ch rõ nh ng ñ c ñi m b n ch t, nh ng bi u hi n di n bi n có tính qui lu t c a ñ i tư ng nghiên c u. • Khái quát các nh n xét khoa h c, rút ra nh ng k t lu n mang tính ñ c trưng, khái quát v v n ñ ñư c nghiên c u. Trang 5
  9. Tâm lý h c ñ i cương Biên so n: Ph m Hoàng Tài III. L CH S PHÁT TRI N VÀ TƯƠNG LAI C A TÂM LÝ H C 1. L ch s phát tri n c a tâm lý h c • Ngay t th i Hy L p, La Mã c ñ i ñã xu t hi n nh ng quan ñi m tâm lý h c sơ khai (v ngu n g c tâm lý h c, lí gi i ho t ñ ng trí não c a con ngư i, cách th c v n hành c a cơ th hay phương pháp nhìn nh n, ñánh giá nhân cách c a cá nhân). Trên cơ s nh ng quan ñi m sơ khai ñó, trong su t nhi u th k , các tri t gia ti p t c có nh ng nghiên c u, ñưa ra nhi u l p lu n v các v n ñ thu c lĩnh v c tâm lý h c. Th i ñi m tâm lý h c chính th c tr thành m t khoa h c là vào năm 1789 v i s ra ñ i c a phòng th c nghi m tâm lý h c ñ u tiên t i ð c do Wilhelm Wundt thành l p, trong kho ng th i gian này William James cũng thành l p m t phòng th c nghi m tâm lý h c khác M . Tuy nhiên, trư c ñó thu t ng “Tâm lý h c” ñã l n ñ u tiên ñư c s d ng (v i nghĩa khoa h c) trong tác ph m “Tâm lý h c kinh nghi m” (1732) và “Tâm lý h c lý trí” (1734) c a m t tác gi ngư i ð c khác là Christian Wolff. Christian Wolff (1679 - 1754) Wilhelm Wundt (1832 - 1920) William James (1842 - 1910) Trong quá trình hình thành - phát tri n, t nh ng quan ñi m sơ khai ban ñ u, cho ñ n khi phát tri n thành m t ngành khoa h c th c s , tâm lý h c luôn ch a ñ ng trong nó r t nhi u mô hình - trư ng phái (h th ng các quan ñi m, khái ni m, tương quan dùng ñ gi i thích hi n tư ng) khác nhau. Trong t ng th i kì, luôn t n t i nhi u mô hình, trong ñó có nh ng mô hình d n b lo i b vì tính ch t phi lý, thi u th c t , ngư c l i có nh ng mô hình ñang ñư c ti p t c b sung ñ phát tri n. Nh ng mô hình ñư c các nhà tâm lý h c s d ng trong giai ño n nh n th c ban ñ u v tâm lý h c v i tư cách là m t khoa h c ñó là: Trang 6
  10. Tâm lý h c ñ i cương Biên so n: Ph m Hoàng Tài - C u trúc lu n: cách ti p c n tâm lý ban ñ u, t p trung vào y u t cơ b n hình thành n n t ng c a tư duy, nh n th c, xúc c m, các lo i tr ng thái tâm th n và ho t ñ ng khác; trong ñó ph n l n s d ng phép n i suy (phương pháp n i quan - ti n trình ñư c s d ng ñ nghiên c u, c u trúc tinh th n, trong ñó ch th ñư c yêu c u ph i mô t chi ti t nh ng gì h ñã tr i qua khi b kích thích). - Thuy t ch c năng: cách ti p c n tâm lý h c t p trung vào nh ng gì mà tinh th n suy nghĩ hay ch c năng ho t ñ ng tâm th n và vai trò c a hành vi cho phép con ngư i thích nghi t t hơn v i môi trư ng cũng như tho mãn ñư c các nhu c u c a mình. - Thuy t c u trúc: t p trung nghiên c u tri giác ñư c t ch c b ng cách nào, thay vì nghiên c u t ng ñơn v tri giác riêng l , h t p trung nghiên c u tri giác theo nghĩa t ng th - chung v i ch trương “cái chung l n hơn t ng các thành ph n”, có nghĩa là khi ñư c nghiên c u chung, các y u t cơ b n t o ra tri giác c a chúng ta v ñ i tư ng m t ñi u gì ñó l n hơn và có ý nghĩa hơn các y u t riêng bi t. • Ngày nay, tâm lý h c ñang phát tri n v i r t nhi u mô hình - trư ng phái khác nhau. M c dù v y, chúng ta có th khái quát thành các mô hình - trư ng phái chính và hi n ñang ñ nh hư ng cách ti p c n, nghiên c u c a các nhà tâm lý h c: - Mô hình sinh h c: nghiên c u hành vi c a c a con ngư i dư i góc ñ ch nghĩa sinh h c, hành vi ñư c ti p c n theo hư ng chia nh thành các ñơn v sinh h c cơ b n. - Mô hình tâm lý - ñ ng h c: ti p c n tâm lý theo hư ng cho r ng các tác ñ ng bên trong thu c ti m th c là r t m nh mà con ngư i không ho c ít nh n th c ñư c và chính nh ng y u t này quy t ñ nh hành vi c a con ngư i. - Mô hình nh n th c: nghiên c u con ngư i bi t, hi u, và suy nghĩ như th nào v th gi i; mô hình này phát tri n t mô hình c u trúc lu n, ti p ñ n là c a thuy t ch c năng và thuy t c u trúc, các mô hình nh n th c nghiên c u con ngư i hi u và mô t th gi i ra sao trong ph m vi chính mình. Trang 7
  11. Tâm lý h c ñ i cương Biên so n: Ph m Hoàng Tài - Mô hình hành vi: không nh n m nh các ti n trình bên trong, thay vào ñó h t p trung vào hành vi quan sát ñư c, cho r ng vi c hi u bi t và ki m soát môi trư ng c a m t con ngư i là ñ ñ gi i thích và thay ñ i hành vi c a ngư i ñó hoàn toàn. - Mô hình nhân văn: nh n m nh vi c con ngư i luôn có khuynh hư ng phát tri n tâm lý v i m c ñ ch c năng cao hơn ñ có th ñ t ñ n kh năng ñ y ñ là ki m soát ñư c ñ i s ng c a chính mình. - Mô hình ho t ñ ng: v i quan ñi m cho r ng m i ch c năng tâm lý cá nhân ñ u có b n ch t ho t ñ ng và có cơ c u c a ho t ñ ng. Do v y, tâm lý h c có nhi m v nghiên c u cơ c u c a ho t ñ ng, phát hi n ra ch c năng ph n ánh tâm lý c a nó, ngu n g c, quá trình phát sinh các ch c năng ñó và vai trò trung gian c a chúng trong trong quan h c a con ngư i v i th gi i xung quanh. Phương pháp mà các nhà tâm lý h c theo mô hình này áp d ng ñư c g i là phương pháp ti p c n ho t ñ ng. Các mô hình nghiên c u giúp cho tâm lý h c phát tri n thành các chuyên ngành khác nhau; m t nhà tâm lý h c (nh ng ngư i nghiên c u - sáng t o các lĩnh v c tri th c tâm lý h c và áp d ng nh ng tri th c này vào ñ i s ng và các lĩnh v c ngh nghi p khác nhau) m i ngành ph i ch n cho mình m t hay nhi u các mô hình chính ñ nh hư ng cho ho t ñ ng c a mình. 2. Tương lai c a tâm lý h c Các nhà khoa khoa h c ñã ñưa ra m t s d báo v xu th phát tri n c a tâm lý h c: • Cùng s phát tri n c a khoa h c nói chung, tâm lý h c cũng s ngày càng ñư c chuyên môn hoá. • Có nh ng mô hình nghiên c u - trư ng phái tâm lý h c m i s xu t hi n. • ði u tr tâm lý s phát tri n nhanh chóng. • Tâm lý h c s ngày càng có nh hư ng quan tr ng ñ i v i các v n ñ l i ích c ng ñ ng - xã h i (thành ki n v ch ng t c và dân t c, ñói nghèo, th m ho , môi trư ng và công ngh ñ u n ch a trong ñó nh ng khía c nh tâm lý h c). IV. CÁC PHÂN NGÀNH VÀ M I QUAN H GI A TÂM LÝ H C V I CÁC NGÀNH KHOA H C KHÁC 1. Các phân ngành tâm lý h c Trang 8
  12. Tâm lý h c ñ i cương Biên so n: Ph m Hoàng Tài • Tâm lý h c cơ b n (lý thuy t): ñ i cương, l ch s TLH, phương pháp lu n và phương pháp nghiên c u TLH, TLH phát tri n, TLH th n kinh, TLH gi i tính, TLH nhân cách, TLH xã hôi, TLH dân t c, TLH tôn giáo, TLH gia ñình, … • Tâm lý h c ng d ng: sư ph m, y t , th thao, ngh thu t, quân s , lao ñ ng, kinh doanh, du l ch, t ch c nhân s , lâm sàng, tâm b nh, ch n ñoán, tư v n, tr li u, … 2. M i quan h gi a tâm lý h c v i các ngành khoa h c khác Là m t ngành khoa h c thu c lĩnh v c khoa h c xã h i và nhân văn, tâm lý h c có m i quan h m t thi t v i m t s ngành khoa h c khác • Tri t h c: v i tư cách là khoa h c v nhưng qui lu t chung nh t c a t nhiên, c a xã h i và c a tư duy; tri t h c là cơ s lí lu n quan tr ng, nó giúp cho tâm lý h c có m t quan ni m tri t h c ñúng ñ n v con ngư i. • Sinh lý h c: cơ s t nhiên c a tâm lý h c chính là sinh lý h c. Sinh lý h c ngư i nói chung và sinh lý ho t ñ ng th n kinh cao c p nói riêng là nh ng khoa h c giúp tâm lý h c hi u ñư c nh ng nguyên nhân t phía cơ th ñ i v i tâm lý, bi t ñư c cơ s t nhiên c a tâm lý. M i quan h c a tâm lý h c và sinh lý h c ñư c th hi n b ng m t phân ngành ñó là tâm lý h c sinh h c. • Xã h i h c: tâm lý v i tư cách là nhân cách c a môt con ngư i, là s ph n ánh, là s n ph m c a xã h i, c a l ch s . Vì th , xã h i h c, v i tư cách là khoa h c v các tương tác xã h i, các quan h xã h i và các hành vi xã h i, là cơ s lí lu n không th thi u ñ i v i tâm lý h c ñ hi u ñư c cơ s xã h i c a tâm lý, nh ng nguyên nhân xã h i c a tâm lý và s tác ñ ng c a cá nhân v i xã h i. Chuyên ngành tâm lý h c xã h i nghiên c u m i quan h gi a xã h i v i cá nhân, gi a xã h i h c và tâm lý h c. • Văn hoá h c: tâm lý ngư i (tâm lý dân t c, tâm lý cá nhân) là s n ph m c a văn hoá dân t c và c a s giao lưu văn hoá gi a các dân t c, các qu c gia. Vì th , vi c nghiên c u tâm lý c a m t cá nhân, m t dân t c ph i g n v i s hi u bi t v n n văn hoá c a dân t c mà cá nhân ñó là thành viên và s giao lưu văn hoá c a dân t c ñó v i các dân t c khác. • Toán h c: trong xu th phát tri n hi n nay, b t kì lĩnh v c khoa h c nào, t nhiên hay xã h i thì vi c s áp d ng nh ng thành t u c a toán h c là m t ñòi h i t t Trang 9
  13. Tâm lý h c ñ i cương Biên so n: Ph m Hoàng Tài y u. V i tâm lý h c, ñ ñ m b o khách quan cũng như tính toán chính xác nh ng s li u nghiên c u, các nhà tâm lý h c không th không s d ng các ng d ng c a toán h c ph c v công vi c c a mình. M t b môn toán ng d ng thư ng ñư c s d ng trong nghiên c u khoa h c xã h i nói chung và tâm lý h c nói riêng là b môn toán th ng kê. • Công tác xã h i: là ngành khoa h c ti p c n, tr giúp con ngư i vư t qua nh ng khó khăn trong cu c s ng cho nên nh ng ngư i làm công tác xã h i không th thi u ñư c nh ng ki n th c tâm lý h c căn b n (Tâm lý h c phát tri n, Tâm lý h c xã h i, Tham v n, Hành vi con ngư i, …) ph c v cho quá trình làm vi c c a mình. Ngư c l i, tâm lý h c thông qua công tác xã h i cũng có th áp d ng ñư c nh ng lý thuy t cũng như k t q a nghiên c u c a mình vào th c ti n; ñ ng th i công tác xã h i cung c p cho tâm lý h c nh ng d li u th c t ñ nh hư ng cho nh ng nghiên c u c a mình. Câu h i ôn t p 1. Tâm lý – tâm lý h c là gì? 2. Ch c năng c a tâm lý h c là gì? 3. Trình bày các cách phân lo i hi n tư ng tâm lý? 4. Trình bày ñ i tư ng nghiên c u và nhi m v c a tâm lý h c? 5. Trình bày m t s phương pháp nghiên c u thư ng dùng nghiên c u tâm lý h c? 6. Trình bày m t s mô hình nghiên c u tâm lý h c trong quá kh và hi n nay? 7. Trong tương lai tâm lý h c s phát tri n theo nh ng chi u hư ng nào? 8. Phân tích m i quan h gi a tâm lý h c và công tác xã h i? Trang 10
  14. Tâm lý h c ñ i cương Biên so n: Ph m Hoàng Tài CHƯƠNG 2: CƠ S SINH LÝ H C VÀ CƠ S XÃ H I C A TÂM LÝ I. CƠ S SINH LÝ H C C A TÂM LÝ 1. H th n kinh 1.1. Nơron và Xináp H th n kinh ñư c c u t o b ng hàng ngàn t t bào th n kinh g i là nơron, g m 3 lo i: nơron c m giác (hư ng tâm), nơron v n ñ ng (ly tâm) và nơron trung gian (liên h p). • C u trúc c a nơron G m có: thân, các s i nhánh (quanh thân), s i tr c, các nhánh t n cùng và các nút t n cùng (quanh s i tr c có v Myêlin và các eo Ranviê và trong thân có m t hình nhân) S i nhánh Eo Ranvier Thân Nút t n cùng S i tr c Nhánh t n cùng V Myêlin C u trúc c a Nơron Trang 11
  15. Tâm lý h c ñ i cương Biên so n: Ph m Hoàng Tài Hư ng tâm - C m giác Trung gian – Liên h p Ly tâm - V n ñ ng Các ph n ch c năng c a tu s ng Các lo i Nơron • Cơ ch d n truy n hưng ph n. Khi ñư c kích thích, nơron hưng ph n và phát sinh dòng ñi n sinh h c, dòng ñi n này ñư c d n truy n t ñ u ñ n cu i s i khi nó ho t ñ ng do có s chênh l ch ñi n th gi a ñi m gi a ñi m hưng ph n và ñi m còn yên tĩnh trên s i. S i tr c có v Myêlin cách ñi n nên dòng ñi n ph i “nh y” t eo Ranviê này sang eo Ranviê ti p theo và s “nh y b c” như v y ti p di n cho ñ n t n cùng c a s i tr c, t o nên các xung c a dòng ñi n sinh h c ñang ho t ñ ng. • Xi náp và s d n truy n hưng ph n qua xináp + Xi náp là ch ti p giáp gi a nơron và nơron ho c gi a nơron và cơ ho c tuy n. + M t xi náp g m có: màng trư c xináp (thu c nơron chuy n giao), màng sau Trang 12
  16. Tâm lý h c ñ i cương Biên so n: Ph m Hoàng Tài xi náp (thu c nơron ti p nh n) và khe xináp gi a 2 màng. + S d n truy n hưng ph n qua xi náp: Trong m i nút t n cùng c a nơron chuy n giao có các túi ñ ng các ch t môi gi i (trung gian) hóa h c, t c là các ch t d n truy n th n kinh-neurotransmitter (như axetycolin ho c adrenalin). Các xung th n kinh (dòng ñi n sinh h c) khi tác ñ ng vào các túi thì gi i phóng các ch t môi gi ihóa h c ra kh i các túi ñó và các ch t này l t ra kh i màng trư c xináp c a nút t n cùng, ñ vư t qua các khe xináp và ñ tác ñ ng vào các màng sau xináp (thu c s i nhánh quanh thân c a nơron ti p nh n) ñ kích thích nơron ti p nh n và nơron này hưng ph n lên, phát sinh dòng ñi n sinh h c t nơron chuy n giao sang nơron ti p nh n. S d n truy n hưng ph n qua xinap ñư c th c hi n thông qua cơ ch ñi n hóa ñi n. 1.2. C u trúc và ch c năng c a h th n kinh T t c nơron trong cơ th (hàng nghìn t ) liên h p v i nhau t o nên h th n kinh. H th n kinh g m có h th n kinh trung ương và h th n kinh ngo i biên. H th n kinh trung ương g m có t y s ng ( trong c t s ng) và não ( trong s ). H th n kinh ngo i biên bên ngoài h p s và c t s ng g m có h th n kinh ch ý (còn g i là h th n kinh ñ ng v t ho c h th n kinh th ) và h th n kinh t ñ ng (còn g i là h th n kinh th c v t). H th n kinh th c v t l i g m có h Trang 13
  17. Tâm lý h c ñ i cương Biên so n: Ph m Hoàng Tài giao c m và h ñ i (hay phó) giao c m. Ch c năng chung c a toàn b h th n kinh là ñi u khi n, ph i h p và ñi u hòa ho t ñ ng c a t t c các cơ quan trong cơ th . Ch c năng c a t y s ng là th c hi n các ph n x không ñi u ki n. H th n kinh ngo i biên (g m các nơron và các dây th n kinh do các s i tr c ho c các s i nhánh bó l i v i nhau mà thành) phân b trong cơ th ngoài t y s ng và não (có 12 ñôi dây s não và 31 ñôi dây t y s ng) có ch c năng chung là d n truy n xung t các th quan c m giác t i t y s ng và não và ngư c l i, t não và t y t i các tác quan (các cơ và các tuy n). H th n kinh ngo i biên th (ñ ng v t) th c hi n s d n truy n xung t các th quan c m giác v t y s ng qua các dây th n kinh c m giác và t t y s ng ñ n các cơ xương qua các dây th n kinh v n ñ ng, th c hi n nh ng ph n x . H th n kinh ngo i biên t ñ ng (th c v t) bao g m các nơron v n ñ ng d n Ho t ñ ng c a h th n kinh giao c m và ñ i giao c m truy n các xung t h th n kinh trung ương t i các n i quan (cơ trơn, cơ tim và các tuy n), di n ra m t cách t ñ ng và vô ý th c nh m ñi u hòa tr ng thái n i môi c a cơ th , thông qua hai h ho t ñ ng ñ i l p và ph i h p v i nhau là h giao c m và h phó giao c m. Khác v i h th n kinh ngo i biên th , h th n kinh ngo i biên t ñ ng có 2 lo i nơron v n ñ ng: m t lo i khu cư trú trong t y s ng; m t lo i phân b thành 2 dãy h ch giao c m n m song song hai phía t y s ng và các h ch phó giao c m phân b t i các tác quan. Trang 14
  18. Tâm lý h c ñ i cương Biên so n: Ph m Hoàng Tài 2. C u trúc và ch c năng c a b não: Não g m có não trư c, não gi a và não sau. Não trư c g m có v não, h limbic (còn g i là h vi n), ñ i và dư i ñ i Não sau g m có hành não, c u não, ti u não và th lư i. • Ch c năng: Ch c năng chung c a não là: + Tham gia ñi u ch nh t t c các ho t ñ ng c a cơ th + Ti p nh n, x lý, phân tích các thông tin t các th quan c m giác và tr l i có ý th c b ng ho t ñ ng c a h cơ xương. + Tham gia và duy trì cân b ng n i môi, các ch c năng di n ra t ñ ng, vô ý th c như nh p tim, nh p th , tiêu hóa, tu n hoàn, huy t áp v.v… + Là trung khu c a các ho t ñ ng th n kinh cao c p như tư duy, h c t p, trí nh , .. • Ch c năng riêng c a t ng b ph n c a não là như sau: + ð i não làm nhi m v ti p nh n NÃO TRƯ C các tín hi u t các nơron c m giác và truy n xung th n kinh t i các vùng ch c V NÃO ð I năng c a v não ñ x lý và phân tích. H LIMBIC + Dư i ñ i làm nhi m v duy trì s DƯ I ð I cân b ng n i môi trong cơ th . Nó thu nh n các xung c m giác v ánh sáng, âm thanh, mùi v , nhi t, ñói, khát, no… và ñi u ch nh nh p tim, huy t áp, co b ng ñái thông qua h th n kinh t ñ ng. Trang 15
  19. Tâm lý h c ñ i cương Biên so n: Ph m Hoàng Tài + H limbic (h vi n) ñóng vai trò quan tr ng trong s hình thành các xúc c m sâu s c như khoái c m tình d c, lo s , ñau kh … + V não, ph n l n nh t và phát tri n nh t c a não, th c hi n ch c năng th n kinh c p cao c a con ngư i như tư duy, ngôn ng , xúc c m có ý th c, hành ñ ng có ý th c,… V não g m hai bán c u não phân cách b i các rãnh d c sâu nhưng v n ñư c n i k t và liên h v i nhau b ng th chai, và ñư c chia thành 4 thùy b i các rãnh l n là thùy trán, thùy ñ nh thùy thái dương và thùy ch m. Trên m i thùy l i có các vùng (trung khu) ch c năng: vùng c m giác cơ th sơ c p, vùng v n ñ ng sơ c p, vùng th giác, vùng thính giác, vùng kh u giác,vùng v giác, vùng nói, vùng Broca, vùng Vernicke . Võ não có l p trên là các thân nơron có màu xám (ch t xám) và có l p dư i là các s i nhánh và s i tr c nên có màu tr ng Bán c u não trái ñi u khi n s v n ñ ng c a n a cơ th ph i, bán c u não ph i ñi u khi n s v n ñ ng c a n a cơ th trái. Bán c u não trái cho ta kh năng suy nghĩ, nói và vi t, làm toán. Bán c u não ph i cho ta kh năng âm nh c và ngh thu t Trang 16
  20. Tâm lý h c ñ i cương Biên so n: Ph m Hoàng Tài Não n gi i và não nam gi i có khác nhau ñôi chút. Vì th n ưu th hơn nam trong s truy n c m b ng l i nói, ñi u b , nét m t, trong vi c h c nói, h c ñ c; n nhìn tinh hơn nam trong bóng t i, nghe thính hơn nam, bàn tay khéo léo hơn nam. Còn nam thì l i có kh năng toán h c và ñ nh hư ng không gian 3 chi u chi m ưu th hơn n , nhìn tinh hơn n trong ánh sáng. S khác nhau v kh năng như trên gi a nam và n là do não, do môi trư ng và s ho t ñ ng c a nam và n có khác nhau. Gi i tính nam và gi i tính n ñư c quy ñ nh b i s th tinh mang nhi m s c th XX (n ) hay XY (nam) c a tinh trùng và b i lư ng Testosteron (nam) và lư ng Estrogen (n ). Có ñ ñ v a t o ra ñư c cơ quan sinh s n nam ho c n v a phát tri n gi i tính nam ho c n c a não hay không. N u ñ thì ngư i nam hay ngư i n s hư ng tình d c và tình yêu c a mình ñ n ngư i khác gi i, n u thi u thì não c a nam mang n tính và não c a n gi i mang nam tính, và do ñó, tình d c và tình yêu c a h s hư ng t i ngư i ñ ng gi i, t c là ñ ng tính luy n ái. Não gi a ñi u ch nh các c ñ ng c a m t và ñ m c a con ngư i (ñ ng t ), c ñ ng c a ñ u ñ i v i ánh sáng và ti ng ñ ng. S thi u ch t Dopamin trong não gi a là m t nguyên nhân gây ra b nh Pakinson (run r y chân tay). Hành não (t y) ñi u ch nh nh p tim và nh p th , s ho, s nu t, s nôn, h t hơi và n c. Ti u não ñi u hòa ph i h p các c ñ ng và s thăng b ng c a cơ th , t o nên s khéo léo khiêu vũ, nh y múa, làm xi c. Khi say rư u, bu n nôn, nhi m trùng tai, ti u não b nh hư ng gây choáng váng, l o ñ o, m t thăng b ng. C u não là b ph n b c c u, n i hành não v i não gi a và ti u não. Th lư i bao quanh m t ph n não và c u não, có ch c năng c m giác v n ñ ng và là trung khu c a ng và th c. Khi th lư i b ch n thương ho c b tác ñ ng c a thu c gây ng , gây mê thì con ngư i s ng ho c b hôn mê. Trang 17
ADSENSE

CÓ THỂ BẠN MUỐN DOWNLOAD

THÔNG TIN
TRỢ GIÚP
HỖ TRỢ KHÁCH HÀNG
Theo dõi chúng tôi

Chịu trách nhiệm nội dung:

Nguyễn Công Hà - Giám đốc Công ty TNHH TÀI LIỆU TRỰC TUYẾN VI NA

LIÊN HỆ

Địa chỉ: P402, 54A Nơ Trang Long, Phường 14, Q.Bình Thạnh, TP.HCM

Hotline: 093 303 0098

Email: support@tailieu.vn

Giấy phép Mạng Xã Hội số: 670/GP-BTTTT cấp ngày 30/11/2015 Copyright © 2022-2032 TaiLieu.VN. All rights reserved.

 

Đồng bộ tài khoản
2=>2