Giáo trình Nuôi tằm lớn - MĐ05: Trồng dâu – nuôi tằm

Chia sẻ: Minh Minh | Ngày: | Loại File: PDF | Số trang:59

Thêm vào BST

Báo xấu

176
lượt xem 40
download

Download Vui lòng tải xuống để xem tài liệu đầy đủ

Giáo trình Nuôi tằm lớn - MĐ05: Trồng dâu – nuôi tằm giới thiệu khái quát về kỹ thuật cho tằm lớn ăn; kỹ thuật thay phân bằng tay, kỹ thuật thay phân bằng lưới, kỹ thuật san tằm, điều chỉnh điều kiện ngoại cảnh thích hợp cho tằm sinh trưởng phát dục; kỹ thuật xử lý tằm thức ngủ ở giai đoạn tuổi 4.

Chủ đề:

Bình luận(0) Đăng nhập để gửi bình luận!

Lưu

Nội dung Text: Giáo trình Nuôi tằm lớn - MĐ05: Trồng dâu – nuôi tằm

̉ BỘ NÔNG NGHIỆP VÀ PHÁ T TRIÊN NÔNG THÔN GIÁO TRÌNH MÔ ĐUN NUÔI TẰM LỚN MÃ SỐ: MĐ 05 NGHỀ: TRỒNG DÂU – NUÔI TẰM Trình độ: Sơ cấ p nghề
2 TUYÊN BỐ BẢN QUYỀN Tài liệu này thuộc loại sách giáo trình nên các nguồn thông tin có thể đƣợc phép dùng nguyên bản hoặc trích dùng cho các mục đích về đào tạo và tham khảo. Mọi mục đích khác mang tính lệch lạc hoặc sử dụng với mục đích kinh doanh thiếu lành mạnh sẽ bị nghiêm cấm. Mã tài liệu: MĐ 05
3 LỜI GIỚI THIỆU Trồng dâu nuôi tằm là nghề cổ truyền của dân tộc ta, đã có từ lâu đời. Nghề trồng dâu nuôi tằm ở nƣớc ta đã đạt đến trình độ khá cao, và hình thành nhiều vùng ƣơm tơ, dệt lụa nổi tiếng. Nghề trồng dâu nuôi tằm có hiệu quả kinh tế cao hơn so với các ngành nghề nông nghiệp khác. Thu nhập từ trồng dâu nuôi tằm cao hơn so với cây mì, bắp hay đậu tƣơng từ 30 – 50%. Trồng dâu nuôi tằm là nghề có chi phí sản xuất thấp, vốn đầu tƣ không cao, cây dâu sinh trƣởng tốt trên nhiều loại đất. Chỉ sau 4 – 6 tháng trồng dâu có thể thu hoạch lá và một lần trồng có thể thu hoạch 15 – 20 năm. Tằm là con vật dễ nuôi, mau có lợi, tuy lợi nhuận thu vào 1 lần không cao nhƣng thƣờng xuyên trong năm. Khi tằm bị bệnh, năng suất kén không cao cũng không tốn kém nhiều về vốn. Chi phí trồng dâu thấp, đồng thời nuôi tằm lại cho thu hoạch nhanh nên nghề trồng dâu nuôi tằm có nhiều thuận lợi hơn so với các ngành nghề khác. Nghề trồng dâu nuôi tằm có nguồn nhân lực đồi dào, mọi ngƣời dân từ ngƣời trẻ đến già đều có thể thực hiện đƣợc. Đồng thời, có thể thu hút đƣợc lao động nông nhàn. Nghề trồng dâu nuôi tằm có thể đƣợc coi là một nghề đặc biệt có ý nghĩa trong công cuộc xóa đói giảm nghèo. Chƣơng trình đào tạo nghề “Trồng dâu – nuôi tằm” cùng với bộ giáo trình đƣợc biên soạn đã tích hợp những kiến thức, kỹ năng cần có của nghề trồng dâu nuôi tằm. Bộ giáo trình gồm 7 quyển: 1) Giáo trình mô đun Trồng dâu 2) Giáo trình mô đun Chăm sóc dâu - Thu hái dâu 3) Giáo trình mô đun Phòng trừ sâu bệnh hại trên cây dâu 4) Giáo trình mô đun Nuôi tằm con 5) Giáo trình mô đun Nuôi tằm lớn 6) Giáo trình mô đun Phòng trừ bệnh hại tằm 7) Giáo trình mô đun Chăm sóc tằm chín và thu hoạch kénĐể hoàn thiện bộ giáo trình này chúng tôi đã nhận đƣợc sự giúp đỡ, hƣớng dẫn của Vụ Tổ chức Cán bộ – Bộ Nông nghiệp và PTNT; Tổng cục dạy nghề - Bộ Lao động - Thƣơng binh và Xã hội. Đồng thời chúng tôi cũng nhận đƣợc các ý kiến đóng góp của các nhà khoa học, cán bộ kỹ thuật của các Viện, Trƣờng, các cơ sở nuôi tằm, Ban Giám Hiệu và các thầy cô giáo Trƣờng Cao đẳng Công nghệ và Kinh tế Bảo Lộc. Chúng tôi xin đƣợc gửi lời cảm ơn đến Vụ Tổ chức cán bộ – Bộ Nông nghiệp và PTNT, Tổng cục dạy nghề, Ban lãnh đạo các Viện, Trƣờng, các cơ sở sản xuất, các nhà khoa học, các cán bộ kỹ thuật, các thầy cô giáo đã tham gia đóng góp nhiều ý kiến quý báu, tạo điều kiện thuận lợi để hoàn thành bộ giáo trình này.
4 Giáo trình “Nuôi tằm lớn” giới thiệu khái quát về kỹ thuật cho tằm lớn ăn; kỹ thuật thay phân bằng tay, kỹ thuật thay phân bằng lƣới, kỹ thuật san tằm, điều chỉnh điều kiện ngoại cảnh thích hợp cho tằm sinh trƣởng phát dục; kỹ thuật xử lý tằm thức ngủ ở giai đoạn tuổi 4. Trong quá trình biên soạn chắc chắn không tránh khỏi những sai sót, chúng tôi mong nhận đƣợc nhiều ý kiến đóng góp của các nhà khoa học, các cán bộ kỹ thuật, các đồng nghiệp để giáo trình hoàn thiện hơn. Xin chân thành cảm ơn! THAM GIA BIÊN SOẠN 1. Chủ biên Nguyễn Viết Thông: giảng Trƣờng Cao Đẳng Công nghệ và Kinh tế Bảo Lộc; 2. Trần Thu Hiền: giảng Trƣờng Cao Đẳng Công nghệ và Kinh tế Bảo Lộc 3. Đặng Thị Hồng: giảng Trƣờng Cao Đẳng Công nghệ và Kinh tế Bảo Lộc 4. Phan Duy Nghĩa: giảng Trƣờng Cao Đẳng Công nghệ và Kinh tế Bảo Lộc 5. Phan Quốc Hoàn: giảng Trƣờng Cao Đẳng Công nghệ và Kinh tế Bảo Lộc 6. Trịnh Thị Vân: giảng Trƣờng Cao Đẳng Công nghệ và Kinh tế Bảo Lộc
5 MỤC LỤC ĐỀ MỤC TRANG LỜI GIỚI THIỆU 3 MỤC LỤC 5 BÀI 1: CHO TẰM LỚN ĂN 8 1. Xác định số lƣợng dâu ăn của tằm trong một ngày đêm 8 1.1. Căn cứ vào tuổi tằm, số lƣợng tằm và sức ăn của tằm 9 1.1.1. Căn cứ vào tuổi tằm 9 1.1.2. Căn cứ vào số lƣợng tằm 10 1.2. Căn cứ vào chất lƣợng lá dâu 10 1.3. Căn cứ vào vụ nuôi tằm 11 1.4. Chọn lá dâu cho tằm lớn ăn 11 2. Cho tằm lớn ăn 12 2.1. Đảo dâu trƣớc khi cho ăn 12 2.2. Kiểm tra nong tằm 13 2.3. San tằm, loại bỏ tằm yếu 15 2.4. Phƣơng pháp cho tằm lớn ăn 16 2.4.1. Cho tằm ăn dâu lá 16 2.4.2. Cho tằm ăn dâu cành 19 3. Bảo quản lá dâu 21 BÀI 2: THAY PHÂN, SAN TẰM 23 1. Mục đích của việc thay phân 23 2. Xác định thời điểm thay phân 24 3. Số lần thay phân tằm 26 3.1. Mật độ nuôi tằm 26 3.2. Điều kiện môi trƣờng 26 3.3. Phƣơng pháp nuôi tằm 26 3.4. Tuổi tằm 26 4. Phƣơng pháp thay phân tằm 27 4.1. Thay phân bằng lƣới 27
6 4.2. Thay phân bằng tay 29 5. Thu dọn vệ sinh nhà tằm 30 6. Điều chỉnh nhiệt độ, ẩm độ nhà tằm 32 6.1. Nhiệt độ 32 6.2. Ẩm độ 32 6.3. Phƣơng pháp điều chỉnh nhiệt độ, ẩm độ nhà tằm 33 7. Điều chỉnh gió và ánh sáng 34 BÀI 3: XỬ LÝ TẰM THỨC Ở TUỔI 4 35 1. Tằm ƣớm ngủ 36 1.1. Xử lý tằm ƣớm ngủ 36 1.2. Điều chỉnh nhiệt độ 37 1.3. Điều chỉnh ẩm độ 38 1.4. Điều chỉnh ánh sáng 39 2.Tằm đang ngủ 39 2.1. Điều chỉnh nhiệt độ 40 2.2. Điều chỉnh ẩm độ 41 2.3. Điều chỉnh ánh sáng 41 3. Tằm dậy 41 3.1. Điều chỉnh nhiệt độ 42 3.2. Điều chỉnh ẩm độ 42 3.3. Điều chỉnh ánh sáng 42 3.4. Xử lý mình tằm 42 3.5. Cho tằm ăn 43 4. Xử lý tằm thức ngủ không đều 43 HƢỚNG DẪN GIẢNG DẠY MÔ ĐUN 45
7 MÔ ĐUN: NUÔI TẰM LỚN Mã mô đun: MĐ 05 Giời thiệu mô đun Mô đun Nuôi tằm lớn là mô đun thuộc khối kiến thức chuyên môn nghề trong danh mục các mô đun đào tạo bắt buộc của nghề kỹ thuật trồng dâu, nuôi tằm. Nội dung mô đun trình bày kỹ thuật cho tằm con ăn, kỹ thuật thay phân san tằm, kỹ thuật xử lý tằm lớn ở giai đoạn thức ngủ. Đồng thời mô đun cũng trình bày hệ thống các bài tập, bài thực hành cho từng bài dạy và bài thực hành khi kết thúc mô đun. Học xong mô đun này, học viên có khả năng tính toán, chuẩn bị đƣợc thức ăn, vật tƣ trang thiết bị, dụng cụ cần sử dụng cho nuôi dƣỡng, chăm sóc tằm lớn; thực hiện đƣợc các công việc cho tằm lớn ăn, thay phân san tằm và xử lý tằm ở giai đoạn đặc biệt.
8 BÀI 1: CHO TẰM LỚN ĂN Mã bài: MĐ05–1 Tằm lớn là giai đoạn tằm bắt đầu ngủ dậy tuổi 4 cho đến khi tằm đẫy sức ở tuổi 5, bắt đầu nhả tơ kết kén. Giai đoạn này gọi là giai đoạn tằm ăn rỗi. Khả năng sinh trƣởng của tằm ở giai đoạn ăn rỗi rất mạnh. Tằm cần ăn lƣợng dâu lớn, chiến trên 75% lƣợng dâu ăn cả lứa. Vì vậy, trong quá trình chăm sóc tằm ở giai đoạn tằm lớn, cần chú ý các biện pháp kỹ thuật, điều kiện môi trƣờng phù hợp, chất lƣợng lá dâu đảm bảo, tằm ăn no, giúp tằm sinh trƣởng, phát dục tốt, lứa tằm đồng đều, chín tập trung. Mục tiêu  Trình bày đƣợc kỹ thuật nuôi dƣỡng chăm sóc tằm lớn;  Dự trù đƣợc lƣợng lá dâu cho tằm ăn từng ngày và từng tuổi;  Thực hiện cho tằm ăn đúng kỹ thuật;  Kiểm tra nhà tằm, nong tằm và dâu trƣớc và sau mỗi bữa ăn;  Có ý thức bảo vệ môi trƣờng, cần cù chịu khó trong học tập. A. Nội dung 1. Xác định số lƣợng dâu ăn của tằm trong một ngày đêm Số lƣợng dâu ăn của tằm ảnh hƣởng lớn đến sự sinh trƣởng, phát dục của tằm. Tằm đƣợc ăn dâu đầy đủ về chất và lƣợng sẽ có sức khỏe tốt, sức đề kháng cao, phát dục đồng đều.  Nếu cho tằm ăn dâu với số lƣợng ít, chất lƣợng không bảo đảm, ảnh hƣởng đến sự sinh trƣởng, phát dục của tằm, tằm thức ngủ không đồng đều, dễ bị nhiễm bệnh.  Nếu cho tằm ăn với số lƣợng nhiều, chất lƣợng lá dâu kém tằm ăn không hết, dẫn đến lá dâu trong nong dƣ nhiều, gây lãng phí dâu. Mặt khác, làm cho nong tằm bị ô nhiễm, tằm dễ bị bệnh. Do đó, ta cần xác định lƣợng dâu cho tằm ăn vừa đủ để đảm bảo sức khỏe tằm và công việc nuôi tằm có hiệu quả kinh tế. Số lƣợng lá dâu cho tằm ăn trong một ngày đêm phụ thuộc vào:  Yếu tố môi trƣờng.  Tuổi tằm.  Giai đoạn tằm  Chất lƣợng lá dâu.
9 1.1. Căn cứ vào tuổi tằm, số lƣợng tằm và sức ăn của tằm 1.1.1. Căn cứ vào tuổi tằm Để xác định số lƣợng dâu cho tằm ăn một ngày đêm, cần căn cứ vào sức ăn dâu của tằm ở mỗi tuổi và các giai đoạn trong một tuổi.  Tằm tuổi 4 ăn hết 15 – 20% tổng số dâu tằm ăn cho cả lứa.  Tằm tuổi 5 cần 55 – 60% tổng số dâu cho tằm ăn cả lứa. Đây là giai đoạn tằm ăn dâu mạnh nhất, vì tằm cần tập trung chất dinh dƣỡng để bƣớc sang giai đoạn nhả tơ kết kén hóa nhộng. Ví dụ: Để nuôi 1 hộp trứng có 20 gam thì lƣợng dâu cho tằm ăn ở mỗi tuổi và mỗi giống khác nhau: Đối với tằm độc hệ:  Tằm tuổi 4 cần 80 – 90 kg dâu cho cả tuổi.  Tằm tuổi 5 cần 450 – 475 kg dâu cho cả tuổi.  Tổng lƣợng dâu cần thiết cho tằm độc hệ ăn từ tuổi 4 đến tuổi 5 là 520 – 565 kg dâu. Đối với tằm đa hệ và đa hệ lai:  Tằm tuổi 4 cần ăn từ 35 – 50 kg dâu.  Tằm tuổi 5 cần 300 – 325 kg dâu.  Tổng lƣợng dâu cho tằm ở giai đoạn tằm lớn 335 – 375 kg dâu. Trong cùng một tuổi, mức độ ăn dâu của tằm cũng khác nhau. Các giai đoạn ăn dâu của tằm: Giai đoạn tằm mới dậy:  Giai đoạn này tằm ăn lá dâu phải non hơn tuổi, tằm ăn còn yếu, lƣợng dâu cho tằm ăn bữa đầu tiên thƣờng bằng lƣợng dâu của một bữa của tuổi 3.  Do lƣợng dâu ăn không nhiều nên cần tăng bữa ăn trong ngày. Giai đoạn ăn mạnh:  Bƣớc sang ngày thứ 2 trở đi, tằm bắt đầu ăn mạnh dần. Do đó, cần điều chỉnh lƣợng dâu tăng lên, tạo điều kiện môi trƣờng phù hợp.  Tăng lƣợng dâu ăn trong bữa và rút số bữa cho ăn phù hợp, kiểm tra sức ăn của tằm để quyết định số lần cho ăn hợp lý, tránh lãng phí dâu.  Giai đoạn tằm ăn mạnh cần chú ý cho tằm ăn đầy đủ bằng cách tăng lƣợng dâu cho tằm ăn ở mỗi bữa.  Khi thấy trong nong còn một ít lá dâu, tiến hành cho tằm ăn bữa tiếp theo, không để tình trạng lá dâu hết kiệt mới cho tằm ăn.
10 Giai đoạn tằm ăn yếu:  Khi tằm chuẩn bị đẫy sức ở các tuổi, sức ăn của tằm giảm dần. Lúc này, ngƣời nuôi tằm phải giảm lƣợng dâu ăn trong lứa, lá dâu non hơn, tăng bữa ăn cho tằm.  Trƣớc khi ngủ, sức ăn dâu của tằm kém, lƣợng dâu cung cấp cho giai đoạn này cần giảm xuống để tạo độ thông thoáng cho nong tằm và tránh lãng phí dâu. Bữa ăn thêm:  Đây là bữa ăn bổ sung khi trong nong đã có trên 70% con tằm đã ngủ.  Cho ăn bổ sung nhằm tạo điều kiện cho tằm ngủ đều, không bỏ đói những con tằm ngủ muộn.  Đối với bữa ăn thêm, cần cho tằm ăn một lƣợng dâu ít và rải lá dâu mỏng. Tốt nhất nên câu tằm nuôi riêng để có điều kiện chăm sóc tốt hơn, dễ dàng điều chỉnh khả năng phát dục của tằm đều hơn. Thời điểm cắt dâu:  Đây là thời điểm rất quan trọng, nó liên quan đến sức sinh trƣởng của tuổi sau và ảnh hƣởng đến năng suất chất lƣợng kén.  Khi tằm ngủ trên 95% cắt dâu là hợp lý. 1.1.2. Căn cứ vào số lƣợng tằm Số lƣợng lá dâu còn phụ thuộc vào số lƣợng tằm. Nếu nuôi tằm với số lƣợng nhiều, cần phải dự trữ nhiều dâu để đảm bảo không thiếu dâu cho tằm ăn. Nếu tằm ăn thiếu dâu sẽ ảnh hƣởng đến sức sống của tằm. Căn cứ vào số lƣợng nong nuôi tằm, mật độ tằm trên nong, căn cứ vào sức ăn của tằm mà quyết định lƣợng dâu ăn. Nếu nuôi tằm với mật độ dày, sức ăn mạnh ta cần tăng số lƣợng lá dâu nhiều hơn khi nuôi tằm với mật độ thấp, sức ăn dâu yếu. 1.2. Căn cứ vào chất lƣợng lá dâu Căn cứ vào chất lƣợng lá dâu để quyết định lƣợng dâu cho tằm ăn phù hợp, tránh hiện tƣợng lãng phí dâu. Nếu cho tằm ăn lá dâu đảm bảo chất dinh dƣỡng, lá có nhiều protein, ít nƣớc, hàm lƣợng chất xơ cao, lá dày, thì giảm số lƣợng lá dâu cho tằm ăn. Nếu lá dâu cho tằm ăn không đạt tiêu chuẩn, lá dâu già quá hoặc non quá, lá mỏng, hàm lƣợng chất dinh dƣỡng thấp, phải tăng số bữa cho ăn. Tuyệt đối không đƣợc tăng lƣợng dâu trong một bữa và cần tăng số lần thay phân.
11 Lƣợng lá dâu cho tằm ăn cần đảm bảo tằm ăn no dâu, không bị đói. Tằm bị đói sẽ ảnh hƣởng đến sự sinh trƣởng, phát dục của tằm. 1.3. Căn cứ vào vụ nuôi tằm Mùa vụ nuôi tằm liên quan đến mùa vụ sinh trƣởng cây dâu, chất lƣợng, độ tƣơi héo của lá dâu. Do đó, mùa vụ nuôi tằm cũng liên quan đến số lƣợng lá dâu cho tằm ăn, số bữa ăn trong một ngày đêm.  Vào mùa hè, nhiệt độ cao, ẩm độ thấp, lá dâu nhanh héo, cần cho tằm ăn nhiều bữa nhƣng giảm lƣợng dâu cho ăn một bữa hoặc tăng lƣợng dâu so với yêu cầu lƣợng dâu của từng tuổi. Vào mùa hè nên cho tằm ăn dâu cành để lá dâu tƣơi lâu, đảm bảo luôn có dâu cho tằm ăn và thông thoáng trong nong tằm.  Vào mùa thu, mùa xuân, thời tiết mát mẻ hơn, nhiệt độ thấp, ẩm độ cao, lá dâu tƣơi lâu. Do đó, nên giảm bữa ăn, tăng lƣợng dâu ăn trong bữa. 1.4. Chọn lá dâu cho tằm lớn ăn Tằm lớn ăn lá đã thuần thục. Tuyệt đối không cho tằm ăn lá dâu quá già, lá dâu vàng, bị bệnh và bị ƣớt. Mặc dù tằm tuổi lớn yêu cầu chất lƣợng lá dâu không quá khắt khe nhƣ tằm con, nhƣng nếu cho tằm ăn lá dâu quá ít chất dinh dƣỡng, lá quá già sẽ ảnh hƣởng không tốt đến sự sinh trƣởng của tằm, tằm dễ bị bệnh, ảnh hƣởng đến chất lƣợng và sản lƣợng kén. Chất lƣợng lá dâu ảnh hƣởng trực tiếp đến sự sinh trƣởng của tằm:  Tằm ăn lá dâu có chất lƣợng tốt: + Tằm sinh trƣởng, phát dục tốt. + Tăng sức đề kháng cho tằm. + Tuyến tơ đƣợc tạo thành nhanh chóng, đáp ứng cho quá trình nhả tơ kết kén ở giai đoạn sau, giúp tăng năng suất và chất lƣợng tơ kén. + Rút ngắn đƣợc thời gian phát dục của một lứa tằm từ 1 – 2 ngày.  Tằm ăn lá dâu kém chất lƣợng, lá có hàm lƣợng nƣớc cao, ít chất xơ, bột đƣờng, lá dâu héo, lá vàng lá bị bệnh. + Tằm sinh trƣởng, phát dục không đều, khó nuôi. + Việc hình thành tuyến tơ gặp khó khăn hơn. + Tằm lớn ăn phải lá dâu non, tằm dễ bị bệnh, sức khỏe tằm giảm. + Thời gian phát dục của mỗi lứa tằm sẽ kéo dài từ 1 – 2 ngày. Chất lƣợng lá dâu ảnh hƣởng nhiều đến số lƣợng dâu cho tằm ăn trong một ngày đêm.
12 H05-1: Lá dâu bị bệnh rỉ sắt Lá dâu héo, lƣợng nƣớc và chất dinh dƣỡng giảm. Tằm ăn lá dâu nhƣ vậy thƣờng yếu, dễ mẫn cảm với bệnh và các điều kiện khí hậu bất lợi, làm giảm chất lƣợng kén. Lá dâu bị ƣớt: Cho tằm ăn lá dâu bị ƣớt sẽ tăng ẩm độ của nong tằm, làm cho tằm dễ phát sinh bệnh tật. Đồng thời, khi ăn phải lá dâu bị ƣớt tằm hay mắc các bệnh đƣờng ruột, bệnh bủng mủ và bệnh vôi. Vì thế, trong quá trình nuôi tằm, tuyệt đối không cho tằm ăn phải lá dâu bị ƣớt sƣơng, ƣớt nƣớc mƣa. Cần làm khô lá dâu trƣớc khi cho tằm ăn. Lá dâu quá già không đảm bảo đƣợc chất dinh dƣỡng cho tằm ăn, tằm ăn không đủ no để sinh trƣởng, phát dục. 2. Cho tằm lớn ăn Cho tằm lớn ăn cần thực hiện đúng các yêu cầu kỹ thuật để đảm bảo tằm ăn dâu đầy đủ, tằm không bị đói. 2.1. Đảo dâu trƣớc khi cho ăn Trƣớc khi cho tằm ăn cần tiến hành đảo dâu để đảm bảo lá dâu ở mọi vị trí đồng đều về chất lƣợng. Trong quá trình bảo quản lá dâu bị hấp hơi nóng. Vì vậy, trƣớc khi cho tằm ăn, ta đảo dâu để tránh nóng và hấp hơi, đảm bảo lá dâu không bị giảm chất lƣợng do nhiệt độ cao, cần chọn lá dâu trƣớc khi cho tằm ăn.
13 H05-2: Đảo dâu Trong quá trình đảo dâu, cần loại bỏ ngọn non, lá vàng, héo, úa, sâu bệnh. Vì đây là những lá dâu không đảm bảo chất dinh dƣỡng cho tằm lớn ăn.  Lá dâu ở những ngọn non có hàm lƣợng nƣớc cao, không phù hợp với nhu cầu dinh dƣỡng của tằm. Tằm ăn lá dâu quá non dễ bị bệnh đƣờng ruột, bệnh tằm bủng, bệnh tằm vôi...  Lá dâu vàng, héo, úa có hàm lƣợng chất dinh dƣỡng thấp, tằm ăn không đƣợc cung cấp đủ chất dinh dƣỡng. Tằm ăn những lá dâu này dễ bị bệnh, sức khỏe kém, sức đề kháng giảm sút.  Lá dâu có mầm mống gây bệnh. Do đó, khi tằm ăn phải những lá dâu này dễ gây bệnh cho tằm. Ví dụ: tằm ăn lá dâu có chứa đa giác thể, tằm sẽ bị bệnh bủng... Đảo dâu, quạt dâu còn có tác dụng làm khô lá dâu, đảm bảo tằm không ăn lá dâu bị ƣớt. 2.2. Kiểm tra nong tằm Kiểm tra nong tằm trƣớc khi cho tằm ăn là khâu kỹ thuật quan trọng, nhằm quyết định lƣợng dâu cho tằm ăn mỗi bữa. Khi kiểm tra nong tằm, ta chú ý đến lƣợng dâu cho tằm ăn bữa trƣớc:  Nếu lƣợng dâu bữa trƣớc còn nhiều trên nong, thì giảm số lƣợng lá dâu cho tằm ăn bữa sau để tránh lãng phí.  Nếu lƣợng dâu bữa trƣớc còn ít hoặc đã hết dâu thì ta cho tằm ăn số lƣợng dâu nhiều vào bữa sau để đảm bảo tằm không bị đói. Kiểm tra nong tằm ta cần để ý đến mật độ nuôi tằm:
14  Mật độ nong tằm nuôi dày: cần tiến hành san tằm với mật độ hợp lý để tằm đƣợc ăn dâu đầy đủ. Không nên để nong tằm quá dày, tằm bò lên nhau, hạn chế quá trình ăn dâu của tằm, lƣợng dâu không đủ cho tằm ăn, tằm bị đói, ảnh hƣởng đến quá trình sinh trƣởng, phát dục của tằm.  Mật độ nong tằm thƣa: nên dồn tằm lại với mật độ vừa phải. Nong tằm thƣa sẽ gây lãng phí dâu khi cho tằm ăn. Đồng thời, gây lãng phí công lao động, dụng cụ nuôi tằm... Quan sát nong tằm để điều chỉnh nhiệt độ, ẩm độ nhà tằm phù hợp: Nong tằm có nhiệt độ cao, ẩm độ cao:  Nhiệt độ và ẩm độ nong tằm cao một phần là do thời tiết, một phần là do lƣợng phân trong nong tằm quá nhiều. Phân tằm lên men, ẩm độ và nhiệt độ nong tằm tăng, tăng khả năng gây bệnh cho tằm. Vì vậy, cần tiến hành các biện pháp kỹ thuật phù hợp nhằm giảm nhiệt độ và ẩm độ nong tằm, tạo môi trƣờng thuận lợi cho tằm ăn dâu tốt nhất.  Giảm nhiệt độ trong nong tằm bằng cách mở cửa, tạo độ thông thoáng trong nhà tằm, hoặc dùng quạt để không khí trong nhà tằm đƣợc lƣu thông.  Rắc vôi bột lên nong tằm để giảm ẩm độ trong nong.  Không nên để ẩm độ nong tằm quá cao, vì ẩm độ cao là môi trƣờng thuận lợi cho nấm bệnh và các vi sinh vật gây bệnh cho tằm.  Nhiệt độ cao, ẩm độ cao, lá dâu nhanh bị mất chất dinh dƣỡng do quá trình chuyển hóa các chất trong lá dâu. Do đó, cần tăng lƣợng dâu cho tằm ăn để tằm ăn no, không bị đói, không thiếu chất dinh dƣỡng, đảm bảo tằm có sức khỏe tốt. Nong tằm có nhiệt độ thấp, ẩm độ cao:  Ở điều kiện nhiệt độ thấp, ẩm độ cao, tằm dễ bị bệnh, sức đề kháng kém, sức ăn dâu của tằm giảm. Do đó, cần điều chỉnh nhiệt độ và ẩm độ phù hợp với sinh lý của từng tuổi tằm để tằm ăn hết lƣợng dâu mỗi bữa, từ đó tằm sinh trƣởng và phát dục tốt hơn.  Tăng nhiệt độ nong tằm bằng cách đốt than, thắp đèn, đóng cửa, hạn chế gió lùa vào nhà tằm.  Giảm ẩm độ nong tằm bằng biện pháp rắc vôi bột hút ẩm trong nhà tằm hoặc clorua vôi lên nong tằm.  Trong điều kiện nhiệt độ thấp, ẩm độ cao, lá dâu lâu héo. Vì vậy, ta có thể giảm số lƣợng dâu cho tằm ăn mỗi bữa. Nong tằm có nhiệt độ cao, ẩm độ thấp:  Cần giảm nhiệt độ và tăng ẩm độ nong tằm để tằm sống trong điều kiện khí hậu thuận lợi cho các hoạt động sống.
15  Điều kiện nhiệt độ cao, ẩm độ thấp, lá dâu nhanh héo, lƣợng chất dinh dƣỡng trong lá dâu giảm. Ta cần tăng số bữa ăn cho tằm để tằm không bị đói. 2.3. San tằm, loại bỏ tằm yếu San tằm là biện pháp kỹ thuật điều chỉnh mật độ tằm trong nong tằm, mở rộng diện tích chỗ nằm của tằm. San tằm thƣờng đƣợc thực hiện trƣớc khi cho tằm ăn. San tằm nhằm tạo điều kiện cho tằm ăn dâu đầy đủ, đảm bảo tằm không bị thiếu dâu và hạn chế tằm vận động. Nếu không san tằm, mật độ tằm trong nong tăng, ảnh hƣởng đến sự sinh trƣởng, phát dục của tằm. Đồng thời, các quá trình sinh lý của tằm diễn ra không thuận lợi, tằm ăn dâu không đủ. Từ đó, ảnh hƣởng đến sự phát dục của tằm, nong tằm không đồng đều. Trong quá trình san tằm, cần kết hợp loại bỏ tằm yếu, tằm bệnh, để tạo độ đồng đều trong nong tằm và tránh lây lan bệnh từ tằm bệnh sang tằm khỏe.  Đối với tằm yếu, tiến hành nuôi ở nong khác, cho tằm ăn lá dâu non hơn, ngon hơn, nhiều chất dinh dƣỡng hơn, để tằm sinh trƣởng, phát dục kịp với những con tằm khỏe.  Đối với tằm bệnh, tằm chết, cần loại ra khỏi nong tằm để tránh lây lan bệnh. Khi nhặt tằm bệnh, chú ý không để tằm bệnh và tằm chết chung với tằm khỏe. H05-3: Nuôi tằm với mật độ dày  Nếu lƣợng tằm bệnh chết và tằm yếu nhiều, sau khi nhặt tằm xong, tiến hành sát trùng mình tằm bằng clorua vôi để phòng trừ bệnh cho tằm. Tằm chết,
16 tằm bệnh phải đem đi tiêu hủy ngay, không để trong nhà tằm, nhằm tránh lây lan bệnh lên tằm. 2.4. Phƣơng pháp cho tằm lớn ăn Kỹ thuật cho tằm tuổi lớn ăn quan trọng, ảnh hƣởng đến sự sinh trƣởng, phát dục của tằm ở giai đoạn tằm lớn. Từ đó, ảnh hƣởng đến quá trình nhả tơ, kết kén của tằm. Để đảm bảo tơ kén có năng suất cao, phẩm chất tốt, cần cho tằm ăn đúng kỹ thuật, đảm bảo tằm ăn lá dâu đạt tiêu chuẩn và tằm không bị đói. 2.4.1. Cho tằm ăn dâu lá Đối với tằm lớn, lá dâu phù hợp với đặc điểm sinh lý của tằm là những lá thuần thục, lá có hàm protein cao, hàm lƣợng nƣớc ít. Khi thu hoạch lá dâu cho tằm ăn, hái lá thứ 7 trở xuống gốc, loại bỏ lá già, lá vàng, lá bị sâu bệnh. H05-4: Lá dâu đạt tiêu chuẩn cho tằm lớn ăn Ƣu và nhƣợc điểm cho tằm ăn dâu lá: Ƣu điểm:  Lựa chọn đƣợc lá dâu phù hợp với tuổi tằm.  Không thu hoạch lá non, lá bị bệnh, lá kém chất lƣợng. Đảm bảo tằm ăn lá dâu ngon và đủ chất xơ, protein.  Nuôi tằm bằng dâu lá tạo điều kiện thu hoạch đƣợc nhiều lứa dâu trong năm. Nhƣợc điểm:
17  Lá dâu nhanh héo, tốn công lao động, gây lãng phí dâu. Từ đó, làm giảm hiệu quả kinh tế.  Không tạo đƣợc độ thông thoáng trên nong tằm, ẩm độ nong tằm tăng, tằm dễ phát sinh bệnh tật.  Đồng thời, khi thu hoạch dâu lá dễ gây xƣớc vỏ cây, làm tổn thƣơng chồi nách, ảnh hƣởng đến sự sinh trƣởng của cây dâu. Số bữa cho tằm ăn khi cho tằm ăn dâu lá là 5 – 6 bữa/ngày. Cho tằm ăn bằng phƣơng pháp này, lá dâu nhanh héo, nhanh mất nƣớc và chất dinh dƣỡng. Để đảm bảo tằm ăn no và đủ chất dinh dƣỡng cần phải tăng bữa ăn cho tằm. H05-5: Phƣơng pháp cho tằm ăn dâu lá Kỹ thuật cho tằm ăn dâu lá:  Đảo dâu: Trƣớc khi cho tằm ăn đảo đều lá dâu nhằm đảm bảo chất lƣợng lá dâu đồng đều ở mọi vị trí và làm bốc thoát nhiệt, ẩm độ, các chất khí do quá trình hô hấp của lá dâu thải ra.  Cho tằm ăn: Rải dâu đều trong nong tằm. Động tác rải dâu phải từ từ, nhẹ nhàng, tránh làm tổn thƣơng tằm.  Kiểm tra lại và rắc bổ sung những nơi dâu còn quá ít.
18 H05-6: San đều dâu trong nong tằm  Nong tằm sau khi rắc dâu xong bằng phẳng, lá dâu che kín tằm là đạt yêu cầu.  Cần đảm bảo nguyên tắc chỉnh tằm trƣớc khi cho tằm ăn, điều chỉnh mật độ tằm, loại bỏ tằm kẹ, tằm bệnh và điều chỉnh lá dâu trong nong tằm cho đều sau khi cho ăn.  Ở giai đoạn tằm ƣớm ngủ, tằm vừa thức dậy cho ăn lá dâu non hơn, rải dâu thƣa hơn so với yêu cầu tuổi đó.  Giai đoạn tằm mới ngủ dậy, trƣớc khi cho ăn bữa đầu tiên cần xử lý clorua vôi lên mình tằm để sát trùng mình tằm.  Tằm mới dậy phải cho tăn dâu ít, giữa tuổi dâu nhiều, cuối tuổi cho ăn ít dần.  Cho tằm ăn đến đâu đƣợc đến đó, cho ăn nong nào đƣợc nong đó.  Sau khi cho tằm ăn phải vệ sinh sạch sẽ nhà tằm. Trong trƣờng hợp tằm bị bệnh với số lƣợng nhiều, ta cần bổ sung thêm chất dinh dƣỡng trong lá dâu nhằm tăng sức đề kháng cho tằm. Trƣớc khi cho tằm ăn, bổ sung chất dinh dƣỡng bằng cách phun thêm peniciline với nồng độ 0,1 – 0,2% lên lá dâu cho tằm ăn để phòng bệnh khi cần thiết.
19 H05-7: Tằm ăn dâu lá 2.4.2. Cho tằm ăn dâu cành Sau một thời gian thu hái lá, cây dâu quá cao, ngƣời ta áp dụng các kỹ thuật đốn phớt hoặc đốn lửng, gum thân hạ thấp độ cao của cây dâu. Khi đó từ thân chính của cây dâu các mầm bất định phát triển mạnh tạo ra rất nhiều cành nhỏ, thông thƣờng khi thu hoạch dâu sẽ hái cả cành để nuôi tằm. H05-8: Cành dâu cho tằm ăn Cho tằm ăn dâu cành có ƣu nhƣợc điểm nhƣ sau: Ƣu điểm:  Tạo đƣợc độ thông thoáng trên nong tằm.
20  Có thể nuôi tằm với mật độ dày hơn so với phƣơng pháp cho tằm ăn dâu lá.  Giảm số lần thay phân, giảm công lao động.  Giảm số bữa cho tằm ăn vì lá dâu tƣơi lâu.  Tiết kiệm đƣợc lƣợng dâu cho tằm ăn. H05-9: Tằm tuổi 4 ăn dâu cành Nhƣợc điểm:  Tằm ăn lá non, dễ bị bệnh.  Số lứa thu hoạch dâu giảm. Một năm chỉ thu hoạch đƣợc 4 – 5 lứa dâu. Từ đó, ảnh hƣởng đến số lứa nuôi tằm trong năm. Kỹ thuật cho tằm ăn dâu cành:  Trƣớc khi cho tằm ăn dâu cành có thể cho tằm ăn cả cành hoặc chặt ngắn nếu cành quá dài.  Đảo đều dâu cho tằm ăn.  Rải cành dâu lên nong tằm nhẹ nhàng, tránh gây sát thƣơng mình tằm.  Sau khi cho tằm ăn 15 – 20 phút, quan sát và cho ăn bổ sung tránh tằm bị đói.  Kiểm tra kiến, chuột, ẩm độ và nhiệt độ nhà tằm trƣớc khi rời khỏi nhà tằm.