Giáo trình sản lượng rừng phần 7

Chia sẻ: Asdfada Asfsgs | Ngày: | Loại File: PDF | Số trang:24

Thêm vào BST

Báo xấu

128
lượt xem 36
download

Download Vui lòng tải xuống để xem tài liệu đầy đủ

Dựa vào sinh trưởng đường kính bình quân và mật độ để dự đoán tổng tổng tiết diện ngang chỉ phù hợp cho đối tượng lập biểu sản lượng không qua tỉa thưa. Hạn chế cơ bản của phương pháp này là, rất khó xác lập được đường sinh trưởng bình quân đại diện cho từng cấp đất.

Chủ đề:

Bình luận(0) Đăng nhập để gửi bình luận!

Lưu

Nội dung Text: Giáo trình sản lượng rừng phần 7

Tõ ph−¬ng tr×nh (3.45), suy ra: NTU = e(8,2594-0,8546LnHg) (3.46) Khi x¸c ®Þnh mËt ®é ®Ó l¹i nu«i d−ìng cho rõng Th«ng ®u«i ngùa, Ph¹m Ngäc Giao (1989) ®· sö dông c«ng thøc: 10000 10000 = = (3.47) N π TU 2 (Dt ) 2 0,785(Dt ) 4 π V× St > (Dt )2 , nªn NTU x¸c ®Þnh theo c«ng thøc trªn sÏ lín h¬n mËt ®é 4 x¸c ®Þnh tõ ⎯St. V× thÕ, ®Ó kÕt qu¶ x¸c ®Þnh NTU tõ ⎯St phï hîp víi kÕt qu¶ x¸c ®Þnh NTU tõ⎯Dt, Syxtov ,A.B.(NguyÔn V¨n Thªm, 1995) ®· tÝnh to¸n sè c©y ®Ó l¹i nu«i d−ìng theo c«ng thøc: 10000 = (3.48) N TU 0,865(Dt )2 Khi x©y dùng c¸c m« h×nh mËt ®é tèi −u, c¸c t¸c gi¶ ®Òu cho r»ng, mËt ®é chØ phô thuéc vµo chiÒu cao b×nh qu©n l©m phÇn chø kh«ng phô thuéc vµo tuæi (chiÒu cao b×nh qu©n ph¶n ¸nh tuæi vµ cÊp ®Êt). ThÕ nh−ng, thùc tÕ cã thÓ kh«ng hoµn toµn nh− vËy. Tõ nh÷ng kÕt qu¶ nghiªn cøu ®èi víi mét sè loµi c©y trång ë §øc, Wenk, G. (1990) nhËn thÊy, c¸c l©m phÇn cïng loµi c©y, mÆc dï cã cïng chiÒu cao b×nh qu©n, nh−ng thuéc c¸c cÊp ®Êt kh¸c nhau th× mËt ®é tèi −u còng kh¸c nhau. Trong ®ã, l©m phÇn thuéc cÊp ®Êt tèt mËt ®é tèi −u nhá h¬n l©m phÇn thuéc cÊp ®Êt xÊu. §iÒu ®ã còng cã nghÜa lµ, c¸c l©m phÇn cã cïng chiÒu cao b×nh qu©n, l©m phÇn nµo cã tuæi cao h¬n th× mËt ®é ®Ó l¹i nu«i d−ìng còng cao h¬n. Tõ ®ã, t¸c gi¶ ®Ò nghÞ khi x¸c ®Þnh NTU nªn c¨n cø vµo cÊp ®Êt vµ tuæi. Víi mét sè loµi c©y vïng nhiÖt ®íi, Alder, D. (1980) vµ mét sè t¸c gi¶ kh¸c l¹i nhËn ®Þnh lµ, chiÒu cao lµ chØ tiªu tæng hîp ph¶n ¸nh cÊp ®Êt vµ tuæi, v× vËy viÖc x¸c ®Þnh mËt ®é tèi −u chØ cÇn dùa vµo chiÒu cao b×nh qu©n lµ ®ñ. 145
3.3.4.4. M« h×nh mËt ®é tèi −u trªn c¬ së suÊt t¨ng tr−ëng thÓ tÝch. Quan ®iÓm chung khi x¸c ®Þnh mËt ®é tèi −u lµ l−îng lîi dông lu«n lu«n nhá h¬n l−îng t¨ng tr−ëng l©m phÇn (l−îng sinh ra). Cã thÓ xuÊt ph¸t ®iÓm cña c¸c ph−¬ng ph¸p ®· tr×nh bµy ë trªn lµ kh«ng c¨n cø trùc tiÕp vµo t¨ng tr−ëng l©m phÇn, nh−ng khi x¸c ®Þnh c−êng ®é tØa th−a còng nªn dùa vµo chØ tiªu nµy ®Ó ®¸nh gi¸ c−êng ®é tØa th−a cã phï hîp hay kh«ng. Theo quan ®iÓm ®ã, tr−íc tiªn cÇn biÕt t¨ng tr−ëng tr÷ l−îng l©m phÇn ë mçi ®Þnh kú tØa th−a lµ bao nhiªu. T¨ng tr−ëng nµy ngoµi phô thuéc vµo tuæi, ®iÒu kiÖn lËp ®Þa vµ ®é dµi cña ®Þnh kú cßn phô thuéc vµo tr÷ l−îng hiÖn t¹i cña l©m phÇn. V× thÕ, ng−êi ta dùa vµo chØ tiªu cã tÝnh æn ®Þnh h¬n (Ýt phô thuéc vµo vèn rõng), ®ã lµ suÊt t¨ng tr−ëng thÓ tÝch. −V V (A + n) (A) PV = ⋅ 100 (3.49) V (A + n) ë c«ng thøc (3.49), V(A+n) vµ V(A) lµ thÓ tÝch c©y b×nh qu©n l©m phÇn ë tuæi A+n vµ tuæi A. Khi n = 1, hiÖu cña 2 thÓ tÝch nµy lµ t¨ng tr−ëng th−êng xuyªn hµng n¨m vÒ thÓ tÝch, cßn khi n = 2,3,...10 n¨m, th× hiÖu sè ®ã lµ t¨ng tr−ëng ®Þnh kú vÒ thÓ tÝch. Sù biÕn ®æi theo tæi cña PV thÓ hiÖn râ quy luËt, ®ã lµ ®−êng cong gi¶m liªn tôc. Quy luËt nµy ®· ®−îc Wenk, G. (1990) m« t¶ b»ng ph−¬ng tr×nh: −C t ⎛ ⎞ ⎛ ⎞ ⎜ ⎟ ⎜ ⎟ ⎜ ⎟ −C t ⎜⎜ 1 − e 3 ⎜ ⎟ ⎟ ⎜ ⎟ ⎟ 2 ⎜ ⎟ ⎜ ⎟ ⎜ ⎟ −C t 1− e ⎝ ⎠ ⎜ ⎟ 1 ⎜ ⎟ ⎜ ⎟ ⎜ ⎟ ⎜ ⎟ PV = 100 e ⎝ ⎠ (3.50) C¸c tham sè c1, c2, c3 phô thuéc vµo cÊp ®Êt. Tõ ph−¬ng tr×nh suÊt t¨ng tr−ëng PV (3.50) Zimmermann (1977) x¸c ®Þnh c−êng ®é tØa th−a theo tr÷ l−îng b»ng ph−¬ng tr×nh: 146
− tc K(1 + Ae − Bt ) Mc% = PV − 100 ⋅ e 1 (3.51) ë c¸c ph−¬ng tr×nh trªn, t lµ ®¹i l−îng biÕn ®æi cña tuæi l©m phÇn: A − 40 t= 10 Nh− vËy, vÊn ®Ò cßn l¹i cÇn gi¶i quyÕt lµ, th«ng qua Mc% suy ra Nc% (c−êng ®é tØa th−a theo sè c©y). Víi loµi Fichte ë §øc, quan hÖ nµy ®· ®−îc Vò TiÕn Hinh (1982) x¸c ®Þnh theo ph−¬ng tr×nh: Nc% = 1,460 - 1,817Mc% - 0,0092(Mc%)2 (3.52) Víi mét sè loµi c©y trång ë ViÖt Nam, tån t¹i mèi quan hÖ chÆt chÏ gi÷a Nc% víi Mc%. Tuy vËy, môc tiªu x¸c lËp quan hÖ nµy lµ nh»m suy diÔn Mc% th«ng qua Nc%. Tõ c¸c quan hÖ (1.55), (1.57) vµ (1.59), suy ra: Sa méc: Nc% = -2,96 + 2,78Mc% (3.53) Th«ng ®u«i ngùa: Nc% = 4,077 + 1,3774Mc% (3.54) Mì: Nc% = 3,95 + 1,5615Mc% (3.55) Tõ Nc% kÕt hîp víi mËt ®é tr−íc tØa th−a, suy ra sè c©y tØa th−a vµ sè c©y ®Ó l¹i nu«i d−ìng. 3.3.4.5. X¸c ®Þnh mËt ®é tèi −u tõ ®é ®Çy. Cho ®Õn nay, c¸c nhµ l©m nghiÖp vÉn coi ®é ®Çy lµ chØ tiªu tæng hîp ph¶n ¸nh møc ®é ®Ëm ®Æc cña c¸c c©y trong l©m phÇn, v× thÕ thùc chÊt nã còng lµ chØ tiªu ph¶n ¸nh gi¸n tiÕp mËt ®é l©m phÇn. Tõ ®ã nhËn thÊy, ®é ®Çy lµ mét trong nh÷ng chØ tiªu ph¶n ¸nh møc ®é lîi dông kh«ng gian dinh d−ìng cña c¸c c©y trong l©m phÇn. Víi tõng loµi 147
c©y, trªn cïng ®iÒu kiÖn lËp ®Þa vµ cïng cÊp tuæi, ng−êi ta t×m ra nh÷ng l©m phÇn cã tiÕt diÖn ngang cao nhÊt lµm c¬ së x¸c ®Þnh ®é ®Çy cho c¸c l©m phÇn kh¸c cã ®iÒu kiÖn t−¬ng tù. Khi x¸c ®Þnh c−êng ®é tØa th−a cho loµi B¹ch ®µn chanh vµ B¹ch ®µn LiÔu ë L«i Ch©u - Trung Quèc, Nh−ng ThuËt Hïng (1989) ®· c¨n cø vµo ®é ®Çy. T¸c gi¶ cho r»ng, víi c¸c loµi c©y nµy, chØ nªn tØa th−a nh÷ng l©m phÇn cã ®é ®Çy P>0,7 vµ tØa th−a ®Õn khi ®é ®Çy cßn l¹i b»ng 0,7. NÕu gäi P lµ ®é ®Çy hiÖn t¹i cña l©m phÇn nµo ®ã, c−êng ®é tØa th−a theo tiÕt diÖn ®−îc x¸c ®Þnh theo c«ng thøc: Gc% = P(1-0,7).100 (3.56) Qua nghiªn cøu mét sè loµi c©y trång ë ViÖt Nam nhËn thÊy, gi÷a Gc% víi Nc% cã quan hÖ chÆt chÏ. Tõ c¸c quan hÖ (1.54), (1.56) vµ (1.58) suy ra: Sa méc: Nc% = -1,25 + 1,7636Gc% (3.57) Th«ng ®u«i ngùa: Nc% = 2,577 + 1,1454Gc% (3.58) Mì: Nc% = 1,795 + 1,4806Gc% (3.59) Víi mçi loµi c©y, th«ng qua quan hÖ trªn x¸c ®Þnh c−êng ®é tØa th−a theo sè c©y, tõ ®ã x¸c ®Þnh sè c©y cÇn tØa th−a vµ sè c©y ®Ó l¹i nu«i d−ìng. 3.4. M« h×nh sinh tr−ëng c©y b×nh qu©n. C©y b×nh qu©n l©m phÇn lµ chØ tiªu kh«ng thÓ thiÕu khi thiÕt lËp m« h×nh s¶n l−îng l©m phÇn hay lËp biÓu s¶n l−îng cho mçi loµi c©y. Cïng víi tr÷ l−îng, kÝch th−íc c©y b×nh qu©n ph¶n ¸nh chÊt l−îng l©m phÇn. Tõ kÝch th−íc c©y b×nh qu©n t¹i tõng thêi ®iÓm, suy ra c¸c chØ tiªu s¶n l−îng c¬ b¶n nh− tæng tiÕt diÖn ngang vµ tr÷ l−îng. Ngoµi ra, qua kÝch th−íc c©y b×nh qu©n, −íc l−îng phÇn tr¨m tr÷ l−îng cho tõng lo¹i gç s¶n phÈm cña l©m phÇn. Tõ ®ã 148
cho thÊy, viÖc x¸c lËp ®−êng sinh tr−ëng cho c¸c ®¹i l−îng ®−êng kÝnh, chiÒu cao vµ thÓ tÝch cña c©y b×nh qu©n theo ®¬n vÞ cÊp ®Êt lµ b−íc khëi ®Çu cho viÖc thiÕt lËp m« h×nh s¶n l−îng l©m phÇn. C©y b×nh qu©n l©m phÇn cã thÓ lµ c©y b×nh qu©n vÒ ®−êng kÝnh, c©y b×nh qu©n vÒ chiÒu cao hay c©y b×nh qu©n vÒ thÓ tÝch. §èi víi nh÷ng nghiªn cøu vÒ t¨ng tr−ëng vµ s¶n l−îng, c©y b×nh qu©n l©m phÇn ph¶i lµ c©y b×nh qu©n vÒ thÓ tÝch. Së dÜ nh− vËy v×, th«ng qua thÓ tÝch c©y b×nh qu©n vµ mËt ®é, suy ra tr÷ l−îng l©m phÇn (chØ tiªu s¶n l−îng c¬ b¶n nhÊt cña l©m phÇn) vµ ng−îc l¹i, tõ tr÷ l−îng vµ mËt ®é, suy ra thÓ tÝch c©y b×nh qu©n. Nh− vËy, c©y b×nh qu©n l©m phÇn lµ c©y cã thÓ tÝch b×nh qu©n, mµ ®«i khi ng−êi ta cßn gäi lµ c©y b×nh qu©n vÒ thÓ tÝch. Tõ thÓ tÝch c©y b×nh qu©n, suy ra ®−êng kÝnh vµ chiÒu cao t−¬ng øng. §−êng kÝnh vµ chiÒu cao nµy ph¶i tháa m·n ®iÒu kiÖn: Khi thay chóng vµo ph−¬ng tr×nh thÓ tÝch hay c«ng thøc π x¸c ®Þnh thÓ tÝch ( V = D 2 .H.f ) ph¶i ®−îc gi¸ trÞ gÇn ®óng cña thÓ tÝch b×nh 4 qu©n l©m phÇn (sai lÖch kh«ng ®¸ng kÓ, cã thÓ bá qua). Theo Prodan, M (1965), nÕu trong l©m phÇn tån t¹i mèi quan hÖ ®−êng th¼ng gi÷a thÓ tÝch víi tiÕt diÖn ngang, c©y b×nh qu©n vÒ tiÕt diÖn còng chÝnh lµ c©y b×nh qu©n vÒ thÓ tÝch. T¸c gi¶ còng kh¼ng ®Þnh thªm lµ, khi ph¹m vi ph©n bè ®−êng kÝnh trong l©m phÇn kh«ng lín, quan hÖ V/g sÏ tu©n theo d¹ng ®−êng th¼ng. Prodan, M (1965) vµ Alder,D. (1980) cïng nhiÒu t¸c gi¶ kh¸c ®Òu sö dông ph−¬ng tr×nh ®−êng th¼ng m« t¶ quan hÖ V/g cña l©m phÇn. Nh− thÕ, c©y cã ®−êng kÝnh b×nh qu©n theo tiÕt diÖn (Dg) vÒ lý thuyÕt ®−îc coi lµ c©y b×nh qu©n vÒ thÓ tÝch. Tõ ®−êng kÝnh Dg, tra biÓu ®å ®−êng cong chiÒu cao l©m phÇn, x¸c ®Þnh chiÒu cao t−¬ng øng. ChiÒu cao nµy ®−îc gäi lµ chiÒu cao c©y cã tiÕt diÖn b×nh qu©n vµ ®−îc ký hiÖu lµ Hg. Vò TiÕn Hinh (1995), NguyÔn ThÞ B¶o L©m (1996), khi nghiªn cøu lùa chän c©y tiªu chuÈn b×nh qu©n l©m phÇn Th«ng ®u«i ngùa ®· kÕt luËn, cã thÓ dïng c©y b×nh qu©n theo tiÕt diÖn 149
ngang (c©y cã D = Dg, H = Hg) thay cho c©y b×nh qu©n vÒ thÓ tÝch. Trong phÇn lín c¸c biÓu s¶n l−îng lËp cho c¸c loµi c©y trång ë ch©u ¢u, c¸c t¸c gi¶ ®Òu lÊy Dg vµ Hg lµm chØ tiªu biÓu thÞ ®−êng kÝnh vµ chiÒu cao b×nh qu©n l©m phÇn (BiÓu s¶n l−îng cña Schwappach, A. (1923), Wenk, G. (1979), Wiedemann, E. (1949), Vanselow, K. (1951)). Alder, D. (1980) còng sö dông Dg, Hg ®Ó x¸c ®Þnh thÓ tÝch b×nh qu©n l©m phÇn th«ng qua ph−¬ng tr×nh thÓ tÝch. Vò TiÕn Hinh, Ph¹m Ngäc Giao (1997) cho thÊy, víi ®èi t−îng rõng trång cã chu kú kinh doanh kh«ng dµi (ph¹m vi ph©n bè ®−êng kÝnh kh«ng lín) ë n−íc ta, cã thÓ sö dông Dg, Hg lµm kÝch th−íc c©y b×nh qu©n l©m phÇn. Tõ ®Æc ®iÓm sinh tr−ëng l©m phÇn ®−îc giíi thiÖu ë ch−¬ng 1 cho thÊy: Nh÷ng l©m phÇn trong chu kú kinh doanh kh«ng tiÕn hµnh tØa th−a, c¸c ®−êng sinh tr−ëng ®−êng kÝnh, chiÒu cao vµ thÓ tÝch cña c©y b×nh qu©n lµ nh÷ng ®−êng cong liªn tôc (h×nh 1.3). Nh÷ng l©m phÇn trong chu kú kinh doanh cã tiÕn hµnh tØa th−a mét sè lÇn, ®−êng sinh tr−ëng (D, H, V) cña c©y b×nh qu©n kh«ng ph¶i lµ ®−êng cong liÒn nÐt, mµ lµ nh÷ng ®−êng gÉy khóc (h×nh 3.12). V (m3) Dg (cm) Hg (m) 30 25 0.6 25 0.5 20 20 0.4 15 15 0.3 10 10 0.2 5 5 0.1 0 0 0 0 2 4 6 8 10 12 14 16 18 20 22A (tuæi) 0 2 4 6 8 10 12 14 16 18 20 22A (tuæi) 0 2 4 6 8 10 12 14 16 18 20 22A (tuæi) H×nh 3.12. §−êng sinh tr−ëng c©y b×nh qu©n l©m phÇn Sa méc cÊp ®Êt I cã tØa th−a mét sè lÇn (Vò TiÕn Hinh, 2000) Víi nh÷ng l©m phÇn nµy, sau mçi lÇn tØa th−a (tØa th−a tÇng d−íi), kÝch th−íc c©y b×nh qu©n l¹i t¨ng lªn mét l−îng ®¸ng kÓ ( bé phËn nu«i d−ìng). Ch¼ng h¹n theo nghiªn cøu cña NguyÔn Ngäc Lung (1999), sau mçi lÇn tØa 150
th−a, chiÒu cao cña c¸c l©m phÇn Th«ng ba l¸ t¨ng lªn tõ 1 ®Õn 1,5m. Khi chiÒu cao b×nh qu©n t¨ng lªn nh− vËy, th× ®−êng kÝnh b×nh qu©n vµ thÓ tÝch b×nh qu©n còng t¨ng mét l−îng kh«ng nhá. Víi c¸c loµi c©y nh− Sa méc, Th«ng ®u«i ngùa, Mì (Vò TiÕn Hinh, 2000), sau mçi lÇn tØa th−a, chiÒu cao t¨ng lªn tõ 0,5 ®Õn 0,8m vµ ®−êng kÝnh t¨ng lªn tõ 0,7cm (lÇn tØa th−a cuèi cïng) ®Õn 1cm (lÇn tØa th−a ®Çu tiªn). ThÓ tÝch b×nh qu©n cña bé phËn nu«i d−ìng sÏ t¨ng lªn tõ 10% (lÇn tØa th−a cuèi cïng) ®Õn xÊp xØ 30% (lÇn tØa th−a ®Çu) so víi bé phËn l©m phÇn tr−íc tØa th−a. Tõ nh÷ng thùc nghiÖm võa nªu trªn cho thÊy, víi mçi ®èi t−îng, cÇn cã ph−¬ng ph¸p riªng ®Ó thiÕt lËp ®−êng sinh tr−ëng D, H, V cho c©y b×nh qu©n. 3.4.1. M« h×nh sinh tr−ëng c©y b×nh qu©n l©m phÇn kh«ng tØa th−a. Tõ c¸c ph−¬ng ph¸p ph©n chia ®−êng cong cÊp ®Êt ®−îc ®Ò cËp ë ch−¬ng 2, cã thÓ nhËn thÊy mét sè ph−¬ng ph¸p ®· ®−îc ®Ò xuÊt vµ vËn dông ®Ó x¸c lËp c¸c ®−êng sinh tr−ëng D, H, V c©y b×nh qu©n: 1) Sö dông ph−¬ng ph¸p tham sè a chung, b thay ®æi theo cÊp ®Êt (khi ph−¬ng tr×nh sinh tr−ëng chuyÓn vÒ d¹ng ®−êng th¼ng). 2) Sö dông ph−¬ng ph¸p tham sè b chung, a thay ®æi theo cÊp ®Êt (khi ph−¬ng tr×nh sinh tr−ëng chuyÓn vÒ d¹ng ®−êng th¼ng). 3) Ph−¬ng ph¸p Affill. 4) X¸c lËp c¸c ph−¬ng tr×nh sinh tr−ëng ®éc lËp theo ®¬n vÞ cÊp ®Êt. 5) X¸c lËp ph−¬ng tr×nh sinh tr−ëng theo ®¬n vÞ cÊp ®Êt trªn c¬ së hai cÆp gi¸ trÞ Y/A. 6) X¸c lËp c¸c ®−êng sinh tr−ëng theo ®¬n vÞ cÊp ®Êt dùa vµo ph−¬ng tr×nh suÊt t¨ng tr−ëng PY vµ gi¸ trÞ Y cho tr−íc t¹i tuæi c¬ së A0. Mçi ph−¬ng ph¸p ®Òu cã −u ®iÓm, h¹n chÕ vµ ®iÒu kiÖn vËn dông riªng. Nguyªn t¾c chung cña c¸c ®−êng sinh tr−ëng lý thuyÕt ®−îc x¸c lËp cho mçi 151
loµi c©y lµ, xuÊt ph¸t tõ gèc to¹ ®é, ®é dèc t¨ng dÇn tõ cÊp ®Êt xÊu ®Õn cÊp ®Êt tèt vµ ®i qua mét ®iÓm cho tr−íc t¹i tuæi c¬ së A0. §©y lµ ®iÒu kiÖn ®¶m b¶o cho c¸c ®−êng sinh tr−ëng kh«ng c¾t nhau vµ ®¹i diÖn cho tõng cÊp ®Êt. NÕu ®¸p øng c¸c ®iÒu kiÖn nµy, c¸c ®−êng sinh tr−ëng sÏ ®¹t ®iÓm uèn ë c¸c thêi ®iÓm kh¸c nhau, víi gi¸ trÞ t−¬ng øng kh¸c nhau. CÊp ®Êt cµng tèt, ®iÓm uèn cña ®−êng sinh tr−ëng ®Õn cµng sím vµ ®¹t gi¸ trÞ cµng cao. C¨n cø vµo ®Æc ®iÓm sinh tr−ëng cña mçi loµi c©y theo ®¬n vÞ cÊp ®Êt nh− ®· ®Ò cËp ë trªn, cã thÓ nhËn thÊy, ph−¬ng ph¸p 1 cã −u ®iÓm lµ, do gi¸ trÞ cña tham sè b kh¸c nhau, nªn c¸c ®−êng sinh tr−ëng cã ®é dèc t¨ng dÇn tõ cÊp ®Êt xÊu ®Õn cÊp ®Êt tèt vµ ®i qua ®iÓm cho tr−íc t¹i tuæi c¬ së. H¹n chÕ cña ph−¬ng ph¸p nµy lµ tham sè a chung, dÉn ®Õn tham sè m kh«ng thay ®æi theo cÊp ®Êt (m = Ymax). §iÒu ®ã cã nghÜa lµ, tõ tuæi nµo ®ã trë ®i, c¸c ®−êng sinh tr−ëng sÏ cïng tiÖm cËn ®−êng th¼ng Y= Ymax. Qua xem xÐt c¸c ®−êng sinh tr−ëng ®−îc x¸c lËp theo ph−¬ng ph¸p nµy ë biÓu sinh tr−ëng vµ s¶n phÈm rõng Keo tai t−îng cña Khóc §×nh Thµnh (2003) cho thÊy, tõ tuæi c¬ së A0, kho¶ng c¸ch gi÷a c¸c ®−êng sinh tr−ëng t¨ng dÇn theo tuæi vµ ®Õn thêi ®iÓm nhÊt ®Þnh, th× b¾t ®Çu gi¶m khi tuæi t¨ng lªn. Tõ ®ã nhËn thÊy, ph−¬ng ph¸p nµy cã thÓ ®−îc vËn dông ®Ó x¸c lËp c¸c ®−êng sinh tr−ëng b×nh qu©n cho mçi cÊp ®Êt tõ ph−¬ng tr×nh b×nh qu©n chung,nh−ng cÇn chó ý: - Tuæi c¬ së chän cµng cao cµng tèt, ®Ó sao cho kho¶ng c¸ch gi÷a c¸c ®−êng sinh tr−ëng ®¹t tèi ®a sau tuæi khai th¸c chÝnh. - Ph−¬ng tr×nh b×nh qu©n chung nªn lËp theo ph−¬ng ph¸p håi quy ph©n nhãm ®Ó ®−êng b×nh qu©n ®¹i diÖn cho ®èi t−îng nghiªn cøu, mµ kh«ng nªn x¸c lËp tõ ®−êng sinh tr−ëng thùc nghiÖm b×nh qu©n. Ph−¬ng ph¸p thø hai vµ thø ba t¹o ra c¸c ®−êng sinh tr−ëng cã ®é dèc nh− nhau, dÉn ®Õn tèc ®é sinh tr−ëng ®¹t tèi ®a ë cïng thêi ®iÓm. Tõ ®ã, chóng kh«ng ®¹i diÖn cho quy luËt sinh tr−ëng cña mçi loµi c©y theo ®¬n vÞ cÊp ®Êt. 152
Khi c¸c ®−êng sinh tr−ëng ®−îc x¸c lËp ®éc lËp theo ®¬n vÞ cÊp ®Êt, th−êng xÈy ra hiÖn t−îng: Kho¶ng c¸ch gi÷a c¸c ®−êng sinh tr−ëng ë tõng tuæi kh«ng ®Òu nhau, cã chç qu¸ hÑp, cã chç qu¸ lín vµ cã thÓ dÉn ®Õn tr−êng hîp c¸c ®−êng sinh tr−ëng c¾t nhau. Sè liÖu vÒ sinh tr−ëng chiÒu cao cña c¸c l©m phÇn Sa méc, Th«ng ®u«i ngùa vµ Mì d−íi ®©y lµ vÝ dô minh ho¹ (mçi loµi c©y ®−îc gi¶i tÝch tõ 80 « tiªu chuÈn trë lªn vµ mçi cÊp ®Êt cã kh«ng d−íi 20 « tiªu chuÈn). C¸c ®−êng sinh tr−ëng ®−îc minh ho¹ ë h×nh 3.13 : Hg (m) Hg (m) Hg (m) Sa méc Th«ng ®u«i ngùa Mì 25 18 20 I 18 16 I I II 20 16 14 II III 14 12 III II IV 15 12 10 III 10 8 10 8 IV 6 6 4 5 4 2 2 0 0 0 20 A (tuæi) A (tuæi) 20 A (tuæi) 0 2 4 6 8 10 12 14 16 18 0 2 4 6 8 10 12 14 16 18 20 0 2 4 6 8 10 12 14 16 18 H×nh 3.13. Sinh tr−ëng chiÒu cao theo ®¬n vÞ cÊp ®Êt cña c¸c l©m phÇn Sa méc, Th«ng ®u«i ngùa vµ Mì (Vò TiÕn Hinh, 2000) Khi ph©n chia cÊp ®Êt, ng−êi ta th−êng c¨n cø vµo ph¹m vi biÕn ®éng chiÒu cao t¹i tuæi c¬ së A0, ph©n thµnh c¸c kho¶ng c¸ch cã cù ly nh− nhau, mçi kho¶ng t−¬ng øng víi mét cÊp ®Êt, tiÕp theo chän ®iÓm gi÷a mçi kho¶ng lµm chØ sè cÊp ®Êt. C¨n cø vµo cÊp ®Êt s¬ bé ®−îc ph©n chia, x¸c ®Þnh cÊp ®Êt cho l©m phÇn nghiªn cøu, sau cïng lµ s¾p xÕp vµ chØnh lý sè liÖu theo ®¬n vÞ cÊp ®Êt. Víi c¸ch lµm nµy, nÕu c¸c ®−êng sinh tr−ëng chiÒu cao b×nh qu©n ®¹i diÖn tèt cho c¸c cÊp ®Êt, chóng ph¶i gÇn nh− ®i qua gi¸ trÞ chiÒu cao cho tr−íc t¹i tuæi c¬ së (chØ sè cÊp ®Êt). Sù sai kh¸c nµy cµng nhá, møc ®é ®¹i diÖn cña c¸c ®−êng sinh tr−ëng cµng cao. T−¬ng tù nh− vËy, cù ly gi÷a c¸c ®−êng sinh tr−ëng ë c¸c tuæi kh¸c còng ph¶i t−¬ng ®èi æn ®Þnh. §©y chÝnh lµ mét trong nh÷ng c¨n cø ®Ó ®¸nh gi¸ c¸c ®−êng sinh tr−ëng lËp ra cã ®¹i diÖn tèt cho quy luËt sinh tr−ëng chiÒu cao cña c¸c l©m phÇn thuéc cïng cÊp ®Êt hay kh«ng. Tõ c¸c ph−¬ng tr×nh sinh tr−ëng chiÒu cao, x¸c ®Þnh chiÒu cao lý thuyÕt 153
t¹i tuæi A0. Møc ®é phï hîp cña c¸c gi¸ trÞ lý thuyÕt nµy víi chØ sè cÊp ®Êt ®−îc tæng hîp ë biÓu d−íi ®©y: BiÓu 3.5. Tæng hîp sè liÖu vÒ chiÒu cao t¹i tuæi c¬ së A0 cña c¸c loµi c©y Sa méc, Th«ng ®u«i ngùa, Mì H(A0) ΔH(m) Loµi CÊp A0 Si Cù ly cho Cù ly tÝnh ®Êt (m) (m) tr−íc (m) (m) Sa méc I 15 15 17,2 2,2 2,0 3,2 II 15 13 14,1 1,1 2,0 2,4 III 15 11 10,5 0,5 2,0 2,2 IV 15 9 8,4 0,6 Th«ng I 15 14 13,8 0,2 2,0 1,9 ®u«i II 15 12 11,9 0,1 2,0 1,3 ngùa III 15 10 10,6 0,6 Mì I 12 14 14,5 0,5 2,0 2,6 II 12 12 11,9 0,1 2,0 1,8 III 12 10 10,1 0,1 2,0 1,7 IV 12 8 8,4 0,4 Tõ sè liÖu ë biÓu 3.5 nhËn thÊy, sù sai kh¸c gi÷a gi¸ trÞ chiÒu cao lý thuyÕt víi gi¸ trÞ cho tr−íc t¹i tuæi A0 nhá nhÊt lµ 0,1m, lín nhÊt lµ 2,2m .Víi cù ly gi÷a c¸c cÊp ®Êt t¹i A0 lµ 2m, khi sai lÖch nµy lín h¬n 1m, th× ®−êng sinh tr−ëng cña cÊp ®Êt nµy sÏ n»m vµo ph¹m vi cña cÊp ®Êt kh¸c. Nh− vËy, trong sè 11 tr−êng hîp, cã 2 tr−êng hîp ®−êng sinh tr−ëng lý thuyÕt v−ît ra cÊp ®Êt kh¸c, 4 tr−êng hîp sai lÖch tõ 0,5m trë lªn, 5 tr−êng hîp cã sai lÖch nhá h¬n 0,5m. Qua ®ã nhËn thÊy, møc ®é ®¹i diÖn cña c¸c ®−êng sinh tr−ëng lý thuyÕt ch−a cao. Ngoµi ra, khi c¸c ®−êng sinh tr−ëng thÓ tÝch b×nh qu©n cña mçi cÊp ®Êt ®−îc m« t¶ ®éc lËp b»ng hµm sinh tr−ëng nµo ®ã, th−êng dÉn ®Õn tr−êng hîp , c¸c ®−êng sinh tr−ëng nµy kh«ng phï hîp víi c¸c ®−êng sinh tr−ëng thÓ tÝch 154
®−îc x¸c ®Þnh th«ng qua sinh tr−ëng ®−êng kÝnh vµ ®−êng sinh tr−ëng chiÒu cao kÕt hîp víi ph−¬ng tr×nh thÓ tÝch (h×nh 3.14) 3 V (m ) Mì cÊp ®Êt I 3 V (m ) Sa méc cÊp ®Êt I 0.8 0.9 0.7 V2 0.8 0.6 0.7 V1 0.6 0.5 0.5 0.4 V1 0.4 V2 0.3 0.3 0.2 0.2 0.1 0.1 0 0 25 A (tuæi) 25 A (tuæi) 0 5 10 15 20 0 5 10 15 20 H×nh 3.14. Sù phï hîp gi÷a ®−êng sinh tr−ëng thÓ tÝch x¸c ®Þnh ®éc lËp (V1) víi ®−êng sinh tr−ëng thÓ tÝch x¸c ®Þnh th«ng qua sinh tr−ëng ®−êng kÝnh vµ sinh tr−ëng chiÒu cao(V2) Tõ h×nh 3.14 nhËn thÊy, c¸c ®−êng sinh tr−ëng thÓ tÝch V1 vµ V2 kh«ng phï hîp víi nhau. Víi loµi Sa méc, ë tuæi nhá ®−êng sinh tr−ëng V2 thÊp h¬n ®−êng V1, sau ®ã ®−êng sinh tr−ëng V2 cao h¬n ®−êng sinh tr−ëng V1. Víi loµi Mì, ë tuæi nhá h¬n 25, ®−êng sinh tr−ëng V1 cao h¬n ®−êng sinh tr−ëng V2. Nh− ®· biÕt, gi÷a V víi D vµ H cã mèi quan hÖ mËt thiÕt, v× thÕ khi hai ®−êng sinh tr−ëng nµy kh«ng phï hîp víi nhau, nªn chän ®−êng V2 lµm ®−êng sinh tr−ëng thÓ tÝch ®¹i diÖn cho cÊp ®Êt. Th«ng th−êng, ®Ó t¨ng tÝnh ®¹i diÖn cho c¸c ®−êng sinh tr−ëng x¸c lËp theo ph−¬ng ph¸p nµy, c¸c « mÉu bè trÝ ngoµi thùc ®Þa ph¶i ®¹i diÖn cho c¸c l©m phÇn thuéc tõng cÊp ®Êt. §iÒu kiÖn nµy rÊt khã thùc hiÖn, v× víi mçi cÊp ®Êt, chiÒu cao cña c¸c l©m phÇn biÕn ®éng t−¬ng ®èi lín (t¹i tuæi c¬ së A0, cù ly chiÒu cao gi÷a c¸c cÊp ®Êt tõ 2m ®Õn 5m ). NÕu c¸c « mÉu tËp trung ë giíi h¹n trªn, ®−êng sinh tr−ëng ®−îc x¸c ®Þnh l¹i gÇn víi ®−êng sinh tr−ëng cña cÊp ®Êp trªn vµ ng−îc l¹i, ®−êng sinh tr−ëng l¹i gÇn víi ®−êng sinh tr−ëng cña cÊp ®Êt d−íi. Tõ ®ã nhËn thÊy, muèn x¸c lËp c¸c ®−êng sinh tr−ëng theo 155
ph−¬ng ph¸p nµy, cÇn thiÕt ph¶i kh¶o s¸t víi mçi cÊp ®Êt mét sè l−îng lín « mÉu. Trªn mçi « mÉu, x¸c ®Þnh cÆp gi¸ trÞ chiÒu cao vµ tuæi cña l©m phÇn hiÖn t¹i. TiÕp theo, chän c¸c « mÉu cã chiÒu cao tr¶i ®Òu tõ giíi h¹n d−íi ®Õn giíi h¹n trªn cña mçi cÊp ®Êt. Sau ®ã ra thùc ®Þa gi¶i tÝch c©y tiªu chuÈn cña c¸c « mÉu nµy. X¸c lËp c¸c ph−¬ng tr×nh sinh tr−ëng cho tõng cÊp ®Êt dùa trªn 2 cÆp gi¸ trÞ Y/A ë 2 thêi ®iÓm kh¸c nhau nh− ®· tr×nh bµy ë môc 2.3.2.4, cã −u ®iÓm lµ ®¬n gi¶n. Trong 2 cÆp gi¸ trÞ Y/A, mét cÆp ®−îc x¸c ®Þnh t¹i tuæi c¬ së A0. CÆp gi¸ trÞ nµy (Y0/A0) ®−îc chän cã c¨n cø thùc tiÔn vµ ®¹i diÖn cho tõng cÊp ®Êt. CÆp gi¸ trÞ Y/A cßn l¹i ®−îc chän ë tuæi thÊp h¬n (ký hiÖu lµ Y1/A1). Víi mçi cÊp ®Êt, Y1 thay ®æi, thêi ®iÓm ®Ó ®−êng sinh tr−ëng ®¹t ®iÓm uèn còng thay ®æi vµ gi¸ trÞ cña Y t¹i ®ã còng kh¸c nhau. Gi¸ trÞ Y1 chän cµng lín, ®−êng sinh tr−ëng ®¹t ®iÓm uèn cµng sím vµ gi¸ trÞ Y t¹i ®ã còng cµng lín. C¸c ®−êng nµy c¾t nhau t¹i tuæi A0. Sau tuæi A0, vÞ trÝ cao thÊp cña c¸c ®−êng thay ®æi theo chiÒu ng−îc l¹i. KÕt qu¶ x¸c lËp ph−¬ng tr×nh sinh tr−ëng tõ 2 cÆp gi¸ trÞ H/A cña c¸c l©m phÇn Sa méc thuéc cÊp ®Êt I d−íi ®©y lµ vÝ dô minh ho¹. Theo kÕt qu¶ nghiªn cøu lËp biÓu cÊp ®Êt cho c¸c l©m phÇn Sa méc cña Vò TiÕn Hinh (2000), víi cÊp ®Êt I, tuæi c¬ së ®−îc x¸c ®Þnh b»ng 15 vµ chiÒu cao t−¬ng øng b»ng 15m. Ph−¬ng tr×nh Schumacher ®−îc chän ®Ó m« t¶ sinh tr−ëng chiÒu cao víi tham sè c= 0,3. Trong vÝ dô nµy, tuæi A1 ®−îc chän b»ng 5, chiÒu cao t−¬ng øng chän thö nghiÖm tõ 2,5m ®Õn 5,5m víi cù ly 0,5m. Tõ kÕt qu¶ tÝnh to¸n, x¸c ®Þnh tuæi c¸c ®−êng sinh tr−ëng ®¹t ®iÓm uèn nh− sau: H(m) 2,5 3,0 3,5 4,0 4,5 5,0 5,5 A(tuæi) 19 13 10 7 5 4 3 Gi¸ trÞ chiÒu cao t−¬ng øng víi c¸c ®iÓm uèn trªn gi¶m dÇn, tõ 1,383m (A=19) ®Õn 1,270m (A=3). Quy luËt biÕn ®æi cña c¸c ®−êng cong sinh tr−ëng t−¬ng øng víi c¸c gi¸ trÞ chiÒu cao kh¸c nhau t¹i tuæi A1 ®−îc minh ho¹ ë h×nh 3.15. 156
Hg (m) 35 30 H1 =2,5m H1 =3,5m 25 H1 =4,5m H1 =5,5m 20 15 10 5 0 A (tuæi) 0 5 10 15 20 25 H×nh 3.15. C¸c ®−êng sinh tr−ëng lý thuyÕt t−¬ng øng víi gi¸ trÞ chiÒu cao kh¸c nhau t¹i tuæi 5 Nh− vËy, víi mçi cÊp ®Êt, viÖc chän gi¸ trÞ Y1 t¹i tuæi A1 ®· ¶nh h−ëng ®Õn c¸c tham sè cña ph−¬ng tr×nh sinh tr−ëng, tõ ®ã ¶nh h−ëng ®Õn d¹ng cña ®−êng sinh tr−ëng lý thuyÕt. Ngoµi ra chän gi¸ trÞ Y1 t¹i tuæi A1cho mçi cÊp ®Êt sao cho hîp lý lµ viÖc lµm kh«ng ®¬n gi¶n vµ hoµn toµn phô thuéc vµo chñ quan cña mçi ng−êi. NÕu c¸c gi¸ trÞ Y1 chän kh«ng thÝch hîp, c¸c ®−êng sinh tr−ëng lý thuyÕt sÏ c¾t nhau hoÆc thêi ®iÓm ®¹t ®iÓm uèn cña mçi ®−êng sÏ m©u thuÉn víi nhau (theo quy luËt cÊp ®Êt tèt ®iÓm uèn sÏ ®Õn sím). §©y chÝnh lµ ®iÓm h¹n chÕ cña ph−¬ng ph¸p. Së dÜ nh− vËy v×, theo ph−¬ng ph¸p nµy, viÖc x¸c lËp ph−¬ng tr×nh chØ c¨n cø vµo 2 ®iÓm lùa chän, mµ kh«ng dùa vµo sè liÖu quan s¸t thùc nghiÖm cña mçi cÊp ®Êt. X¸c lËp c¸c ®−êng sinh tr−ëng theo ®¬n vÞ cÊp ®Êt dùa vµo ph−¬ng tr×nh suÊt t¨ng tr−ëng PY vµ gi¸ trÞ Y cho tr−íc t¹i tuæi c¬ së A0 ®· ®−îc c¸c t¸c gi¶ sö dông ®Ó ph©n chia c¸c ®−êng cong cÊp ®Êt cho c¸c loµi: Keo l¸ trµm (1996), Sa méc, Th«ng ®u«i ngùa, Mì (2000), QuÕ (2003). ¦u ®iÓm cña ph−¬ng ph¸p lµ h¹n chÕ ®−îc sè l©m phÇn cÇn thu thËp sè liÖu so víi c¸c 157
ph−¬ng ph¸p kh¸c, bëi lÏ biÕn ®éng cña PY nhá h¬n so víi biÕn ®éng cña ®¹i l−îng Y. Ngoµi ra, ph−¬ng tr×nh suÊt t¨ng tr−ëng ®−îc thiÕt lËp cho tõng cÊp ®Êt tõ sè liÖu sinh tr−ëng thùc nghiÖm, v× thÕ ®−êng sinh tr−ëng lý thuyÕt sÏ ®¹i diÖn tèt cho quy luËt sinh tr−ëng cña tõng cÊp ®Êt. Ph−¬ng ph¸p nµy cã −u ®iÓm næi bËt lµ, c¸c ®−êng sinh tr−ëng lu«n lu«n ®i qua gi¸ trÞ cho tr−íc t¹i tuæi c¬ së A0. Trong c¸c ph−¬ng ph¸p x¸c lËp c¸c ®−êng sinh tr−ëng D, H, V võa tr×nh bµy ë trªn cho thÊy, trõ ph−¬ng ph¸p thø t− ra (x¸c lËp c¸c ®−êng sinh tr−ëng ®éc lËp theo ®¬n vÞ cÊp ®Êt), c¸c ph−¬ng ph¸p cßn l¹i ®Òu dùa vµo gi¸ trÞ Y (D, H, V) cho tr−íc t¹i tuæi c¬ së. Trong 3 ®¹i l−îng nµy, chiÒu cao Hg ®−îc chän lµm c¬ së. Tõ ®ã, chØ sè cÊp ®Êt lµ ®iÓm khëi ®Çu ®Ó x¸c ®Þnh gi¸ trÞ t−¬ng øng cña ®−êng kÝnh t¹i tuæi c¬ së Ao th«ng qua quan hÖ Dg/Hg. Quan hÖ nµy ®−îc x¸c lËp tõ sè liÖu ®iÒu tra ë c¸c « t¹m thêi. T−¬ng tù nh− vËy, gi¸ trÞ thÓ tÝch cña tõng cÊp ®Êt t¹i tuæi A0 ®−îc x¸c ®Þnh tõ gi¸ trÞ Hg vµ Dg t−¬ng øng trªn c¬ së ph−¬ng tr×nh thÓ tÝch x¸c lËp cho tõng loµi c©y trång. NÕu kh«ng lµm nh− vËy, mµ x¸c ®Þnh gi¸ trÞ t¹i tuæi A0 ®éc lËp cho tõng ®¹i l−îng, trong nhiÒu tr−êng hîp sÏ cã m©u thuÉn lµ, chiÒu cao thuéc cÊp ®Êt nµy, nh−ng ®−êng kÝnh vµ thÓ tÝch l¹i thuéc cÊp ®Êt kh¸c. 3.4.2. M« h×nh sinh tr−ëng c©y b×nh qu©n l©m phÇn cã tØa th−a. Víi c¸c l©m phÇn trong chu kú kinh doanh ®−îc tiÕn hµnh tØa th−a mét sè lÇn, qu¸ tr×nh ph¸t triÓn cña l©m phÇn bao gåm qu¸ tr×nh sinh tr−ëng vµ qu¸ tr×nh tØa th−a. Tr−íc lÇn tØa th−a thø nhÊt, mËt ®é l©m phÇn vÒ c¬ b¶n kh«ng biÕn ®æi theo thêi gian, do ®ã qu¸ tr×nh ph¸t triÓn cña l©m phÇn ë giai ®o¹n nµy ®−îc ®Æc tr−ng bëi qu¸ tr×nh sinh tr−ëng. Tr−íc lÇn tØa th−a thø nhÊt, sinh tr−ëng cña c©y b×nh qu©n (D, H, V) theo ®¬n vÞ cÊp ®Êt cã thÓ ®−îc thiÕt lËp b»ng mét trong c¸c ph−¬ng ph¸p ¸p dông cho l©m phÇn kh«ng tØa th−a. 158
N¨m l©m phÇn diÔn ra tØa th−a lÇn ®Çu, cÇn sö dông hÖ sè tØa th−a theo chiÒu cao (KH), theo ®−êng kÝnh (KD) vµ theo thÓ tÝch (KV) ®Ó x¸c ®Þnh gi¸ trÞ chiÒu cao, ®−êng kÝnh vµ thÓ tÝch cho bé phËn nu«i d−ìng. HÖ sè tØa th−a KD vµ KV th−êng ®−îc x¸c ®Þnh th«ng qua quan hÖ víi c−êng ®é tØa th−a theo sè c©y (môc 1.2.3.2). Riªng hÖ sè tØa th−a theo chiÒu cao KH (tû sè gi÷a chiÒu cao b×nh qu©n cña bé phËn nu«i d−ìng vµ chiÒu cao b×nh qu©n cña l©m phÇn tr−íc tØa th−a) th−êng ®−îc x¸c ®Þnh 1 gi¸ trÞ chung cho mçi loµi c©y. Ch¼ng h¹n víi loµi Sa méc, Th«ng ®u«i ngùa vµ Mì c¸c t¸c gi¶ x¸c ®Þnh gi¸ trÞ cña KH lÇn l−ît b»ng 1,0303; 1,036 vµ 1,041. Khi biÕt hÖ sè tØa th−a KH, chiÒu cao cña bé phËn nu«i d−ìng (Hg2) ®−îc x¸c ®Þnh th«ng qua chiÒu cao b×nh qu©n cña l©m phÇn tr−íc tØa th−a (Hg1) theo c«ng thøc: Hg2 = Hg1.KH (3.60) §−êng kÝnh vµ thÓ tÝch b×nh qu©n cña bé phËn nu«i d−ìng th−êng ®−îc x¸c ®Þnh th«ng qua tæng tiÕt diÖn ngang vµ tr÷ l−îng t−¬ng øng. Th«ng th−êng, tõ quan hÖ Gc%/Nc% vµ quan hÖ Mc%/Nc% x¸c ®Þnh c−êng ®é tØa th−a theo tiÕt diÖn ngang (Gc%) vµ theo tr÷ l−îng (Mc%). Tõ Gc%, Mc% vµ tæng tiÕt diÖn ngang còng nh− tr÷ l−îng cña l©m phÇn tr−íc tØa th−a, x¸c ®Þnh tæng tiÕt diÖn ngang vµ tr÷ l−îng cña bé phËn tØa th−a. HiÖu sè tæng tiÕt diÖn ngang vµ tr÷ l−îng cña l©m phÇn tr−íc tØa th−a vµ bé phËn tØa th−a chÝnh lµ tæng tiÕt diÖn ngang vµ tr÷ l−îng cña bé phËn nu«i d−ìng. Tû sè gi÷a tæng tiÕt diÖn ngang vµ tr÷ l−îng cña bé phËn nu«i d−ìng víi mËt ®é nu«i d−ìng lµ tiÕt diÖn ngang vµ thÓ tÝch b×nh qu©n cña bé phËn nu«i d−ìng. Tõ tiÕt diÖn ngang b×nh qu©n, suy ra ®−êng kÝnh b×nh qu©n theo tiÕt diÖn. Tõ sau lÇn tØa th−a thø nhÊt ®Õn tr−íc lÇn tØa th−a thø hai, sinh tr−ëng ®−êng kÝnh, chiÒu cao vµ thÓ tÝch ®−îc x¸c ®Þnh th«ng qua suÊt t¨ng tr−ëng. Gi¶ sö A1 lµ n¨m l©m phÇn ®−îc tØa th−a lÇn thø nhÊt, víi gi¸ trÞ cña ®¹i l−îng Y (D, H, V) cña c©y b×nh qu©n l©m phÇn sau tØa th−a lµ Y2(A1), sinh tr−ëng cña ®¹i l−îng Y t¹i tuæi A1+1 ®−îc x¸c ®Þnh theo c«ng thøc tæng qu¸t: 159
⎛ ⎞ ⎜ ⎟ ⎜ ⎟ 1 (3. 61) ⎜ ⎟ =Y Y (A + 1) 2(A ) ⎜ ⎟ PY (A + 1) 1 1 ⎜1− ⎟ 1 ⎜ ⎟ ⎝ ⎠ 100 T−¬ng tù ta cã: ⎛ ⎞ ⎜ ⎟ ⎜ ⎟ 1 ⎜ ⎟ =Y (3.62) Y (A + n) (A + n − 1) ⎜ ⎟ PY (A + n) 1 1 ⎜1− ⎟ 1 ⎜ ⎟ ⎝ ⎠ 100 T¹i lÇn tØa th−a thø 2, viÖc suy diÔn c¸c ®¹i l−îng cho bé phËn nu«i d−ìng ®−îc tiÕn hµnh gièng nh− n¨m diÔn ra tØa th−a lÇn ®Çu. Cø nh− vËy, dù ®o¸n sinh tr−ëng c©y b×nh qu©n l©m phÇn ®Õn hÕt chu kú kinh doanh. Thùc tÕ cho thÊy, víi nh÷ng l©m phÇn ®−îc tØa th−a ®Òu ë c¸c tÇng hay tØa th−a c¬ giíi, hoÆc ®−îc tØa th−a hµng n¨m víi c−êng ®é nhá, kh«ng cã sù sai kh¸c ®¸ng kÓ vÒ kÝch th−íc c©y b×nh qu©n cña bé phËn l©m phÇn tr−íc tØa th−a vµ sau tØa th−a. Trong tr−êng hîp nµy, cã thÓ sö dông c¸c ph−¬ng ph¸p ®−îc giíi thiÖu ë môc 3.4.1 ®Ó x¸c lËp c¸c ®−êng sinh tr−ëng D, H, V cho c©y b×nh qu©n l©m phÇn. Víi c¸c l©m phÇn Th«ng ba l¸ ®−îc thiÕt kÕ tØa th−a hµng n¨m, NguyÔn Ngäc Lung (1999) sö dông hµm Schumacher m« t¶ sinh tr−ëng D, H, V cho tõng cÊp ®Êt. Víi c¸c l©m phÇn Sa méc, Th«ng ®u«i ngùa vµ Mì ®−îc thiÕt kÕ tØa th−a mét sè lÇn trong chu kú kinh doanh, c¸c t¸c gi¶ ®· dïng ph−¬ng tr×nh suÊt t¨ng tr−ëng chiÒu cao vµ suÊt t¨ng tr−ëng ®−êng kÝnh cïng víi gi¸ trÞ chiÒu cao, ®−êng kÝnh cña c¸c cÊp ®Êt cho tr−íc t¹i tuæi A0 x¸c ®Þnh sinh tr−ëng chiÒu cao vµ ®−êng kÝnh b×nh qu©n l©m phÇn cho c¸c tuæi nhá h¬n A0 (Vò TiÕn Hinh, 2000). Môc ®Ých chÝnh cña néi dung nµy lµ x¸c ®Þnh sinh tr−ëng cho c©y b×nh qu©n tr−íc lÇn tØa th−a thø nhÊt. N¨m diÔn ra tØa th−a lÇn ®Çu, kÝch th−íc c©y b×nh qu©n cña bé phËn nu«i d−ìng ®−îc x¸c ®Þnh tõ kÝch th−íc c©y b×nh qu©n l©m phÇn tr−íc tØa 160
th−a, nh− ®· b×nh bµy ë phÇn trªn. Sau ®ã dùa vµo suÊt t¨ng tr−ëng chiÒu cao vµ suÊt t¨ng tr−ëng ®−êng kÝnh suy diÔn sinh tr−ëng chiÒu cao vµ ®−êng kÝnh cho giai ®o¹n gi÷a 2 lÇn tØa th−a. Sinh tr−ëng thÓ tÝch cña c©y b×nh qu©n ®−îc x¸c ®Þnh tõ sinh tr−ëng chiÒu cao vµ sinh tr−ëng ®−êng kÝnh kÕt hîp víi ph−¬ng tr×nh thÓ tÝch lËp cho tõng loµi c©y. Qua mét sè biÓu s¶n l−îng ®· lËp cho thÊy, víi c¸c l©m phÇn kh«ng tØa th−a, c¸c ®−êng sinh tr−ëng D,H,V ®−îc x¸c lËp trùc tiÕp th«ng qua c¸c ph−¬ng ph¸p ®· giíi thiÖu ë môc 3.4.1. Tõ sinh tr−ëng ®−êng kÝnh vµ thÓ tÝch, kÕt hîp víi mËt ®é, suy ra sinh tr−ëng tæng tiÕt diÖn ngang vµ tr÷ l−îng. §èi víi c¸c l©m phÇn cã tØa th−a, ngo¹i trõ sinh tr−ëng chiÒu cao cña c©y b×nh qu©n ®−îc x¸c ®Þnh trùc tiÕp, sinh tr−ëng ®−êng kÝnh vµ thÓ tÝch cã thÓ ®−îc x¸c ®Þnh trùc tiÕp hoÆc gi¸n tiÕp th«ng qua tæng tiÕt diÖn ngang, mËt ®é vµ h×nh cao. NÕu sinh tr−ëng ®−êng kÝnh vµ thÓ tÝch cña c©y b×nh qu©n ®−îc x¸c ®Þnh trùc tiÕp, sinh tr−ëng tæng tiÕt diÖn ngang vµ tr÷ l−îng ®−îc suy diÔn tõ sinh tr−ëng ®−êng kÝnh vµ thÓ tÝch th«ng qua mËt ®é. Ng−îc l¹i nÕu tæng tiÕt diÖn ngang vµ tr÷ l−îng ®−îc x¸c ®Þnh trùc tiÕp tõ m« h×nh tæng tiÕt diÖn ngang vµ m« h×nh tr÷ l−îng cã ®é chÝnh x¸c cao h¬n x¸c ®Þnh tõ sinh tr−ëng ®−êng kÝnh vµ sinh tr−ëng thÓ tÝch cña c©y b×nh qu©n, th× sinh tr−ëng ®−êng kÝnh vµ thÓ tÝch ®−îc x¸c ®Þnh gi¸n tiÕp th«ng qua sinh tr−ëng tæng tiÕt diÖn ngang, sinh tr−ëng tr÷ l−îng vµ mËt ®é l©m phÇn. 3.5. M« h×nh tæng tiÕt diÖn ngang. Tæng tiÕt diÖn ngang trªn ha lµ chØ tiªu ®¸nh gi¸ ®é ®Çy cña l©m phÇn, ®ång thêi còng lµ chØ tiªu dïng ®Ó x¸c ®Þnh tr÷ l−îng vµ ®−êng kÝnh b×nh qu©n. Tõ c¸c ph−¬ng ph¸p lËp biÓu ®· ®óc kÕt, cã thÓ dÉn ra mét sè ph−¬ng ph¸p dù ®o¸n tæng tiÕt diÖn ngang d−íi ®©y: 161
3.5.1. Dù ®o¸n tæng tiÕt diÖn ngang th«ng qua ®éng th¸i ph©n bè sè c©y theo ®−êng kÝnh. Nh− ®· biÕt, tæng tiÕt diÖn ngang ®−îc x¸c ®Þnh tõ ph©n bè sè c©y theo ®−êng kÝnh b»ng c«ng thøc: πm 2 G= ∑ nidi (3.63) 4 Trong ®ã: m: Sè cì kÝnh. ni: Sè c©y thuéc cì kÝnh thø i. di: §−êng kÝnh gi÷a cì thø i. Tõ c«ng thøc (3.63) cho thÊy, nÕu biÕt ph©n bè sè c©y theo ®−êng kÝnh (N/D) ë nh÷ng thêi ®iÓm cÇn thiÕt trong qu¸ tr×nh ph¸t triÓn cña l©m phÇn, sÏ dù ®o¸n ®−îc tæng tiÕt diÖn ngang t−¬ng øng. Qu¸ tr×nh biÕn ®æi theo tuæi cña ph©n bè N/D ®−îc gäi lµ ®éng th¸i ph©n bè ®−êng kÝnh. C¸c ph−¬ng ph¸p m« pháng ®éng th¸i N/D ®−îc tr×nh b¶y ë môc 1.3.1. Dù ®o¸n tæng tiÕt diÖn ngang th«ng qua ®éng th¸i N/D th−êng ®−îc sö dông ®Ó lËp c¸c biÓu s¶n l−îng, trong ®ã cã biÓu s¶n phÈm. Ph¹m Ngäc Giao (1996) ®· sö dông ph−¬ng ph¸p nµy ®Ó lËp biÓu s¶n l−îng cho c¸c l©m phÇn Th«ng ®u«i ngùa vïng §«ng b¾c. 3.5.2. Dù ®o¸n tæng tiÕt diÖn ngang tõ sinh tr−ëng ®−êng kÝnh. Gi÷a ®−êng kÝnh víi mËt ®é vµ tæng tiÕt diÖn ngang l©m phÇn kh«ng nh÷ng cã quan hÖ chÆt chÏ vÒ mÆt sinh häc mµ cßn cã quan hÖ víi nhau vÒ mÆt to¸n häc, th«ng qua chØ tiªu nµy, x¸c ®Þnh chØ tiªu kia. V× thÕ nÕu biÕt quy luËt sinh tr−ëng ®−êng kÝnh th× tæng tiÕt diÖn ngang ®−îc dù ®o¸n th«ng qua sinh tr−ëng ®−êng kÝnh vµ ng−îc l¹i, nÕu biÕt quy luËt sinh tr−ëng tæng tiÕt diÖn ngang, th× sinh tr−ëng ®−êng kÝnh ®−îc dù ®o¸n tõ sinh tr−ëng tæng tiÕt diÖn ngang. 162
Víi nh÷ng l©m phÇn trong chu kú kinh doanh kh«ng ¸p dông biÖn ph¸p tØa th−a hoÆc cã tØa th−a, nh−ng tØa th−a th−êng xuyªn víi c−êng ®é thÊp, hoÆc ¸p dông biÖn ph¸p tØa th−a c¬ giíi, th× sinh tr−ëng cña c©y b×nh qu©n kh«ng chÞu ¶nh h−ëng cña qu¸ tr×nh lîi dông. Trong tr−êng hîp nµy, ng−êi ta th−êng x¸c lËp c¸c ®−êng sinh tr−ëng ®−êng kÝnh b×nh qu©n theo ®¬n vÞ cÊp ®Êt cho mçi loµi c©y trång. Tõ sinh tr−ëng ®−êng kÝnh b×nh qu©n,x¸c ®Þnh sinh tr−ëng tæng tiÕt diÖn ngang trªn ha: π2 G= (3.64) DN 4g Khi lËp biÓu s¶n l−îng cho c¸c loµi c©y Sa méc, Th«ng ®u«i ngùa vµ Mì (Vò TiÕn Hinh, 2000), c¸c t¸c gi¶ dù ®o¸n sinh tr−ëng tæng tiÕt diÖn ngang ë giai ®o¹n tr−íc lÇn tØa th−a thø nhÊt vµ gi÷a 2 lÇn tØa th−a liªn tiÕp tõ sinh tr−ëng ®−êng kÝnh. Trong ®ã, sinh tr−ëng ®−êng kÝnh ®−îc x¸c ®Þnh th«ng qua suÊt t¨ng tr−ëng ®−êng kÝnh vµ ®−êng kÝnh cho tr−íc t¹i tuæi c¬ së A0. Cã thÓ m« t¶ kh¸i qu¸t ph−¬ng ph¸p nµy nh− sau: Víi mçi cÊp ®Êt, tõ ph−¬ng tr×nh suÊt t¨ng tr−ëng (PD) vµ ®−êng kÝnh cho tr−íc t¹i tuæi c¬ së A0 (D(Ao)), suy diÔn sinh tr−ëng ®−êng kÝnh cho nh÷ng tuæi tr−íc A0 (D(Ao) ®−îc x¸c ®Þnh th«ng qua quan hÖ Dg/Hg tõ chØ sè cÊp ®Êt). §−êng sinh tr−ëng nµy ®−îc sö dông ®Ó x¸c ®Þnh sinh tr−ëng tæng tiÕt diÖn ngang ë giai ®o¹n tr−íc lÇn tØa th−a ®Çu.Khi l©m phÇn diÔn ra tØa th−a lÇn thø nhÊt, tæng tiÕt diÖn ngang cña bé phËn tØa th−a ®−îc x¸c ®Þnh th«ng qua Gc% (Gc% ®−îc suy tõ Nc%, xem môc 1.2.3.2). Tõ G tr−íc tØa th−a (G1) vµ G tØa th−a (Gc), suy ra G cña bé phËn nu«i d−ìng (G2). §−êng kÝnh cña bé phËn nu«i d−ìng (Dg2) ®−îc x¸c ®Þnh tõ G2 vµ mËt ®é nu«i d−ìng. Tõ sau lÇn tØa th−a thø nhÊt ®Õn tr−íc lÇn tØa th−a thø hai, ®−êng kÝnh b×nh qu©n ®−îc suy diÔn tõ Dg2 cña l©m phÇn sau lÇn tØa th−a thø nhÊt kÕt hîp víi PD ë c¸c tuæi. Khi l©m phÇn ®−îc tØa th−a lÇn thø 2, tæng tiÕt diÖn ngang vµ ®−êng kÝnh ®−îc x¸c ®Þnh cho c¸c bé phËn l©m phÇn gièng nh− ë lÇn tØa 163
th−a thø nhÊt. Cø nh− vËy dù ®o¸n tæng tiÕt diÖn ngang vµ ®−êng kÝnh cho ®Õn n¨m kÕt thóc chu kú kinh doanh. 3.5.3. Dù ®o¸n tæng tiÕt diÖn ngang th«ng qua chiÒu cao vµ mËt ®é. C¬ së khoa häc cña ph−¬ng ph¸p dù ®o¸n nµy lµ, dùa vµo mèi quan hÖ chÆt chÏ gi÷a tæng tiÕt diÖn ngang víi chiÒu cao (chØ tiªu ph©n chia cÊp ®Êt H0 hoÆc Hg) vµ mËt ®é, suy ra sinh tr−ëng tæng tiÕt diÖn ngang theo tõng cÊp mËt ®é trªn c¬ së ®−êng cong cÊp ®Êt: G = F(H0,N) (3.65) Khi ¸p dông ph−¬ng ph¸p nµy cÇn l−u ý lµ, quan hÖ (3.65) chØ thÝch hîp víi nh÷ng l©m phÇn ch−a bÞ t¸c ®éng. Do ®ã, sè liÖu dïng ®Ó thiÕt lËp quan hÖ nµy ph¶i ®−îc thu thËp tõ nh÷ng l©m phÇn ch−a qua tØa th−a. NÕu l©m phÇn ®−îc tØa th−a lÇn ®Çu t¹i thêi ®iÓm A1, tæng tiÕt diÖn ngang cña bé phËn l©m phÇn tr−íc tØa th−a (G1) ®−îc x¸c ®Þnh theo ph−¬ng tr×nh tæng qu¸t: G1A1 = F(H0A1, N1A1) (3.66) Tæng tiÕt diÖn ngang cña bé phËn nu«i d−ìng (G2) ®−îc x¸c ®Þnh qua tæng tiÕt diÖn ngang (G1) vµ tæng tiÕt diÖn ngang cña bé phËn tØa th−a Gc: G 2 = G 1 - Gc (3.67) Trong ®ã Gc ®−îc x¸c ®Þnh theo c«ng thøc: Gc = KG.g1.Nc (3.68) Tæng tiÕt diÖn ngang l©m phÇn ë c¸c tuæi sau lÇn tØa th−a thø nhÊt ®−îc x¸c ®Þnh trªn c¬ së c«ng thøc tæng qu¸t: G1(A1+1) = G2A1+ ZG (3.69) Trong ®ã ZG ®−îc x¸c ®Þnh th«ng qua lý thuyÕt cña Marsh "T¨ng tr−ëng tæng tiÕt diÖn ngang cña nh÷ng l©m phÇn tØa th−a b»ng t¨ng tr−ëng tæng tiÕt diÖn ngang cña nh÷ng l©m phÇn ch−a tØa th−a khi chóng cã cïng ®é ®Çy"(Alder,D.1980). 164