Giáo trình Nghiệp vụ ngân hàng thương mại - TS.Mai Văn Bạn (Chủ biên)

Chia sẻ: Vien Vien | Ngày: | Loại File: PDF | Số trang:323

Thêm vào BST

Báo xấu

1.418
lượt xem 339
download

Download Vui lòng tải xuống để xem tài liệu đầy đủ

Giáo trình Nghiệp vụ ngân hàng thương mại do TS.Mai Văn Bạn làm chủ biên gồm 6 chương, được biên soạn trong mối liên hệ với các môn học thuộc ngành tài chính ngân hàng, thể hiện đầy đủ những nghiệp vụ cơ bản của NHTM. Ngoài ra giáo trình còn có phần câu hỏi và bài tập được in riêng. Để nắm được các nội dung kiến thức và vận dụng vào học tập tốt hơn, mời tham khảo giáo trình.

Chủ đề:

Bình luận(0) Đăng nhập để gửi bình luận!

Lưu

Nội dung Text: Giáo trình Nghiệp vụ ngân hàng thương mại - TS.Mai Văn Bạn (Chủ biên)

Trêng §¹i Häc kinh doanh vµ c«ng nghÖ Hµ Néi Khoa tµi chÝnh - ng©n hµng ---------------------------- Gi¸o tr×nh NghiÖp vô ng©n hµng th¬ng m¹i Chñ biªn: TS. Mai V¨n B¹n Hµ Néi - 2009
Lêi nãi ®Çu Gi¸o tr×nh nghiÖp vô Ng©n hµng th¬ng m¹i ®îc biªn so¹n nh»m ®¸p øng nhu cÇu gi¶ng d¹y cña gi¶ng viªn vµ häc tËp cña sinh viªn khoa Tµi chÝnh – Ng©n hµng Trêng §¹i häc C«ng nghÖ vµ Kinh doanh Hµ Néi. Gi¸o tr×nh gåm 6 ch¬ng; ®îc biªn so¹n trong mèi liªn hÖ víi c¸c m«n häc thuéc ch¬ng tr×nh ngµnh Tµi chÝnh - Ng©n hµng cña trêng ®· thÓ hiÖn ®Çy ®ñ nh÷ng nghiÖp vô c¬ b¶n cña Ng©n hµng th¬ng m¹i. Ngoµi gi¸o tr×nh cßn cã phÇn c©u hái vµ bµi tËp ®îc in riªng. Gi¸o tr×nh ®· ®îc Héi ®ång khoa häc nghiÖm thu . Gi¸o tr×nh do tËp thÓ t¸c gi¶ biªn so¹n gåm: - PGS.TS Mai V¨n B¹n: Chñ biªn, biªn so¹n ch¬ng 3. - TS NguyÔn Kim Anh: Biªn so¹n ch¬ng 2 vµ 5. - TS §ç Kim H¶o: Biªn so¹n ch¬ng 6. - TS NguyÔn Ngäc Thñy Tiªn: Biªn so¹n ch¬ng 1. - TS NguyÔn Träng Tµi: Biªn so¹n ch¬ng 4. Tuy nhiªn, nghiÖp vô Ng©n hµng th¬ng m¹i kh¸ ®a d¹ng, phøc t¹p vµ ngµy cµng ph¸t triÓn phong phó. Do ®ã, gi¸o tr×nh kh«ng tr¸nh khái nh÷ng h¹n chÕ, khiÕm khuyÕt. RÊt mong ®îc sù ®ång c¶m vµ ®ãng gãp ch©n thµnh cña b¹n ®äc ®Ó gi¸o tr×nh ®îc hoµn thiÖn h¬n khi t¸i b¶n./. 3
B¶ng ch÷ viÕt t¾t 1. NHTW (NHT¦) : Ng©n hµng trung ¬ng 2. TW (T¦) : Trung ¬ng 3. NHNN : Ng©n hµng Nhµ níc 4. NN : Nhµ níc 5. TD : TÝn dông 6. NH : Ng©n hµng 7. KH : Kh¸ch hµng 8. TS : Tµi s¶n 9. DN : Doanh nghiÖp 10. TC : Tµi chÝnh 11. NHTM : Ng©n hµng th¬ng m¹i 12. UBND : Uû ban nh©n d©n 13. HTX : Hîp t¸c x· 14. VL§ : Vèn lu ®éng 15. L/C : Ph¬ng thøc th tÝn dông 16. TSC§ : Tµi s¶n cè ®Þnh 17. DA§T : Dù ¸n ®Çu t 18. TK : Tµi kho¶n 19. TTKDTM : Thanh to¸n kh«ng dïng tiÒn mÆt 20. NHPHT : Ng©n hµng ph¸t hµnh thÎ 21. TTTT : Trung t©m thanh to¸n 22. ATM : M¸y rót tiÒn tù ®éng 23. TTLH : Thanh to¸n liªn hµng 24. CT§T : ChuyÓn tiÒn ®iÖn tö 25. TTBT : Thanh to¸n bï trõ 26. TKTG : Tµi kho¶n tiÒn göi 27. TT : Thanh to¸n 28. TT§TLNH : Thanh to¸n ®iÖn tö liªn ng©n hµng 4
29. TG : TiÒn göi 30. KD : Kinh doanh 31. H§ : Hîp ®ång 32. SGD : Së giao dÞch 33. VCB : Ng©n hµng ngo¹i th¬ng ViÖt Nam 34. ICB : Ng©n hµng c«ng th¬ng 35. EXIM : XuÊt nhËp khÈu 36. TM : Th¬ng m¹i 37. C§TS : C©n ®èi tµi s¶n 38. TSC : Tµi s¶n cã 39. TSN : Tµi s¶n nî 40. TQH : Nî qu¸ h¹n 5
Môc lôc Trang Lêi nãi ®Çu 3 Ch¬ng 1 NghiÖp vô nguån vèn cña ng©n hµng th¬ng m¹i 9 1.1.Nguån vèn cña ng©n hµng th¬ng m¹i 9 1.1.1.Vèn chñ së h÷u 9 1.1.2.Vèn nî 10 1.2.Qu¶n lý nguån vèn 12 1.2.1.Sù cÇn thiÕt ph¶i qu¶n lý nguån vèn cña ng©n hµng TM 12 1.2.2.Néi dung qu¶n lý nguån vèn 12 Ch¬ng 2 NghiÖp vô cho vay vµ cho thuª tµi chÝnh 18 2.1.Nh÷ng quy ®Þnh chung vÒ cho vay 18 2.1.1. Kh¸i niÖm vµ ®èi tîng cho vay 18 2.1.2.Nguyªn t¾c vµ ®iÒu kiÖn cho vay 18 2.1.3.Quy ®Þnh vÒ nh÷ng ®¶m b¶o an toµn trong cho vay 21 2.1.4.§Þnh gi¸ kho¶n cho vay 26 2.1.5.Quy tr×nh cÊp tÝn dông 28 2.1.6.Ph¬ng ph¸p cho vay 41 2.2.Vay ng¾n h¹n 43 2.2.1.Cho vay s¶n xuÊt kinh doanh 44 2.2.2.Cho vay tiªu dïng 60 2.3.Cho vay trung vµ dµi h¹n 63 2.3.1.Kh¸I niÖm vµ ®Æc ®iÓm 63 2.3.2.C¸c h×nh thøc cho vay trung dµi h¹n 64 2.4.Cho thuª tµi chÝnh 100 2.4.1.Kh¸i niÖm ,c¸c h×nh thøc vµ lîi Ých cña nghiÖp vô cho thuª tµi chÝnh. 100 2.4.2.Sè tiÒn,thêi h¹n cho thuª vµ kü thuËt tÝnh tiÒn thuª 114 6
Ch¬ng 3 NghiÖp vô thanh to¸n cña ng©n hµng TM 120 3.1.Thanh to¸n trong níc 120 3.1.1.Thanh to¸n b»ng tiÒn mÆt 120 3.1.2.Thanh to¸n kh«ng dïng tiÒn mÆt 121 3.1.3.C¸c dÞch vô thanh to¸n kh¸c 142 3.1.4.NghiÖp thanh to¸n gi÷a c¸c ng©n hµng 144 3.2.Thanh to¸n quèc tÕ 155 3.2.1.C¸c ph¬ng tiÖn thanh to¸n quèc tÕ chñ yÕu 155 3.2.2.C¸c ph¬ng thøc thanh to¸n quèc tÕ 163 Ch¬ng 4 C¸c nghiÖp vô kinh doanh kh¸c cña ng©n hµng TM 175 4.1.NghiÖp vô ®Çu t 175 4.1.1.Kinh doanh chøng kho¸n 175 4.1.2.NghiÖp vô ®Çu t kh¸c 177 4.2.Kinh doanh ngo¹i tÖ 178 4.2.1.C¸c ph¬ng thøc giao dÞch 178 4.2.2.C¸c nghiÖp vô kinh doanh 188 4.3.Kinh doanh vµng b¹c ®¸ quÝ 191 4.3.1.C¸c nghiÖp vô kinh doanh vµng b¹c ®¸ quÝ gåm 192 4.3.2.C¸c lo¹i thanh to¸n vµng b¹c ®¸ quÝ bao gåm 192 4.4.B¶o l·nh ng©n hµng 194 4.4.1.Kh¸I niÖm vµ c¸c lo¹i b¶o l·nh 194 4.4.2.§iÒu kiÖn vµ qui tr×nh b¶o l·nh 200 4.5.DÞch vô uû th¸c 203 4.5.1.Kh¸i niÖm 203 4.5.2.C¸c lo¹i dÞch vô uû th¸c 204 4.6.DÞch vô th«ng tin t vÊn 206 7
Ch¬ng 5 Qu¶n lý rñi ro vµ Marketing ng©n hµng 208 5.1.Rñi ro vµ qu¶n lý rñi ro trong ho¹t ®éng kinh doanh NHTM 208 5.1.1.Rñi ro tÝn dông vµ qu¶n lý rñi ro tÝn dông 208 5.1.2.Rñi ro l·i suÊt vµ qu¶n lý rñi ro l·i suÊt 221 5.1.3.Rñi ro hèi ®o¸i vµ qu¶n lý rñi ro hèi ®o¸i 229 5.1.4.Rñi ro thanh kho¶n vµ qu¶n lý rñi ro thanh kho¶n 232 5.2.Marketing ng©n hµng 243 5.2.1.Nh÷ng vÊn ®Ò c¬ b¶n vÒ marketng ng©n hµng 243 5.2.2.Néi dung cña Marketng ng©n hµng 247 Ch¬ng 6 Ph©n tÝch ho¹t ®éng kinh doanh cña NHTM 263 6.1.Môc ®Ých ph©n tÝch ho¹t ®éng kinh doanh ng©n hµng 263 6.1.1.§èi víi NHTM 263 6.1.2.§èi víi c¬ quan qu¶n lý 264 6.1.3.§èi víi c«ng chóng 264 6.2.®èi tîng ph©n tÝch 265 6.3.C¨n cø vµ ph¬ng ph¸p ph©n tÝch 265 6.3.1.C¨n cø 265 6.3.2.Ph¬ng ph¸p ph©n tÝch 266 6.4.Néi dung ph©n tÝch ®¸nh gi¸ ho¹t ®éng kinh doanh NH 268 6.4.1.Ph©n tÝch ®¸nh gi¸ vÒ vèn tù cã cña NH(capitan-c) 268 6.4.2. Ph©n tÝch ®¸nh gi¸ chÊt lîng tµi s¶n cã(asset quality-a) 273 6.4.3.§¸nh gi¸ vÒ n¨ng lùc qu¶n lý (Management ability-M) 278 6.4.4.§¸nh gi¸ vÒ kh¶ n¨ng sinh lêi(Earning-E) 279 6.4.5.Ph©n tÝch ®¸nh gi¸ t×nh h×nh dù tr÷ vµ thanh kho¶n(Liquidity-L) 288 6.5.§¸nh gi¸ xÕp lo¹i ng©n hµng 292 Phô lôc 295 Danh môc tµi liÖu tham kh¶o 324 8
ch¬ng 1 NghiÖp vô nguån vèn cña ng©n hµng th¬ng m¹i Ng©n hµng th¬ng m¹i lµ mét lo¹i h×nh doanh nghiÖp kinh doanh trong lÜnh vùc tiÒn tÖ, tÝn dông ng©n hµng - mét trung gian tµi chÝnh cung øng vèn chñ yÕu, h÷u hiÖu cho nÒn kinh tÕ. ViÖc t¹o lËp vµ tæ chøc qu¶n lý vèn cña ng©n hµng th¬ng m¹i lµ mét trong nh÷ng néi dung quan träng hµng ®Çu ®èi víi NHTM. 1.1. Nguån vèn cña ng©n hµng th¬ng m¹i Nguån vèn cña ng©n hµng th¬ng m¹i lµ toµn bé c¸c vèn tiÒn tÖ ®îc ng©n hµng th¬ng m¹i t¹o lËp b»ng nhiÒu h×nh thøc ®Ó cho vay, ®Çu t vµ thùc hiÖn c¸c dÞch vô ng©n hµng. Nguån vèn cña ng©n hµng bao gåm 2 lo¹i chÝnh : Vèn chñ së h÷u vµ vèn nî. 1.1.1. Vèn chñ së h÷u: Vèn chñ së h÷u lµ lîng vèn mµ chñ ng©n hµng ph¶i cã ®Ó ho¹t ®éng, thuéc quyÒn së h÷u cña ng©n hµng th¬ng m¹i. Nguån h×nh thµnh lo¹i vèn nµy rÊt ®a d¹ng, tuú theo tÝnh chÊt së h÷u, n¨ng lùc tµi chÝnh cña chñ ng©n hµng, yªu cÇu vµ sù ph¸t triÓn cña thÞ trêng. Vèn chñ së h÷u cña NHTM bao gåm: 1.1.1.1.Vèn ®iÒu lÖ: Vèn ®iÒu lÖ lµ sè vèn ®îc ghi trong ®iÒu lÖ ho¹t ®éng cña ng©n hµng th¬ng m¹i. Nguån vèn nµy cã thÓ kh¸c nhau gi÷a c¸c ng©n hµng, phô thuéc vµo mçi h×nh thøc së h÷u cña ng©n hµng th¬ng m¹i. NÕu lµ ng©n hµng th¬ng m¹i thuéc së h÷u Nhµ níc th× vèn ®iÒu lÖ do ng©n s¸ch nhµ níc cÊp vµ ®îc bæ sung trong qu¸ tr×nh ho¹t ®éng. NÕu lµ ng©n hµng cæ phÇn, ng©n hµng liªn doanh th× do c¸c cæ ®«ng vµ c¸c bªn liªn doanh ®ãng gãp. Vèn ®iÒu lÖ cña tõng lo¹i ng©n hµng th¬ng m¹i kh«ng ®îc thÊp h¬n møc vèn ph¸p ®Þnh mµ ph¸p luËt quy ®Þnh cho tõng lo¹i ng©n hµng th¬ng m¹i. Trong qu¸ tr×nh kinh doanh c¸c ng©n hµng th¬ng m¹i cã thÓ bæ sung t¨ng vèn ®iÒu lÖ nhng ph¶i ®îc ng©n hµng Trung ¬ng ®ång ý vµ ph¶i ®îc c«ng bè c«ng khai. 9
1.1.1.2. C¸c quü dù tr÷: §Ó duy tr× vµ më réng ho¹t ®éng kinh doanh c¸c ng©n hµng th¬ng m¹i ®îc trÝch lËp c¸c quü dù tr÷. Tuú theo quy ®Þnh cña tõng Quèc gia, tõng thêi kú vÒ møc ®é trÝch lËp, quy m«, môc ®Ých sö dông. - Quü dù tr÷ bæ sung vèn ®iÒu lÖ : Quü dù tr÷ bæ sung vèn ®iÒu lÖ hµng n¨m ®îc trÝch theo tû lÖ nhÊt ®Þnh tõ lîi nhuËn sau thuÕ. ë ViÖt Nam theo NghÞ ®Þnh 146/N§/CP ngµy 23/11/2005 møc trÝch lËp lµ 5% lîi nhuËn sau thuÕ, møc tèi ®a cña quü nµy b»ng møc vèn ®iÒu lÖ thùc cã. PhÇn chªnh lÖch gi÷a gi¸ b¸n cæ phiÕu víi mÖnh gi¸ theo quy ®Þnh ho¹ch to¸n vµo quü dù tr÷ bæ sung vèn ®iÒu lÖ. - Quü dù phßng tµi chÝnh lµ c¸c kho¶n dù phßng tæn thÊt ®îc xem nh lµ mét bé phËn cña vèn tù cã ®Ó bï ®¾p thua lç. ë ViÖt Nam theo v¨n b¶n hiÖn hµnh, ng©n hµng th¬ng m¹i ®îc trÝch 10% tõ lîi nhuËn sau thuÕ hµng n¨m. Sè dù tr÷ nµy kh«ng vît qu¸ 25% vèn ®iÒu lÖ cña ng©n hµng th¬ng m¹i . - C¸c quü kh¸c : Quü phóc lîi, quü ph¸t triÓn nghiÖp vô ...., c¸c quü nµy ®îc trÝch lËp vµ sö dông theo quy ®Þnh cña ph¸p luËt. 1.1.1.3. C¸c tµi s¶n nî kh¸c : Theo quy ®Þnh cña ph¸p luËt mét sè tµi s¶n nî kh¸c ®îc coi lµ vèn chñ së h÷u cña ng©n hµng th¬ng m¹i bao gåm: Vèn ®Çu t x©y dùng mua s¾m do Nhµ níc cÊp (nÕu cã); C¸c kho¶n chªnh lÖch do ®¸nh gi¸ l¹i tµi s¶n, chªnh lÖch tû gi¸; Lîi nhuËn ®îc ®Ó l¹i cha ph©n chia cho c¸c quü. 1.1.2. Vèn nî: Vèn nî cña NHTM ®îc t¹o lËp b»ng c¸ch huy ®éng tõ tiÒn göi vµ ph¸t hµnh c¸c giÊy tê cã gi¸, vay cña c¸c tæ chøc tÝn dông vµ Ng©n hµng trung ¬ng; c¸c nguån kh¸c. 1.1.2.1. Vèn huy ®éng tõ tiÒn göi: §©y lµ vèn quan träng, chiÕm tû träng lín trong nguån vèn ng©n hµng th¬ng m¹i vµ ®ã lµ môc tiªu t¨ng trëng hµng n¨m cña c¸c ng©n hµng. Cã nhiÒu h×nh thøc huy ®éng kh¸c nhau nh : - TiÒn göi thanh to¸n (tiÒn göi kh«ng kú h¹n) : Lµ sè tiÒn cña doanh nghiÖp hoÆc c¸ nh©n göi vµo Ng©n hµng nh»m môc ®Ých giao dÞch, thanh to¸n, chi tr¶ cho c¸c ho¹t ®éng mua b¸n hµng ho¸, dÞch vô vµ c¸c kho¶n chi phÝ ph¸t sinh trong kinh doanh. Ngêi 10
göi cã thÓ rót ra bÊt cø khi nµo vµ ng©n hµng ph¶i cã tr¸ch nhiÖm ®¸p øng kÞp thêi, ®Çy ®ñ. §©y lµ nguån huy ®éng cã chi phÝ thÊp cña ng©n hµng th¬ng m¹i. - TiÒn göi cã kú h¹n cña c¸c doanh nghiÖp, c¸c tæ chøc x· héi : lµ nh÷ng kho¶n tiÒn mµ c¸c doanh nghiÖp, c¸c tæ chøc x· héi göi ë ng©n hµng sÏ ®îc chi tr¶ trong mét kho¶ng thêi gian nhÊt ®Þnh. §©y lµ nguån vèn æn ®Þnh, v× vËy c¸c ng©n hµng th¬ng m¹i lu«n t×m c¸ch ®a d¹ng ho¸ huy ®éng lo¹i tiÒn göi nµy b»ng viÖc ¸p dông nhiÒu kú h¹n l·i suÊt, linh ho¹t cïng víi nhiÒu chÝnh s¸ch kh¸ch hµng ®Ó thu hót tèi ®a nguån vèn nµy. - TiÒn göi tiÕt kiÖm cña d©n c lµ nguån vèn mµ ng©n hµng th¬ng m¹i huy ®éng tiÒn nhµn rçi trong c¸c tÇng líp d©n c. §Ó thu hót lo¹i tiÒn nµy, c¸c ng©n hµng th¬ng m¹i cã nh÷ng gi¶i ph¸p nh»m khuyÕt khÝch d©n c göi tiÒn nh më réng m¹ng líi huy ®éng, ®a d¹ng c¸c h×nh thøc huy ®éng, l·i suÊt linh ho¹t; víi c¸c h×nh thøc tiÕt kiÖm kh«ng kú h¹n vµ tiÕt kiÖm cã kú h¹n. - TiÒn göi kh¸c: C¸c NHTM cßn huy ®éng c¸c kho¶n tiÒn göi kh¸c nh tiÒn göi cña c¸c tæ chøc tÝn dông kh¸c; tiÒn göi cña kho b¹c Nhµ níc ; tiÒn göi cña c¸c ®oµn thÓ x· héi.... 1.1.2.2. Vèn vay cña c¸c tæ chøc tÝn dông kh¸c vµ cña ng©n hµng Trung ¬ng. - Vay tõ Ng©n hµng Trung ¬ng : NHTW cã thÓ cho c¸c tæ chøc tÝn dông vay vèn ng¾n h¹n khi cÇn thiÕt díi h×nh thøc t¸i cÊp vèn nh: cho vay l¹i theo hå s¬ tÝn dông; chiÕt khÊu, t¸i chiÕt khÊu, th¬ng phiÕu vµ c¸c giÊy tê cã gi¸ ng¾n h¹n kh¸c; cho vay cã ®¶m b¶o b»ng cÇm cè th¬ng phiÕu vµ c¸c giÊy tê cã gi¸ ng¾n h¹n kh¸c; cho vay bæ sung vèn trong thanh to¸n bï trõ; cho vay ®Æc biÖt khi tæ chøc tÝn dông mÊt kh¶ n¨ng thanh to¸n cã nguy c¬ mÊt an toµn cho hÖ thèng. - Vay tõ c¸c tæ chøc tÝn dông kh¸c : §©y lµ nguån c¸c ng©n hµng th¬ng m¹i vay mîn lÉn nhau vµ vay cña c¸c tæ chøc tÝn dông kh¸c trªn thÞ trêng liªn ng©n hµng nh»m ®¸p øng nhu cÇu dù tr÷ chi tr¶ cÊp b¸ch. 1.1.2.3. Vay trªn thÞ trêng vèn (ph¸t hµnh c¸c giÊy tê cã gi¸) : Thùc chÊt lµ ng©n hµng huy ®éng vèn b»ng viÖc ph¸t hµnh c¸c giÊy tê cã gi¸ nh : Kú phiÕu, tr¸i phiÕu, chøng chØ tiÒn göi; trong ®ã kú phiÕu, chøng chØ tiÒn göi lµ lo¹i phiÕu nî ng¾n h¹n, tr¸i phiÕu lµ phiÕu nî trung dµi h¹n. C¸c lo¹i giÊy tê cã gi¸ ®ã ®îc ng©n hµng th¬ng m¹i ph¸t hµnh tõng ®ît víi môc ®Ých vµ sè lîng cô thÓ vµ ®îc NHTW chÊp thuËn. Kh¶ n¨ng vay mîn tuú thuéc vµo uy tÝn cña ng©n hµng, l·i suÊt vµ tr×nh ®é ph¸t triÓn cña thÞ trêng tµi chÝnh. 11
1.1.2.4. Nguån vèn kh¸c : Ngoµi c¸c lo¹i vèn ®îc t¹o lËp trªn, NHTM cßn t¹o lËp vèn tõ nh÷ng nguån kh¸c: - Vèn uû th¸c: Ng©n hµng th¬ng m¹i thùc hiÖn c¸c dÞch vô nh : uû th¸c cho vay, uû th¸c ®Çu t, cÊp ph¸t, gi¶i ng©n vµ thu hé .... C¸c dÞch vô nµy lµm gia t¨ng nguån vèn ng©n hµng th¬ng m¹i. Trong trêng hîp ng©n hµng th¬ng m¹i ®· tiÕp nhËn vèn nhng cha gi¶i ng©n hÕt theo kÕ ho¹ch hoÆc vèn cho vay ®· thu håi nhng cha ®Õn h¹n chuyÓn cho chñ ®Çu t. - Vèn trong thanh to¸n lµ sè vèn cã ®îc do ng©n hµng th¬ng m¹i lµm trung gian thanh to¸n nh : sè vèn trong thêi gian ®· trÝch tµi kho¶n cña ngêi chi tr¶ nhng cha chuyÓn vµo tµi kho¶n cña ngêi thô hëng do ph¶i lu©n chuyÓn, xö lý chøng tõ thanh to¸n; sè vèn trong thêi gian kh¸ch hµng lu ký t¹i ng©n hµng nhng cha thanh to¸n trong mét sè h×nh thøc nh : sÐc b¶o chi, thÎ tÝn dông, thÎ ký qu, sÐc chuyÓn tiÒn... 1.2. Qu¶n lý nguån vèn : 1.2.1. Sù cÇn thiÕt ph¶i qu¶n lý nguån vèn cña ng©n hµng th¬ng m¹i : Qu¶n lý nguån vèn cña ng©n hµng th¬ng m¹i lµ nh»m : Khai th¸c, huy ®éng tèi ®a mäi nguån vèn nhµn rçi trong nÒn kinh tÕ x· héi. §¶m b¶o nguån vèn ng©n hµng th¬ng m¹i t¨ng trëng æn ®Þnh, bÒn v÷ng, lµm c¬ së ®¸p øng yªu cÇu vèn cho kh¸ch hµng nhanh chãng, ®Çy ®ñ víi thêi gian vµ l·i suÊt thÝch hîp. §¶m b¶o kh¶ n¨ng thanh to¸n, chi tr¶ cña ng©n hµng th¬ng m¹i vµ n©ng cao hiÖu qu¶ kinh doanh. 1.2.2. Néi dung qu¶n lý nguån vèn 1.2.2.1. Qu¶n lý nguån vèn chñ së h÷u : Qu¶n lý vèn chñ së h÷u thùc chÊt lµ x¸c ®Þnh quy m« vµ cÊu tróc vèn chñ së h÷u sao cho phï hîp víi yªu cÇu kinh doanh còng nh t×m c¸c biÖn ph¸p ®Ó kh«ng ngõng më réng nguån vèn nµy. Néi dung qu¶n lý bao gåm: - X¸c ®Þnh vèn chñ së h÷u trong quan hÖ víi tæng tµi s¶n : ChØ tiªu tû lÖ vèn chñ së h÷u trong tæng tµi s¶n x¸c ®Þnh vèn chñ së h÷u víi tÊt c¶ c¸c kho¶n nî, ph¶n ¸nh kh¶ n¨ng bï ®¾p c¸c tæn thÊt cña vèn chñ së h÷u ®èi víi mäi cam kÕt hoµn tr¶ cña ng©n hµng. 12
- X¸c ®Þnh vèn chñ së h÷u trong quan hÖ víi tµi s¶n rñi ro : Tæn thÊt x¶y ra ®èi víi mçi ng©n hµng thêng tõ tµi s¶n rñi ro nh c¸c kho¶n cho vay kh«ng thu håi ®îc, chøng kho¸n bÞ gi¶m gi¸, thÞ trêng bÊt ®éng s¶n ®ãng b¨ng .... Nh÷ng tæn thÊt nµy lµm gi¶m quy m« vèn chñ së h÷u. §Ó h¹n chÕ tæn thÊt nµy, mét sè ng©n hµng x¸c ®Þnh quy m« vèn chñ së h÷u dùa vµo mèi quan hÖ gi÷a vèn chñ së h÷u víi c¸c tµi s¶n rñi ro. Theo ®ã, tµi s¶n cña ng©n hµng ®îc ph©n lo¹i theo møc ®é rñi ro dùa trªn kinh nghiÖm nhiÒu n¨m vµ t¸c ®éng c¸c nh©n tè míi. Th«ng qua c¸c hÖ sè chuyÓn ®æi tÝnh cho tõng lo¹i rñi ro, sÏ tÝnh ®îc tæng tµi s¶n rñi ro ®· chuyÓn ®æi. Trªn c¬ së ®ã x¸c ®Þnh mét tû lÖ gi÷a tæng tµi s¶n rñi ro víi vèn chñ së h÷u sao cho tho¶ m·n nhu cÇu sinh lêi vµ an toµn. Tuy nhiªn, ph¬ng ph¸p nµy cã nh÷ng h¹n chÕ nh : RÊt khã kh¨n trong viÖc quy ®Þnh chi tiÕt tû lÖ rñi ro cho c¸c danh môc tµi s¶n cña c¸c ng©n hµng. V× ®iÒu nµy, cÇn ph¶i cã c¸c cuéc kh¶o s¸t trªn quy m« réng vµ nghiªn cøu thùc tÕ rñi ro trong mét thêi gian dµi cña hÖ thèng ng©n hµng. Cã thÓ cïng mét hÖ sè chuyÓn ®æi rñi ro nh nhau nhng rñi ro cña mçi ng©n hµng kh¸c nhau do m«i trêng kinh doanh kh¸c nhau. V× vËy, kh«ng cã mét tû lÖ chung cho c¸c ng©n hµng. - X¸c ®Þnh vèn chñ së h÷u trong mèi liªn hÖ víi c¸c nh©n tè kh¸c : Ph¬ng ph¸p x¸c ®Þnh vèn chñ së h÷u trong mèi liªn hÖ víi c¸c nh©n tè kh¸c nh : chÊt lîng qu¶n lý, thanh kho¶n cña tµi s¶n, lîi nhuËn cña nh÷ng n¨m tríc vµ tû lÖ lîi nhuËn gi÷ l¹i, chÊt lîng vµ ®Æc ®iÓm quyÒn së h÷u, chÊt lîng c¸c nghiÖp vô, kh¶ n¨ng bï ®¾p c¸c chi phÝ .... Theo ph¬ng ph¸p nµy mçi ng©n hµng cÇn cã møc vèn chñ së h÷u phï hîp ®Ó ®¶m b¶o an toµn. 1.2.2.2. Qu¶n lý vèn huy ®éng : PhÇn lín vèn huy ®éng cña ng©n hµng ®Òu ph¶i tr¶ l·i. V× vËy, chi phÝ tr¶ l·i chiÕm tû träng lín trong tæng chi phÝ cña ng©n hµng. Chi phÝ tr¶ l·i phô thuéc vµo quy m«, c¬ cÊu c¸c nguån ph¶i tr¶ l·i vµ l·i suÊt c¸ biÖt. Do ®ã néi dung qu¶n lý vèn bao gåm : - Qu¶n lý quy m« vµ c¬ cÊu : Môc ®Ých qu¶n lý lµ ph¶i lµm t¨ng quy m« vµ thay ®æi c¬ cÊu vèn mét c¸ch cã hiÖu qu¶ nhÊt. §Ó ®¹t ®îc ®iÒu ®ã cÇn thèng kª ®Çy ®ñ vµ kÞp thêi c¸c thay ®æi vÒ c¸c lo¹i nguån, tèc ®é quay vßng cña mçi lo¹i. §iÒu nµy gióp c¸c nhµ qu¶n lý nghiªn cøu mèi liªn hÖ gi÷a sè lîng, cÊu tróc nguån vèn víi c¸c nh©n tè ¶nh hëng, ®ång thêi cho thÊy ®îc ®Æc tÝnh cña thÞ trêng nguån cña ng©n hµng; ph©n tÝch kü 13
lìng c¸c nh©n tè g¾n liÒn víi thay ®æi ®ã vµ lËp kÕ ho¹ch nguån vèn cho tõng giai ®o¹n phï hîp víi yªu cÇu sö dông. Nh÷ng nh©n tè t¸c ®éng ®Õn quy m« vµ c¬ cÊu vèn thêng xuyªn thay ®æi, nªn cÇn ®îc nghiªn cøu kü vµ theo dâi liªn tôc nh»m gióp ng©n hµng ®a ra c¸c quyÕt ®Þnh phï hîp vÒ thay ®æi quy m« vµ c¬ cÊu vèn. CÇn ph©n chia c¸c lo¹i kh¸ch hµng g¾n víi quy m« vµ tèc ®é gia t¨ng nguån vèn nh nhãm kh¸ch hµng cã tiÒn göi lín, nhãm kh¸ch hµng truyÒn thèng, nhãm kh¸ch hµng nh¹y c¶m víi sù thay ®æi cña c«ng nghÖ, l·i suÊt vµ chÊt lîng dÞch vô .... Bªn c¹nh ®ã còng cÇn xem xÐt thÞ phÇn nguån vèn cña c¸c ng©n hµng kh¸c trªn cïng ®Þa bµn vµ kh¶ n¨ng c¹nh tranh cña hä. CÇn cã kÕ ho¹ch nguån vèn cô thÓ cho tõng giai ®o¹n ®Æc biÖt cÇn quan t©m kÕ ho¹ch gia t¨ng quy m« cña mçi nguån, kh¶ n¨ng thay ®æi c¬ cÊu nguån, hoÆc kÕ ho¹ch khai th¸c t×m kiÕm nguån míi .... - Qu¶n lý l·i suÊt chi tr¶ : Qu¶n lý l·i suÊt cña c¸c lo¹i vèn lµ x¸c ®Þnh c¸c lo¹i vµ c¬ cÊu l·i suÊt tr¶ cho c¸c nguån tiÒn kh¸c nhau nh»m ®¶m b¶o duy tr× quy m« vµ kÕt cÊu nguån phï hîp víi yªu cÇu sinh lêi cña ng©n hµng. L·i suÊt cµng cao th× nguån vèn huy ®éng ®îc cµng lín tõ ®ã cã ®iÒu kiÖn më réng cho vay vµ ®Çu t. Tuy nhiªn, l·i suÊt cao lµm t¨ng chi phÝ cña ng©n hµng, cã thÓ dÉn ®Õn h¹n chÕ c¸c kho¶n cho vay gi¶m doanh thu vµ lîi nhuËn cña ng©n hµng. V× vËy, qu¶n lý l·i suÊt cña nguån vèn cã liªn quan chÆt chÏ víi qu¶n lý l·i suÊt cho vay vµ ®Çu t cña ng©n hµng. Cã nhiÒu møc l·i suÊt danh nghÜa kh¸c nhau tïy theo tÝnh chÊt cña tõng lo¹i vèn, ®ã lµ c¸c møc l·i suÊt c¸ biÖt. Trong qu¸ tr×nh ho¹t ®éng, c¸c ng©n hµng th¬ng m¹i kh¸c nhau cã thÓ ®a ra c¸c møc l·i suÊt c¹nh tranh kh¸c nhau hoÆc ®a ra nh÷ng ph¬ng ph¸p kh¸c nhau nh tr¶ l·i suÊt nhiÒu lÇn trong kú hoÆc tr¶ l·i tríc .... nh»m thu hót nguån tiÒn. - Qu¶n lý kú h¹n : Lµ x¸c ®Þnh kú h¹n cña nguån phï hîp víi yªu cÇu cña kú h¹n sö dông, ®ång thêi t¹o sù æn ®Þnh cña nguån. Kú h¹n danh nghÜa : Mçi mét nguån vèn thêng g¾n víi nh÷ng kú h¹n nhÊt ®Þnh víi nh÷ng møc l·i suÊt nhÊt ®Þnh ®ã lµ kú h¹n danh nghÜa. ViÖc x¸c ®Þnh kú h¹n danh nghÜa cã ý nghÜa quan träng ®èi víi ho¹t ®éng cña ng©n hµng. Kú h¹n liªn quan ®Õn tÝnh æn ®Þnh vµ do ®ã liªn quan ®Õn kú h¹n cña sö dông. Ngoµi ra, kú h¹n cßn liªn quan ®Õn chi phÝ, c¸c nguån cã tÝnh æn ®Þnh cao (kú h¹n dµi) thêng ph¶i cã chi phÝ duy tr× cao. Do ®ã, qu¶n lý kú h¹n lµ mét néi dung ®¶m b¶o an toµn vµ sinh lîi cho ng©n hµng. Kú 14
h¹n danh nghÜa phô thuéc vµo møc thu nhËp cña d©n chóng; sù æn ®Þnh cña m«i trêng vÜ m«; kh¶ n¨ng chuyÓn ®æi cña giÊy nî, kú h¹n cho vay vµ ®Çu t. Kú h¹n thùc tÕ cña kho¶n tiÒn göi lµ thêi gian mµ kho¶n tiÒn tån t¹i liªn tôc t¹i mét ®¬n vÞ ng©n hµng. Ngoµi nh÷ng nh©n tè ¶nh hëng ®Õn kú h¹n danh nghÜa, kú h¹n thùc tÕ cßn phô thuéc vµo mét sè nh©n tè kh¸c nh : Nhu cÇu chi tiªu ®ét xuÊt vµ l·i suÊt c¹nh tranh t¹i c¸c ng©n hµng, l·i suÊt gi÷a c¸c nguån tiÒn kh¸c nhau .... Sù thay ®æi l·i suÊt sÏ g©y ra sù thay ®æi tiÒn göi tõ ng©n hµng nµy sang ng©n hµng kh¸c, tõ kú h¹n nµy sang kú h¹n kh¸c ... lµm gi¶m thùc tÕ cña nguån vèn. Ph¬ng ph¸p c¬ b¶n ®Ó ph©n tÝch kú h¹n thùc tÕ lµ dùa trªn sè lîng thèng kÕ ®Ó thÊy sù biÕn ®éng sè d cña mçi nguån vèn, cña nhãm nguån, t×m sè d thÊp nhÊt trong quý, n¨m, trong nhiÒu n¨m vµ c¸c nh©n tè ¶nh hëng ®Õn sù thay ®æi, tõ ®ã ngêi qu¶n lý ®o ®îc kú h¹n thùc g¾n liÒn víi c¸c sè d. Qu¶n lý kú h¹n lu«n g¾n víi qu¶n lý l·i suÊt. Lùa chän c¬ cÊu l·i suÊt cao sao cho võa ®¶m b¶o gia t¨ng tæng nguån, tiÕt kiÖm chi phÝ, l¹i võa t¨ng tÝnh æn ®Þnh cña nguån lµ néi dung qu¶n lý nguån vèn cña ng©n hµng. - Ph©n tÝch tÝnh thanh kho¶n cña nguån vèn : TÝnh thanh kho¶n cña nguån vèn ®îc ®o b»ng kh¶ n¨ng t×m kiÕm nguån vèn míi víi chi phÝ vµ thêi gian nhá nhÊt. NhiÒu ng©n hµng lín rÊt quan t©m ®Õn kh¶ n¨ng t×m kiÕm nguån vèn míi ®Ó ®¸p øng nhu cÇu thanh kho¶n, ®Æc biÖt lµ c¸c nguån ng¾n h¹n ®Ó thùc hiÖn chuyÓn ho¸n kú h¹n cña nguån vµ duy tr× tû lÖ thÊp. ThÞ trêng nî cña mçi ng©n hµng vµ chÝnh s¸ch tiÒn tÖ ®ang ®îc vËn hµnh ¶nh hëng lín ®Õn tÝnh thanh kho¶n cña nguån. Nh÷ng níc cã thÞ trêng nî kÐm ph¸t triÓn, tÝnh thanh kho¶n cña nguån vèn còng bÞ thÊp. Ph©n tÝch tÝnh thanh kho¶n cña nguån vèn b¾t ®Çu tõ viÖc ph©n tÝch thÞ trêng nguån vèn cña mçi ng©n hµng ®Ó thÊy ®îc ®Æc ®iÓm cña mçi nguån. - X¸c ®Þnh nguån vèn dµnh cho dù tr÷ : Ngoµi phÇn vèn sö dông cho kinh doanh, ng©n hµng th¬ng m¹i ph¶i x¸c ®Þnh phÇn vèn dµnh cho dù tr÷ bao gåm : Tån quü, tiÒn göi ng©n hµng TW, tiÒn göi dù tr÷ b¾t buéc, tiÒn göi tæ chøc tÝn dông kh¸c. Dù tr÷ b¾t buéc lµ sè tiÒn ng©n hµng th¬ng m¹i ph¶i duy tr× trªn tµi kho¶n tiÒn göi t¹i ng©n hµng TW. Tû lÖ dù tr÷ b¾t buéc do NHTW quy ®Þnh tõng thêi kú cho tõng lo¹i tiÒn göi. NÕu ng©n hµng th¬ng m¹i nµo vi ph¹m sÏ bÞ ph¹t theo quy ®Þnh. ë ViÖt 15
Nam theo quyÕt ®Þnh 581/2003/Q§-NHNN ngµy 29/6/2003 cña Thèng ®èc Ng©n hµng NN dù tr÷ b¾t buéc ®îc tÝnh nh sau : Sè d b×nh qu©n c¸c lo¹i Dù tr÷ b¾t buéc = tiÒn göi ph¶i dù tr÷ b¾t x Tû lÖ dù tr÷ b¾t buéc cho kú duy tr× buéc (kú x¸c ®Þnh) Trong ®ã : - Kú x¸c ®Þnh dù tr÷ b¾t buéc lµ kho¶ng thêi gian cña th¸ng tríc kÓ tõ ngµy 01 ®Çu th¸ng ®Õn hÕt ngµy cuèi cïng cña th¸ng. - Kú duy tr× dù tr÷ b¾t buéc lµ kho¶ng thêi gian cña th¸ng hiÖn hµnh kÓ tõ ngµy 01 ®Çu th¸ng ®Õn hÕt ngµy cuèi cïng cña th¸ng. - Tû lÖ dù tr÷ b¾t buéc do NHTW quy ®Þnh ®èi víi tõng lo¹i h×nh tæ chøc tÝn dông, tõng lo¹i tiÒn göi tuú thuéc chÝnh s¸ch tiÒn tÖ trong tõng thêi kú. Tæng sè d tiÒn göi huy ®éng ph¶i tÝnh dù tr÷ Sè d b×nh qu©n tiÒn göi huy ®éng b¾t buéc cuèi mçi ngµy trong kú = b¾t buéc kú x¸c ®Þnh Tæng sè ngµy trong kú MÆt kh¸c, ng©n hµng th¬ng m¹i cßn ph¶i cã kho¶n tiÒn dù tr÷ ®Ó ®¶m b¶o nhu cÇu thanh to¸n hµng ngµy. PhÇn dù tr÷ nµy nhiÒu hay Ýt phô thuéc thêi h¹n c¸c kho¶n nî, c¸c cam kÕt gi¶i ng©n, nhu cÇu thanh to¸n th«ng thêng hµng ngµy cña kh¸ch hµng..... 16
C©u hái «n tËp 1. Tr×nh bµy néi dung nguån vèn cña NHTM 2. T¹i sao ph¶i qu¶n lý nguån vèn 3. Néi dung qu¶n lý c¸c nguån vèn lµ g×? 4. Dù tr÷ b¾t buéc cña NHTM ®îc x¸c ®Þnh dùa trªn nh÷ng c¨n cø nµo? 17
Ch¬ng 2 NghiÖp vô cho vay vµ cho thuª tµI chÝnh 2.1. nh÷ng quy ®Þnh chung vÒ cho vay 2.1.1. Kh¸i niÖm vµ ®èi tîng cho vay - Kh¸i niÖm cho vay: Cho vay cña NHTM lµ viÖc chuyÓn nhîng t¹m thêi mét lîng gi¸ trÞ tõ NHTM (ngêi së h÷u) sang kh¸ch hµng vay (ngêi sö dông) sau mét thêi gian nhÊt ®Þnh quay trë l¹i NHTM víi lîng gi¸ trÞ lín h¬n lîng gi¸ trÞ ban ®Çu. Hay cã thÓ hiÓu cho vay cña NHTM lµ quan hÖ gi÷a mét bªn lµ ngêi cho vay (NHTM) b»ng c¸ch chuyÓn giao tiÒn hoÆc tµi s¶n cho bªn ngêi vay (kh¸ch hµng vay) ®Ó sö dông trong mét thêi gian nhÊt ®Þnh víi cam kÕt cña ngêi vay lµ hoµn tr¶ c¶ gèc vµ l·i khi ®Õn h¹n. Cho vay lµ quyÒn cña NHTM. V× vËy NHTM cã quyÒn yªu cÇu kh¸ch hµng vay ph¶i tu©n thñ nh÷ng ®iÒu kiÖn mang tÝnh ph¸p lý nh»m ®¶m b¶o viÖc tr¶ nî khi ®Õn h¹n. - §èi tîng cho vay: NHTM chØ cho vay ®¸p øng nh÷ng nhu cÇu vay vèn hîp ph¸p theo quy ®Þnh cña ph¸p luËt. ë níc kh¸c nhau cã quy ®Þnh ®èi tîng vay kh¸c nhau. ë ViÖt Nam theo luËt c¸c tæ chøc tÝn dông, luËt ng©n hµng Nhµ níc vµ c¸c v¨n b¶n hiÖn hµnh quy ®Þnh tæ chøc tÝn dông kh«ng ®îc cho vay nh÷ng nhu cÇu vay vèn ®Ó thùc hiÖn c¸c néi dung sau: + Mua s¾m c¸c tµi s¶n vµ chi phÝ h×nh thµnh lªn tµi s¶n mµ ph¸p luËt cÊm mua b¸n, chuyÓn nhîng, chuyÓn ®æi. + Thanh to¸n c¸c kho¶n chi phÝ ®Ó thùc hiÖn c¸c giao dÞch mµ ph¸p luËt cÊm. + §¸p øng c¸c nhu cÇu tµi chÝnh ®Ó giao dÞch mµ ph¸p luËt cÊm. 2.1.2. Nguyªn t¾c vµ ®iÒu kiÖn cho vay 2.1.2.1. Nguyªn t¾c cho vay §Ó ®¶m b¶o an toµn vèn, trong qu¸ tr×nh cho vay c¸c ng©n hµng th¬ng m¹i lu«n 18
ph¶i tu©n thñ c¸c nguyªn t¾c sau ®©y: -TiÒn vay ph¶i sö dông ®óng môc ®Ých ®· tho¶ thuËn trong hîp ®ång tÝn dông Theo nguyªn t¾c nµy th× mäi kho¶n vay ®Òu ph¶i ®îc x¸c ®Þnh tríc vÒ môc ®Ých kinh tÕ. Bëi vËy, c¸c doanh nghiÖp vµ c¸ nh©n cã nhu cÇu vay vèn, tríc khi vay ph¶i tr×nh bµy víi ng©n hµng môc ®Ých cña viÖc vay vèn, ph¶i nép cho ng©n hµng c¸c kÕ ho¹ch hay dù ¸n s¶n xuÊt kinh doanh, c¸c hîp ®ång cung cÊp vµ tiªu thô s¶n phÈm, c¸c tµi liÖu kÕ to¸n ®Ó ng©n hµng xem xÐt, trªn c¬ ®ã x¸c ®Þnh kÕ ho¹ch cho vay. Khi cho vay, ng©n hµng cïng kh¸ch hµng lËp hîp ®ång tÝn dông vay vèn vµ kh¸ch hµng ph¶i cam kÕt sö dông tiÒn vay ®óng môc ®Ých vµ ®iÒu nµy ®îc ghi trong hîp ®ång tÝn dông ®ã. Sau khi ®· nhËn ®îc tiÒn vay kh¸ch hµng ph¶i sö dông ®óng môc ®Ých nh ®· cam kÕt.Ng©n hµng cã tr¸ch nhiÖm kiÓm so¸t viÖc sö dông vèn cña kh¸ch hµng, nÕu kh¸ch hµng sö dông vèn vay sai môc ®Ých ng©n hµng ph¶i ¸p dông c¸c biÖn ph¸p chÕ tµi thÝch hîp nh»m ng¨n ngõa rñi ro cã thÓ x¶y ra cho ng©n hµng. - TiÒn vay ph¶i hoµn tr¶ ®óng h¹n ®Çy ®ñ c¶ gèc vµ l·i TÝnh hoµn tr¶ lµ thuéc tÝnh vèn cã cña tÝn dông, sù hoµn tr¶ lµ mèi quan t©m hµng ®Çu cña c¸c ng©n hµng khi cho vay, thu håi nî ®óng h¹n lµ c¬ së ®Ó c¸c ng©n hµng th¬ng m¹i tån t¹i vµ ph¸t triÓn. Chóng ta biÕt r»ng, nguån vèn tÝn dông cña ng©n hµng chñ yÕu lµ nguån vèn huy ®éng, tøc lµ ngêi “®i vay ®Ó cho vay”. Khi tËp trung huy ®éng vèn, ng©n hµng ph¶i ®¶m b¶o hoµn tr¶ ®Çy ®ñ, kÞp thêi cho ngêi göi khi hä cã nhu cÇu rót tiÒn. V× vËy ng©n hµng ®ßi hái ngêi vay vèn ph¶i hoµn tr¶ cho ng©n hµng ®óng h¹n. NÕu ng©n hµng kh«ng thu håi hoÆc kh«ng thu håi ®óng h¹n c¸c kho¶n cho vay th× cã kh¶ n¨ng dÉn ®Õn mÊt kh¶ n¨ng thanh to¸n vµ ph¸ s¶n. Trong qu¸ tr×nh thùc hiÖn c¸c nghiÖp vô tÝn dông cña m×nh, ng©n hµng ph¶i bï ®¾p c¸c chi phÝ nh: tr¶ l·i tiÒn göi, chi phÝ Ên chØ, tr¶ l¬ng c¸n bé nh©n viªn, nép thuÕ, trÝch lËp c¸c quü... §iÒu nµy ®ßi hái ng©n hµng ph¶i thu thªm kho¶n chªnh lÖch ngoµi sè vèn gèc cho vay. §Ó cã thÓ thùc hiÖn ®îc nguyªn t¾c nµy trong qu¶n lý tÝn dông ng©n hµng ph¶i x¸c ®Þnh thêi h¹n cho vay vµ c¸c kú h¹n nî cña tõng kho¶n cho vay, ®ång thêi thêng xuyªn theo dâi, ®«n ®èc kh¸ch hµng trong viÖc tr¶ nî. 19
2.1.2.2. §iÒu kiÖn cho vay §iÒu kiÖn vay vèn thùc chÊt lµ cô thÓ ho¸ c¸c tiªu thøc trong nguyªn t¸c tÝn dông nh»m ®¶m b¶o cho nguyªn t¾c TD cã hiÖu lùc trong mäi quan hÖ tÝn dông gi÷a NH víi KH. KH chØ cã thÓ vay vèn cña NH khi hä tho¶ m·n tÊt c¶ c¸c ®iÒu kiÖn vay vèn. Theo luËt ph¸p ViÖt Nam, néi dung c¸c ®iÒu kiÖn vay vèn gåmThø nhÊt, Kh¸ch hµng ph¶i cã ®ñ t c¸ch ph¸p lý Quan hÖ TD gi÷a NH víi KH lµ quan hÖ ®îc ph¸p luËt b¶o vÖ. V× vËy, nã ph¶i ®îc lËp trªn c¬ së quy ®Þnh cña luËt ph¸p. Do ®ã, c¸c chñ thÓ tham gia quan hÖ ph¶i cã ®ñ t c¸ch ph¸p lý. H¬n thÕ trong quan hÖ tÝn dông sÏ ph¸t sinh sù chuyÓn giao vµ giao dÞch vÒ Tµi s¶n do ®ã cÇn cã sù x¸c nhËn cña c¸c bªn tham gia theo ®óng quy ®Þnh cña luËt ph¸p. Nh vËy, KH ph¶i cã ®ñ t c¸ch ph¸p lý ®Ó thùc hiÖn c¸c giao dÞch trªn. Thø hai, Vèn vay ph¶i ®îc sö dông hîp ph¸p Vèn vay ph¶i ®îc sö dông hîp ph¸p tøc lµ kh«ng vi ph¹m ph¸p luËt vµ môc ®Ých sö dông vèn vay phï hîp víi ®¨ng ký kinh doanh cña DN Vèn vay ph¶i sö dông hîp ph¸p v×: Tµi s¶n h×nh thµnh tõ vèn vay chñ yÕu lµ TS thuéc së h÷u cña KH (tríc ph¸p luËt). V× vËy, khi kh¸ch hµng sö dông vèn bÊt hîp ph¸p th× c¸c tµi s¶n ®ã sÏ bÞ phong to¶ hoÆc bÞ tÞch thu tõ ®ã ¶nh hëng tíi kh¶ n¨ng hoµn tr¶ gèc vµ l·i cho NH. Ngoµi ra, khi vèn vay sö dông bÊt hîp ph¸p th× t c¸ch ph¸p lý cña KH cã thÓ bÞ mÊt ®i do ®ã ¶nh hëng tíi quan hÖ TD hîp ph¸p gi÷a NH víi KH Thø ba, KH ph¶i cã n¨ng lùc tµi chÝnh lµnh m¹nh ®ñ ®Ó ®¶m b¶o hoµn tr¶ tiÒn vay ®óng h¹n ®· cam kÕt. Tµi chÝnh lµnh m¹nh ®îc thÓ hiÖn bao gåm: - Cã kh¶ n¨ng thanh to¸n tèt v× NH cho vay víi kú vong thu håi ®îc c¶ gèc vµ l·i - Kinh doanh hiÖu qu¶ trong 1 kho¶ng thêi gian nhÊt ®Þnh - ChÊp hµnh tèt c¸c quy ®Þnh vÒ chÕ ®é kÕ to¸n Lý do KH ph¶i cã t×nh h×nh tµi chÝnh lµnh m¹nh cã thÓ ®îc hiÓu nh sau: (1) DN cã t×nh h×nh TC lµnh m¹nh tøc lµ DN ®ã cã kh¶ n¨ng qu¶n lý tèt. (2) Chøng minh sù 20
ph¸t triÓn æn ®Þnh cña KH (3)§¶m b¶o cho KH cã c¬ së v÷ng ch¾c vÒ tµi chÝnh ®Ó ®¶m b¶o cho cam kÕt hoµn tr¶ tiÒn vay ®óng h¹n Thø t, Kh¸ch hµng ph¶i cã ph¬ng ¸n, dù ¸n s¶n xuÊt kinh doanh kh¶ thi vµ hiÖu qu¶ (®èi víi kh¸ch hµng cã dù ¸n, ph¬ng ¸n s¶n xuÊt kinh doanh). Ph¬ng ¸n kh¶ thi tøc lµ: phï hîp víi quy ®Þnh cña ph¸p luËt vµ phï hîp víi ngµnh nghÒ kinh doanh; phï hîp víi nguån lùc cña KH: vèn; ®iÒu kiÖn kü thuËt; con ngêi …; phï hîp víi kh¶ n¨ng qu¶n lý cña KH Ph¬ng ¸n hiÖu qu¶; T¹o thu nhËp cho KH; Lîi nhuËn sinh trëng trªn 1 ®ång vèn chñ së h÷u (ROE ph¶i lín h¬n l·i suÊt tiÒn göi t¹i NH); Gióp KH ph¸t triÓn trong s¶n xuÊt kinh doanh; Mang l¹i hiÖu qu¶ XH: t¹o c«ng ¨n viÖc lµm, gãp phÇn t¨ng trëng kinh tÕ KH ph¶i cã ph¬ng ¸n kh¶ thi vµ hiÖu qu¶ v×: (1) B¶n chÊt cña NHTM lµ tæ chøc kinh doanh trong ®ã viÖc cho vay ph¶i ®¶m b¶o c¸c nguyªn t¾c sinh lêi c¬ b¶n. Do ®ã dù ¸n vµ ph¬ng ¸n mµ NH tµi trî vèn ph¶i ®¶m b¶o tÝnh kh¶ thi vµ hiÖu qu¶ Trong ho¹t ®éng TD cña NHTM, nguån thu tõ ph¬ng ¸n vµ dù ¸n vay vèn ®îc coi lµ nguån thu “thø nhÊt” ®¶m b¶o cho viÖc an toµn vèn còng nh ph¸t triÓn liªn tôc cña KH vµ NH Thø n¨m, kh¸ch ph¶i thùc hiÖn ®¶m b¶o tiÒn vay theo quy ®Þnh. NHTM quan t©m ®Õn ®¶m b¶o tiÒn vay v×: §¶m b¶o tiÒn vay lµ c«ng cô b¶o ®¶m trong viÖc thùc hiÖn tr¸ch nhiÖm vµ nghÜa vò cña KH trong quan hÖ tÝn dông §¶m b¶o tiÒn vay còng cung cÊp nguån thanh to¸n “thø hai” cho NHTM (trong trêng hîp KH kh«ng tr¶ ®îc kho¶n vay) 2.1.3. Quy ®Þnh vÒ nh÷ng ®¶m b¶o an toµn trong cho vay. 2.3.1.1. Cho vay cã ®¶m b¶o b»ng tµi s¶n: Cho vay cã ®¶m b¶o lµ h×nh thøc cÊp tÝn dông cã tµi s¶n ®¶m b¶o trùc tiÕp hoÆc cã sù b¶o l·nh cña ngêi thø ba. Trªn nguyªn t¾c kh«ng ph¶i bÊt cø mét nghiÖp vô cho vay nµo còng ph¶i cã ®¶m 21