Giáo trình Sinh lí học trẻ em (Tái bản lần thứ 13): Phần 2

Chia sẻ: _ _ | Ngày: | Loại File: PDF | Số trang:82

Thêm vào BST

Báo xấu

29
lượt xem 3
download

Download Vui lòng tải xuống để xem tài liệu đầy đủ

Nối tiếp nội dung phần 1, phần 2 giáo trình Sinh lí học trẻ em giới thiệu tới người đọc các nội dung: Hệ vận động, hệ tuần hoàn, hệ hô hấp, hệ tiêu hóa, trao đổi chất và năng lượng, hệ bài tiết, các tuyến nội tiết. Mời các bạn cùng tham khảo nội dung chi tiết.

Chủ đề:

Bình luận(0) Đăng nhập để gửi bình luận!

Lưu

Nội dung Text: Giáo trình Sinh lí học trẻ em (Tái bản lần thứ 13): Phần 2

Chương V HỆ VẬN ĐỘNG • • ■ I. T Â M Q U A N T R Ọ N G C U A IlÊ VẦN Đ Ộ N G H ệ v ậ n đ ò n c e ồ m h ộ x i a m g và h è cư. H ệ XƯCÍIIS là m ộ t c á i k h u n g ci'rns: c ó t á c d ụ r m l à m c h ỗ d ự a c h o c á c p h ấ n i n ể m , vì v ậ y l àni c h o c ơ t h ế c ó m ò t h ì n h dạní:: n h â t đ ị n h . C á c xirơiií: t ạ o ra c á c k h o a n g c h ứ a v à b à o VC c á c c ơ q u a n b ẽ n I r o n s c ơ t h ế ( V í d ụ : n ã o n ằ m troiiỉỉ h ộ p s o , t u ý s ố n ũ n ằ i n t r o n g c ộ t SÒI 12 . H ộ x ư c m g c ò n đ á m h ả o c á c t ư t h ế c ủ a c ư i h ê v;'i c ù n c v ớ i liệ c ơ l à m n h i ệ m v ụ v ậ n d ô m : . T r o i m q i i á t r ì n h v ậ n đ ộ n g , c á c c ơ là b õ p h ậ n l à m v i ệ c c h ú đ ộ n g , c ò n x ư ơ n g là b ộ p h ậ n l à m v i ệ c t h u đ ộ n g . H ệ c ơ đ ó n g vai t r ò q u a n t r ọ n g t r o r m sir v ậ n c h u y ế n , h o à n t h à n h m ộ l c ư đ ộ n g h o ặ c g i ữ c h o c ơ t h ể c ó m ộ t tư t h ế n h ấ t đ ị n h h o ă c g i ữ c â n b ằ n g c ơ thè. C ư c ò n t h ự c h i ệ n c h ứ c n ã n g s i n h s ả n , d i n h d ư õ i i g v à b i ế u thị t ì n h c à r n c ứ a c o n n g ư ờ i t h ô i m q u a s ư c o riìt. Đ ó i với c o n n g ư ờ i , h ệ c ơ c ò n c ó n h i ệ m v ụ l à m c o c á c c ư q u a n p h á t i h a n h ( t h a n h q u á n , lưữi, h ầ u ) đ ế p h á t ra t i è i m n ó i . N h ì n c h u n g h o ạ t d ộ n g c i ia c o n I i i i ư ờ i v ò c ù i i g đ a d ạ n g v à p h o n g p h ú , SOI1Ü y ê u c ầ u là p h a i c h í n h x á c . D o d ó , đ ò i h ỏi p h á i c ó s ư p h ô i h ợ p c h ặ t c h ẽ , c h í n h x á c . l i n h hoai c ú a cơ và xương. II. HỆXUƠNG 1. Cấu tạo và thàn h phần hơá hoc cúa xưưng / . / . C á u tạ o c ủ a x ư o ì ĩ g B ộ xưOTg n g ư ờ i g ô m n h i c u |f>ại xi f or m c ỏ c â u t ạ o rất k h á c n h a u : L o ạ i xir ơiig d ẹ t ( x ư ơ p o so. x ư t m g s ư c m) c à ĩi t ạ o g ồ m h a i t â m x ư ơ i i g đ ặ t ơ m ặ t n g o à i v à ơ g i ữ a liai k r p x ư ơ n s x ố p L o ạ i x ư ư n g n g ắ n (xưcTns n s ó n t a y , i mó i i c h â n ) c h ủ y ế u là d o xưtTng x ố p t ạ o n é n vù ứ n g o à i d ư ợ c p h ú b ở i m ô t 1(V|1 m ỏ n g x ư ơ n g đ ặ c . L o ạ i xư(Jfng d ài . H a i d ầ u c ủ a x ư ơ n g clài c ó c ấ u t ạ o s i ố n g x i r a i g n g à n , c ò n t h â n xưdTig đ ư ơ c c ấ u t ạ o b ằ n g x ư o i i g d ã c l àn i c h o t h à n h x ư ơ i i g d à y , a ị ữ a t h â n x ư( ĩi i g c ó ố n g Uiỷ. O n e tii\ c h ứ a tiiỷ xươiiií. T r è n t h à n h x i r ư n c đ ặ c c ó m ó l l ớ p xưc ĩ ng x ố p m ó i m . L ớ p n à y t i c p x ú c vứi òn>; t u y . 67
B a o 'dọc h è n nuoài ciia xưưn« là m à n g xươim. M à n e \ u o n g là niôt lóp niò soi l i i o n s , đàn hổi, c ó nhicLi dây thần kinh, m ạ c h m á u và m a c h bacli huvêt. M ạ c h niáu và inạch bạcli huyết vào XƯOTIS qua lỗ n ằ m trên mặt x ương. M à n g x ư o n a g ồ m h a i l óp: l ớ p n s i o à i c ó d u r e Ịiliậ n ch e chơ . lớp tr on« găn tiưc t i ế p với m ò x ư ơ i i g , l à m tliàiili t ầ n g s i n h x i r ơ n s , c h ứ a t ố b à o sinl i xui^íim, c ó k h a n à n g sinh sán. Q u a n s á t m ò x ư ơ i i g , d ư ớ i c â u t r ú c h i ế n vi t h à y c ó nhicLi hộ t h ò n g t à m x u ' o n g và hệ th ố n g have. T r o n g m ô x ư ơ n g c ó 3 hệ th ò n g hệ t h ố n s chunsi, hệ ih ó n g t r u n c RÌan v à h ệ t h ố n g h a v e . T r o n g đ ó h ệ t h ố n g h a v e th à n h pliần c h í n h c ủ a xương. 1 .2 . T h à n h p h ầ n h o á h ọ c c ủ a x ư ơ n g T r o n " x ư ơ n g c ó 1/3 là c h ấ t c ố t g i a o ( c h ấ t h ữ u c ơ ) v à 2 / 3 c h ấ t v ò c ơ ( c h ủ y ế u là m u ố i C a C O , , C a ( P 0 4 )n). C h í n h vì v ậ y , x ư ơ n g v ừ a c ó t í n h d à n h ồ i v ừ a c ó t í n h c ứ n g rắn. T í n h đ à n hồi c ủ a x ư ơ n g là d o c h ấ t h ữ u c ơ q u y ế t đ ịn h . Đ ê m i n h h ọ a c h o tính c h ấ t n à y , n g ư ờ i la đ ã m i n h h o ạ b ằ n g m ộ t thí n g h i ệ m nlur sau: ta d ố t x ư ơ n g , c á c c h ấ t h ữ u c ơ s ẽ bị c h á y , k h i đ ó x ư ơ n g v ẫ n g i ữ n c u y ô n h ì n h d ạ n a n h ư n g r ất giò n . C ò n tính c ứ n s rẩn c ủ a x ư ơ n g d o c h ấ t v ỏ c ơ đ á m n h i ệ m . N g ư ờ i ta đ ã là m th í n g h i ệ m : n g â m xươiig v ào axit ( H C l h o ặ c H N O , . . . ) thi th ấ y c á c m u ố i vô c ơ ở t r o n g x ư ơ n g bị h ò a ta n . t r o n g x ư c a i g c h ỉ c ò n lại c h ấ t h ữ u c ư . K h i đ ó x ư ơ n g v ẫ n g i ữ n g u y ê n đ ư ợ c h ì n h d ạ n g , n h ư n g m ấ t t í n h c ứ n í Ị r ắ n v à c ó t h ể g ậ p lại m ộ t c á c h dễ dàng. T r o n g xưtyiig c á c c h ấ t h ữ u c ơ v à c h ấ t v ô c ơ k ế t h ợ p c h ặ t c h ẽ v ớ i n h a u . S o n g ti lệ c á c c h ấ t n à y t r o n g x ư ơ n g t h a y đ ổ i t h e o l ứ a t u ố i . C ơ t h ê c à n g t r ư ơ n g t h à n h t hì lí l ệ c h ấ t h ữ u c ơ c à n g g i á m v à c h ấ t v ô c ơ c à n g t á n g . V ì t h ế , b ộ xưcĩiig c ủ a n g ư ờ i t r ư ở n g t h à n h ít m ề m d ẻ o h ơ n s o v ớ i b ộ x ư ơ n g c ủ a t r é e m . N g ư ờ i g i à k h i bị n g ã xưưiig d ễ gẫy. 2. S ự p h á t triển c ủ a hệ xưưng 2 .1 . S ự h ì n h t h à n h m ô s ụ n T r o n g giai đ o ạ n b à o thai, lúc đ ầ u b ộ x ư ơ n g là b ộ x ư ư n g sụn và sa u n à y m ớ i biến thành bộ xương. N g a y k h i b à o t h a i đ ư ợ c 5 t u ầ n t h ì ở vị t r í s a u n à y l à x ư ơ n g đ ã t ậ p h ợ p d ầ n c á c tế b à o sụn, c á c tế b à o n à y bất đ ầ u sả n sin h ra c h ấ t g ia n b à o c h ắ c và đ à n hồi. D o t í c h t ụ d ầ n c á c c h ấ t g i a n b à o m à c á c t ê b à o t á c h n h a u r a v à đ ư ợ c t á c h li t r o n g k h ố i c h ấ t g i a n b à o d à y đ ặ c . N h ữ n g t ế b à o n à y s ả n s i n h r ất n h a n h , b i ế n t h à n h c h ấ t s ụ n k h ô n g c ó m ạ c h i n á u , vì t h ế rất k h ó c u n g c ấ p c h ấ t d i n h d ư ỡ n g c h o t ế b à o . M ô s ụ n đư ợ c c u n g c ấ p ch ấ t d in h ciưỡna th ô n g q u a ch ấ t g ia n b à o này. 68
2 J . S ự b i n h t h à n h m o x ư o ìiíỊ M o xur vii” duo ' c h ì n h i h à n l ì h ã n e liai CÍÍCỈV T ừ IIIÓ licn kC'1 m o xưư im (ni ỏ xu'o'im so càp). T ừ IIIÒ sụn IIIO x ư ơ n c (ni ỏ xirưim Ihứ cáp). • S ii'lììlllỉ lllìlllll iik '} m ío iiíị \ o ' Cí Ĩ/). Tại m ỏ lien kêt XLiât liiçn Iiliữno té b ào tạo xLrưns. d ổ n g thừi c h ú n g tạo ra các gi an h à o c u a m ỏ xirưng. Cliđt g i an b ào lan rộng và Iiíỉàin m u ố i canxi, Kct qu á là, từ ni ô lièn kẽt c h u y ê n t h à nh m ỏ xươn
c ố t h o á đ á u ti c n. T r o n g đ ố n h i ề u XLRme k h ô n g n h ĩ m e c ó m ộ t m à c ó t h e c ó hai h a y và i t r u n g t â m c ổ l h o á . C h á n g h ạ n : ơ đ ỏ t x u ơ i m s o n g c ó 3, x ư ơ n g ức c ó 6 h a y n h i ề u h ơ n n ữ a . H a y n ó i m ộ t c á c h k h á c : n i ọ i x ư ơ n u liìc đ ẩ u p h á t t r i ể n n h ư v ài \ ư ( m g r i ê n g b i ệ t v à v ề s a u m ớ i htTp n h à t lại. N h ì n c h u n g , b ộ x ư ơ n g c u a t r ẻ n i ớ i s i n h c ò n n h i ề u p h ầ n sỊin: c á c d ầ u xưtyiig v ẫ n c ò n là s ụ n , n h ư đ ầ u c ú a c á c x ư t m g t a y , x ư ư n g c h ù n ; t r o n g n h i ề u x ưc n i g v ẫ n c ò n n h ữ n g p h ầ n s ụ n g i ữ a c á c triiiig t â m c ố t ho;í r i c n g b i ệ t . ơ trẻ m ớ i s i n h c á c x ư ơ n g d ẹ l CLU1 h ộ n ã o v ẩ n c h ư a d í n h s á t v ới n h a u t r ê n t o à n b ọ b ề m ạ t tiếị) g i á p . G i ữ a x ư ơ i i g t r á n v à x ư ơ i i g d i n h c ó m ộ t k h o á n g r ộ n g g ọ i là t h o p t r á n ( t h ó p l ớ n ) . TTióp n à y d ầ n d ầ n đ ư ợ c l ấ p k í n t r o n g n h ĩ m g n ă m đ ầ u . T li ưí íi i g v à o đ ầ u n ă m t h ứ 2 h ầ u n h ir k h ò i i í : s ờ t l i ấ y n ữ a . G i ữ a x ư ơ n g c h ẩ m v à 2 x ư o ì i g đ í n h c ó I t h ó p b é. T h ó p n à y đ ư ợ c l ấ p k i n t r o n s n h ữ n g t h á n g đ ầ u , t h i r à i g là n g a y k h i t r ẻ đ ư ự c s i n h ra. V ì Vày, c ầ n c h ú V k h i c h ă m s ó c t r é n h ỏ , đ ặ c b i ệ t là k h i t ắ m h o ặ c q u â n tã, • S i / p l ì á ỉ t r i ể n i líu l ) ộ Aii’o'iii’ Sí ii i k h i tì è r u đ ờ i S a u k h i ra đ ờ i , bò x ư ơ n g l i ế p UIC l ớn l ê n và p h á t t r i ể n m a n h . N h ữ n g t r u n g l à m cót h óa m ới xuất hiện. Đ ố i với t r ẻ k h o é m ạ n h , t h ờ i ki x u ấ t h i ệ n c u a n h ữ n g t r u n g t à m n à y t ư ơ n g d ô i ố n i l ị nh . V ì v ạ y , k h i c ầ n c ó t h ế x á c đ ị n h t u ổ i c ủ a t r ẻ b ằ n g p h i m c h u p t ia xưoriig những phần nhất định của bộ xương. C á c xươiig dài c ũ n g tiếp tục đư ợ c d à y thcni b â n g c á c h săp x ế p thêin c á c m ô x ư ơ i i g ở p h í a n g o à i và p h á h u ỷ ở h è n t r o n g , troiiỉỉ d ó s ự l ớ n l ê n n h a n h h ơ n s ự lièii h u ỷ . N h ư v ậ y , I r o n g n ã m d ầ u s ự c ố t h ó a c á c d ầ u x ư ơ i i g d à i c i ia x ư ơ n g t a y c h à i i SC đ ư ợ c k ế t t h ú c . C á c x ư o n g d à i c ủ a c á c c h i t r ư ứ i i g t h à n h n h a n h t r o n g n ă m dải i. V í d ụ : C h i ổ u d à i c u a x ư ơ n g c á n h l a y t ă n e t h ê m k h o á i m 1/3, c ò n c h i c u d à i c u a x ư ơ n g đ ù i d à i t h ê m k h o á n g 1,5 lần. V à o I i h ữ n a n ã n i Siui c á c x ư c m e d à i p h á t t r i ế n c h ậ m h ơ n . K h i t h â n xưc/Díỉ va d ầ u x ư ơ n g g ắ n v ớ i n h a u t hì x ư ơ n g k h ô n ” d à i lũra. C á c x ư ơ i i g s ọ l ớ n l ẽ n k h ô n g dổii: t r o n g I i h ĩ m g n ă m d ầ u n ó kýii l ê n n h a n h , vì t h ế v ò n g đ ầ u t ă n g k h o a i i a 3 0 % , ci iiểii r ộ n s t ă n g hofii 4 0 % , d u n g t í c h c i ia s ọ n ã o t ă n g k h o ả n g 2 , 5 l ầ n. K i c h t h ư ớ c c ủ a s o m ạ t c ũ n 2 l ã n g n h a n h n h ư t h ê t r o n g n ả m đ ầ u . 1 r o n g n h ữ n g n ă n i s a u m ứ c đ ộ lớii l ẽ n c u a s ọ m ặ t g i á m đ i rõ rệt. T u y v ậ y , ù ii n» t íc h c ủ a s ọ n ã o v ầ n t i ế p Uic t ã i m lên đ ế n k í c 3 tu ổi , l ú c n à y đ ạ t tới HOVc d u n ạ t íc h s ọ n ã o n g ư ờ i lớii. L ú c n à y c á c t h ó p đ ã k í n v à h o à n t h à n h c á c đ i r à i g k hài i h ộ p so n ố i c á c xưoiií : d ẹ t c ủ a h ộ p s ọ với n h a u . K h i trỏ 7 - s tuổi, d u n c tích sọ n ã o chí k é m n s ư ờ i lớn s - I09Í, còn vòne đầu nhỏ hơn 2cm. 70
Đ ó i vứi s ọ m ậ t t hì c ò n t i õ p tue l ớn l ê n t r o i m n h i é u n ă n i . Đ c n kiii 1 3 - 1 4 tiiối t hì I i h ữ i m đ ặ c đ i ê m c á b i ệ l CU.I nél Iiiảt d i r ơ c h ì n h t h à n h . 3. Giới thiéu bộ xưưng nguoi Bo x ư ơ n g n g ư ờ i c ó khoiiiii; 2 0 0 c h i ế c , c h i a l à m 3 p h ầ n : x ư d i e d ầ u , x ư ơ n g t h â n và x i K ĩ n s c h i . ĩ . ỉ . X ư ư iig đ ấ u L à c ư q u a n b á o vệ nhi ệ i i h ộ phàii ràì q u a n t r ọ n g ơ t r o n g đ ầ u . X ư c n i g đ ầ u ỉ i ồ m s ọ n ã o v;'i s ọ n iã t ( s o t ạ n g ) . - S ọ n ã o là m ộ t h ộ p x i r in i g lini. h ì n h t r i m s , d o X x ư ơ n g h ơ p t h à n h ( 2 x ư ơ i i g thái d ư ơ n g , 2 x ư ơ n g đ in h , 1 xưoim chấm , 1 x ư ư n g cháii. 1 x ư t m s bưcĩiii, và 1 xươn g sàim). Các xi rưn s này kliớp VỚI iiheiLi b ằ n g khüfp bất d ộ ng . Sọ não c h ứ a não b ộ. C ó t h ê c o i s o n ã o l à p h ầ n t ậ n c u i m p h ì n h r ô n g r a c ù a ố n g c ộ t s ố n g v à t h ò n g với n ó h ă n o n iồ t lỗ c h ìim ở đ á y h ò p so - So m ặ t n ă m ư d ư ớ i s o n ã o lii c ứ a v à o c ủ a m ộ t s ò c ơ q u a n n h ư c ơ q u a n ticii h o á . c ơ q u a n h ỏ h ủ p . d ồ n g t h ờ i là h ọ p h ậ n b á o v ệ c h o c á c u i á c q u a n n h ư t hị g i á c , k li ứ u g i á c v à t h í n h g i á c . S o n i ạ t g ỏ m 15 x ư ơ n g l i e n k èì t ạ o n è n . Đ ỏ là 3 x ưc n i g Ic ( x ư ơ n g lá m í a , xircTiis h à n i clirứi v à xưcĩiig m ó i m ) v à 6 x ư ơ n g c h ẩ n ( x ư ơ i i u hi'im I re n, x ư ư j i g k h â u c á i , xiroiií’ iic) m á , x ư ơ n g m ũ i , xi ani í z le v à x ư ơ i m x o ă n t lưứi) . N hì i i c h u n g , x ư ư i m s o c ó c à u t ạ o k h á đ ặ c b i ệ t. M ặ t n g o à i là t â m x ư ơ i i g đãc b i ệ t l u o i m d ố i d à y . M ặ t t r o n g là t â m xưc ni ũ d ặ c m ỏ n g h(Tii. ơ g i ữ a là c h ấ t xưcĩiiu \ ỏ p d u r a t u y t lo v à c ó r ãì n h i é u m a c h m á u . .?.2. X ư ơ ỉìg t h á n XưcyiiL: t h â n i i ó m c ộ t s o n e \ à l o n e I i e ự c Còi sốny vừa là khiinu nãtm dỡ. vừa là cơ quan bào VÇ cho bộ pliận thấii kinh I r u n g lOTiu. I r ư ứ c h ốt là l u ý sốni : . M ặ t k h á c , t r o n ” c ơ t h e c ò n c ó liVl I i hi c u c á c c ư lỊiian k l u í c ít n h i é u c ó l i e n h ç \'ới c õ ( s ò n u n h i r c ơ q u a n v ậ n d o i m , c ơ C|u;in hò hàp. . Ö n g ư ờ i c ộ t s ố i m , " ồ i n 3 3 - 3 4 đ ốt s ỏ n e . C á c đ ố t s ố n g n à v \ c p choniz lên n h a u v à iii ữa c á c d ố t s ố n e c ó đ ĩ a s ụ n g i a n đ ố t s ố n g . C á c lỏ đ ố t t ạ o i h à n h i n ộ t ốn
C ộ t s ố n g n g ư ờ i k h ô n g h o à n to à n t h ầ n g m à c ó 4 k h ú c uốn (cổ, n g ự c , ihắt lưiie và c ù n g ) . D o vậy, cột s ố n g c ó h ìn h d á n e tỉiông h ìn h c h ữ s. M ặ t k h á c , n h ữ n g k h ú c u ố n c ủ a c ộ t s ố n g c ó ý n g h ĩ a rất q u a n t r ọ n g , vì n h ờ c h ú n g m à c ộ t s ố n g c ó tác d ụ n g n h ư m ộ t lò x o là m g i ả m bói ã n h hưởiig c ủ a n h ữ n g v a c h ạ m c ơ h ọ c đ ố i v ớ i c ơ t h ể . Đ à y l à n é t r ất đ ặ c t r i m g ờ n g ư ờ i . 72
L ổ n c i m ư c c ó n h i ệ m vụ h á o v ẹ t i m . p l i ổ i . t li ực C|uán v à IIIÕI s o b ộ p l i â n I r o n s k h o a n e b u i m ( n h i r u a n . d ạ d à v . . .). L ổ i m n g ự c c ỏ h ì n h d ạ i m n h ư n i o t c á i l ổ n e h ì n h c h ó p , iỏp.l; i m a i m , h ẹ p I r ư ớ c . s a u , d í n l i l i ư ớ n e l ê n t r ẽ n , t l á v o' cliiứi. N ó c ó h a i c ư a : c ử a t r ẽ n l à d ư ừ n g q u a c ư a t h ư c (.Ịiian, k l i í q u á n , m ạ c h m á u v à clâv t h ầ n k i n l i . C ử a d ư ớ i r ó n c . đ ư ơ c đ ó n g k í n bờ i CO’ hoành. L o i i c i m ư c d o 12 đ ỏ i x ư m m s ư ờ n , c á c đ ố t SOIIÍZ n m r c v à x ư ư i m ức l ạ o n ê n , 3 J . X ư ơ ìiiị c h i X ư ư iig chi s ồ m x ư ơ n g lay và x ư ơ n g c h à n X ư ơ n i : t a y g ồ m x ư ơ n g c á n h t a y ( k h ớ p d ộ n u v ới x ưo i i t i h á v a i ) , x ư ơ i i g c á n g t a y ( x ư ơ n g ti ụ ư p h í a t r o n u v à x ư ơ i i g q u a y ở p h í a n
v ữ n g c h ã c . M ậ t k h ớ p d ư ợ c b a o p h ú b ớ i m ộ t Icĩp m ỏ s ụ n . d o đ ó s ư c o x á t g i ữ a c á c x i r ơ i i ” d ư ọ v g i a i n d i n h i ề u v à n h ừ đ ó c ử đ ộ p . í : c ũ n g t r ứ l i ê n d ẻ d à n i i hơii. B é n i r oi i » b a o khtórp l u ô n l u ô n c ó m ộ t c h à t d ị c h t i ế t ra. C h a t d ị c h n à y c ó t á c d ụ n u g i á m s ự c ọ x á t k h i cir d ò n g . T r o n g c ơ i h e p h ầ n lớii c á c x ư ơ n g d ư ợ c n ó i v ới n h a u t h e o ki ế i i k h ỏ p dộiig. 4. Đạc điếm ciia bộ xương trẻ em ~ X ư ơ n g c ủ a Irc c m i n ề i ii . d ẻ o vì c ó n h i ề u n ư ớ c v à chât hrrii c ơ. - T r o n g b ộ xi r ơi i g c ò n c ó m ộ t p h ầ n s ụ n , c á c kh( ýp x i r ơ i m , b;i() kh(ifp, d à y c h ằ n c , g à n thì l ỏ n u léo. - M ộ t s ỏ x i r a i g c h ư a d í n h l iẽ n n h a u , d o v ậ y d ẻ bị c o n g v ẹ o , s a i k h ớ p . - X ư o i i g n h ẹ vì c ó n h i ề u ố n i i x ư c m s . - S ố l ư ợ i i u tê b à o x ư ơ n o v à m ạ c h m á u n h i ề u . 4 .1 . X ư ơ n g sọ H ò p s ọ ớ t r c e m t ư ơ i i c đ ố i t o s o v ới c ơ t h ế , t o s o vứ i n s i r ừ i l ớn. Thóp trước Thóp sau trên Thóp trước trên Thóp trước y^àưởì Thóp Thóp sau H in / ĩ I I . X i i '( ì i i ị ; s ọ í r c ' c h i T ừ liic m ớ i s i n h , h ộ p s ọ c ó h a i t h ó p I r ư ứ c và s a u . N h ừ c ó t h ó p m à tu>p s ọ và n ã o i n ứi pliát t r i c n d ư ợ c . 4 .2 . X ư ơ n g cột song ơ Iic x ư o n g c ộ t s ô n g c h ư a ố n đ ị n h . Li i c sơ s i n h c ộ t s ó n g g ầ n nh u' t h ẳ n g . 74
bl a) b) c) H ìn h 12. S(f (ío Mr p h ú t trien cọ! sớm; í lìa nc'í'iii a. l ư ihé th .ii n h i lio n i: Iir c iin i; h . Đ lK T ii” C d i i i ; C Ò I S Ô M Ü C U .I I r c ^ (l M iili - h 1: 2 ih . in ũ ; b 2 ; Ih .in i;; b .v (' ih .in i;; Ii4 ; I I iâ iii !.. I r - b io i di. Khi 2 - 3 tháng tuổi (hiel ntzânt: đáu) còt sòns (VÌ1I12 cổ) conti VC phía trước. Trc 6 tháng (khi biêt imói) CỎI sòim CÜI1ÍZ vô phía sau. Trc I năm (khi biết đi) CỐI sôn
Sơ sinh H ìn h l ĩ . H ìn h (lạn^ ló iiự h icn cìòi tlìco ìứa n iổ i T r é c à n g lófn l ồ n c n g ự c c à n g h ẹ p d ầ n , đ ư ờ i i i ỉ k í n h n g a n s ItVn hcm đ ư ờ i i g k í n h t r ư ớ c s a u . x ư ư i i s s ư ờ i i c h ế c h t h e o h ư ớ n g d ố c n s h i c n g . D o c à u t r ú c n h ư v ậ y , n ê n trẻ n h ỏ 1ỒI12 n g ự c d i đ ộ n g k é m , l ú c i h ở c h í c ó c ơ h o à n h d i d ộ n g , x ư ư i i g s i r à i ít d i đ ộ n e . 4 .4 . X ư ơ ì i í ỉ c h i T rỏ m ớ i sinh x ư ơ n g chi hơi c o n g . K h i trẻ đ ư ợ c 1 - 2 t h á n « thì h ế t h i ẹ n tư ợ n s này. 4 .5 . X ư ơ n g c h ậ u T ré dưứi 6 - 7 t u ổ i k h u n g c h ậ u ở t r ẻ t r ai v à a á i k h ò n g k h á c n h a u . S a u n à y k h u n g c h ậ u c ủ a trò c m g á i p h á t t r i e n hưi i . K h u n g c h ậ u sẽ t i ế p t ụ c p h á t t r i e n d e n nãm 2 0 - 2 1 t u ố i t hì d ì m g lại. III. H ÊC Ơ 1. Câu tạo của cư C ỏ b a loại cơ: c ơ v ân , c ơ t r ơ n và c ư li m . l . I . C o van C ơ vân cliicni 429f tr ọ n g lư ợ im c ư the. C ơ vàn tạo nên hìnli d á n s b c n ngo ài c ủ a c ơ t h ê . H ì n h d ạ n g c ủ a c ơ v à n l â t p l i o i m p h ú ; c ó c ơ d à i , c ư i m ã n v à co' r ộ n g . M ỗ i m ộ t c ơ s ổ i n c ó g à n c ơ và b ụ i m cư, Bụ n s : c ư c ó n h i c i i s oi c ư , t ậ p t r u n c t h à n h b ó x è p s o n i i s o n g v ớ i n h a u . M ỗ i i n ỏ t sợ i c ơ c ó m à n ” b a o b ọ c ò' n g o ì i i , t r o i m là i m u y ẻ n s i n h cl iâì , c ó n h i ề u t ơ c ơ n à m d ọ c c ù n s ĩ m ộ t h ư ó n g v ớ i s ợi c ơ ; o i ữ a là v ỏ s ò n h à n t ế b à o c ó tới h à n o m ấ y t r ã n i n h â n n à y n ằ m o;ìn b c m á t c ủ a s ợ i c ơ . Q u a n s á t m ộ t t ơ c ư d ư ớ i k í n h l i i cn vi tliì t h â v n ó c ó n h ũ ì m clTa tối v à cïïa sániz n a i n l ầ n l ượ i x c n k ẽ n h a u . C l i í n h vì v ậ y m à n ó c ó t ê n g ọ i là c ơ v â n . G â n c ơ n ò i vứi x ư o i i p . 76
1 .2 . C o tr ơ n C o t r ơ n c h i c i i i m o t ti lệ ràt ít ( klioiintz 2iy< i r ọ i m l ư ơ n e c ơ ilic i. C’i)' trcVii ŨOIII nh ữi i i i lè b à o t r ơ n c ó hì nl i s ợi t h u ỏ n n h o n 2 d ái i. clài 6 0 - lOOuni. Mói mộl tè bào có niài m bao boc ơ Iiiioài. Trdiii: là cliãl nu uv c n sinh \ à có nhicu UÏ cơ xcp t heo cli iểu tloc' soi C(V. Ciiữa có niột nỉián hình c|UC. Co' Ircni t ạ o thàiih c á c c ư tỊLian r ỗ n ỵ nlui' tliànli ỏnti tièii lioá, t h à n h cióntí m a c h , t hành tĩnh m ạ c h .. I ..Ì . C o t i m ( c o h ỗ n h ụ p ) C ơ tim câu lạo nên quà tim. Nó có cãii tao ízióne cơ \'àn. Iilurni: khác ơ chỏ; c á c sựi co' t i m p h à n n h á n h v à n ố i \'()'i n h a u t h à n l i n i ỏ t n i à n c lirứi. C'ác sợi c a tiiii ciìii, tiêt ciiệii soi cơ khòng đồng đcu. Hoạt d ộ n s cua cơ tim giống cư Iroìi là khỏng theo ý niii 5n CLÏa con người. Còn hoạt đỏim cua cơ vàn theo V muốn cua con nsười. 2. Càu tạo hè cư Hé c ơ ba o c ồ m trên 600 c ơ c h i c n i 2/5 troiii: l u v n g c ơ thế. Hê cơ dưưc chia thành nhữne nhóm co' chính sau: 2 .J . N h ó m c ơ đ ấ u N lió m c ơ đ ầ u g ồ m c ỏ c ơ n hai và c ơ nét m ãt. Cơ nhai có chiíc nãntỉ vận dôn« xươns hàni ciirứi. Cơ nét niăt hoàn toàn không bám vào xưcyns hoặc chi há m vào xưínitĩ ứ niộl đâu sóc, còn mỏl đầu bá m tận vào tla. Khi các cơ Iiàv co làm từng phẩn da thay đ ổ i t ạ o n è n c á c b i e n h i ệ n k h á c nliaii c ủ a n é t i n ă t . N g o à i r a n h ó m c ơ ìiét n i ã t c ò n tham
H ìn h 14. Cảu tạo cáu hệ c ơ 2 .3 . N Ị ìó m c ơ m i n h Nhóm cơ m ì n h gồm cơ l ồ n g ngực, cơ b ụ n g v;i cơ h m g . C ơ l ồ n g n g ự c n ằ m g i ữ a c á c x ư ơ n g sirôfn v à m ộ t v à i c ơ k h á c g ọ i lìi c ơ h ò h ấ p (c ơ n â n g và hạ lồ n g ngực). Các cơ krns nằm d ọ c t h e o c ộ t s ố n g . M ộ t sỏ c ư Liốn c ộ t sống t h ắ n g và làm c o n g r a p h í a sau. M ộ t s ố c ơ k h á c l à m CỘI s ố n g c o n c v ề m ộ t b ê n . C ơ b ụ n g a ồ m n h ữ n g c ơ dài, c ư rộng v à c ơ v u ô n g thắt lim g. N h ờ nhữiig c ơ này m à ta c ó t h ế c ú i m ì n h v ề p h í a t r ư ớ c , n g ử a m ì n h v ề p h í a s a u , x o a y i n ì i i h . .. 2 .4 . N h ó m c o c h i N h ó m c ư chi g ồ m c á c c ơ chi trẽn và c á c c ơ chi dưới. C ấ u t ạ o c ủ a h a i v ù n o c ơ n à y c ó n h i c u n é t t ư ơ i m đ ồ n g . T u y v ậ y c ũ n g t ó Iihiểii đ i ế m k h á c biệt c ơ bán. 78
Clii t r e n t r ớ t h à n h VIÌ k h í l a o d ô i m n ci i c â u t ạ o c i i a c l i ú n u p h a i t a o n é n m ó t h ệ clòn b a y vìra n li e n h à n g , v ừa v ữ i m c h ã c , VÍIII đ ộ n e Iilianli n h ẹ n , (iẻ tlàriiz. C h i dirới I.I c ư q u a n v á n c h u y ô n . clổni: t h ờ i c h i u s ứ c n à n y c u a ' o à n tl i àn n c n h è CO' I.it k h o e , l ư c c ư viạrt x a SC) với c l n I rè n. 3. Hoat đonj: cùa C‘()f 3 .1 . S ư c o c ơ * C t.7 ( Ììẽ ( o ( (>': Co r út là đ ặ c t í n h c ơ b a n c ù a c ơ. K h i c ó n l i ü n f i k í c h t l i ích k h á c n h a u t á c đ ỏ n g v n o cơ . c ơ p h a n lììii: b ă n g s ư c o c ư . C ó nlii ềii t h u y ế t ũiái t h í c h v ẽ c ư c h é c o c ơ , n h ưi i i: i h u y ẽ t đ ư ợ c n h i ể i i n m r ờ i c ò n g n h â n là i l u i y ê ì trưcrt ci ia A H u s l e y v à X . H u s l e v . T r o n g nic)i t ơ c ơ c ó đ ì a s á i m v à cĩĩa tối Đ ĩ a s á n g 1: d o c á c SƠI a c t i n t a o n ê n . Đ ĩ a t ối A : d o c á c sợi iiclin v à m i o / . i n t ạ o nèi i. T h e o l l u i y c t n à y , k hi c o c ư i hì c á c sưi a c t i n c h u i s á u v à o c i ữ a c á c sơi i n i o z i n . D o đ ó . c h i ề u d ạ i c u a đ ĩ a s á n g Ị i m ĩ m lai, c h i é u d à i cLÌa tìla tòi A k h ô n g t h a y d ổ i . K ế t q u à l à l à m c h o b ã p c ơ n g ă n lai v à p h i n . ì t o ra. C ư b á i n v à o xưcyiig n ẽ n c ư c o l à m c h o k h ớ p x ư ơ n g c l u i y ê n d ộ n g , tạci n ê n s ự v ậ n đ ộ n t : c ù a c ơ t hế . C ơ b á m v à o d a khi c ơ c o tạ o n ê n liếp n h ă n ờ da. C ơ irtTTi k h i c o g â y n ê n s ự c o b ó p c á c n ô i q u a n . * C ô i i q c i i d \ ự I C> l ơ : + L i . c c o cư. K h a n ă n g c ủ a m ộ t c ơ k h i h ư n g p h à ì i c ó t h ế l à m t h a y d ố i vị tr í c i ia m ộ t vặi I i ận g, n ” ười t a g o i k h á I i ă n e d ó là lưc c o cơ. L ự c c o c ư k l i ó i m Iiliữiit! p h u (hiKK v à o chicLi dài c u a c ư , iiià c ò n p h ụ t h u ồ c v à o d ộ d à y c u a c ơ ( n g h ĩ a là c ư p h u t h i i ỏ c v à o s ố h a n i í : sợi c ơ c ó t r o n g m ô t tiết d i ệ n cãt n g a n g cỊiia c ơ ) , t r a i i ũ t h á i s i n h lí c í i a c ơ, đ i ể u k i ệ n h o ạ t đò ní z c ủ a c a . n h ữ n g Xiine độn
K h á n ã i m h o ạ t d ộ n e c ủ a c á c CC) Ịih u t l n i ỏ c \ à o d i ổ u k i ệ n h o ạ t đ ộ n g c ủ a n ó . H o ạ t d ỏ i m c u a c á c c ơ đ a t đ ẽi i m ứ c c a o Iiliàt I r o n e t n à y i i o hcyp m a n g n ặ n g i r u i m h ì n h ( l à t hí c l i h ọ p n h ấ t ) v à tii áni xiiontz k h i c o C|uá m a u v à k hi m a n s q u á n ặ n g . Ví du: khi Iiíiỏii lay cử dôns nhanh, dc) đó co' mau chóne hi mct mỏi. K h i l à m v i ệ c c h ú n s t a c ó t h c t u ỳ V t h a y d ổ i c i i ờ i m d ỏ , t ố c đ ộ c ử đ ộ n g c u a co' v à n h ị p d ộ v ậ n đ ộ i m đ ế t h u đ ư ư c n ă i m sLiâl c a o nliát v à m ệ t m ỏ i ít n h ấ t . Đ ố i vớ i n « ư ờ i c ó t h c lực k h ò e m a n h , d i h ộ n h a n h k h o a n g 5 - 5 , 5 k m / g i ờ là tốt n h á t , vì đ ạ t đ ư ợ c c ô n c l ớ n n h ấ t , lại ít m ệ t m o i n h ã í . C ò n n ế u đ i b ộ m a n g n ặ n g h o ặ c l e o n ú i thì đ i c l i ậ i n h ơ n là t h í c h hcyp v à t ốt n h ẩ t . 3 .2 . S ự m ỏ i c ơ M ỏ i c ơ là m ỏ t h i ệ n t ư ợ n g g i a m sLÌt h o ă c Iiíỉừnsỉ h ẳ n h o ạ t đ ộ n g c ủ a c ơ d o l à m v i ệ c. N s ỉ u y ê n n h â n g â y m ó i cơ ; - K h i c ơ c o t r o n s c ơ t í c h l u ỹ c á c s á n plTẩm cliLiyến h o á n h ư a x i t l a c t i c . Á x i t i a c t i c c ó k h á n ă n g g à y ức c h ế s ự c o g i ã n c ủ a cơ . K h i c ơ c o n h i ề u s ẽ s i n h r a n h i ề u a x i t l a c l i c , vì t h ế m à l à m c h o c ư bị n i ó i . - K h i c ơ c o c ầ n c ó I i ãn o l ư ợ n g . K h i c ư c o n h i ề u , c ư m ỏ i l à d o n ă n g l ư ợ n g d ự trữ tron g c ơ d ã hết dần. K h i c ơ bị m ỏ i s ẽ l à m c h o c ơ t h ế m ệ t m o i , vì t h ế h o ạ t đ ộ n g t r í ó c , h o ạ t d ộ n g c h â n t a y đ ề u bị 2 Ì ảm . 4. Sự phát triển của cơ ở trẻ em 4 .1 . Đ ặ c đ iể m c ủ a c ơ tr ẻ e m H ệ c ơ c i ia t r ẻ e m p h á t t r i e n y ế u . K h i t r e m ớ i s i n h t r ọ n g l ư ợ n g c ơ c h ỉ c h i ê m 2 3 % t r ọ n g l ưo mg c ơ t hế . S a u đ ó h ệ c ư p h á t t r i e n d ầ n . Đ ế n t u ố i trưcVng t h à n h h ệ c ơ chiếm 42% trọng lưựiig cư tlic. C á c sợi c ơ c ủ a t r ẻ c ò n m á n h . L ự c c o c ơ c ò n y ế u n ê n t r ẻ l à m v i ệ c c h ó n g m ô t . T r o n g c ơ c ủ a t r ẻ e m n ư ớ c c h i ê m n h i ề u , ít c h à i đ ạ m v à c h ấ t m ỡ . D o t r o n g c ơ c ó n h i ề u n ư ớ c n ê n k h i t r ẻ bị ia c h ả y , m ấ t n ư ớ c n ạ i m tliì t r ẻ s ụ t c â n n h a n h . 4 .2 . Đ ặ c đ iể m p h á t tr iể n c ơ tre ’ e m N g a y t r o n g n ử a đ ầ u c ủ a thời kì p h á t tr iế n b à o thai, c á c c ơ đ ã c ó s ẵ n h ì n h d ạ n g v à c ấ u t ạ o. S a u đ ó c h i ề u d à i v à b ề d à y c ủ a c ơ t ă i m l ê n n h a n h c h ó n g . C á c c ơ d à i ra t ư ơ n g ứ n g với s ự lớ n l ê n c ủ a b ộ x ư ơ n g b ằ n g c á c h k é o dài c á c sợ i cơ, n h ấ t là g â n , n h ờ vậy m à cơ bám chắc vào xương. C á c c ơ d à y l ê n m ộ t p h ầ n d o c á c s ợi c ơ m ớ i d ư ợ c h ì n h t h à n h v à c h ủ y ế u l à d o t ă n g đ ư ờ n g k í n h c ủ a c á c s ợi c ơ. 80
V í ciu: ỡ t r ẻ m ớ i s i n h đ ư ờ n g k í n h sợi c ơ đ ạ t k h ô n g q u á 10 - 1 5 % i n m . K h i trẻ 3 - 4 l u ổ i đ ư ờ n g k í n h sợi c ơ đ ã t ă n g l è n g ấ p 2 - 2 , 5 l ầ n . Những năm tiếp th eo d ư ờ n g k í n h c ủ a c á c sưi c ơ p h ụ t h u ộ c v à o đ ạ c đ i ế m c ơ t h ể trẻ và khả nâng vận động c u a trc. C h í n h vì v ạ y : ơ trẻ m ứi s i n h c ư c h i ế m 2 0 - 229c t h ể t r ọ n s . T rc 4 tuối c ơ c h i ế m 2 6 % thế trong. T rẻ 6 tuổi c ơ chiêìn 27% thế trong. T r ẻ 14 t u ổ i c ơ c h i ế m 3 0 % t h ê t r ọ n g . T r ẻ 1 8 - 2 0 t u ổ i c ơ c h i ế m 4 09^ t h ê t r ọ n g . N h ì n c h u n g , c ơ ciia trẻ p h á t trie n k h ô n g đ ồ n g đ ề u , c á c c ơ lớn ( c ơ đùi, c ơ v a i j p h á t t r i ể n trướ c. C ò n c á c c ơ n h ò (c ơ n g ó n tay, c ơ l ò n g b à n ta y ) p h á t triển m u ộ n hơn. 4 .3 . S ự p h á t t r i ể n c ủ a c á c c ủ đ ộ n g N g a y từ t h á n g thứ 2 tro n g giai d o ạ n phát triển b à o thai c á c c ơ đ ã c ó k h ả n ă n g c o . C u ố i t h á n g t h ứ 3 t h a i n h i c ó t h ể n ắ m t a y lại k h i k h ẽ c h ạ m v à o b à n t a y. K h o ả n g t h á n g t h ứ 4 t h a i n h i c ó h i ệ n t ư ợ n g c á c c ơ t h â n v à c ơ t a y c h â n , c h ủ y ế u là c á c c ơ d u ỗ i t h í n h t h o á n g c o rất n h ẹ v à c h ậ m . H i ệ n t ư ợ n g d ó n g ư ờ i t a g ọ i là t h a i m á y . N h i n c h u n g trước khi ra đời thai nhi đã có sự phối h ợ p s ơ b ộ các c ử đ ộ n g co d u ỗ i ta y c h â n đ ế m ú t , đ ể t h ớ và đ ế c ử đ ò n g đầu. Sau khi ra đời, Iiízay từ khi mới sinh ra trẻ đã tích cực vận động dưới dạng ngọ n g u ậ y c h â n t a v . Di ỉ n d ầ n k h i đ ặ t n ă m s ấ p thì trẻ q u a y đ ầ u s a n g b ê n , rồi q u a y b ụ n g n g h i ê n g n h ư m u ố n đ ể n ằ m n g ử a . N ế u đ ư ơ c b ế ờ t ư t h ế đ ứ n g t hì đ ầ u c ủ a n ó n g h i ê n g về pliía trưức, vì các cơ sau cổ chưa đi’i iriRTíiig lực đc giữ đầu ở vị trí thăng bằng. S a n i i ihá i i i ĩ t h ứ 2, tre c ó t h ê q u a v đ ầ u vể p h í a c ó á n h s á n g v à v é p h í a c ó t i ế n g clỏiig. K h i d ặ t s á p Ili'i n ó i m â n g d ầ u I cn m ộ t cl uít. C u ố i t h á i m t h ứ 2 t r e d ự a v à o 2 l a y c o I h c n á i m d ấ u \'à c a I iiz irc I c i i . T r e 3 t h á n ụ h ă t d ầ u lẫy. C’ử đ ô i i g t a y c h â i i d ầ n d ầ n t r ở n ê n p h ứ c t ạ p hơii. T r é 5 i h á n u đ ã h;il clầii d ù n g t hị íziác k hi n h ì n t h ấ y d ồ v ậ t m ớ i , s a u đ ó t r ẻ đ ư a tay V(VÌ. t o m l â y và ihirờne đ ưa v à o m i ệ n " . T r ê 7 t h á n g d ã c ó Ihẽ n s ồ i v ữ n g . S a n s n h ữ i m t h á n i ỉ s a u t r ẻ c ó t h ế t ự n g ồ i đ ư ợ c , rỏi v ị n \ à o c á c d ổ vàt đ c đ ứ n g l ẽn . D ầ n d ẩ n tré b i ế t b ò b ằ n g c ả t a y v à c h â n . V à k h o á n g 1 iLiổi t r é c l i ậ p c l u ì n e đ i đ ư ợ c . K h i đ ã q u e n v ó i l ư llic đ ứ n g t h ẩ n s , b ộ m á y v ậ n d ộ n g c ủ a t r c c ó n h ữ n g t h a y đ ố i c ư bán: các CO' duỏi l ă n g trươne lực và khá nãnc co; x u ấ t hi ện các đoạn coníỉ cùa c ộ t s ò n t i d a m b á o sư c a n b ă i m v à c ó t á c d ụ n g đ à n h ồ i k h i đ i lại, c h ạ y n h á y v à l à m g ii'iin nliẹ lioạl d ò i i e c u a c á c c ơ k h i đ ứ n g lẽn. 6. Sưihlyhọctreem 81
4 .4 . S ự p h ố i h o p c á c c ừ đ à n g M u o n g i ữ vữiií: t ư t h ó d ứ i m lliâiiiz c u a t h â n t h e đ ò i h oi h o a t d o n e pỉ i oi cua iiáii 3 0 0 c ơ lcíii v à n h ó . M ổ i c ơ p h a i c o v ói m ộ t l u e x á c clỊiih i m h i è ii i n e a l lie c ù n t i với c á c c ư k l i á c iiiữ c h ặ t c á c x ư ơ n u c ủ a b ỏ x i r ư n u . Khi di izîtn 5 0 c ư t h a m g i a v à o v i ệ c đ ư a b à n chìm ra I rưứ c v à l u ỏ ii t l i ay đ ổ i t r i u t i m lực. K h i m ộ t c h â n h ư ớ c l è n t r ư ứ c c á c c ơ c u a c h à n k i a c ù n g \ ớ i c á c c ơ t u a m ì n l i p h á i b;io đ á m t h ê c à n b a n s . Đ ỏ là v i ệ c p h ứ c t ạ p vì t r o n s t à n i c u a tliàii tlic khòiig n g ừ n g t h a y đ ố i . Ö t r c c m s ự p h ố i h ợ p hoỊit đ ộ n s c ủ a c á c c ư k h i di'niiz v à di k l i ò i i ũ p h á i d i r ợc hì n l i t h à n h n s a y . T l i o ạ t d ầ u t i c c m đi c h â n d a i m r ộ i m \ à t a y d u đ ư a s a i m liai b é n . Đ c n k h i trỏ 3 - 4 t u ổ i c ó s ự v à n d ô n c p h ố i hiỊíi'» c h í n h x á c lnyii l à m c h o t r ẻ di v à c h ạ y tlỏ d à n g m à v ẫ n tziữ cluực tl i ĩmu b ằ n g . Khi 4 - 3 iLiổi ờ t r ẻ d ã c ó d ư ợ c nhữn
Nluiii'j iiüLió'i III' ll )0 ticp tlui'o'iiiz cú lliaii lililí) can doi. dan eiCr thaii” . các co san ch.ie. hiMiu ilion, cir (.lone uon \ ;'| chíiili \;ic. 2.2. T i l the k h ỏ t iỊ ị hinh t h i i ó i i " l'ioim ihirc IÔ la lliii'ó'ni: eáp Iiliữnt: Iiiiiròi có tir ihe khỏn" hình thườn” nhir so \ai. m'i lii'iii:, ưỡn bụnũ. \'C(1 lưne. N'ju'ói bi so vai là clo lic cư phát tr-icii kcni (nhát ià co’ lưim) Đầu và cổ h(Ji im;i vé phía t n r ớ t . Lổng Ilizu'c lóp kcp. Vai nhò ra trưtív. Biiim phình lo ra. Ntiuoi bi íiù lưnu là cio các cơ pl,;it trien VCU, c;ic tlây cliãne kém dàn hồi. Do vậv đô COI1ÍZ ur nhiên ciia còt S ố n g ơ v ù n s iưiií: lăn
3. Các biện pháp đề phòng sự sai lệch tư thè ở tré - C h o trẻ ã n u ố n g đ ù c h ấ t , d u l u m m v à p h ù h o p với l ú a l u ổ i đ è ũ i ú p c h o c ơ thỏ t i c p h á t t r i e n lốt, t r á n h d ư ợ c b ệ n h c ò i x ư ư n g , s u y d i n h d ư ỡ i m , - T l u r ờ n e x u y ê n c h o t r ò t ậ p t h ế d ụ c tliế t h a o , c h ơ i c á c t r ò c h ơ i v ậ n d ộ n t i . c h o trẻ d ạ o c h ư i nơ i t h o á n g k h í đ ế c ủ n c c ò s ứ c k h o é v à b ộ m á y v ậ n d ộ n g c l i o trẻ. - Q u a n t à m đ ế n t ư t h ế CLUI t r ẻ ớ m ọ i l ứ c , m ọ i n ơ i . K h i t r c i m ổ i h ọ c , n g ồ i ă n , . .. p h ả i d ạ y t i e n g ồ i đ ú n g i ư t h ế . M u ố n v ậ y t hì b à n g h è c h o t r ẻ n g ổ i p h á i p h ù h ọ p với l ứ a t u ổ i v à t ầ m v ó c c ủ a t r ẻ. M ặ t k h á c , k h i s ắ p x ế p b à n g h ê t r o n g l ớ p c ầ n c l ui ý s a o c h o c ò c i á o c ó t h ế đ ế n v ớ i trỏ m ộ t c á c h d ễ d à n g đ ể k ị p t h ờ i u ố n n ắ n t ư i h ế c ú a t r é khi n g ồ i k h ô n g đ ú n g . Đ ồ n g t h ờ i , m ỗ i trỏ cĩ in g c ó k h á Iiãn g xê d ị c h g h ế vể c á c h ư ớ n ô v à đi r a k h ỏ i b à n m ộ t c á c h d ễ d à n g , k h ô n g l à m á n h hưcyim đ ế n t r ẻ n g ồ i bẽn cạnh. - T r o n g k h i trẻ n g ủ , k h ô n g n ê n c h o c h ú n g n ằ m trên đ ệ m q u á cứn
Chương VI HỆ TUẨN HOÀN I. MÁU 1. Chức nãng cùa máu M á u l à m ộ t c h ấ t d ị c h lưii t h ô n g k h ắ p c ơ t h ể . V ì v ậ y , c h ứ c n à n g c ủ a m á u rất q u a n t r ọ n g v à cCing r ấ t p h ứ c t ạ p . 1 .1 . C h ứ c n ă n g h ó h ấ p M á u v ậ n c h u y ế n o x y t ừ p h ố i đ ế n tê b à o v à k h í c a c b o n i c t ừ c á c m ỏ đ ế n p h ổ i ra n g o ài. 1 .2 . C h ứ c n ă n g d í n h d ư ỡ n g C á c cliấl d i n h d ư ỡ n g n h ư a x i t a m i n , g l u c ü z a , ax i t b é o , v i t a m i n đ ư ợ c h ấ p th ụ từ ố n a t i ê u h o á đ ư ợ c m á u v ậ n c h u y ê n đ ế n c á c m ò đ ể c u n g c ấ p c h o c á c h o ạ t s ố n g ci ia tố bào. 1 .3 . C á c c h ứ c n á n g đ à o th ả i M á u lưu th ô n g k h ắ p c ơ thế, lấy c á c ch ấ t c ặ n b ã từ t ế h à o đ ư a lên c á c c ơ q u a n bài tiết n h ư t h ậ n , p h ổ i , t u y ế n m ồ hô i d ế bà i tiết ra n ơ o à i . 1 .4 . C h ứ c n ă n g đ iề u h o à h o ạ t đ ộ n g c á c c ơ q u a n M á u m a n g c h ấ t tiết c ủ a t u y ế n n ộ i tiết đ ế n c á c c ơ q u a n c ó tá c d ụ n g k í c h th íc h h o ặ c k ì m liãm c á c h o ạ t đ ộ n g c ủ a c á c c ư q u a n . 1.5. C h ứ c n á n g đ iề u h o à n h i ệ t đ ộ c ù a c ơ t h ể M á u c ó k h ả n ă n g là m tăng, g i á m nh iệ t đ ộ c ơ thê m ộ t c á c h khá n h a n h c h ó n g n h ờ tính chất sau củ a m áu: - M á u c h ứ a n h i ề u nướ c. K h i nirức b ố c h ơi sẽ lấ y n h i ể u n h iệ t, là m g i á m nh iệ t c h o c a i h c l ú c c h ò n g n ó r m . N ư ớ c c h ứ a n h i ề u n h i ệ t đ ế c h u y ể n đ ế n c á c c ơ q u a n l úc c h ố i m lanh. - N ư ớ c t r o n s n i á i i là c h ấ t d ẫ n n h i ệ t r ấ t t ố t . r à t n h ạ y , c ó t h è đ c m n h iệ l đến n h ữ n g IIO’I c â n I h i ế t rất n h a n h c h ó i m . 1 .6 . C h ứ c lu iiiíỊ h ả o V 'ệ c ơ th é ('.ic loại hacli cầu của ináu c ó kh;i n ã n ” ihưc bào và tiêu diệt VI Irùim. Nũoài la. tioiiL! (.'() iàl nhicu chá! kháiiL; ihê, kliáim d ò c . .. c ó tác dưnu bao vệ c ơ l h ê . S5
2. rivinh phán cuil máu T r m e Iiiáu c ó liai Ihàiili p h á n c h í n h : t h e v ò h ì n h va il C liiìii h n i h . 2 . ì . T h e vo h ì n h - h i i \ e t tư o a íỊ r i u y è ì t i r c i g c h i c i n 43'^; t h ế tícli m a u . N ó là m õ l chcìl d ị c l i h(íi vái'ig. t r o n g đ ó c o c h ứ a hcíii 9 ( / v là n ư ớ c l^r m u ố i v o CO' ( N a C I . N a X \ ' ; \ à n i o l s ố ni i i ối \ ỏ co' k h á c ) , l^/( P r ò i c i n , Ü. l''/r là đ ư ờ n i : v à n i ò l lượn