Giáo trình QUẢN TRỊ CHẤT LƯỢNG TOÀN DIỆN - Chương 2

Chia sẻ: Little Duck | Ngày: | Loại File: PDF | Số trang:0

Thêm vào BST

Báo xấu

175
lượt xem 41
download

Download Vui lòng tải xuống để xem tài liệu đầy đủ

Kiểm soát quá trình bằng hiệu lực thống kê Mỗi sản phẩm nhìn chung được sản xuất bởi một quy trình sản xuất, và để sản phẩm có khả năng đáp ứng tốt nhu cầu của khách hàng thì quy trình sản xuất phải ổn định.

Chủ đề:

Bình luận(0) Đăng nhập để gửi bình luận!

Lưu

Nội dung Text: Giáo trình QUẢN TRỊ CHẤT LƯỢNG TOÀN DIỆN - Chương 2

CHÆÅNG II PHUÛ LUÛC-KIÃØM SOAÏT QUAÏ TRÇNH BÀÒNG KÉ THUÁÛT THÄÚNG KÃ I Giåïi thiãûu Mäüt saín pháøm nhçn chung âæåüc saín xuáút båíi mäüt quy trçnh saín xuáút, vaì âãø saín pháøm coï khaí nàng âaïp æïng täút nhu cáöu cuía khaïch haìng thç quy trçnh saín xuáút phaíi äøn âënh, coï nghéa laì phaíi coï êt sæû biãún âäüng. Kiãøm soaït quaï trçnh bàòng ké thuáût thäúng kã-Statistical Process Control SPC laì táûp håüp nhæîng cäng cuû hæîu duûng âãø quaín lê quaï trçnh nhàòm duy trç sæû äøn âënh vaì caíi thiãûn nàng læûc cuía quaï trçnh thäng qua viãûc giaím sæû biãún âäüng. Thäúng kã laì táûp håüp nhæîng ké thuáût hæîu duûng cho viãûc ra quyãút âënh vãö mäüt quy trçnh dæûa trãn viãûc phán têch thäng tin. Phæång phaïp thäúng kã âoïng mäüt vai troì quan troüng trong caíi tiãún cháút læåüng. Kiãøm soaït quaï trçnh bàòng ké thuáût thäúng kã-Statistical Process Control SPC- âoï laì viãûc kiãøm soaït, hay quaín lê quaï trçnh thäng qua viãûc sæí duûng caïc ké thuáût thäúng kã, våïi muûc âêch âãø. - Duy trç sæû äøn âënh cuía quaï trçnh - Tçm kiãúm nguyãn nhán cuía váún âãö - Phaït hiãûn nhæîng cå häüi cho viãûc caíi tiãún - Ra quyãút âënh dæûa trãn sæû kiãûn (Mäüt trong nhæîng nguyãn tàõc cuía (TQM) - Cung cáúp thäng tin cho nhaì quaín trë trong viãûc ra quyãút âënh. Kiãøm soaït quaï trçnh bàòng ké thuáût thäúng kã thæåìng sæí duûng báøy cäng cuû chênh laì: 1. Phiãúu kiãøm tra 2. Biãøu âäö Pareto 3. Biãøu âäö nhán quaí 4. Biãøu âäö phán taïn 5. Biãøu âäö phán bäú 6. Biãøu âäö kiãøm soaït 7. Biãøu âäö phán táöng SPC häù tråü cho täø chæïc xáy dæûng mäüt mäi træåìng laìm viãûc trong âoï moüi caï nhán cuía täø chæïc coï thãø thæûc hiãûn caíi tiãún liãn tuûc. Pháön phuû luûc chæång ba naìy seî táûp trung vaìo viãûc mä taí láön læåüt báøy cäng cuû SPC cuîng nhæ mä taí chè säú nàng læûc quaï trçnh. 1
II CAÏC CÄNG CUÛ KIÃØM SOAÏT QUAÏ TRÇNH BÀÒNG KÉ THUÁÛT THÄÚNG KÃ 1 Baíng cáu hoíi Viãûc thu tháûp dæî liãûu coï vai troì quan troüng. Dæî liãûu coï täút thç caïc thäng tin cho båíi nguäön dæî liãûu âoï måïi täút. Tuy nhiãn, trong thæûc tãú coï ráút nhiãöu dæî liãûu khäng sæí duûng âæåüc. Do âoï, pháön naìy âãö cáûp âãún viãûc thiãút kãú phiãúu kiãøm tra. Mäüt phiãúu kiãøm tra âæåüc thiãút kãú täút laì bæåïc khåíi âáöu cho viãûc phán têch coï hiãûu quaí. Muûc âêch chênh cuía viãûc thiãút kãú phiãúu kiãøm tra laì âãø thu tháûp dæî liãûu mäüt caïch âån giaín. a Phán loaûi phiãúu kiãøm tra Baíng kiãøm tra phán loaûi Muûc âêch laì âãø phán chia caïc âàûc tênh theo loaûi. Mäüt vê duû thäng duûng nháút laì phán chia caïc khuyãút táût theo loaûi. Vê duû: Baíng kiãøm tra hai yãúu täú: säú læåüng tæìng loaûi khuyãút táût vaì thåìi gian xáøy ra caïc khuyãút táût khi kiãøm tra baïnh ràng. PHIÃÚU KIÃØM TRA BAÏNH RÀNG Ngaìy thaïng nàm Ngæåìi kiãøm tra : Loaûi Thåìi gian Täøng 7 8 9 10 11 12 1 2 3 4 5 Kêch thæåïc âæåìng 1 1 1 1 1 4 kênh trong Kêch thæåïc âæåìng 2 2 2 1 kênh ngoaìi Khêa 4 Gåì 1 1 2 0 Ràng 1 5 1 Khaïc 3 8 8 2 Täøng 1 9 1 12 5 7 1 2
Baíng kiãøm tra 3 vaì 4 yãúu täú. Kiãøm tra khuyãút táût theo tæìng loaûi nguyãn nhán, theo thåìi gian bë sæû cäú vaì theo loaûi maïy. PHIÃÚU KIÃØM TRA BAÏNH RÀNG Ngaìy thaïng nàm Ngæåìi kiãøm tra : Loaûi Thåìi gian Täøng 7 8 9 10 11 12 1 2 3 4 5 Kêch thæåïc âæåìng A A A B B kênh trong Kêch thæåïc âæåìng B B kênh ngoaìi Khêa B B A Gåì A Ràng A B Khaïc B Täøng A:maïy A B: maïy B Baíng kiãøm tra 4 yãúu täú. PHIÃÚU KIÃØM TRA BAÏNH RÀNG Ngaìy thaïng nàm Ngæåìi kiãøm tra : Thåìi gian chãút Maïy A Maïy B Täøng 7 8 9 ... 7 8 9 .. .. 0-30 phuït T E 2 30-60 phuït T 1 1-2 giåì C 1 2-3 giåì 3-4 giåì M 1 4-8 giåì 3
Táön suáút 1 1 1 2 5 Loaûi hæ hoíng: M ( mechanical) : cå E ( electrical) : âiãûn C( coolant) : laìm nguäüi T( tools): cäng cuû Baíng kiãøm tra âënh vë Baíng kiãøm tra âënh vë laì baíng kiãøm tra chè ra vë trê váût lê cuía läùi. Ngoaìi caïc låüi êch giäúng nhæ mäüt baíng kiãøm tra thäng thæåìng, baíng kiãøm tra âënh vë cho pheïp xaïc âënh chênh xaïc vë trê cuía sai hoíng. b Caïc chuï yï khi thiãút kãú phiãúu kiãøm tra Âãø baío âaím cho viãûc thu tháûp thäng tin âæåüc chênh xaïc, nhanh choïng vaì khoa hoüc, khi thiãút kãú phiãúu kiãøm tra phaíi chuï yï nhæîng âiãøm sau: - Hçnh thæïc phiãúu phaíi âån giaín, dãù hiãøu nhán viãn naìo cuîng sæí duûng âæåüc - Caïch kiãøm tra vaì maî säú phaíi âäöng nháút - Bäú trê thäng tin kiãøm tra phaíi tuáön tæû theo quaï trçnh vaì tuáön tæû theo cäng viãûc thæûc hiãûn. - Yãu cáöu nhán viãn thæûc hiãûn ghi phiãúu phaíi baïo laûi nhæîng træåìng håüp báút thæåìng. - Phiãúu kiãøm tra phaíi thiãút kãú sao cho dãù nháûn tháúy âäü dao âäüng hoàûc âäü phán taïn cuía caïc sai soït haìng ngaìy, haìng thaïng ghi trãn mäüt trang giáúy c Caïc loaûi dæî liãûu cáön ghi Thäng thæåìng phiãúu kiãøm tra phaíi phaín aïnh caïc thäng tin sau: • tãn vaì säú hiãûu saín pháøm • thåìi gian • tãn quaï trçnh • tãn thiãút bë • tãn cäng viãûc • tãn ngæåìi váûn haình • tãn ngæåìi ghi häö så • säú hiãûu lä trong quaï trçnh træåïc • säú hiãûu lä cuía nguyãn váût liãûu • dæî liãûu vãö âiãöu kiãûn quaï trçnh (nhiãût âäü, täúc âäü, aïp suáút, thåìi gian, näüi dung ..) 4
• tãn vaì säú hiãûu caïc duûng cuû âäö gaï làõp • tãn vaì säú hiãûu caïc thiãút bë âo • âiãöu kiãûn láúy máùu thæûc nghiãûm vaì táön säú kiãøm tra • caïc dæî liãûu vãö âàûc tênh cháút læåüng, cháúp nháûn hay loaûi boí • khuyãút táût, mä taí chi tiãút, baïo caïo vaì haình âäüng khàõc phuûc d Nguyãn tàõc thu tháûp dæî liãûu Phiãúu kiãøm tra chè phaït huy taïc duûng khi noï âæåüc sæí duûng âuïng caïch. Vç váûy khi thu tháûp dæî liãûu cáön phaíi tuán thuí caïc nguyãn tàõc sau: • ghi cheïp dæî liãûu vaìo máùu phiãúu kiãøm tra coï sàôn • ghi cheïp âáöy âuí moüi dæî liãûu trong phiãúu • ghi cheïp chênh xaïc • ghi cheïp âuïng tg yãu cáöu e Caïc bæåïc thiãút kãú phiãúu kiãøm tra Phiãúu kiãøm tra thæåìng âæåüc thiãút kãú theo caïc bæåïc tuáön tæû nhæ sau: 1. Xaïc âënh muûc tiãu cuía viãûc thu tháûp dæî liãûu. Âãø xaïc âënh chênh xaïc muûc tiãu, cáön phaíi traí låìi cáu hoíi : thu tháûp dæî liãûu âãø laìm gç? (Vê duû coï thãø thu tháûp dæî liãûu âãø kiãøm tra tçnh traûng cháút læåüng cuía cäng âoaûn âuïc.) 2. Xaïc âënh caïc dæî liãûu cáön coï âãø âaût âæåüc muûc tiãu. (Muäún kiãøm tra cháút læåüng cuía cäng âoaûn âuïc thç phaíi thu tháûp nhæîng dæî liãûu gç ?) 3. Xaïc âënh caïch thu tháûp dæî liãûu. Thu tháûp dæî liãûu åí âáu ? Khi naìo? Kêch thæåïc máùu .. 4. Xáy dæûng phiãúu kiãøm tra nhaïp 5. Âæa phiãúu kiãøm tra vaìo sæí duûng thæí nghiãûm 6. Xem xeït, hiãûu chènh vaì ban haình chênh thæïc phiãúu kiãøm tra 2 Biãøu âäö Pareto Biãøu âäö naìy láúy tãn cuía mäüt nhaì kinh tãú hoüc ngæåìi yï, Vilfredo Pareto. Biãøu âäö coï hçnh daûng nhæ sau: 5
100 90 80 70 60 50 40 30 20 10 0 xæ næ kha nh m åïc vå rä to oí ïc eí ït ù î Biãøu âäö Pareto laì mäüt biãøu âäö hçnh cäüt âãø chè mæïc âäü xáøy ra thæåìng xuyãn cuía caïc nhoïm váún âãö vãö cháút læåüng, âæåüc sàõp xãúp theo thæï tæû tæì låïn âãún nhoí. Ngoaìi ra, trãn biãøu âäö coìn coï mäüt âæåìng cong thãø hiãûn mæïc âäü xáøy ra têch luyî cuía caïc yãúu täú cháút læåüng a Caïc bæåïc xáy dæûng biãøu âäö Biãøu âäö Pareto âæåüc xáy dæûng qua 7 bæåïc. Âãø dãù hçnh dung, chuïng ta cuìng nhau thaío luáûn viãûc xáy dæûng biãøu âäö qua mäüt vê duû. Bæåïc 1: Xaïc âënh váún âãö cáön nghiãn cæïu. Træåïc khi xáy dæûng biãøu âäö chuïng ta phaíi biãút xáy dæûng biãøu âäö âãø laìm gç? Xáy dæûng biãøu âäö Pareto âãø kiãøm tra tçnh traûng khuyãút táût cuía saín pháøm A hay saín pháøm B hay cuía quy trçnh C. Vê duû chuïng ta xáy dæûng biãøu âäö âãø kiãøm tra tçnh traûng saín pháøm âuïc bë läùi. Bæåïc 2: Phán nhoïm dæî liãûu Vê duû khi nghiãn cæïu saín pháøm âuïc bë läùi, ta phaíi thäúng kã coï nhæîng loaûi läùi naìo âäúi våïi saín pháøm âuïc, caïc loaûi läùi naìy âæåüc phán nhoïm nhæ thãú naìy ? Mäùi loaûi nhoïm laì mäüt läùi hay nhoïm caïc läùi laûi våïi nhau. Vê duû ta phán nhoïm caïc läùi nhæ sau: sæït meí, xæåïc, báøn, sæïc càng, keî håí,läù häøng, daûng khaïc. Viãûc phán nhoïm dæî liãûu aính hæåíng låïn âãún cháút læåüng cuía mäüt biãøu âäö Pareto. Bæåïc 3 :Thu tháûp dæî liãûu Dæûa trãn sæû phán loaûi khuyãút táût trãn chuïng ta tiãún haình thu tháûp dæî liãûu theo tæìng loaûi. Daûng khuyãút Säú khuyãút táût táût Sæït, meí 10 Xæåïc 42 6
Báøn 6 Räù 104 Keî håí 4 Läù häøng 20 Daûng khaïc 14 Bæåïc 4: Sàõp xãúp caïc nhoïm theo thæï tæû tæì låïn âãún nhoí Daûng khuyãút Säú khuyãút táût Räù 104 Xæåïc 42 Läù häøng 20 Daûng khaïc 14 Sæït, meí 10 Báøn 6 Keî håí 4 täøng 200 Bæåïc 5:Tênh täøng têch luyî vaì % têch luyî Säú khuyãút táût täøng têch luyî % têch luyî Daûng khuyãút 104 52.00% Räù 104 146 73.00% Xæåïc 42 166 83.00% Läù häøng 20 180 90.00% Daûng khaïc 14 190 95.00% Sæït, meí 10 196 98.00% Báøn 6 200 100.00% Keî håí 4 täøng 200 Bæåïc 6:Veî biãøu âäö 7
250 200 150 100 50 0 räù xæåïc läù khaïc sæït báøn keî håí häøng meí Bæåïc 7: âoüc biãøu âäö Khi âoüc biãøu âäö ta xaïc âënh xem nguyãn nhán chênh cuía váún âãö laì gç? Chàíng haûn nhæ trong vê duû naìy, nguyãn nhán chênh gáy nãn tçnh traûng khuyãút táût cuía saín pháøm âuïc laì do bë räù. Nguyãn nhán naìy chiãúm 52%. Tiãúp theo laì nguyãn nhán xæåïc. Täøng têch luyî cuía hai nguyãn nán naìy chiãúm âãún 83%. b Yï nghéa cuía biãøu âäö Pareto Biãøu âäö pareto cho tháúy : - Haûng muûc naìo quan troüng nháút - Mæïc âäü quan troüng cuía tæìng haûng muûc - Cho tháúy hçnh aính roî raìng vãö tçnh traûng træåïc vaì sau caíi tiãún. Chàóng haûn nhæ åí vê duû træåïc, giaí sæí ngæåìi ta táûp trung vaìo caíi tiãún cháút læåüng bãö màût âãø giaím säú læåüng saín pháøm bë räù. Sau khi caíi tiãún thu tháûp âæåüc säú liãûu nhæ sau: 8
250 250 200 200 150 150 100 100 50 50 0 0 rä rä å ïc eí å ïc eí ù ù øn øn åí åí aïc aïc øng øng m m bá bá îh îh xæ kh xæ kh hä hä ke ke ït ït sæ sæ ù ù lä lä Træåïc caíi tiãún Sau caíi tiãún Ngæåìi ta thæåìng sæí duûng biãøu âäö pareto âãø xaïc âënh váún âãö cáön caíi tiãún. Thäng thæåìng ngæåìi ta thæåìng choün caíi tiãún nhæîng váún âãö coï mæïc âäü xáøy ra thæåìng xuyãn hoàûc váún âãö maì viãûc hiãûu chènh noï cáön mäüt chi phê cao. c Chuï yï Viãûc xáy dæûng biãøu âäö Pareto bë aính hæåíng båíi phæång phaïp phán nhoïm dæî liãûu. Cuìng mäüt säú dæî liãûu nhæng våïi nhæîng caïch phán nhoïm khaïc nhau coï thãø âem laûi kãút quaí khaïc nhau. Dáúu hiãûu âãø nháûn biãút vãö tênh håüp lê cuía viãûc phán nhoïm dæî liãûu laì âiãøm gáùy Biãøu âäö täút laì biãøu âäö coï âiãøm gáùy. Âiãøm gáùy chæïng toí coï mäüt säú læåüng nhoí loaûi dæî liãûu nhæng chiãúm mäüt tè lãû nguyãn nhán gáy ra khuyãút táût låïn, vaì âáy chênh laì loaûi dæî liãûu cáön quan tám. Mäüt biãøu âäö khäng täút laì biãøu âäö khäng coï âiãøm gáùy. Trong træåìng håüp âoï nguyãn nhán cuía váún âãö khäng âæåüc xaïc âënh mäüt caïch chàût cheî. Khi âoï cáön xem xeït laûi phæång phaïp phán nhoïm. 9
khäng coï âiãøm gáùy coï âiãøm gáùy 200 250 150 200 150 100 100 50 50 0 0 d Haûn chãú Haûn chãú cuía biãøu âäö Pareto thãø hiãûn åí chäù noï khäng phaín aïnh âæåüc sæû biãún âäüng cuía quaï trçnh maì chè mä taí quaï trçnh theo mäüt traûng thaïi ténh trong ngàõn haûn 3 Biãøu âäö nhán quaí (Biãøu âäö Ishikawa) Biãøu âäö nhán quaí âån giaín laì danh saïch liãût kã nhæîng nguyãn nhán coï thãø coï cuía váún âãö vaì mäúi quan hãû giæîa chuïng. Biãøu âäö nhán quaí coï hçnh daûng nhæ sau: Biãøu âäö naìy coï daûng nhæ xæång caï cho nãn noï coìn âæåüc goüi laì biãøu âäö xæång caï. Hay ngæåìi ta coìn goüi âoï laì biãøu âäø Ishikawa, tãn mäüt chuyãn gia cháút læåüng ngæåìi Nháût. a Phæång phaïp phaït hiãûn caïc nguyãn nhán cuía biãøu âäö nhán quaí Thäng thæåìng quaï trçnh âãø phaït hiãûn caïc nguyãn nhán bao gäöm caïc bæåïc: Bæåïc 1: Âæa ra caïc váún âãö âãø thaío luáûn, âoï phaíi laì nhæîng váún âãö cáön giaíi quyãút våïi muûc âêch roî raìng. Bæåïc 2: Thaío luáûn nhæîng nguyãn nhán aính hæåíng âãún váún âãö. Thäng thæåìng ngæåìi ta sæí duûng phæång phaïp huy âäüng trê naîo táûp thãø âãø thu tháûp caïc nguyãn nhán. Ngæåìi ta thæåìng taûo láûp caïc nhoïm tæì 5- 10 ngæåìi. Sau âoï caïc thaình viãn trong nhoïm seî thaío luáûn âãø tçm nguyãn nhán cuía váún dãö. 10
Bæåïc 3: Phán loaûi caïc nguyãn nhán thaình tæì 4 âãún 8 loaûi vaì veî xæång låïn. Caïc nguyãn nhán coï thãø phán loaûi theo 4 M, 5 M Man ( con ngæåìi) Machine ( maïy moïc, thiãút bë) Material ( nguyãn váût liãûu) Method ( phæång phaïp) Measurement ( âo læåìng) Bæåïc 4 :Xaïc âënh caïc xæång nhoí vaì væìa. Tçm caïc yãúu täú tæì xæåïng låïn âãún xæång væìa, tæì xæång væìa âãún xæång nhoí. 4 Biãøu âäö phán taïn Biãøu âäö phán taïn chè ra mäúi quan hãû giæîa hai biãún bàòng caïch phán têch âënh læåüng mäúi quan hãû nhán quaí giæîa caïc biãún säú. Vê duû mäúi quan hãû giæîa nhiãût âäü vaì âäü cæïng, giæîa âäü cæïng vaì âäü bãön .. Biãøu âäö phán taïn coï daûng sau: % saín læåüng loaûi B 80 60 40 20 20 40 60 80 nhiãût âäü a Quy trçnh xáy dæûng biãøu âäö phán taïn Bæåïc 1: Thu tháûp dæî liãûu theo tæìng càûp x vaì y, våïi x vaì y laì hai âàûc tênh âæåüc giaí âënh laì coï quan hãû våïi nhau Bæåïc 2 : Xaïc âënh giaï trë låïn nháút vaì nhoí nháút cuía hai biãún x vaì y, tæì âoï xaïc âënh tè lãû âån vë trãn hai truûc tung vaì hoaình Bæåïc 3 : Veî biãøu âäö Vê duû: x y X y x y 53 67 43 67 54 61 42 53 70 75 80 84 67 58 55 73 61 58 67 68 67 81 43 61 51 58 32 42 53 52 11
41 43 62 74 46 56 49 66 65 70 71 86 60 79 36 50 67 61 59 64 75 92 61 68 46 49 56 78 59 55 y 90 80 70 60 50 40 30 20 20 40 60 80 b Âoüc biãøu âäö phán taïn Sau khi veî xong, biãøu âäö phán taïn coï thãø coï mäüt trong säú caïc træåìng håüp sau: Coï giaï trë khaïc thæåìng Caïc âiãøm naìy nàòm xa nhoïm pháön låïn caïc âiãøm quáy quáön nhau vaì dãù nháûn tháúy trãn biãøu âäö. Viãûc phaït hiãûn nguyãn nhán gáy ra âiãøm báút thæåìng naìy laì chça khoaï måí caïnh cæía caíi tiãún. 90 80 70 60 50 40 30 20 20 40 60 80 Thiãúu mäúi tæång quan Nãúu caïc âiãøm trãn biãøu âäö phán taïn khäng taûo thaình mäüt xu hæåïng, khi âoï ta khäng âuí âiãöu kiãûn âãø kãút luáûn ràòng coï mäúi quan hãû nhán quaí giæîa hai âàûc tênh x vaì y. 12
100 80 60 40 20 0 0 20 40 60 80 c Muûc âêch Muûc âêch cuía biãøu âäö phán taïn laì cho biãút giæîa caïc biãún coï mäúi quan hãû tæång quan hay khäng. Noï laì mäüt cäng cuû häù tråü cho viãûc xáy dæûng biãøu âäö nhán quaí. Khi xáy dæûng biãøu âäö nhán quaí, viãûc xaïc âënh caïc nguyãn nhán cuía váún âãö âäi khi chè mang tênh suy âoaïn. Âäúi våïi nhæîng nguyãn nhán suy âoaïn khäng coï cå såí roî raìng ngæåìi ta phaíi sæí duûng biãøu âäö phán taïn âãø kiãøm tra laûi tênh chênh xaïc mäúi quan hãû, xem âoï coï phaíi âêch thæûc laì nguyãn nhán cuía váún âãö khäng Ngoaìi caïch veî biãøu âäö, ngæåìi ta coìn coï thãø tênh hãû säú tæång quan âãø xaïc âënh mäúi quan hãû raìng buäüc giæîa caïc biãún. (∑ xi) 2 S ( xx) = ∑ x −2 n (∑ xi)(∑ y ) S ( xy ) = ∑ xy − n (∑ yi) 2 S ( yy ) = ∑ y − 2 n 2 2 R = (S(xy)) /S(xx)*S(yy) Trong vê duû trãn, ta tênh âæåüc S(xx)= 4070.967 S(yy) = 4632.967 S(xy) = 3301.367 R2 = 0.57871 Khäng coï quan hãû Quan hãû nghëch låïn Quan hãû thuáûn låïn Hãû säú quan hãû nghëch Hãû säú quan hãû thuáûn -1 0 1 13
5 Biãøu âäö phán bäú (biãøu âäö cäüt) Laì mäüt daûng cuía âäö thë cäüt, trong âoï caïc yãúu täú biãún âäüng hay dæî liãûu âàûc thuì âæåüc chia thaình caïc låïp hoàûc thaình caïc pháön vaì âæåüc diãùn taí nhæ caïc cäüt våïi khoaíng caïch låïp âæåüc biãøu thë qua âæåìng âaïy vaì táön suáút biãøu thë qua chiãöu cao. Biãøu âäö cäüt cho tháúy hçnh aính täøng thãø cuía mäüt táûp håüp dæî liãûu. Tæì âoï noï cho tháúy tçnh traûng täøng thãø cuía tçnh hçnh cháút læåüng trong mäüt khoaíng thåìi gian. a Quy trçnh xáy dæûng biãøu âäö phán bäú Âãø cho dãù hçnh dung chuïng ta seî trçnh báöy caïch thæïc xáy dæûng biãøu âäö phán bäú qua mäüt vê duû. Bæåïc 1: Thiãút láûp baíng táön suáút Âáöu tiãn chuïng ta phaíi thu tháûp dæî liãûu vãö biãún säú cáön âo læåìng. Vê duû âãø xaïc âënh sæû phán bäú vãö kêch thæåïc âæåìng kênh cuía caïc äúng theïp âæåüc saín xuáút trong quaï trçnh ngæåìi ta tiãún haình thu tháûp máùu, âo læåìng vaì chè ra trong baíng sau. Caïc kãút quaí cuía pheïp âo max min 2.51 2.517 2.522 2.522 2.51 2.511 2.519 2.532 2.543 2.525 2.543 2.51 2.527 2.536 2.506 2.541 2.512 2.515 2.521 2.536 2.529 2.524 2.541 2.506 2.529 2.523 2.523 2.523 2.519 2.528 2.543 2.538 2.518 2.534 2.543 2.518 2.52 2.514 2.512 2.534 2.526 2.53 2.532 2.526 2.523 2.52 2.534 2.512 2.535 2.523 2.526 2.525 2.532 2.522 2.503 2.53 2.522 2.514 2.535 2.503 2.533 2.51 2.542 2.524 2.53 2.521 2.522 2.535 2.54 2.528 2.542 2.51 2.525 2.515 2.52 2.519 2.526 2.527 2.522 2.542 2.54 2.528 2.542 2.515 2.531 2.545 2.524 2.522 2.52 2.519 2.519 2.529 2.522 2.513 2.545 2.513 2.518 2.527 2.511 2.519 2.513 2.527 2.529 2.528 2.519 2.521 2.529 2.511 2.545 2.503 Bæåïc 2: Tênh âäü räüng R R = giaï trë täúi âa quan saït âæåüc - giaï trë täøi thiãøu quan saït âæåüc R = 2.545 - 2.503 = 0.042 Bæåïc 3 : Xaïc âënh säú låïp k= n Våïi n laì täøng säú máùu quan saït. Våïi vê duû naìy n=90 nãn k = 9 hoàûc 10, láúy k = 10 Bæåïc 4: Xaïc âënh âäü räüng låïp h = R / (k-1) h = 0.0042 / 9 = 0.0047 Laìm troìn h = 0.005 Bæåïc 5: Xaïc âënh caïc låïp vaì táön suáút Låïp 1 14
Biãn dæåïi = Xmin - h/2 = 2.503-0.005/2 =2.505 Biãn trãn = biãn dæåïi + h = 2.503+0.005/2= 2.5055 Âiãøm giæîa = (biãn trãn + biãn dæåïi )/ 2 = (2.505+2.5.55)/2 = 2.503 Tæì låïp thæï hai tråí âi Biãn dæåïii = biãn trãni-1 Biãn trãni =Biãn dæåïii+h Ta tênh âæåüc caïc låïp nhæ sau: Låïp Âiãøm giæîa Táön suáút STT Biãn trãn Biãn dæåïi 1 2.5005 2.5055 2.503 1 2 2.5055 2.5105 2.508 4 3 2.5105 2.5155 2.513 9 4 2.5155 2.5205 2.518 14 5 2.5205 2.5255 2.523 22 6 2.5255 2.5305 2.528 19 7 2.5305 2.5355 2.533 10 8 2.5355 2.5405 2.538 5 9 2.5405 2.5455 2.543 6 90 Sau khi xaïc âënh caïc låïp, bæåïc tiãúp theo ngæåìi ta phaíi âãúm táön xuáút xuáút hiãûn trong tæìng låïp. Bæåïc 6: Veî biãøu âäö Truûc tung bãn traïi biãøu diãùn táön suáút Truûc hoaình biãøu diãùn caïc giaï trë biãn cuía låïp 25 20 15 10 5 0 15
Váûy laì tæì mäüt khäúi dæî liãûu häùn âäün chuïng ta âaî coï mäüt biãøu âäö roî raìng phaín aïnh tçnh traûng cuía kêch thæåïc âæåìng kênh. b Caïc âoüc biãøu âäö phán bäú So saïnh våïi caïc âæåìng giåïi haûn kiãøm soaït. Âoï laì viãûc so saïnh vë trê cuía biãøu âäö phán bäú våïi caïc âæåìng giåïi haûn tiãu chuáøn. Âiãöu kiãûn lê tæåíng nháút. Trong âiãöu kiãûn lê tæåíng naìy khoaíng caïch tæì giaï trë trung LCL UCL bçnh âãún caïc âæåìng giåïi haûn tiãu chuáín thäng thæåìng gáön bàòng 3 sigma. Trong træåìng håüp naìy, màûc duì chæa coï 8 UCL saín pháøm nàòm ngoaìi giåïi haûn kiãøm soaït. LCL 7 Tuy nhiãn chè mäüt biãún âäüng nhoí cuîng 6 5 coï thãø phaï våî tênh äøn âënh cuía quaï trçnh 4 vaì coï thãø taûo nãn phãú pháøm. Do âoï, cáön 3 coï biãûn phaïp giaím âäü phán taïn. 2 1 0 Coï saín pháøm væåüt ra khoíi giåïi haûn cho 8 UCL LCL pheïp 7 6 5 4 3 2 1 0 16
Âäü phán taïn nhoí so våïi giaï trë chuáøn. UCL LCL Coï thãø ruït ngàõn tiãu chuáøn hoàûc thay âäøi quaï trçnh vaì måí räüng âäü phán taïn nãúu tháúy kinh tãú hån. Nháûn biãút âäü phán taïn khäng âäöng âãöu Dæûa vaìo hçnh daûng cuía biãøu âäö phán bäú ngæåìi ta coï thãø nháûn biãút âæåüc tçnh traûng biãún âäüng cuía quaï trçnh. Tãn goüi Hçnh daûng Giaíi thêch Læu yï Daûng Åí trung tám táön Xuáút hiãûn khi quaï 8 chuäng suáút cao nháút, giaím trçnh äøn âënh 7 dáön hai phêa, hçnh 6 5 daïng cán âäúi 4 3 2 1 0 Daûng Táön suáút phán bäú Xuáút hiãûn khi âäü 8 ràng khäng âãöu trãn räüng caïc nhoïm 7 læåüc caïc pháön khaïc khäng phuì håüp, 6 5 nhau taûo ra daûng hoàûc ngæåìi thu tháûp 4 ràng læåüc dæî liãûu coï xu hæåïng 3 2 thiãn vë khi âoüc caïc 1 chè säú trãn duûng cuû 0 âo 17
Daûng Giaï trë trung bçnh Xuáút hiãûn quaï trçnh 10 däúc vãö nàòm hàón vãö mäüt coï nhæîng váún âãö 8 mäüt phêa, hçnh daïng âäø khäng bçnh thæåìng 6 phêa hàón vãö mäüt bãn, xáøy ra. Vê duû nhæ khäng cán âäúi khi cán bë quaï giaì 4 hay quaï non. 2 0 Daûng Táön suáút trong caïc Xuáút hiãûn khi träün 10 cao nhoïm khaïc nhau láùn mäüt säú dæî liãûu 8 nguyãn gáön nhæ giäúng coï xuáút xæï tæì nhiãöu 6 nhau quaï trçnh khaïc nhau 4 2 0 Daûng Táön suáút taûi vaì Xuáút hiãûn khi hai 10 hai âènh xung quanh trung phán bäú coï caïc giaï 8 tám tháúp hån caïc trë trung bçnh khaïc 6 khoaíng khaïc taûo nhau bë träün láùn våïi thaình hai âènh nhau (vê duû caïc saín 4 pháøm do hai maïy 2 khaïc nhau taûo nãn) 0 6 Biãøu âäö kiãøm soaït Laì âäö thë âæåìng gáúp khuïc, âæåüc sæí duûng âãø kiãøm tra sæû báút thæåìng cuía quaï trçnh dæûa trãn sæû thay âäøi cuía caïc âàûc tênh ( âàûc tênh kiãøm soaït). Biãøu âäö kiãøm soaït âæåüc sæí duûng âãø xaïc âënh quaï trçnh coï äøn âënh khäng, âãø duy trç tênh äøn âënh cuía quaï trçnh vaì âãø laìm cå såí cho caíi tiãún quaï trçnh. Biãøu âäö kiãøm soaït bao gäöm mäüt âæåìng giaï trë trung tám (Center line CL) phaín aïnh giaï trë trung bçnh cuía chè tiãu cáön kiãøm soaït vaì hai âæåìng giåïi haûn kiãøm soaït: giåïi haûn kiãøm soaït trãn (Upper control limit UCL) vaì âæåìng giåïi haûn kiãøm soaït dæåïi (Lower control limit LCL). 18
Ngæåìi ta sæí duûng nguyãn tàõc 3 sigma âãø xáy dæûng biãøu âäö kiãøm soaït. Nãúu hai âæåìng giåïi haûn kiãøm soaït truìng våïi hai âæåìng ±3 sigma vaì dæî liãûu tuán theo luáût phán phäúi chuáøn thç xaïc suáút âãø giaï trë nàòm ngoaìi vuìng ±3 sigma laì 0.27%. Dæûa vaìo nguyãn tàõc naìy, caïc nhaì thäúng kã âi xáy dæûng nhæîng cäng thæïc tênh toaïn cuû thãø cho caïc loaûi biãøu âäö kiãøm soaït. a Phán loaûi biãøu âäö kiãøm soaït Dæûa vaìo âàûc âiãøm cuía dæî liãûu, ngæåìi ta chia biãøu âäö kiãøm soaït thaình caïc loaûi sau: Âàûc tênh Tãn goüi Yï nghéa giaï trë Giaï trë liãn Biãøu âäö x ( giaï trë âo âæåüc ) Xem xeït tuûc âäü táûp Giaï trë R (âäü räüng khoaíng) hay s (phæång sai) thãø hiãûn âäü phán trung vaì taïn hay táûp trung cuía quaï trçnh. R vaì s caìng nhoí chæïng toí quaï phán taïn trçnh caìng táûp trung. Biãøu âäö x − R ( giaï trë trung bçnh vaì khoaíng sai biãût) cuía quaï Biãøu âäö x − s ( biãøu âäö giaï trë trung bçnh vaì phæång sai) trçnh. Giaï trë råìi Biãøu âäö pn ( säú caïc âån vë sai soït) Âaïnh Vd: kiãøm tra 100 saín pháøm coï 25 saín pháøm sai soït. Váûy säú caïc raûc giaï mäüt âån vë sai soït laì 25 âån vë chi tiãút laì täút Biãøu âäö p ( % sai soït) hay Vd: kiãøm tra 100 saín pháøm coï 25 saín pháøm sai soït. Nhæ váûy % khäng sai soït laì 25 % täút Biãøu âäö c ( säú sai soït) Vd: kiãøm tra 100 saín pháøm coï 25 saín pháøm sai soït. Trong âoï coï 5 saín pháøm coï 2 sai soït, 20 saín pháøm coï 1 sai sot. Váûy säú sai soït laì 30 Biãøu âäö u ( säú sai soït trãn mäüt âån vë) Vd: kiãøm tra 100 saín pháøm coï 25 saín pháøm sai soït. Trong âoï coï 5 saín pháøm coï 2 sai soït, 20 saín pháøm coï 1 sai sot. Váûy säú sai soït trãn mäüt âån vë laì 30/100=0.3 b Caïc cäng thæïc tênh âæåìng giåïi haûn kiãøm soaït Dæûa vaìo nguyãn tàõc 3 sigma, caïc nhaì thäúng kã âaî xáy dæûng nãn nhæîng cäng thæïc tênh caïc âæåìng giåïi haûn kiãøm soaït nhæ sau: 19
Loaûi biãøu âäö R p np c u x Âæåìng giåïi p np c u x R trung tám CL x + A2 R D4R n p (1 − n p ) c + 3 c p(1 − p ) Âæåìng giåïi u p+3 np +3 u+3 haûn kiãøm soaït n n n trãn UCL x − A2 R D3R n p (1 − n p ) c − 3 c p(1 − p ) Âæåìng giåïi u p−3 np −3 u −3 haûn kiãøm soaït n n n dæåïi LCL Ghi chuï Nãúu n thay n phaíi laì hàòng säú n phaíi Nãúu n âäøi, sæí duûng n laì hàòng thay âäøi, trung bçnh, säú sæí duûng n hay tæìng giaï trung trë ni bçnh, hay tæìng giaï trë ni Trong âoï : n laì säú âån vë saín pháøm trong mäüt láön láúy máùu ( cåî máùu) m : säú láön láúy máùu caïc hãû säú A, D tra tæì baíng sau: N A2 D3 D4 D2 B3 B4 C4 2 1.880 0 3.267 0 3 1.023 0 2.575 1.69 0 2.57 0.89 4 0.729 0 2.282 2.06 0 2.27 0.92 20