Giáo trình Phương pháp giảng dạy: Phần 2 - ĐH SPKT TP. Hồ Chí Minh

Chia sẻ: Minh Minh | Ngày: | Loại File: PDF | Số trang:93

Thêm vào BST

Báo xấu

330
lượt xem 134
download

Download Vui lòng tải xuống để xem tài liệu đầy đủ

(NB) Giáo trình Phương pháp giảng dạy: Phần 2 gồm hai phần cuối của giáo trình. Phần ba là những kiến thức đại cương về phương pháp dạy học, các đặc trưng của phương pháp dạy học và cách vận dụng của các phương pháp dạy học thông dụng trong truờng chuyên nghiệp và dạy nghề. Phần bốn bao gồm các kiến thức đại cương về kiểm tra đánh giá thành tích học tập và cũng như các phương pháp kiểm tra đánh giá cho điểm. Mời bạn đọc tham khảo.

Chủ đề:

Bình luận(0) Đăng nhập để gửi bình luận!

Lưu

Nội dung Text: Giáo trình Phương pháp giảng dạy: Phần 2 - ĐH SPKT TP. Hồ Chí Minh

PHAÀN 3. PHÖÔNG PHAÙP DAÏY HOÏC BAØI 1. ÑAÏI CÖÔNG VEÀ PHÖÔNG PHAÙP DAÏY HOÏC A. MUÏC TIEÂU DAÏY HOÏC Sau khi hoïc xong baøi hoïc naøy, ngöôøi hoïc coù khaû naêng: − Giaûi thích ñöôïc ñònh nghóa phöông phaùp vaø phöông phaùp daïy hoïc − Trình baøy ñöôïc moái lieân heä daïy hoïc, giöõa sö phaïm vaø chuyeân moân. Phaân loaïi phöông phaùp daïy hoïc. − Phaân tích tính ñaëc thuø cuûa noäi dung moân hoïc, baøi hoïc. Löïa choïn ñöôïc phöông phaùp daïy hoïc theo quan ñieåm tích cöïc hoaù ngöôøi hoïc. − Neâu höôùng ñoåi môùi, caûi tieán phöông phaùp daïy hoïc. B. NOÄI DUNG 1. KHAÙI NIEÄM PHÖÔNG PHAÙP DAÏY HOÏC 1.1. KHAÙI NIEÄM PHÖÔNG PHAÙP Thuaät ngöõ “Phöông phaùp” baét nguoàn töø tieáng Hy Laïp, Methodos” – nguyeân vaên laø con ñöôøng, caùch thöùc vaän ñoäng cuûa moät söï vaät, hieän töôïng ñi tôùi moät caùi gì ñoù; coù nghóa laø caùch thöùc ñaït tôùi muïc ñích. Khaùi nieäm “Phöông phaùp” theo trieát hoïc ñöôïc xem laøø caùch nhaän thöùc hay toaøn boä phöông thöùc vaø phöông tieän ñeå ñaït tôùi muïc ñích nhaát ñònh, ñeå giaûi quyeát nhöõng nhieäm vuï nhaát ñònh trong nhaän thöùc vaø trong thöïc tieån (Ñònh nghóa phoå quaùt nhaát trong caùc baùch khoa toaøn thö, töø ñieån baùch khoa). Cuøng phaïm vi trieát hoïc Hegel cho raèng: phöông phaùp laø yù thöùc veà hình thöùc cuûa söï töï vaän ñoäng beân trong cuûa noäi dung. Caùc ñaëc ñieåm cô baûn cuûa phöông phaùp: - Tính muïc tieâu laø daáu hieäu cô baûn cuûa phöông phaùp. Muïc tieâu naøo phöông phaùp naáy phöông phaùp giuùp con ngöôøi thöïc hieän ñöôïc muïc tieâu cuûa mình: nhaän thöùc theá giôùi vaø caûi taïo theá giôùi vaø qua ñoù töï caûi taïo mình. - Phöông phaùp coù tính caáu truùc treân con ñöôøng ñi tôùi muïc tieâu con ngöôøi phaûi thöïc hieän moät loaït caùc thao taùc ñöôïc saép xeáp theo moät trình töï logic, coù heä thoáng, coù keá hoaïch. - Phöông phaùp gaén lieàn vôùi noäi dung. Phöông phaùp thay ñoåi theo töøng ñoái töôïng nghieân cöùu. Noäi dung qui ñònh phöông phaùp, nhöng baûn thaân phöông phaùp coù taùc duïng trôû laïi noäi dung laøm cho noäi dung phaùt trieån leân moät böôùc môùi. Trang-89-
- Phöông phaùp mang tính chuû theå. Phương phaùp do chủ thể sự dụng, cho neân bị quy đñịnh bởi trình đñộ nhận thức veà kinh nghiệm cuûa chủ thể. Do vaäy, phương phaùp mang tính chủ quan. Mặt chủ quan của phương phaùp thể hiện bởi năng lực, kinh nghiệm của chủ thể - Phöông phaùp cuõng ñöôïc xaùc ñònh treân cô sôû noäi dung, ñaëc ñieåm cuûa ñoái töôïng. Nhö vaäy ñoái töôïng naøo, muïc tieâu naøo thì coù phöông phaùp ñoù. Khoâng coù phöông phaùp vaïn naêng cho moïi ñoái töôïng, cho moïi muïc tieâu. Ngöôïc laïi khi coù heä thoáng phöông phaùp hoaøn chænh thì baûn thaân noù taùc ñoäng trôû laïi noäi dung laøm cho noäi dung ñaït chaát löôïng cao, muïc tieâu saùng roõ. Noùi caùch khaùc muïc tieâu noäi dung qui ñònh phöông phaùp, phöông phaùp chòu söï chi phoái cuûa muïc tieâu, noäi dung. Nhöng noù coù taùc ñoäng ngöôïc trôû laïi giuùp ñaït muïc tieâu, noäi dung. 1.2. PHÖÔNG PHAÙP DAÏY HOÏC Trong quaù trình daïy hoïc, phöông phaùp daïy hoïc laø moät yếu toá cô baûn quan troïng. Cuøng vôùi noäi dung maø ngöôøi hoïc coù theå chieám lónh tri thöùc, kó naêng- kó xaûo theo nhöõng phöông phaùp khaùc nhau vaø keát quaû ñaït ñöôïc cuõng khoâng gioáng nhau. Do taàm quan troïng ñoái vôùi phöông phaùp vaø quaù trình daïy hoïc, ñaõ töø laâu phöông phaùp daïy hoïc luoân luoân laø trung taâm chuù yù cuûa caùc nhaø giaùo treân theá giôùi vaø trong nöôùc. Cho ñeán nay phöông phaùp daïy hoïc vaãn ñang laø moät phaïm truø ñöôïc caùc nhaø lí luaän daïy hoïc quan taâm. Coù nhieàu yù kieán khaùc nhau veà khaùi nieäm, caáu truùc, söï phaân loaïi, xu theá phaùt trieån…về phương phaùp dạy học. Noùi chung lí luaän veà phöông phaùp daïy hoïc ñaõ ñöôïc phaùt trieån ngaøy caøng hoaøn thieän treân cô sôû keá thöøa coù pheâ phaùn vaø choïn loïc nhöõng thaønh töïu veà taâm lí sö phaïm vaø lí luaän daïy hoïc, ñaëc bieät laø nhöõng tö töôûng môùi veà daïy hoïc vaø phaùt trieån veà tích cöïc hoùa, toái öu hoùa quaù trình daïy hoïc. Sau ñaây laø một số ñònh nghóa veà phöông phaùp: - Baùch khoa toaøn thö cuûa Lieân xoâ naêm 1965: ”phöông phaùp daïy hoïc laø caùch thöùc laøm vieäc cuûa giaùo vieân vaø hoïc sinh, nhôø ñoù maø hoïc sinh naém vöõng kieán thöùc, kó naêng, kó xaûo, hình thaønh theá giôùi quan, phaùt trieån naêng löïc nhaän thöùc”. - Phöông phaùp daïy hoïc theo theo GS. Nguyeãn Ngoïc Quang “caùch thöùc laøm vieäc cuûa thaày vaø troø döôùi söï chæ ñaïo cuûa thaày nhaèm laøm cho troø naém vöõng kieán thöùc kó naêng, kyõ xaûo moät caùch töï giaùc, tích cöïc töï löïc, phaùt trieån nhöõng naêng löïc nhaän thöùc vaø naêng löïc haønh ñoäng, hình thaønh theá giôùi quan duy vaät khoa hoïc...”. Trang-90-
Như vậy, coù nhiều tiếp cận veà dấu hiệu khaùc nhau về khaùi niệm phương phaùp dạy học ví dụ vài trò của giáo viên, học sinh... trong phương phaùp dạy học, song dấu hiệu chung nhất về khaùi niệm phương phaùp dạy học như sau: Phöông phaùp daïy hoïc laø con ñöôøng, laø toång hôïp caùc caùch thöùc hoaït ñoäng cuûa ngöôøi daïy vaø ngöôøi hoïc trong quaù trình daïy hoïc nhaèm ñaït ñöôïc muïc tieâu daïy hoïc. Trong thöïc tieãn, phöông phaùp daïy hoïc thöôøng ñöôïc hieåu theo nhieàu caáp ñoä: − Caáp ñoä roäng nhaát laø phöông phaùp daïy hoïc coù tính chieán löôïc, lyù thuyeát, moâ hình, phöông höôùng, khoâng theå taùch bieät moät caùch rieâng bieät theo caùc muïc ñích vaø noäi dung daïy hoïc xaùc ñònh, ví duï phöông phaùp daïy hoïc tích cöïc, phöông phaùp daïy hoïc laáy hoïc sinh laøm trung taâm, PP daïy hoïc ñònh höôùng naêng löïc thöïc hieän (hoaït ñoäng), PPDH ñònh höôùng giaûi quyeát vaán ñeà … − Caáp ñoä thöù hai: daïy hoïc ñöôïc hieåu laø kieåu phöông phaùp daïy hoïc nhö kieåu PPDH môû, kieåu PPDH thoâng baùo – taùi hieän, kieåu PPDH phaùt hieän, kieåu PPDH kieán taïo…vv. − Caáp ñoä thöù ba: Phöông phaùp daïy hoïc ñöôïc hieåu laøphöông phaùp cuï theå, laø caùch thöùc tieán haønh caùc hoaït ñoäng cuûa ngöôøi daïy vaø ngöôïc hoïc nhaèm thöïc hieän moät noäi dung daïy hoïc ñaõ ñöôïc xaùc ñònh. Phöông phaùp daïy hoïc mang tính chieán thuaät, kyõ thuaät. 2. CAÁU TRUÙC PHÖÔNG PHAÙP DAÏY HOÏC Moãi phöông phaùp daïy hoïc cuï theå laø moät cô caáu nhieàu taàng bao goàm caùc yeáu toá coù quan heä nhaân quaû vôùi nhau: noäi dung lyù luaän cuûa phöông phaùp; heä thoáng bieän luaän kyõ thuaät vaø caùc thuû thuaät coù tính saùng taïo. Noäi dung lyù luaän cuûa phöông phaùp daïy hoïc bao goàm söï moâ taû toaøn boä noäi dung cuûa phöông phaùp daïy hoïc, töø cô sôû lyù luaän cuûa phöông phaùp ñeán heä thoáng caùc bieän phaùp tieán haønh; töø muïc ñích, chöùc naêng, tính chaát, nguyeân taéc, caùch thöùc trieån khai caùc bieän phaùp ñeán nhöõng gôïi yù coù tính linh hoaït khi söû duïng caùc bieän phaùp daïy hoïc, trong nhöõng tình huoáng phoå bieán. Noäi dung lyù luaän cuûa phöông phaùp cuõng ñeà caäp tôùi nhöõng öu theá vaø haïn cheá cuûa phöông phaùp, phaïm vi söû duïng coù hieäu quaû cuûa noù; nhöõng yeâu caàu veà phía ngöôøi daïy vaø ngöôøi hoïc khi tieán haønh phöông phaùp naøy; söù maïng hieän taïi vaø nhöõng trieån voïng cuûa phöông phaùp trong töông lai…vv. Ñoái vôùi ngöôøi daïy vaø ngöôøi hoïc, vieäc hieåu saâu saéc vaø thaáu ñaùo noäi dung lyù luaän cuûa phöông phaùp seõ giuùp hoï coù cô sôû lyù luaän vöõng chaéc ñeå trieån khai caùc bieän phaùp daïy vaø hoïc trong thöïc tieãn. Trang-91-
Noäi dung lyù luaän cuûa phöông phaùp duø ñaày ñuû, saâu saéc vaø hieän ñaïi ñeán ñaâu cuõng môùi chæ laø hình thaùi lyù luaän cuûa phöông phaùp, chöa phaûi laø phöông phaùp daïy hoïc trong thöïc tieãn. Ñieàu quyeát ñònh söï toàn taïi trong hieän thöïc vaø hieäu quaû cuûa phöông phaùp daïy hoïc laø heä thoáng bieän phaùp daïy hoïc. Bieän phaùp daïy hoïc laø heä thoáng caùc caùch thöùc taùc ñoäng cuï theå cuûa ngöôøi daïy vaø ngöôøi hoïc vaøo ñoái töôïng noäi dung daïy hoïc, qua ñoù thöïc hieän ñöôïc nhieäm vuï daïy hoïc. 3. PHAÂN LOAÏI CAÙC PHÖÔNG PHAÙP DAÏY HOÏC Phaân loaïi phöông phaùp daïy hoïc laø vieäc ñònh danh moät phöông phaùp vaø phaân nhoùm caùc phöông phaùp hieän coù. Giaù trò cuûa vieäc phaân loaïi phöông phaùp daïy hoïc laø ôû choã: moät maët giuùp ngöôøi daïy vaø ngöôøi hoïc hieåu bieát veà phöông phaùp daïy hoïc, maët khaùc ñònh danh vaø löïa choïn ñöôïc noù trong heä thoáng phöông phaùp hieän coù. Ngoaøi ra, vieäc phaân loaïi phöông phaùp daïy hoïc coøn phaûn aùnh yeâu caàu cuûa xaõ hoäi vaø xu theá phaùt trieån cuûa daïy hoïc. Trong thöïc teá, vieäc söû duïng caùc thuaät ngöõ daïy hoïc thuï ñoäng, daïy hoïc tích cöïc, daïy hoïc höôùng vaøo ngöôøi hoïc… ñeå phaân loaïi caùc nhoùm phöông phaùp daïy hoïc ñaõ phaûn aùnh xu theá phaùt trieån cuûa daïy hoïc maëc duø vieäc phaân loaïi caùc phöông phaùp daïy hoïc coøn nhieàu tranh luaän. Nhö vaäy, vieäc phaân loaïi phöông phaùp daïy hoïc coù giaù trò lyù luaän raát lôùn. Tuy nhieân, ñeå ñaûm baûo vieäc söû duïng coù hieäu quaû caùc phöông phaùp trong thöïc tieãn, caàn löu yù nhöõng ñieåm sau ñaây10: Thöù nhaát: Ñieàu kieän tieân quyeát ñeå phaân loaïi phöông phaùp daïy hoïc laø xaùc ñònh tieâu chí phaân loaïi. Vì vaäy, khi phaân tích vaø vaän duïng heä thoáng phöông phaùp daïy hoïc cuûa moãi taùc giaû caàn phaûi baét ñaàu töø caùc tieâu chí ñoù. Tuy nhieân, ñaây laø vaán ñeà phöùc taïp, vì caùc nhaø nghieân cöùu thöôøng coù goùc nhìn khaùc nhau veà cô sôû xuaát phaùt. Do ñoù hieän taïi coù nhieàu heä thoáng phaân loaïi phöông phaùp khaùc nhau. Vieäc phaân loaïi, ñaëc bieät laø vieäc phaân nhoùm caùc phöông phaùp daïy hoïc laø caâu chuyeän khoâng coù hoài keát vaø khoù coù theå ñaït ñeán söï thoáng nhaát giöõa caùc nhaø lyù luaän daïy hoïc. Ñôn giaûn vì ñoù laø vaán ñeà coù tính quy öôùc. Vì vaäy khoâng neân tuyeät ñoái hoùa caùch phaân loaïi naøo. Thöù hai: Vieäc phaân loaïi caùc nhoùm phöông phaùp laø con dao hai löôõi. Moät maët, giuùp cho ngöôøi daïy vaø ngöôøi hoïc ñònh danh vaø deã daøng hôn khi ñi tìm ñòa chæ moät phöông phaùp daïy hoïc cuï theå. Nhöng maët khaùc (maët traùi cuûa vieäc phaân loaïi), do vieäc quy gaùn theo quan ñieåm cuûa ngöôøi phaân loaïi, neân ngöôøi duøng raát deã bò hieåu laàm veà chöùc naêng vaø giaù trò söû duïng cuûa caùc phöông phaùp daïy hoïc cuï theå. 10 Xem Phan Huy Ngoï: Daïy hoïc vaø phöông phaùp daïy hoïc trong nhaø tröôøng. Nhaø xuaát baûn Ñaïi hoïc Sö phaïm, Naêm 2005. Trang-92-
Thöù ba: Vì phöông phaùp daïy hoïc khoâng phaûi laø phaïm thuø muïc ñích, maø laø phaïm truø phöông tieän. Do vaäy, yeâu caàu cuûa vieäc phaân loaïi phöông phaùp daïy hoïc cuõng gioáng vieäc phaân loaïi phöông tieän cuûa ngöôøi thôï moäc. ÔÛ ñaây khoâng theå döøng laïi ôû möùc hieåu moät caùch tröøu töôïng cöa toát hôn ñuïc hay ngöôïc laïi. Maø phaûi hieåu ôû möùc raát cuï theå: neáu ñeå cöa goã thì duøng cöa toát hôn duøng ñuïc, coøn ñeå ñuïc moät loã moäng thì chaéc haún duøng ñuïc toát hôn duøng cöa. Trong lyù luaän daïy hoïc cuõng vaäy, nhaø nghieân cöùu vaø giaùo vieân khoâng theå ñöa ra nhaän ñònh tieân quyeát, cöùng nhaéc: phöông phaùp naøy toát hôn phöông phaùp kia, maø phaûi chæ roõ phöông phaùp ñoù laø gì? Chöùc naêng goác (cô baûn) cuûa noù? Caùch duøng noù? Phaïm vi vaø giôùi haïn toái öu cuûa noù… Coøn vieäc söû duïng chuùng nhö theá naøo cho coù lôïi nhaát trong thöïc tieãn hoaøn toaøn laø do muïc ñích vaø khaû naêng söû duïng cuûa ngöôøi daïy vaø ngöôøi hoïc. Ñieàu naøy cuõng gioáng ngöôøi thôï moäc duøng caùc phöông tieän vaøo coâng vieäc cuûa mình. Thöù tö: Trong thöïc tieãn, khoâng coù phöông phaùp naøo toàn taïi ñoäc laäp. Trong moät quaù trình daïy hoïc cuï theå, tuøy theo muïc ñích vaø noäi dung daïy hoïc, caùc phöông phaùp daïy hoïc ñöôïc söû duïng phoái hôïp vôùi nhau thaønh heä thoáng theo chöùc naêng cuûa moãi phöông phaùp, nhaèm taêng cöôøng maët maïnh vaø giaûm thieåu haïn cheá cuûa noù. Ñaây laø heä thoáng cô ñoäng, trong ñoù taïi moät thôøi ñieåm, öùng vôùi moät noäi dung hoïc xaùc ñònh, coù moät phöông phaùp giöõ vai troø chuû yeáu, coøn caùc phöông phaùp khaùc hoã trôï. Khi chuyeån noäi dung daïy hoïc seõ daãn ñeán chuyeån vai troø cuûa caùc phöông phaùp trong heä thoáng ñoù. Vì vaäy, vieäc söû duïng ñôn nhaát, cuõng mang laïi hieäu quaû khoâng cao. Ñieàu naøy gioáng nhö ngöôøi thôï moäc, ñeå taïo ra moät saûn phaåm (caùi tuû, caùi giöôøng), khoâng chæ duøng moät maø phaûi phoái hôïp nhieàu coâng cuï. Thöù naêm: Trong thöïc tieãn daïy hoïc, khoâng chæ ñaûm baûo tính heä thoáng cuûa phöông phaùp daïy hoïc, maø coøn phaûi naâng leân möùc heä thoáng phöông phaùp daïy hoïc hieän ñaïi. Töùc laø phaûi ñaùp öùng ñöôïc yeâu caàu vaø xu theá phaùt trieån cuûa muïc ñích vaø noäi dung daïy hoïc; phaûi khai thaùc ñöôïc toái ña söï phaùt trieån cuûa caùc phöông tieän khoa hoïc kyõ thuaät vaøo trong daïy hoïc, ñaëc bieät laø coâng ngheä ñieän töû vaø thoâng tin. Maët khaùc, cuõng khoâng chæ döøng laïi ôû möùc caùc bieän phaùp kyõ thuaät, maø phaûi naâng leân möùc thuû phaùp ngheä thuaät daïy hoïc cuûa phöông phaùp. Caùc heä thoáng phöông phaùp daïy hoïc Phöông phaùp daïy hoïc raát ña daïng vì hoaït ñoäng daïy vaø hoïc chòu söï chi phoái bôûi nhieàu yeáu toá, muïc tieâu, noäi dung. Hôn nöõa baûn chaát, caáu truùc cuûa phöông phaùp daïy hoïc cuõng raát phöùc taïp. Vì vaäy, vieäc phaân loaïi phöông phaùp coøn nhieàu tranh luaän, coøn nhieàu quan ñieåm chöa thoáng nhaát. Hieän nay coù nhieàu caùch phaân loaïi phöông phaùp daïy hoïc. Döôùi ñaây laø moät soá trong raát nhieàu heä thoáng phaân loaïi hieän coù trong lyù luaän daïy hoïc. Trang-93-
(a) Heä thoáng phöông phaùp daïy hoïc caên cöù söï ñieàu khieån hoaït ñoäng nhaän thöùc cuûa ngöôøi hoïc Iu.K.Babaxki laø nhaø lyù luaän daïy hoïc Lieân Xoâ (tröôùc ñaây). OÂng xuaát phaùt töø quan ñieåm daïy hoïc laø söï ñieàu khieån hoaït ñoäng nhaän thöùc cuûa ngöôøi hoïc. Theo ñoù hoïc taäp goàm ba maët: ñoäng cô hoïc taäp, toå chöùc nhaän thöùc vaø kieåm tra nhaän thöùc. Vì vaäy, coù theå chia phöông phaùp daïy hoïc thaønh ba nhoùm: − Nhoùm caùc phöông phaùp kích thích vaø xaây döïng ñoäng cô hoïc taäp, bao goàm caùc phöông phaùp kích thích höùng thuù hoïc taäp cuûa ngöôøi hoïc, phöông phaùp kích thích nhieäm vuï vaø tinh thaàn traùch nhieäm cuûa ngöôøi hoïc. − Nhoùm phöông phaùp toå chöùc vaø thöïc hieän hoaït ñoäng hoïc taäp. Trong nhoùm naøy coù caùc nhoùm nhoû hôn: Caùc phöông phaùp theo nguoàn kieán thöùc vaø tri giaùc thoâng tin: Caùc phöông phaùp duøng lôøi (keå chuyeän, dieãn giaûng, thuyeát trình), tröïc quan (minh hoïa, bieåu dieãn), thöïc haønh (thí nghieäm, luyeän taäp…). Nhoùm phöông phaùp theo loâgic truyeàn thuï vaø tri giaùc thoâng tin: phöông phaùp quy naïp vaø phöông phaùp suy dieãn. Nhoùm phöông phaùp theo möùc ñoä tö duy ñoäc laäp vaø tích cöïc cuûa hoïc vieân: caùc phöông phaùp taùi hieän (Daïy baét chöôùc theo maãu, phöông phaùp algorit, phöông phaùp chöông trình hoùa) vaø caùc phöông phaùp saùng taïo (daïy hoïc neâu vaán ñeà, phöông phaùp tìm toøi ôrixtic …). Caùc phöông phaùp theo möùc ñoä ñieàu khieån hoaït ñoäng hoïc taäp (Ñieàu khieån cuûa thaày, hoïc taäp ñoäc laäp, laøm vieäc vôùi saùch…). − Nhoùm phöông phaùp kieåm tra, bao goàm caùc phöông phaùp kieåm tra mieäng vaø töï kieåm tra, caùc phöông phaùp kieåm tra vieát, caùc phöông phaùp kieåm tra thöïc haønh. (b) Heä thoáng phöông phaùp daïy hoïc caên cöù vaøo muïc ñích cuûa lí luaän daïy hoïc M.A Ñanhiloáp vaø B.P Exipoáp… ñaõ phaân ra caùc nhoùm theo muïc ñích chöùc naêng lyù luaän cuûa daïy hoïc nhö sau: − Nhoùm phöông phaùp daïy hoïc nghieân cöùu taøi lieäu môùi, hình thaønh kó naêng, kó xaûo. − Nhoùm phöông phaùp daïy hoïc cuûng coá, hoaøn thieän kieán thöùc, kó naêng, kó xaûo. − Nhoùm phöông phaùp daïy hoïc öÙng duïng kieán thöùc kó naêng, kó xaûo. − Nhoùm phöông phaùp daïy hoïc kieåm tra ñaùnh giaù kieán thöùc, kó naêng, kó xaûo. (c) Döïa vaøo nguoàn kieán thöùc vaø tính ñaëc tröng cuûa söï tri giaùc thoâng tin. Vôùi quan ñieåm naøy E.I.Proâpxki, E.I.Golant…nhaø lyù luaän daïy hoïc Lieân Xoâ (tröôùc ñaây) ñaõ phaân ra caùc nhoùm phöông phaùp sau ñaây: − Phöông phaùp duøng ngoân ngöõ. − Phöông phaùp tröïc quan. − Phöông phaùp thöïc haønh. Trang-94-
(d) Heä thoáng phöông phaùp daïy hoïc döïa vaøo ñaëc tröng hoaït ñoäng nhaän thöùc cuûa hoïc sinh I.Ia.Lecne laø nhaø lyù luaän daïy hoïc Lieân Xoâ (tröôùc ñaây). OÂng cho raèng coù theå chia caùc phöông phaùp daïy hoïc thaønh naêm nhoùm: + Nhoùm phöông phaùp thoâng baùo – thu nhaän (phöông phaùp giaûi thích – minh hoïa). + Nhoùm phöông phaùp taùi taïo (hay taùi hieän). + Phöông phaùp trình baøy coù tính vaán ñeà (Phöông phaùp trình baøy neâu vaán ñeà). + Phöông phaùp tìm toøi töøng phaàn (Phöông phaùp tìm toøi ôrixtic). + Phöông phaùp nghieân cöùu (Phöông phaùp tìm toøi toaøn phaàn). (e) Phaân loaïi theo maët trong vaø maët ngoaøi Moät heä thoáng phaân loaïi coù giaù trò coá gaéng xaây döïng chaët cheõ veà maët logic xeùt töø nhieàu phöông dieän khaùc nhau giuùp giaùo vieân naém ñöôïc toång theå veà phöông phaùp daïy hoïc, Klingberg nhaø lyù luaän daïy hoïc cuûa CHDC Ñöùc11 vaø Nguyeãn Kim Baù12 vaø ñaõ ñöa ra moät caùch phaân loaïi phöông phaùp daïy hoïc xeùt veà phöông dieän maët ngoaøi vaø phöông dieän maët trong. (Theo quan ñieåm naøy, hình thöùc toå chöùc daïy hoïc vaø phöông phaùp daïy ñoàng khaùi nieäm). Phöông phaùp daïy hoïc ñöôïc chia thaønh 2 nhoùm: Xeùt veà phöông dieän maët ngoaøi vaø phöông dieän maët trong. Theá naøo laø nhoùm phöông phaùp xeùt theo phöông dieän maët ngoaøi? Ñoù laø caùc phöông phaùp coù theå deã nhaän thaáy xaûy ra trong quaù trình daïy hoïc baèng caùch quan saùt hình thöùc toå chöùc giaùo tieáp giöõa thaày – troø - noäi dung ví duï nhö nhoùm phöông phaùp: • Hình thöùc toå giôø hoïc (ñòa ñieåm hoïc: hoïc theo baøi lôùp, tham quan, hoïc trong quaù trình lao ñoäng,…) • Hình thöùc toå chöùc hoïc taäp (Daïy hoïc toaøn lôùp, daïy hoïc theo nhoùm, daïy hoïc caù nhaân – phaân hoùa). • Caùc hình thöùc hoaït ñoäng cuûa thaøy vaø troø: thuyeát trình, trình baøy tröïc quan, dieãn trình laøm maãu, ñaøm thoaïi, thaûo luaän. Nhoùm phöông phaùp daïy hoïc xeùt theo phöông dieän maët trong laø döïa theo söï vaän ñoäng cuûa noäi dung vaø tieán trình thöïc hieän trong quaù trình daïy hoïc, noù goàm 4 nhoùm sau: • Caùc chöùc naêng lyù luaän cuûa quaù trình daïy hoïc ( Caùc chöùc naêng ñieàu haønh quaù trình daïy hoïc) − Caùc phöông phaùp giôùi thieäu taøi lieäu môùi. − Caùc phöông phaùp cuûng coá taøi lieäu môùi. − Caùc phöông phaùp vaän duïng kieán thöùc, kyõ naêng, kyõ xaûo. 11 Xem Hortsch: Tập baøi giaûng veà Lyù luaän daïy ngheà. Dresden, 1997. 12 Xem Nguyeãn Kim Baù, Vuõ Duy Thuõy: Phöông phaùp daïy toaùn. Nhaø xuaát baûn Giaùo duïc, naêm 11992, trang 68 Trang-95-
− Caùc phöông phaùp heä thoáng hoaù, khaùi quaùt hoaù. − Caùc phöông phaùp kieåm tra – ñaùnh giaù kieán thöùc, kyõ naêng, kyõ xaûo. • Caáu truùc con ñöôøng lónh hoäi tri thöùc ñôn giaûn (phöông phaùp logic): Caùc böôùc tieán haønh theo thöù töï cuûa caáu truùc con ñöôøng lónh hoäi tri thöùc ñôn giaûn cuûa con ngöôøi nhö theo qui naïp, dieãn dòch, phaân tích hay toång hôïp, keá thöøa- phaùt trieån (genetisch)… • Caáu truùc con ñöôøng lónh hoäi tri thöùc phöùc hôïp , chuyeân bieät: Goàm caùc phöông phaùp nhö daïy hoïc theo chöông trình hoùa, daïy hoïc giaûi quyeát vaán ñeà, daïy hoïc theo Algorit, daïy hoïc theo Grap... Theo Nguyeãn Vaên Tuaán13 caùc phöông phaùp ñöôïc phaân loại coù teân trong heä thoáng phaân loaïi treân mang tính ñôn nhaát. Khi löïa choïn ñeå söû duïng, giaùo vieân caên cöù vaøo muïc ñích chung vaø kieåu phöông phaùp. Töø caùc phöông phaùp ñôn nhaát naøy, giaùo vieân coù theå löïa choïn vaø keát hôïp ñeå xaây döïng thaønh caùc phöông phaùp daïy hoïc môùi. Xem baûng 1 ôû trang sau. 13 Xem Nguyeãn Vaên Tuaán: Analyse der neueren Entwicklungen in der Ausbildung von Technischen Lehrern für die Berufsausbildung in Vietnam unter besonderer Berücksichtigung der Konzeptionierung einer angepassten Fachdidaktik Metall- und Maschinentechnik. Venturus-Verlag, 2006. Trang-96-
Baûng 1: Heä thoáng phöông phaùp daïy hoïc. Phöông phaùp daïy hoïc höôùng muïc tieâu chung veà giaùo duïc hay nhöõng ñònh höôùng chung veà PPDH PP daïy hoïc ñònh höôùng naêng löïc thöïc hieän (hoaït ñoäng), PPDH ñònh höôùng giaûi quyeát vaán ñeà, PP daïy hoïc tích cöïc.. Kieåu phöông phaùp (Concept) Kieåu PPDH môû, kieåu PPDH thoâng baùo – taùi hieän, kieåu PPDH phaùt hieän, kieåu PPDH kieán taïo… CAÁU TRUÙC BEÂN NGOAØI (Hình thöùc toå chöùc) CAÁU TRUÙC TRONG (Vaän ñoäng cuûa noäi dung daïy hoïc) Hình thöùc toå chöùc Muïc ñích, chöùc naêng Theo con ñöôøng nhaän thöùc lyù luaän Ñôn giaûn Phöùc hôïp HT. toå chöùc giôø HT. toå chöùc coäng Hình thức hoaït ñoäng (PP loâgic) hoïc ñoàng hoïc taäp (kieåu hoaït ñoäng) - Daïy hoïc treân - Daïy hoïc toaøn lôùp - Nhoùm pp truyền thụ:- PP gaây ñoäng cô - PP phaân tích toång hôïp - Phöông phaùp daïy hoïc lôùp (leân lôùp) - Daïy hoïc theo Thuyeát trình, dieãn trình - PP nghieân cöùu noäi dung - PPP qui naïp giaûi quyeát vaán ñeà, - Daïy hoïc trong nhoùm - Nhoùm pp ñoái thoaïi: ñaøm tri thöùc môùi - P dieãn dòch - PP daïy hoïc chöông quaù lao ñoäng - Daïy hoïc theo caù thoaïi, thaûo luaän - PP öùng duïng tri thöùc, KN - PP Keá thöøa phaùt trieån hoùa, - Tham quan nhaân - Nhoùm pp nghieân cứu, thöïc- PP. cuûng coá - PP heä thoáng hoùa … - PP daïy hoïc Algorit - Trieån laõm haønh: PP nghieân cöùu, pp- PP. kieåm tra ñaùnh giaù ... - Thöïc taäp thöïc haønh... - Thi, kieåm tra Caùc phöông phaùp ña hôïp: Phöông phaùp daïy hoïc theo döï aùn, PP daïy hoïc 6 böôùc, PP nghieân cöùu tình huoáng, pp thí nghieäm, pp saém vai, PP tình höoáùng ñieän hình (PPdaïy khaùi nieäm, PPdaïy baøi taäp...) Trang-97-
4. CAÙC CÔ SÔÛ LÖÏA CHOÏN PHÖÔNG PHAÙP DAÏY HOÏC Coù raát nhieàu cô sôû ñeå löïa choïn phöông phaùp daïy hoïc vaø caùc nhaø lyù luaän daïy hoïc cuõng ñöa ra nhieàu caùch ñeå löïa choïn phöông phaùp daïy hoïc. Sau ñaây laø moät soá yeáu toá quan troïng cô sôû cho vieäc choïn phöông phaùp daïy hoïc: a. Muïc tieâu daïy hoïc: Ngaøy nay muïc tieâu cuûa quaù trình daïy hoïc cuï theå thöôøng raát ña daïng, phong phuù. Tuy nhieân, ngöôøi ta thöôøng chuù yù nhieàu hôn ñeán moät trong ba lónh vöïc: Thöù nhaát, cung caáp cho ngöôøi hoïc caùc tri thöùc khoa hoïc vaø phöông phaùp nhaän thöùc chuùng. Thöù hai: Hình thaønh vaø phaùt trieån caùc kyõ naêng haønh ñoäng trí oùc vaø thöïc tieãn. Thöù ba: Khôi daäy, phaùt trieån caùc nhu caàu tieàm naêng cuûa ngöôøi hoïc ñeå giuùp hoï laøm chuû ñôøi soáng cuûa mình trong hieän taïi vaø töông lai. Treân cô sôû caùc muïc tieâu ñöôïc xaùc ñònh, seõ hình thaønh noäi dung daïy hoïc vaø phöông phaùp daïy hoïc phuø hôïp. b. Noäi dung daïy hoïc: Noäi dung daïy hoïc laø yeáu toá tröïc tieáp quy ñònh phöông phaùp daïy hoïc. Noäi dung daïy hoïc ñöôïc qui ñònh trong caùc chöông trình vaø keá hoaïch giaûng daïy. Phöông phaùp daïy hoïc phaûi phuø hôïp vôùi noäi dung daïy hoïc. Ñieàu naøy ñöôïc theå hieän ít nhaát ôû boán ñieåm: tính ñaëc thuø cuûa tri thöùc khoa hoïc boä moân; trình ñoä cuûa caùc khaùi nieäm khoa hoïc trong caùc heä thoáng khoa hoïc, caáu truùc moân hoïc vaø tính chaát cuûa baøi hoïc. c. Muïc ñích sö phaïm: phöông phaùp daïy hoïc ñöôïc söû duïng nhaèm muïc ñích sö phaïm naøo. Ví duï nhö ñeà xuaát vaø gaây yù thöùc veà nhieäm vuï nhaän thöùc; truyeàn thuï kieán thöùc môùi, hình thaønh khaùi nieäm; cuûng coá hoaøn thieän kieán thöùc, kyõ naêng, kyõ xaûo; vaän duïng kieán thöùc, kyõ naêng, kyõ xaûo; kieåm tra vieäc lónh hoäi kieán thöùc, kyõ naêng, kyõ xaûo... d. Trình ñoä phaùt trieån khaû naêng cuûa ngöôøi hoïc: Yeáu toá chuû quan cuûa ngöôøi daïy; Löôïng thôøi gian cho pheùp. Treân daây laø moät soá yeáu toá beân trong cuûa hoaït ñoäng daïy hoïc chi phoái vieäc löïa choïn söû duïng phöông phaùp daïy hoïc. Taát nhieân vieäc söû duïng phöông phaùp daïy hoïc khoâng chæ phuï thuoäc vaøo nhöõng yeáu toá ñoù, maø coøn nhieàu yeáu toá khaùc nhö naêng löïc vaø phong caùch daïy hoïc cuûa giaùo vieân… Ngoaøi ra chuùng coøn bò chi phoái nhieàu bôûi caùc yeáu toá beân ngoaøi, nhöng aûnh höôûng raát lôùn ñeán hoaït ñoäng daïy hoïc nhö moâi tröôøng kinh teá – vaên hoùa – xaõ hoäi vaø khoa hoïc; caùc ñieàu kieän vaät chaát, thieát bò phuïc vuï cho vieäc daïy vaø hoïc…vv. Nhöõng yeáu toá naøy nhaát thieát phaûi ñöôïc tính ñeán trong quaù trình soaïn thaûo vaø söû duïng phöông phaùp daïy hoïc cuûa giaùo vieân. Toùm laïi: Khi löïa choïn phöông phaùp daïy hoïc, ta neân ñaëc bieät chuù yù ñeán caùc yeáu toá muïc tieâu – noäi dung – phöông tieän – nhöõng ñieàu kieän khaùc. Moãi phöông phaùp daïy hoïc duø toát nhaát vaãn coù maët maïnh, maët yeáu, khi thöïc hieän neân phoái hôïp nhieàu phöông phaùp vì khoâng coù moät phöông phaùp naøo laø vaïn naêng. Ngoaøi ra, lao ñoäng sö phaïm laø moät lao ñoäng ñoøi hoûi Trang-98-
tính saùng taïo cao, ngöôøi giaùo vieân coù khaû naêng phaân tích nhanh choùng caùc tình huoáng sö phaïm, söû duïng ñuùng nhöõng tri thöùc vaø kyõ naêng sö phaïm, kinh nghieäm cuûa baûn thaân vaø cuûa giaùo vieân khaùc, chuù yù ñaày ñuû nhöõng ñieàu kieän ñaëc thuø khi thöïc hieän baøi daïy. C. CAÂU HOÛI THAÛO LUAÄN VAØ OÂN TAÄP Caâu 1: Phöông phaùp daïy hoïc laø gì? Haõy phaân tích caùc ñaëc ñieåm cuûa phöông phaùp daïy hoïc? Caâu 2: Haõy trình baøy caùc caùch phaân loaïi phöông phaùp daïy hoïc! Haõy neâu vaø cho bieát yù nghóa cuûa việc phaân loại phöông phaùp daïy hoïc theo cấu truùc mặt trong vaø maët ngoaøi! Caâu 3: Ñeå löïa choïn ñöôïc phöông phaùp daïy hoïc thích hôïp, baïn caàn phaûi caên cöù vaøo nhöõng cô sôû naøo? Neâu ví duï minh hoïa? Trang-99-
BAØI 2. CAÙC PHÖÔNG PHAÙP TRUYEÀN THUÏ A. MỤC TIEÂU DẠY HỌC Sau khi học xong bài này, sinh viên: − Neâu ñược khái niệm phương pháp thuyết trình và phương pháp diễn trình làm mẫu. − Trình baøy ñöôïc öu nhöôïc ñieåm cuûa phöông phaùp thuyeát trình vaø dieãn trình. − Neâu ñöôïc caùch vaän duïng ñeå phöông phaùp thuyeát trình coù hieäu quaû. − Trình baøy ñöôïc caùc löu yù maø khi söû duïng phöông phaùp dieãn trình giaùo vieân caàn quan taâm. B. NỘI DUNG I. PHÖÔNG PHAÙP THUYEÁT TRÌNH 1. ÑÒNH NGHÓA Phöông phaùp thuyeát trình laø phöông phaùp daïy hoïc maø giaùo vieân duøng lôøi noùi sinh ñoäng keát hôïp vôùi phương tiện dạy học ñeå trình baøy, giaûi thích, minh hoïa theo moät trình töï nhaát ñònh hoaëc trình baøy kieåu neâu giaûi quyeát vaán ñeà, coøn hoïc sinh lónh hoäi tri thöùc baèng con ñöôøng tieáp thu, taùi hieän taøi lieäu, nhaèm ñaït muïc ñích daïy hoïc laø giuùp hoïc sinh tham gia ñeå tìm ra kieán thöùc môùi vaø phaùt trieån thaùi ñoä, tình caûm moân hoïc, baøi hoïc, hieåu ñöôïc baøi vaø ghi cheùp ñöôïc baøi hoïc. Phương pháp thuyết trình là phương pháp giáo viên sử dụng ngôn ngữ nói và ngôn ngữ không lời để truyền đạt cho người học hệ thống thông tin về nội dung học tập. Người học tiếp nhận hệ thống thông tin đó từ người dạy và xử lí chúng tùy theo tính chủ thể người học và yêu cầu của dạy học. Phương pháp thuyết trình được định nghĩa thống nhất như sau: Ñieåm noåi baät cuûa phöông phaùp: − Mang tính chaát thoâng baùo trong lôøi giaûng cuûa giaùo vieân, − Noäi dung baøi giaûng mang tính ñoàng loaït, ít chuù yù caù bieät hoïc sinh. − Học sinh thì tieáp nhaän moät caùch thuï ñoäng ïnhöõng thoâng tin ñoù. Hoï chæ nghe, nhìn theo lôøi giaûng cuûa thaày vaø ghi nhôù. − Phöông phaùp naøy cho pheùp học sinh chæ ñaït tôùi trình ñoä taùi hieän cuûa söï lónh hoäi. Muïc ñích sö phaïm cuûa phöông phaùp thuyeát trình: − Thoâng tin truyeàn thuï cho hoïc sinh moät noäi dung mang tính khaùch theå: baùo caùo, mieâu taû, keå chuyeän, giaûng thuaät vaø giaûng giaûi. − Thoâng tin veà quaûn ñieåm yù kieán tröôùc moät vaán ñeà noäi dung mang tính chuû theå: bình luaän, nhaän xeùt. − Thuyeát phuïc, kích thích hoïc sinh veà moái quan heä cuûa moät vaán ñeà naøo ñoù. Với mục đích là thông tin truyền thụ, thông thường bài thuyết trình bao gồm các nội dung cần truyền đạt sau: Trang-100-
− Caùc kieán thöùc veà chính boä moân khoa hoïc ñoù (caùc bieåu töôïng, caùc khaùi nieäm, caùc quan heä, caùc qui luaät…vv; − Kieán thöùc veà phöông phaùp luaän, phöông phaùp nhaän thöùc söï vaät; − Kieán thöùc veà thaùi ñoä, veà giaù trò (ñaùnh giaù, nhaän thöùc veà giaù trò, xaùc laäp giaù trò…vv); − Kieán thöùc veà haønh vi öùng xöû (caùc quy taéc öùng xöû, nhaän thöùc veà traùch nhieäm, vai troø...vv). 2. ĐIỂM MẠNH VÀ HẠN CHẾ CỦA PHƯƠNG PHÁP THUYẾT TRÌNH a. Điểm mạnh − Thứ nhất: với cách diễn đạt lưu loát, rõ ràng, dễ hiểu, phù hợp với logic nhận thức và trình độ người nghe, phương pháp thuyết trình đã chuyển tải đến người học một khối lượng lớn thông tin cần thiết cho số lượng lớn học sinh mà giáo viên đã chắt lọc được từ kho tàng tri thức của xã hội. Đây là điểm mạnh của phương pháp thuyết trình mà không dễ gì các phương pháp khác có được. Trong khoảng thời gian ngắn (chẳng hạn một tiết học), giáo viên có thể cung cấp cho người học một khối lượng thông tin rất phong phú, được cấu trúc theo một logic chặt chẽ. Học sinh tiếp thu tài liệu bằng con đường ngắn nhất. Giaùo vieân chuû ñoäng ñöôïc thôøi gian vaø keá hoaïch leân lôùp. − Thứ hai: cung cấp cho người học những thông tin cập nhật, chưa kịp trình bày trong các tài liệu giáo khoa. Thông thường, các tri thức được mô tả trong tài liệu giáo khoa, giáo trình mà nhà trường yêu cầu người học phải đọc thường lạc hậu hơn sự phát triển hiện tại của lĩnh vực khoa học đó. Bài thuyết trình của giáo viên tốt là nguồn cung cấp những thông tin cập nhật lý thuyết và thành tựu về những chủ đề đang nghiên cứu. − Thứ ba: bài thuyết trình khác với đọc hiểu. Thuyết trình là giao tiếp trực tiếp giữa người giảng và người nghe. Vì vậy, khi thuyết trình, giảng viên có thể thường xuyên thay đổi các biện pháp, các thủ thuật thuyết trình và hiệu chỉnh lại nội dung tài liệu cho phù hợp với trình độ hiện tại của người nghe. Thái độ và sự nhiệt tình của giảng viên khi thuyết trình có vai trò quan trọng trong việc tích cực hóa hoạt động học tập và nghiên cứu của người học, truyền cảm hứng và sáng tạo cho họ. − Thứ tư: các bài thuyết trình không chỉ cung cấp thông tin về đối tượng học tập cho người học mà còn cung cấp cho họ khuôn mẫu và phương pháp nhận thức, phương pháp tổng hợp, cấu trúc tài liệu học tập; giúp người học phương pháp nhận thức. b. Hạn chế Thuyết trình cũng có nhiều hạn chế. Có thể kể ra khá nhiều hạn chế của phương pháp này khi so với các phương pháp dạy học khác: − Thu được rất ít thông tin phản hồi từ phía người học, do dạy học chủ yếu là truyền thụ một chiều. Chủ yêú sử dụng cơ chế ghi nhớ và tư duy tái tạo của người học. Trang-101-
− Mức độ lưu giữ thông tin của người học rất ít. Do trí nhớ ngắn hạn và trí nhớ làm việc của người nghe thường xuyên bị quá tải. Vì vậy cần thiết phải có các phương tiện hỗ trợ ghi nhớ. − Tính cá thể hóa trong dạy học thấp, do giảng viên phải dùng một số biện pháp chung cho cả nhóm, lớp học sinh. − Ít có sự tham gia tích cực của người học. Mức độ khai thác và liên kết giữa kinh nghiệm đã có của người học với nội dung mới rất thấp. Người học gần như thụ động tiếp nhận thông tin từ phía người thuyết trình, ít có cơ hội thể hiện và áp dụng các ý tưởng của mình đối với tài liệu học tập. Do đó, bài học dễ dẫn đến đơn điệu, nhàm chán, chóng mệt mỏi. − Thời gian thu hút và duy trì sự chú ý của người học vào nội dung bài học thấp hơn các phương pháp khác. 3. PHAÂN LOAÏI PHÖÔNG PHAÙP THYEÁT TRÌNH Muïc ñích chính cuûa phöông phaùp thuyeát trình trong daïy hoïc laø truyeàn thuï cho hoïc sinh moät noäi dung mang tính khaùch theå. Treân cô sôû naøy, tuøy theo caùch thöùc thuyeát trình ngöôøi ta phaân thaønh ba loaïi sau: a. Giaûng giaûi Giải giải là phương pháp thuyết trình mà trong đó giáo viên dùng lời và các phương tiện để giải thích làm sáng tỏ một vấn đề nào đó; tạo ra sự liên kết giữa vấn đề đó với kinh nghiệm hiện có của người học. Qua đó giúp người học lĩnh hội được nó. Giaùo vieân giaûi thích, chöùng minh caùc söï kieän, caùc khaùi nieäm, caùc töø, caùc thuaät ngöõ, qui taéc, ñònh lyù, ñònh luaät, caùc nguyeân taéc hoaït ñoäng baèng caùc luaän cöù, soá lieäu, thí duï cuï theå. Giaûng giaûi neâu ñöôïc caùc thuoäc tính cho thí duï ñuùng - sai, töông töï khaùc bieät, duøng khaùi nieäm ñaõ hoïc ñeå so saùnh khaùi nieäm môùi, chöùa ñöïng caùc yeáu toá phaùn ñoaùn, suy luaän neân coù nhieàu khaû naêng phaùt trieån tö duy logic, saùng taïo cuûa hoïc sinh. Vai troø cuûa giaùo vieân reøn luyeän hoïc sinh kyõ naêng chöùng minh vaán ñeà moät caùch toái öu. Giaûng giaûi aùp duïng ñeå giaûng caùc khaùi nieäm cô baûn môùi, ñaëc bieät khi hoïc sinh khoâng hieåu baøi hoaëc maéc sai laàm. Thôøi gian daïy töø 5 ñeán 10 phuùt. b. Giaûng thuaät Giaûng thuaät laø keå laïi, thuaät laïi, moâ taû laïi nhöõng hieän töôïng, thí nghieäm hoaëc trình baøy lòch söû quaù trình phaùt trieãn moät ñoái töôïng naøo ñoù. Noäi dung giaûng thuaät phaûi coù lieân quan ñeán baøi hoïc, daøn baøi caâu chuyeän goàm: nhaäp ñeà, thaân baøi, keát luaän, coù soá lieäu, hình aûnh, taøi lieäu minh hoïa ñöôïc trích daãn hay coù theå ñöôïc chöùng minh treân cô sôû khoa hoïc, ñöa thôøi söï, thoâng tin môùi vaøo lôùp hoïc. Cuõng coù theå söû duïng phöông tieän tröïc quan, phöông tieän kyõ thuaät ñeå minh hoaï cho vieäc trình baøy cuûa mình hoaëc ñaët moät soá caâu hoûi nhaèm thu huùt söï chuù yù, nhaèm Trang-102-
ñònh höôùng vieäc laéng nghe hoaëc nhaèm kích thích tính tích cöïc hoaëc kieåm tra keát quaû vieäc lónh hoäi tri thöùc cuûa hoïc sinh. Sau khi nghe giaûng thuaät hoïc sinh phaûi ruùt ra ñöôïc keát luaän caâu chuyeän keå. c. Dieãn giaûng: Dieãn giaûng laø giaùo vieân thuyeát trình keát hôïp baûng phaán trình baøy moät vaán ñeà hoaøn chænh, coù tính phöùc taïp tröøu töôïng vaø khaùi quaùt trong moät thôøi gian töông ñoái daøi. Khi dieãn giaûng giaùo vieân coù theå keát hôïp phöông phaùp daïy hoïc khaùc nhö giaûng giaûi, giaûng thuaät, ñaøm thoaïi, söû duïng taøi lieäu, Algorit, neâu vaán ñeà ñeå phaân tích, toång hôïp, so saùnh, heä thoáng hoaù, khaùi quaùt hoaù, ñaùnh giaù caùc luaän ñieåm khaùc nhau, söû duïng taøi lieäu khi caàn thieát vaø chuyeån tieáp roõ raøng nhaèm ruùt ra keát luaän vöõng chaéc coù tính thuyeát phuïc cao taïo cho hoïc sinh nieàm tin khoa hoïc kyõ thuaät. Dieãn giaûng ôû tröôøng phoå thoâng, daïy ngheà giaùo vieân trình baøy taøi lieäu theo noäi dung, ñeà muïc saùch giaùo khoa giaùo trình vaø thænh thoaûng ñaët caâu hoûi xen keõ, hoïc sinh traû lôøi. Dieãn giaûng ôû tröôøng Ñaïi hoïc chieám töø 40% - 60% thôøi gian daønh cho baøi daïy, giaùo vieân trình baøy taøi lieäu coù theå thu heïp (boû qua bôùt hoaëc ñi saâu) hoaëc môû roäng daøn baøi cuûa giaùo trình, giaùo vieân ñaët caâu hoûi, sinh vieân suy nghó vaø giaùo vieân traû lôøi. Neáu caùch ñaây vaøi theá kyû, nhöõng giaùo sö vaø baùc hoïc chæ ñoïc nhöõng cuoán saùch daøy vaø keøm theo lôøi bình luaän tröôùc sinh vieân trong nhöõng giaûng ñöôøng Ñaïi hoïc, thì ngaøy nay dieãn giaûng laø coâng trình saùng taïo baèng lôøi cuûa caùc nhaø giaùo Ñaïi hoïc. Do ñoù noù luoân coù vai troø daãn ñaàu trong caùc phương pháp daïy hoïc Ñaïi hoïc. Moät daïng khaùc cuûa phöông phaùp thuyeát trình laø thuyeát trình cuûa hoïc sinh: Giaùo vieân giao cho hoïc sinh (caù nhaân, nhoùm, taäp theå) moät chuû ñeà, hoïc sinh thu thaäp taøi lieäu, ghi cheùp vaø trình baøy keát quaû töø baùc boû. Muïc ñích giuùp hoïc sinh töï tin, töï giaùc tích cöïc, reøn luyeän khaû naêng dieãn ñaït tröôùc ñaùm 10 ñeán 20 phuùt, sau ñoù cho hoïc sinh khaùc ñaët caâu hoûi ñeå cuûng coá, môû roäng hoaëc thaéc maéc, ñoâng, tö duy ñuùng trình töï, bieát phaùt bieåu, baûo veä yù kieán, quan ñieåm cuûa mình. 4. CẤU TRÚC BÀI THUYẾT TRÌNH Một bài thuyết trình dù ngắn hay dài đều có một cấu trúc chung gồm ba phần: a. Phần mở đầu. Phần mở đầu thường có tính chất định hướng cho người nghe chuẩn bị những yếu tố cần thiết về kinh nghiệm và phương pháp cho bài học; gợi mở, dẫn dắt cho người nghe vào nội dung của bài thuyết trình. Trong phần mở đầu, giảng viên cần tạo ra sự liên kết giữa những kiến thức, kinh nghiệm đã có của người học với những thông tin mới cần cung cấp cho người nghe. b. Phần nội dung. Đây là phần chính của bài thuyết trình. Trong phần này, giáo viên cần cấu trúc nội dung thuyết trình thành những đơn vị kiến thức truyền thụ và sắp xếp chúng theo một logic hợp lí. Trong mỗi phần, cần dự kiến kỹ thuật thuyết trình và các kỹ thuật Trang-103-
hỗ trợ khác (câu hỏi, các phương tiện, mô hình, …). Sau mỗi phần hoặc sau nội dung quan trọng cần có tóm tắt để nhấn mạnh cho người học dễ hiểu, dễ ghi chép và nhớ. c. Phần kết. Giáo viên khẳng định những nội dung đã được trình bày; điều chỉnh những lỗi người học mắc phải trong khi nghe giảng; chính xác hóa kiến thức; chỉ ra phương hướng vận dụng chúng trong tương lai; đưa ra các phương pháp, phương tiện đánh giá kết quả học tập và yêu cầu người học nêu các câu hỏi, các vấn đề cần tiếp tục suy nghĩ và giải quyết…vv. 5. VẬN DỤNG 5.1. NHỮNG YẾU TỐ CHI PHỐI BÀI THUYẾT TRÌNH Có nhiều yếu tố ảnh hưởng tới hiệu quả của bài thuyết trình. Dưới đây là một số yếu tố phổ biến14: -Thứ nhất: khả năng tập trung chú ý của người học vào bài thuyết trình. Chú ý là điều kiện tiên quyết của việc học tập. Vậy chú ý của người học diễn ra như thế nào? Việc tạo ra và duy trì thời gian tập trung chú ý của người học vào bài dạy tùy thuộc rất nhiều vào các thủ thuật của giáo viên. Tuy nhiên, thông thường trong một tiết học, khoảng từ 3 đến 5 phút đầu người học chưa tập trung chú ý vào bài giảng của giáo viên. Từ 5 đến 15 phút tiếp theo sự chú ý của người học đạt đến cao độ. Sau đó giảm dần đến phút thứ 30; 15 phút còn lại của tiết học người nghe thường khó tập trung chú ý, nếu không có sự thay đổi các biện pháp làm “thức tỉnh họ”. Trong khoảng thời gian này, nhiều học viên thường ngủ gật, nói chuyện, làm việc riêng hoặc giết thời gian bằng các hành động khác. Vì vậy trong một buổi thuyết trình, khoảng thời gian 5 phút đầu (vào bài) và 15 phút cuối thường là những thử thách khó khăn của giáo viên. Đòi hỏi giáo viên phải có nhiều thủ thuật dạy học viên động. -Thứ hai: ngôn ngữ và phong cách của giáo viên trong thuyết trình. Hầu hết mọi người nói với tốc độ khỏang 100 – 200 từ/ phút. Với tốc độ như vậy, một giờ thuyết trình có thể lên đến 12000 từ. Trong khi đó trí nhớ ngắn hạn của người học chỉ có thể tiếp nhận khỏang 800 – 1000 từ. Điều này vượt quá xa khả năng tiếp nhận và ghi nhớ của người nghe. Vì vậy, nếu giảng viên nói quá nhanh sẽ dẫn đến hiện tượng người nghe quá tải không hề động lại điều gì trong đầu của họ. Không nên nói quá nhanh, hãy nói chậm, vừa phải. Hãy dành một thời gian im lặng vừa đủ sau một câu quan trọng, sao cho nó kịp “ngắm vào” ngừơi nghe. Nếu quan sát người giảng bài giỏi ta sẽ thấy hiệu quả của bài giảng không phải ở chỗ họ giảng cái gì mà là do cách họ nói về cái đó, do họ thường xuyên thay đổi âm lượng và cường độ, nhịp độ giọng nói. Một giọng nói đều đều kéo dài sẽ là liều thúôc ngủ tốt cho học viên trong buổi thuyết trình. Phong cách giảng bài của giảng viên cũng ảnh hưởng không nhỏ đến hiệu quả bài thuyết trình. Nhiều giảng viên có thói quen ngồi yên một chỗ sau bàn hoặc ghế, đọc và giải thích tài liệu. Không có gì tẻ nhạt hơn thế. Giáo viên có kinh nghiệm không làm như vậy. Họ đi vòng 14 Xem Phan Huy Ngoï: Daïy hoïc vaø phöông phaùp daïy hoïc trong nhaø tröôøng. Nhaø xuaát baûn Ñaïi hoïc Sö phaïm, Naêm 2005, trang 192-194 Trang-104-
quanh lớp, qua từng bàn, mắt không ngừng quan sát người học (nếu không có sự tiếp xúc bằng ánh mắt giữa giảng viên với học viên thì lớp học bị rơi vào khỏang trống không). Cường độ và âm lượng ngôn ngữ luôn thay đổi theo từng nội dung (nhấn mạnh, thể hiện cảm xúc vui nói nhanh, giọng cao và hùng hồn hơn; buồn giọng trầm và chậm hơn,…), kết hợp với nét mặt, điệu bộ, cử chỉ và sự hài hước. Nếu có học viên muốn phát biểu, họ lại gần người đó và lắng nghe,… Họ trình bày như đang nói chuyện, không đọc, mắt không dán vào giáo án. Chính phong cách giảng của họ đã hấp dẫn, thu hút sự chu ý của học viên trong suốt giờ học. Thứ ba: phương pháp nghe giảng của người học và sự chuẩn bị bài thuyết trình của giảng viên. Nhiều học viên có thói quen nghe giảng mà không cần chuẩn bị trước và không ghi chép lời giảng của giảng viên. Đó là thói quen không tốt. Nó tạo ra sự thụ động ở người học. Cần lưu ý rằng: việc kết hợp nghe giảng với ghi chép mang lại hiệu quả cao hơn nhiều trong việc hiểu bài và ghi nhớ tài liệu so với nghe đơn thuần. Tuy nhiên, việc ghi chép cũng có những khó khăn nhất định. Nhiều người quá chú ý vào việc ghi chép ảnh hưởng ảnh hưởng đến việc nghe bài giảng. Thậm chí có người ghi tòan bộ lời giảng của giảng viên, biến nó thành bản copy bài giảng,… Cách tốt nhất là giảng viên thống nhất với học viên cách ghi bài giảng của mình và khi giảng những vấn đề mới, khó, cần động viên người học tập trung chú ý nghe sau đó về khôi phục lại. Việc chuẩn bị kế họach và tài liệu thuýêt trình của giảng viên cũng ảnh hưởng tới hiệu quả bài thuyết trình. Một bài thuyết trình có chất lượng phải đảm bảo tính nhất quán về tư tưởng và nội dung học thuật. Trong khi đó, điều này rất khó thực hiện, vì trong khi thuyết trình thường có nhiều sự kiện ngẫu nhiên. Để kiểm sóat và làm chủ được bài thuyết trình, giảng viên và học viên cần chuẩn bị trước đề cương cho mình. Tuy nhiên, đề cương cũng không nên quá so sài hoặc quá chi tiết. Hơn nữa, không nhất thiết tất cả những điều học viên phải học đều được thuyết trình; chỉ có những gì chủ yếu, những điều người học gặp khó khăn thì việc thuyết trình mới có giá trị; còn những thứ khác, giảng viên cần hướng dẫn cho người học tự học. Điều này cũng phải được thể hiện qua đề cương và người học cần được biết trước. Thứ tư: Sự hỗ trợ của các kĩ thuật dạy học khác. Trong dạy học hiện đại, phương pháp thuyết trình sẽ khắc phục được những hạn chế, nếu được kết hợp với những kĩ thuật dạy học khác. Trước hết là sự kết hợp thuyết trình với các kĩ thuật giải thích, kĩ thuật đặt câu hỏi gợi mở, phiếu ghi nhớ, sử dụng các phương tiện minh họa: bảng biểu, máy chiếu qua đầu, mô hình và các phương tiện kĩ thuật khác,…. 5.2. GỢI Ý CHUẨN BỊ VÀ THỰC HIỆN BÀI THUYẾT TRÌNH (a) Chuẩn bị: Timiradep nhaø baùc hoïc Nga coù phaùt bieåu veà ngöôøi caùn boä giaûng daïy söû duïng kieán thöùc chuyeân moân nhö moät nhaø hoïa só chöù khoâng nhö nhaø nhieáp aûnh vaø ngöôøi caùn boä ñoù khoâng theå töï haï mình xuoáng laøm moät chieác loa phaùt thanh laïi,...Để bài thuyết trình có hiệu quả tốt, bước chuẩn bị không kém phần quan trọng. Sau đây là một số gợi ý: - Xác định rõ mục tiêu, nội dung và cấu trúc bài giảng. Trang-105-
- Đọc và hiểu rõ nội dung cần truyền đạt (đọc nhiều lần, phân tích tài liệu, đặt câu hỏi, cấu trúc lại tài liệu, diễn đạt lại tài liệu theo ý của mình). - Lập đề cương cho bài giảng. Xác định các bước truyền đạt tài liệu cho phù hợp với người nghe (kế họach, thời gian, phương tiện truyền đạt và phương tiện hỗ trợ). - Có kế hoạch tốt về phương pháp kết hợp các phương pháp nhận thức logíc như phân tích- tổng hợp, qui nạp, diễn dịch...vv. Không nên sử dụng thuyết trình là phương pháp duy nhất trong một bài dạy. - Chuẩn bị nhiều và diễn đạt dễ hiểu các câu hỏi gợi mở để kích thích tư duy người nghe. (b) Thực hiện bài thuyết trình: Thu huùt vaø duy trì söï chuù yù cuûa hoïc sinh, gaây ñöôïc höùng thuù hoïc taäp, höôùng daãn tö duy hoïc sinh: - Giaùo vieân phaûi coù thaùi ñoä tích cöïc, nhieät tình vaø say söa ñoái vôùi noäi dung baøi daïy; - Hieåu bieát hoïc sinh vaø duy trì söï chuù yù cuûa hoï. Giaùo vieân taùc ñoäng tình caûm thaùi ñoä hoïc sinh, taïo khoâng khí sinh ñoäng ñeå hoïc sinh töï nguyeän nghe thaày giaûng; - Nhaäp ñeà, coù tính caùch ñoäng vieân kích thích ñeå thu huùt söï chuù yù vaø chuaån bò cuûa hoïc sinh. - Trong khi giaûng baøi, giaùo vieân phaûi phaùn ñoaùn caùc phaûn öùng cuûa hoïc sinh, giaùo vieân phaûi luoân luoân saün saøng coù theå thay ñoåi thuû thuaät trình baøy khi caàn, moät caâu chuyeän vui ñuùng möùc, caùch ñaët vaø giaûi quyeát vaán ñeà keát hôïp lôøi noùi, ñieäu boä neùt maët, caùch duøng baûn veõ, bieåu ñoà, hình aûnh vaø ñoà duøng daïy hoïc tröïc quan khaùc ñeå nhaán maïnh moät ñieåm naøo ñoù, thænh thoaûng ñaët caâu hoûi ñeå nhaán maïnh ñieåm quan troïng hoaëc kieåm tra söï theo doõi baøi cuûa hoïc sinh. Söï chuyeån tieáp noäi dung thaønh phaàn naøy sang noäi dung thaønh phaàn khaùc moät caùch sinh ñoäng. - Khi giaûng baøi neân duøng theå vaên noùi hôn vaên vieát, duøng caâu ñôn giaûn, deã hieåu vaø ñuùng ngöõ phaùp, duøng nhieàu caâu ngaén vaø ít caâu quaù daøi, trình baøy coù logic, coù heä thoáng caùc yù kieán. Loái tieáp caän naøy taïo khoâng khí thoaûi maùi trong lôùp vaø töø ñoù taïo neân moái lieân heä toát ñeïp töï nhieân giöõa Thaày vaø Troø. Ñieäu boä, phong caùch, cöû chæ cuûa giaùo vieân: Cuõng goùp phaàn vaøo söï thaønh coâng cuûa baøi giaûng, yeáu toá khaùch quan cuûa phöông phaùp thuyeát trình laø noäi dung baøi giaûng, yeáu toá chuû quan laø phong caùch dieãn ñaït cuûa giaùo vieân. Giaùo vieân khoâng neân ngoài yeân moät choã ñeå giaûng baøi, neân ñöùng ngay ngaén, daùng ñieäu töï nhieân tröôùc hoïc sinh ñeå moïi ngöôøi coù theå thaáy ñöôïc. Thoâng thöôøng nhöõng cöû ñoäng chaäm, töï nhieân khoâng laøm xao laõng hoïc sinh, ñoâi khi moät vaøi böôùc di chuyeån qua beân naøy hoaëc beân kia giuùp nhaán maïnh, chaám döùt moät ñieåm trong baøi ñeå chuyeån qua ñieåm khaùc. Giaùo vieân coù theå ñi laïi tröôùc lôùp nhöng traùnh nhöõng cöû ñoäng khoâng caàn thieát nhö tung phaán trong tay, choáng tay nghieâng mình treân baøn. Ñieäu boä, cöû ñoäng cuõng giuùp vaøo vieäc truyeàn yù nghóa cuûa lôøi noùi, moät caùch laéc ñaàu nhìn hoïc sinh naøy moät laùt roài nhìn hoïc sinh khaùc laøm cho caû lôùp coù Trang-106-
caûm töôûng nhö nhìn thaáy töøng ngöôøi, moät caùi giô tay ñuùng luùc truyeàn yù nghóa nhieàu hôn lôøi noùi. Cöû ñoäng cuõng coù xu höôùng laøm dòu söï caêng thaúng thaàn kinh cuûa lôùp hoïc vaø giuùp giaùo vieân laáy laïi bình tónh. Gioïng noùi, toác ñoä: Cöôøng ñoä cuûa gioïng noùi phaûi lôùn hôn möùc nghe caàn thieát ñeå moïi ngöôøi trong lôùp ñeàu nghe roõ. Neáu lôùp ñoâng, ñeà nghò moät hoïc sinh ôû xa nhaát cho bieát coù nghe roõ khoâng? Khi noùi neân keát hôïp vôùi ghi cheùp luùc giaûng noäi dung baøi hoïc vaø löu yù ñeán phaûn öùng cuûa ngöôøi hoïc seõ ñeå loä treân neùt maët neáu khoâng nghe roõ, cuõng khoâng neân noùi lôùn quaù laøm cho ngöôøi noùi cuõng nhö ngöôøi nghe deã mau meät. Gioïng noùi cao thaáp cuõng aûnh höôûng ñeán söï chuù yù, gioïng ñeàu ñeàu cuøng moät aâm saéc laøm cho ngöôøi nghe buoàn teû, ngöôøi giaùo vieân caàn bieát thay ñoåi gioïng cao thaáp moät caùch kheùo leùo tuøy theo yù nghóa vaø taàm quan troïng cuûa moãi caâu, moãi töø. Toác ñoä noùi cuõng aûnh höôûng ñeán söï tieáp thu cuûa hoïc sinh, noùi nhanh quaù hoïc sinh khoâng ñuû thôøi gian ñeå suy nghó vaø hieåu. Thoâng thöôøng neân noùi nhanh ñoái vôùi nhöõng taøi lieäu deã hoïc vaø ñaõ hoïc, noùi chaäm khi trình baøy moät vaán ñeà khoù hieåu vaø môùi. Thænh thoaûng neân döøng laïi ñeå hoïc sinh naém ñöôïc nhöõng ñieåm quan troïng maø giaùo vieân muoán löu yù. Khi giaûng baøi, moãi phaàn coù toùm taét vaø cuoái baøi coù toùm taét chung. Toùm taét vaø kieåm tra giuùp traùnh nhöõng nhaän thöùc sai vaø buoäc chaët caùc ñieåm chính laïi, giuùp hoïc sinh deã heä thoáng laïi caùc tri thöùc vöøa tieáp thu. Höôùng daãn hoïc sinh: Caùch ghi cheùp vaøo taäp vaø taøi lieäu phaùt tay baèng caùch keát hôïp baûng phaán, hoïc sinh neân ghi theo caùch hieåu, toùm taét, khoâng ghi nguyeân vaên tröø ñònh nghóa, coâng thöùc. Ghi nhöõng yù chính cô baûn, traùnh ghi traøn lan, ghi nhanh baèng kyù hieäu, vieát taét sô ñoà, keát hôïp vôùi hình veõ, bieåu ñoà. Ñaûm baûo ghi chính xaùc coù heä thoáng, coù tính logic vöøa ghi vöøa suy nghó ñeå kòp thôøi phaùt hieän nhöõng ñieåm chöa hieåu, ñaùnh daáu leà taäp nhöõng choã quan troïng. (c) Moät soá tieâu chí ñaùnh giaù baøi thuyeát trình Tính vöøa söùc cuûa baøi thuyeát trình: khi xem xeùt tính vừa sức của baøi thuyeá trình cần traû lôøi caùc caâu hoûi sau: - Baøi tuyeát trình coù vöøa söùc vôùi khaû naêng cuûa hoïc sinh hay khoâng? - Dieãn ñaït noäi dung coù deã hieåu khoâng? Chöùc naêng daïy hoïc: - Baøi thuyeát trình coù nhöõng muïc tieâu, chuû taâm naøo? - Hieäu öùng cuûa noù ra sao (ví duï nhö taêng ñöôïc kieán thöùc, khôi daäy ñöôïc nhöõng quan taâm, tình caûm,…)? Tính lieân thoâng, lieân heä vôùi nhau: - Coù daãn daét töø nhöõng hieåu bieát kinh nghieäm cuûa hoïc sinh hay khoâng? Trang-107-
- Caùc böôùc daïy hoïc coù daãn daét lieân thoâng lieân heä vôùi nhau roõ raøng khoâng? Tính troïn veïn: - Muïc tieâu ñöa ra cho hoïc sinh coù roõ raøng khoâng? - Coù taäp trung theo muïc tieâu noäi dung ñaõ ñònh khoâng? - Hoïc sinh coù taäp trung chaêm chuù lónh hoäi khoâng? - Coù söû duïng nhöõng phöông tieän daïy hoïc naøo? Trình baøy: - Giaùo vieân thuyeát trình töï do hay phuï thuoäc vaøo baøi chuaån bò? - Söï giao tieáp vôùi hoïc sinh theá naøo? - Ngoân ngöõ trình baøy: töø ngöõ, caâu? - Coù bieän phaùp ñeå gaây söï chuù yù cuûa hoïc sinh khoâng? - Cöû chæ beân ngoaøi theá naøo (hoaït ñoäng tay, chaân, ñaàu)? Thuyeát trình cho pheùp trình baøy chaët cheõ nhöõng vaán ñeà lí thuyeát tröøu töôïng, phöùc taïp, lôøi noùi truyeàn caûm loâ gích chaët cheõ, huøng bieän trong saùng seõ gaây ñöôïc caûm xuùc maïnh meõ cho HS khi nghe giaûng. Moät daïng cuûa phöông phaùp naøy ñöôïc aùp duïng ñeå phaùt huy tính tích cöïc cuûa HS ñoù laø trình baøy neâu vaán ñeà. Baûn chaát cuûa phöông phaùp naøy laø giaùo vieân khoâng trình baøy vaán ñeà moät caùch ñôn thuaàn maø saép xeáp taøi lieäu nhö theá naøo ñeå neâu ra nhöõng vaán ñeà nhöõng maâu thuaãn caàn giaûi quyeát, sau ñoù chæ ra con ñöôøng giaûi quyeát vaán ñeà. HS khoâng tröïc tieáp tham gia giaûi quuyeát vaán ñeà nhöng vôùi ngheä thuaät cuûa ngöôøi thaày, HS caûm thaáy nhö ñang tham gia giaûi quuyeát vaán ñeà ñaët ra, laøm cho HS haøo höùng, tích cöïc hoïc taäp. II. PHÖÔNG PHAÙP DIEÃN TRÌNH LAØM MAÃU 1. NHÖÕNG CÔ SÔÛ CHUNG a. Ñònh nghóa Người học có thể học thông qua sự hướng dẫn của giáo viên, nhưng cũng có thể học qua việc quan sát và bắt chước hành vi của người khác. Điều này dẫn đến phương pháp trình diễn làm mẫu trong dạy học. Phöông phaùp dieãn trình laøm maãu laø phöông phaùp daïy hoïc trong ñoù giaùo vieân trình baøy caùc thao taùc vôùi ñoà duøng daïy hoïc ñeå hoïc sinh tröïc tieáp quan saùt, nhaèm nhaän thöùc ñuùng ñaén söï vaät, hieän töôïng, caùc thí nghieäm... hoaëc caùc thao taùc thuoäc kyõ naêng, kyõ xaûo ngheàø nghieäp, qua ñoù hoïc sinh nhaân thöùc, ghi nhôù vaø laøm theo caùc thao taùc maãu. b. Ñaëc ñieåm − Giaùo vieân laø ngöôøi bieåu dieãn laøm maãu, hoïc sinh quan saùt. − Phöông tieän: thao taùc + ñoà duøng daïy hoïc + lôøi noùi cuaû giaùo vieân. Trang-108-