Giáo trình<br />
<br />
NHẬP MÔN QUẢN TRỊ HỆ THỐNG LINUX<br />
Trần Huy Thắng<br />
(tranhuythang@gmail.com)<br />
<br />
Do điều kiện thời gian, cuốn sách còn một phần chưa được viết.<br />
--> Rất mong bạn đọc có thể tham gia viết tiếp để hoàn thiện cuốn sách.<br />
Tài liệu này có thể download tại: www.fita.hua.edu.vn/thangtran<br />
<br />
Bạn có thể trích đăng lại (một phần hay toàn bộ) nội dung cuốn sách với chú thích về nơi<br />
download cuốn sách và thông báo tìm người viết tiếp này. Nếu có ý định thương mại xin nhắn<br />
trước với tác giả.<br />
<br />
1/145<br />
<br />
Lề của sách được đặt chế độ mirror margin để bạn có thể in 2 mặt.<br />
<br />
2/145<br />
<br />
Lời nói đầu<br />
Cuốn “Nhập môn Quản trị Hệ thống Linux” được viết với mục đích làm giáo trình cho một lớp Linux<br />
3 hoặc 6 tín chỉ (45 hoặc 90 giờ) học thực hành trên phần mềm máy ảo VMware Workstation. Nội<br />
dung cuốn sách gồm 3 phần:<br />
Phần 1 (phần phụ): Giới thiệu về luật bản quyền, phần mềm tự do/nguồn mở (FOSS), các hệ điều<br />
hành *nix. Phần này tuy không liên quan đến các thao tác kỹ thuật và các sách về quản trị hệ thống<br />
cũng không đề cập nhiều nhưng chúng tôi nghĩ rất nên đưa vào. Đặc biệt trong các trường đại học ở<br />
Việt Nam, (theo sự quan sát cá nhân) vấn đề “bản quyền”, “nguồn mở” chưa được dạy một cách đúng<br />
mực do đó chúng tôi cho rằng cơ hội tốt nhất để bổ sung phần thiếu sót này là lồng nó vào trong các<br />
lớp/giáo trình về Linux.<br />
(Phần này chỉ nên nói trong buổi đầu tiên giới thiệu môn học.)<br />
Phần 2 và 3 (phần chính): Các câu lệnh quản trị Linux trên máy đơn và trong môi trường mạng. Cuốn<br />
sách chỉ nói về các câu lệnh mà không đề cập đến các công cụ có giao diện đồ họa bởi: thứ nhất, người<br />
mới học (vốn đang dùng Windows) nên tập làm quen với việc gõ lệnh; thứ hai, cái vỏ giao diện đồ họa<br />
nhiều khi không khai thác hết được các lệnh mà nó gọi đến. Các câu lệnh trong sách được thực thi trên<br />
Redhat/Fedora nhưng hoàn toàn có thể chạy bình thường trên Debian, Ubuntu, OpenSuse (trừ phần cài<br />
đặt gói phần mềm.)<br />
Tài liệu này được dạy trên VMware Workstation (nên cũng có một bài hướng dẫn nhỏ về mạng ảo của<br />
phần mềm này.)<br />
(Chúng tôi cũng cho rằng phần Shell script để tự động hóa các thao tác quản trị là phần nâng cao chỉ<br />
dành cho những người đã quen với Linux nên không đề cập đến trong cuốn sách nhập môn này.)<br />
Do điều kiện thời gian, chúng tôi chưa viết được phần 3 cũng như còn thiếu một số điểm ở phần<br />
1 và phần 2 nên rất mong bạn đọc có thể tham gia viết tiếp để lắp ghép thành một cuốn sách<br />
hoàn chỉnh.<br />
Trần Huy Thắng (tranhuythang@gmail.com)<br />
Bạn có thể trích đăng lại (một phần hay toàn bộ) nội dung cuốn sách với chú thích về nơi<br />
download cuốn sách và thông báo tìm người viết tiếp này. Nếu có ý định thương mại xin nhắn<br />
trước với tác giả.<br />
Mục lục sơ lược<br />
Bài 1. Khái niệm FOSS và *nix _______________________________________________________ 9<br />
Bài 2. Bổ túc kiến thức về HDD. Cài đặt Linux, FreeBSD (chưa xong). _____________________ 29<br />
Bài 3. Làm quen với Linux command _________________________________________________ 31<br />
Bài 4. Devices - Filesystems – Mounting_______________________________________________ 52<br />
Bài 5. Install softwares _____________________________________________________________ 65<br />
Bài 6. Quản trị user. File permission _________________________________________________ 72<br />
Bài 7. Advanced partitioning: RAID & LVM ___________________________________________ 87<br />
Bài 8. Quản lý process, daemon______________________________________________________ 99<br />
Bài 9. Quá trình khởi động (grub, kernel, init) và tắt máy của Linux _______________________ 113<br />
Bài 10. Tạo mạng ảo bằng VMware Workstation _______________________________________ 126<br />
Bài 11. Bổ túc kiến thức về TCP/IP__________________________________________________ 136<br />
Bài 12. Configure card mạng (chưa xong) ____________________________________________ 142<br />
Tài liệu tham khảo _______________________________________________________________ 145<br />
<br />
3/145<br />
<br />
Mục lục<br />
Bài 1. Khái niệm FOSS và *nix ............................................................................................................. 9<br />
I. FOSS............................................................................................................................................................. 10<br />
1. Sở hữu trí tuệ ............................................................................................................................................................ 10<br />
Sở hữu trí tuệ (intelectual property)......................................................................................................................... 10<br />
Sở hữu công (public domain) .................................................................................................................................. 10<br />
Đối ngược với sở hữu trí tuệ là sở hữu công ....................................................................................................... 10<br />
Khi sở hữu trí tuệ trở thành sở hữu công ............................................................................................................ 11<br />
Copyright (bản quyền) © ......................................................................................................................................... 11<br />
Thương hiệu (trademark) ......................................................................................................................................... 12<br />
2. Phân loại phần mềm theo quyền của người sử dụng ................................................................................................ 13<br />
EULA và các quyền của người sử dụng .................................................................................................................. 13<br />
Proprietary softwares hay FOSS .............................................................................................................................. 13<br />
Disclaimer of warranty (chối bỏ bảo đảm) .............................................................................................................. 14<br />
3. Free/Open source softwares (FOSS) ........................................................................................................................ 14<br />
a. Định nghĩa Free/Open source softwares .............................................................................................................. 14<br />
Free software ...................................................................................................................................................... 14<br />
Open source software.......................................................................................................................................... 15<br />
Free softwares vs Open source ........................................................................................................................... 17<br />
b. FOSS và chuyện “miễn phí” ................................................................................................................................ 17<br />
FOSS thì miễn phí ? ............................................................................................................................................ 17<br />
FOSS thương mại ? ............................................................................................................................................. 18<br />
c. Các mẫu giấy phép FOSS .................................................................................................................................... 19<br />
4. Các giấy phép FOSS kiểu public domain: BSD, MIT, Apache ................................................................................ 20<br />
BSD (copycenter) .................................................................................................................................................... 20<br />
MIT licence ............................................................................................................................................................. 21<br />
Apache ..................................................................................................................................................................... 22<br />
5. Các giấy phép FOSS kiểu weak copyleft: LGPL và Perl (chưa viết) ....................................................................... 22<br />
6. Giấy phép (strong) copyleft: GPL (chưa xong) ........................................................................................................ 22<br />
Ý tưởng của giấy phép GPL: ................................................................................................................................... 22<br />
Ý nghĩa của giấy phép GPL:.................................................................................................................................... 23<br />
Áp dụng các điều khoản của GPL ........................................................................................................................... 23<br />
7. Mô hình phát triển phần mềm FOSS (chưa viết) ...................................................................................................... 23<br />
8. Mô hình kinh doanh phần mềm FOSS (chưa viết) ................................................................................................... 23<br />
9. Những quan niệm sai lầm thường thấy về FOSS (chưa viết) ................................................................................... 23<br />
<br />
II. *nix .............................................................................................................................................................. 23<br />
1. Giới thiệu UNIX, BSD ............................................................................................................................................. 23<br />
UNIX ....................................................................................................................................................................... 24<br />
BSD ......................................................................................................................................................................... 24<br />
2. UNIX và UNIX-like (*nix) ...................................................................................................................................... 25<br />
3. Chuẩn POSIX (SUS) ................................................................................................................................................ 25<br />
4. Nhân Linux và Dự án GNU...................................................................................................................................... 26<br />
5. Linux distribution ..................................................................................................................................................... 26<br />
<br />
Bài 2. Bổ túc kiến thức về HDD. Cài đặt Linux, FreeBSD (chưa xong). .......................................... 29<br />
1. Hiểu về HDD ............................................................................................................................................... 29<br />
1.a. Cấu trúc vật lý của HDD ....................................................................................................................................... 29<br />
1.b. Cấu trúc logic của HDD ........................................................................................................................................ 30<br />
1.c. Quá trình khởi động OS của máy tính ................................................................................................................... 30<br />
<br />
2. Công cụ máy ảo để học thực hành Linux. Một số chú ý về Vmware Workstation. .............................. 30<br />
3. Các cách để có được một bản Linux distro và trường hợp của Redhat. ............................................... 30<br />
4. Cài đặt Linux, FreeBSD ............................................................................................................................. 30<br />
<br />
4.a. Cài đặt Linux ......................................................................................................................................................... 30<br />
4.b. Cài đặt FreeBSD .................................................................................................................................................... 30<br />
4.c. Tự động hóa quá trình cài đặt ................................................................................................................................ 30<br />
<br />
5. Vấn đề multi OS .......................................................................................................................................... 30<br />
<br />
Bài 3. Làm quen với Linux command .................................................................................................. 31<br />
1. Đăng nhập và tắt máy ................................................................................................................................ 31<br />
2. Kernel, Shell ................................................................................................................................................ 32<br />
<br />
4/145<br />
<br />
3. Virtual Console và Terminal ..................................................................................................................... 33<br />
4. Lệnh trong Linux ....................................................................................................................................... 33<br />
a. Cách viêt lệnh........................................................................................................................................................... 33<br />
b. Thực thi executable file............................................................................................................................................ 34<br />
c. Dừng một lệnh.......................................................................................................................................................... 35<br />
c. Shell script................................................................................................................................................................ 35<br />
d. Metacharacters ......................................................................................................................................................... 35<br />
e. Help .......................................................................................................................................................................... 36<br />
f. History ...................................................................................................................................................................... 36<br />
<br />
5. su .................................................................................................................................................................. 36<br />
6. Làm việc với file và thư mục trên *nix ..................................................................................................... 36<br />
<br />
a. Cấu trúc file và thư mục của Linux khác với của Windows..................................................................................... 36<br />
b. Đường dẫn thư mục của Linux – kí hiệu /, thói quen TAB, thư mục . ~.................................................................. 37<br />
Hãy cẩn thận với dấu /............................................................................................................................................. 37<br />
Thư mục home, thư mục hiện hành, thư mục ~ . .................................................................................................. 38<br />
Muốn nhanh thì bấm TAB hoặc TAB TAB ............................................................................................................ 38<br />
Khi tên file, thư mục chứa kí tự đặc biệt ................................................................................................................. 39<br />
c. Lệnh ls –l, xem thông tin về file, thư mục................................................................................................................ 39<br />
d. Các lệnh xem, tạo mới, xóa, di chuyển, đổi tên file và thư mục .............................................................................. 40<br />
Hiển thị nội dung file .............................................................................................................................................. 40<br />
Tạo thư mục mới ..................................................................................................................................................... 40<br />
Tạo file mới ............................................................................................................................................................. 40<br />
Đổi tên/di chuyển file và thư mục ........................................................................................................................... 40<br />
Copy file và thư mục ............................................................................................................................................... 40<br />
Xóa file hoặc thư mục ............................................................................................................................................. 41<br />
e. Midnight Commander (mc) ...................................................................................................................................... 41<br />
f. Link .......................................................................................................................................................................... 41<br />
g. Archive và Compress file ......................................................................................................................................... 41<br />
h. Tìm kiếm file và thư mục ......................................................................................................................................... 42<br />
<br />
7. Filesystem Hierarchy standard ................................................................................................................. 43<br />
8. Trong *nix, mọi thứ đều là file. ................................................................................................................. 45<br />
9. Redirection và xargs .................................................................................................................................. 46<br />
a. Redirect stdin, stdout, stderr to file .......................................................................................................................... 46<br />
b. Pipe và kết hợp với grep, wc, sort, less .................................................................................................................... 48<br />
c. xargs ......................................................................................................................................................................... 49<br />
<br />
10. VIM editor ................................................................................................................................................ 49<br />
11. Regular expression ................................................................................................................................... 50<br />
<br />
Bài 4. Devices - Filesystems – Mounting.............................................................................................. 52<br />
1. Device .......................................................................................................................................................... 52<br />
a. Peripheral device và Driver ...................................................................................................................................... 52<br />
Peripheral device ..................................................................................................................................................... 52<br />
Phân loại device: block, character, virtual............................................................................................................... 52<br />
Driver ...................................................................................................................................................................... 53<br />
b. Device file (special file) ........................................................................................................................................... 53<br />
c. Sử dụng storage device. ........................................................................................................................................... 55<br />
<br />
2. Filesystem .................................................................................................................................................... 55<br />
a. Filesystem của block device ..................................................................................................................................... 55<br />
b. Format ...................................................................................................................................................................... 55<br />
i) fdisk – edit partition table .................................................................................................................................... 56<br />
ii) mkfs (make filesystem)....................................................................................................................................... 56<br />
<br />
3. Mounting ..................................................................................................................................................... 57<br />
a. Lệnh mount .............................................................................................................................................................. 57<br />
b. file cấu hình /etc/fstab .............................................................................................................................................. 58<br />
c. file cấu hình /etc/mtab .............................................................................................................................................. 59<br />
<br />
4. Hai partition đặc biệt của Linux ............................................................................................................... 60<br />
5. dd và loop device ........................................................................................................................................ 60<br />
a. Lệnh dd .................................................................................................................................................................... 60<br />
b. loop device ............................................................................................................................................................... 61<br />
<br />
5/145<br />
<br />