Giáo trình Phát triển vốn tài liệu trong thư viện và cơ quan thông tin: Phần 2

Chuong 3<br /> <br /> BÔ SUNG VỐN TÀI LIỆU<br /> <br /> 3.1. CÁC QUAN ĐIỂM B ổ SUNG TÀI LIỆU<br /> Bố sung, theo tiếng Lalinh - compỉetm: nehĩa là làm cho đù<br /> bộ, đủ thành phần cùa một cái gì đó. Thư viện học đã sử dụng từ<br /> này làm thuật ngữ chuyên ngành để chi khâu côni> tác đầu tiên cùa<br /> chu trinh thư viện - công tác bổ sung tài liệu. Trong tiếng Anh, bổ<br /> sung - “ acquisition" có nghĩa là thu thập, làm cho có được, làm cho<br /> đầy đủ. Tuy nhiên, do nhận thức khác nhau về ntỉữ nghĩa cùa từ<br /> nên đã xuất hiện những quan điểm khác nhau về bổ sung tài liệu.<br /> Quan điểm thứ nhát dựa vào đúng nghĩa của từ bổ sung và<br /> dưa ra định nghĩa: Bồ sunu là quá trình sưu tầm và thu thập tài<br /> liệu đưa vào thư viện. Như vậy, bổ sung ở đây được hiểu chù yếu<br /> là để tăng cirờng số lượng, làm cho vốn tài liệu có một khối lượng<br /> lớn, đầy đù các tài liệu trong thành phần cùa nó. Theo quan điểm<br /> triết học duv vật biện chứng, thì khi lượng biến đổi đến một mức<br /> độ nào đó có thể dẫn đến biến đổi về chất; nhưng với thư viện do<br /> ảnh hường cùa nhiều yếu tố chù quan cũng như khách quan (ngân<br /> sách, kho tàng, trang thiết bị,...)» không thể cứ chạy theo sổ lượng<br /> tài liệu mãi được, nhất là tronií thời đại “ bùng nổ thông tin ” . Vi<br /> vậy, nếu hiểu bồ sung chù yếu là tăng cường về mặt số lượng là<br /> khôntỊ đúníỉ với thực chất của cõng tác bổ sung, nhất là trong thời<br /> đại hiện nav. Bổ suns trorm thư viện học không hoàn toàn đồng<br /> nghĩa với bổ sung troniỉ ngôn ngừ giao tiếp.<br /> 103<br /> <br /> Quan điểm thứ hai cho ràng đầy đù kliỏntỉ chi đơn thuân là<br /> về sổ lượnc mà trong đó có cả chất lượng. Đây là hai mặt cùa một<br /> vấn đề và bổ sung được giải thích như sau: Bố sung là quá trình<br /> gồm hai mặt: thứ nhất là thường xuyên lựa chọn đưa vào thư viện<br /> những tài liệu có giá trị; thứ hai là giải phóng nhừng tài liệu<br /> không còn giá trị, lỗi thời. Theo quan điểm thứ hai, bồ sung làm<br /> cho von tài liệu tăng cà về số lượng và chất lượng. Việc giải<br /> phóng những tài liệu lỗi thời, không có nhu cầu, tuy có làm eiảm<br /> về sổ lượng nhưng đảm bảo chất lượng cho vốn tài liệu. Và như<br /> thế, vốn tài liệu ngày càng được đầy đù và hoàn thiện. Bố sung ờ<br /> đây được hiểu với nghĩa rộng hơn, toàn diện hơn nhưng cũng chỉ<br /> phản ánh được trạng thái bề ngoài cùa công tác bổ sung, vẫn chưa<br /> thể hiện được thực chất bên trong cùa công tác nàv.<br /> Quan điểm thứ ba hiểu bổ sung với ý nạhĩa trừu tượne và<br /> khái quát. Bổ sung được coi như điều kiện đảm bào cho thư viện<br /> hoạt động và được định nghĩa như sau: Bổ sung là thường xuyên<br /> đổi mới Von tà i liệu bằng những tài liệu mới, đáp ứng được các<br /> nhiệm vụ cùa thư viện và nhu cầu độc giả. Qua định nỉỉhĩa trên,<br /> bổ sung chính là nguồn cung cấp “ năng lượng*’ cho thư viện hoạt<br /> động. Nguồn tài liệu nhập vào và xuất ra khòi thư viện cũng<br /> tương tự như quá trình hô hấp, quá trình trao đổi chất trong sinh<br /> học. Con người cũng như động vật nói chung đều phải hít thờ<br /> không khí, được cung cấp các chất dinh dưỡng để nuôi cơ thể.<br /> Nếu quá trình này bị ngừng, cơ thể khó có thế tồn tại được. Với<br /> thư viện, nếu ngừng bổ sung sẽ ảnh hường tới toàn bộ hoạt động<br /> cùa thư viện, đậc biệt là khône có tài liệu đề đáp ứng nhu cầu độc<br /> giả. Sống trong môi trườnc không khí trong lành, cơ thể sẽ phát<br /> triển và khoẻ mạnh. Tương tự như vậy. công tác bồ sung tiến hành<br /> tốt sẽ tạo ra một vốn tài liệu có chất lượng, có sức hấp dẫn với<br /> 104<br /> <br /> độc giá, giúp cho thư viện phát triển. Còn nếu gặp phải môi<br /> trường ô nhiễm, cơ thố sẽ bị ốm yếu, kém phát triển. Bổ sunsz<br /> những tài liệu xấu vào thư viện cũng như hít thờ không khí có độc<br /> tổ sẽ gây tác hại rất lớn - vì thư viện là nơi truyền bá các sán<br /> phâm vãn hóa, tinh thần ra cộng đồng xã hội, nên phạm vị ành<br /> hườnq cùa thư viện rất rộng. Điều 5 cùa Pháp lệnh Thư viện Việt<br /> Nam nuhiêm cấm tàng trừ trái phép những tài liệu có nội dung<br /> không lành mạnh chính là đề đàm bảo cho thư viện có bầu không<br /> khí troníỉ lành.<br /> Ý nghĩa cùa công tác bổ sung là như the, nên chi lựa chọn<br /> tài liệu có giá trị vẫn chưa đú. điều cơ bản là những tài liệu đó<br /> phải phù hợp với chức năng, nhiệm vụ cùa thư viện cũng như nhu<br /> cầu của độc giả và làm cho vốn tài liệu đó luôn luôn được đổi<br /> mới. luôn luôn được sử dụng đen mức tối đa.<br /> 3.2. CÁC HÌNH THỨC Bổ SUNG TÀI LIỆU<br /> E3Ổ sung tài liệu cho thư viện cũm> như quá trình hô hấp,<br /> trao đồi chất trong sinh học. Nó đòi hòi phải tiến hành thường<br /> xuyên, được bắt đầu từ một thời điểm nào đó và không kết thúc<br /> cho đến khi thư viện vẫn còn tồn tại. Trong quá trinh hình thành<br /> và phát triển vốn tài liệu, thư viện đã sừ dụng hai hình thức bổ<br /> sung: bỏ sung hồi cố và bố sung hiện lại.<br /> <br /> 105<br /> <br /> Xây dựng<br /> kho sách<br /> hạt nhân<br /> <br /> Xây dựní><br /> kho sách<br /> hạt nhân<br /> <br /> Tăng '<br /> cường số<br /> lượng và<br /> chất lượng<br /> <br /> Giảm số<br /> lượng,<br /> tăng chất<br /> lượng<br /> <br /> Hình 3. Sư đồ các phương tliức bố sung tài liệu<br /> <br /> 3.2.1. Bổ sung hồi cố<br /> Bo sung hồi co (theo tiếng Latinh: Retrospicere nghĩa là<br /> hướng về quá khứ) bao gồm quá trình nhập vào thư viện những tài<br /> liệu đã xuất bàn trong khoảng thời gian trước. Mục đích cùa bồ<br /> sung hồi cố là để xây dựng vốn tài liệu cho những thư viện mới<br /> thành lập (bồ sung khởi đầu) hoặc để lấp nhũng khoảng trổng<br /> trong thành phần vốn tài liệu của các thư viện đang hoạt động (bo<br /> sung hoàn bị). Bổ sung hồi cổ hướniỉ vào mảng tài liệu xuất bản<br /> trong quá khứ, vì vậy phần lớn những tài liệu này hiện khônu còn<br /> <br /> 106<br /> <br /> bán trên thị trường sách. Đố tiến hành bổ sung, thư viện cần khai<br /> thác trong các hiệu sách cũ. các kho dự trữ - trao đổi cùa các tlnr<br /> viện trong và ngoài nước, khai thác qua các tù sách cá nhàn, tu<br /> sách gia đình,... Đây là công việc khó khăn, đòi hỏi chi phí nhiều<br /> thời gian, công sức, tiền cùa mới có thể thu thập được đầy du các<br /> tài liệu xuất bàn trong quá khứ (tài liệu cũ còn có giá trị lịch sử).<br /> Hiện nay. với sự phát triển của kỹ thuật hiện đại, việc sao chụp,<br /> nhân bàn tài liệu thuận lợi, đã giải quyết phần nào khó khăn cho<br /> các thư viện khi tiến hành bồ sung hồi cổ, đặc biệt đối với những<br /> tài liệu quý hiếm (độc nhất vô nhị).<br /> Bổ sung hồi cố thường được tiến hành với hai hình thức: bổ<br /> sung khởi đầu và bổ sune hoàn bị.<br /> Dô sung khới đầu là quá trình tạo ra một vốn tài liệu cơ bản<br /> ban đầu cho một thư viện mới được thành lập. Giai đoạn bố sung<br /> khởi đầu kết thúc khi thư viện đã xây dựng xong và đi vào vận<br /> hành phục vụ bạn đọc. Nguồn bổ sung khởi đầu thường là mua<br /> hoặc nhận tặng từ các cá nhân, tổ chức hay từ các thư viện khác.<br /> Nói một cách khác, bổ sung khới dầu là hình thức bồ sung được<br /> áp dụng khi hắt đầu xây dựng thu viện mới, nhằm mục đích hình<br /> thành kho tài liệu hạt nhân của một thư viện. Kho tài liệu hạt nhân<br /> bao gồm một khối lượng tối thiểu các tài liệu có giá trị về khoa<br /> học, nghệ thuật... và phù hợp với đặc điểm thư viện cũng như nhu<br /> cầu cùa độc già. Đây là kho sách quan trọng, nó cùng tồn tại với<br /> thư viện (ít khi bị thanh lý). Kho sách hạt nhân có ảnh hường lớn<br /> đến sự tồn tại và phát triển cùa thư viện. Đồ tiến hành tốt hình<br /> thức bổ sung khởi đầu, thư viện cần chú ý các nội dung sau:<br /> - Xác định chính xác tính chất, loại hình thư viện.<br /> - Tìm hiểu đặc đicm môi trườniỉ thư viện phục vụ.<br /> <br /> 107<br /> <br />