Giáo trình tóm tắt Kỹ thuật chiếu sáng - Vũ Hùng Cường

Chia sẻ: Quang Huu | Ngày: | Loại File: PDF | Số trang:101

Thêm vào BST

Báo xấu

207
lượt xem 62
download

Download Vui lòng tải xuống để xem tài liệu đầy đủ

Giáo trình tóm tắt Kỹ thuật chiếu sáng gồm 5 chương, chương 1 nói về lý thuyết cơ sở kỹ thuật chiếu sáng, các chương 2, 3 và 4 có tính hướng đối tượng, nhằm vào kỹ thuật và phương pháp tính toán khác nhau cho 3 đối tượng thiết kế chiếu sáng, chương 5 nhằm trình bày về đèn, chóa đèn và các vấn đề liên quan. Mời bạn đọc cùng tham khảo.

Chủ đề:

Bình luận(0) Đăng nhập để gửi bình luận!

Lưu

Nội dung Text: Giáo trình tóm tắt Kỹ thuật chiếu sáng - Vũ Hùng Cường

TRUNG TÂM ĐIỆN TỬ MÁY TÍNH TRƯỜNG ĐẠI HỌC KHOA HỌC TỰ NHIÊN TPHCM GIÁO TRÌNH TÓM TẮT KỸ THUẬT CHIẾU SÁNG (Ấn bản lần thứ hai) Biên soạn: Vũ Hùng Cường U U TPHCM – Tháng 10/2010 0
LÔØI NOÙI ÑAÀU U G iaùo trình naøy ñöôïc soaïn trong boái caûnh hoïc vieân caùc Lôùp chuyeân ñeà THIEÁT KEÁ ÑIEÄN HÔÏP CHUAÅN caàn moät giaùo trình heä thoáng ñeå tham khaûo vaø oân taäp deã daøng phaàn Thieát keá chieáu saùn g cuûa Chuyeân ñeà. Maët khaùc, khi tieát kieäm thôøi gian cheùp baøi luùc nghe giaûng, hoïc vieân seõ daøn h nhieàu giôø hôn cho vieäc tieáp thu caùc ví duï, vieäc hoïc taäp caùc thieát keá maãu cuøng caùc phaàn meàm thieát keá. Chöông 1 noùi veà lyù thuyeát cô sôû kyõ thuaät chieáu saùng nhaèm nhaéc laïi cho caùc hoïc vieân caùc ñaïi löôïn g vaø ñôn vò quang traéc, cuøng vôùi khaùi nieäm caùc yeâu caàu trong kyõ thuaät chieáu saùn g. Caùc chöông 2,3 vaø 4 coù tính höôùng ñoái töôïng, nhaèm vaøo kyõ thuaät vaø phöông phaùp tính toaùn khaùc nhau cho 3 ñoái töôïn g thieát keá chieáu saùn g: chieáu saùng beân trong (indoor lighting), chieáu saùng beân ngoaøi (outdoor lighting) vaø chieáu saùn g ñöôøn g giao thoân g (road lighting). Chöông 5 nhaèm trình baøy veà ñeøn vaø choùa ñeøn vaø caùc vaán ñeà lieân quan, laø phaàn kieán thöùc thöïc teá thay ñoåi raát nhanh theo caùc thôøi kyø, maø hoïc vieân thöôøng thieáu taøi lieäu tham khaûo baèn g tieán g Vieät. Giaùo trình naøy baùm saùt caùc yeâu caàu cuûa caùc tieâu chuaån chieáu saùng hieän haøn h cuûa Vieät Nam vaø cuûa Uûy ban Quoác teá veà Chieáu saùng CIE (Commission Internaltionale D’Eclairage). Ñoù chính laø muïc tieâu chuû yeáu cuûa Lôùp chuyeân ñeà THIEÁT KEÁ ÑIEÄN HÔÏP CHUAÅN. Ñaây khoân g phaûi laø moät giaùo trình toaøn taäp cho moïi ngöôøi, maø chæ laø moät giaùo trình toùm taét cho caùc hoïc vieân cuûa moät lôùp chuyeân ñeà. Do ñoù taùc giaû khoâng coù tham voïng trình baøy heát taát caû caùc vaán ñeà veà kyõ thuaät chieáu saùn g. Maët khaùc coù moät soá noäi dung trình baøy tröïc quan hay ví duï tính toaùn daøi doøng, ñaõ trình baøy trong baøi giaûng cuûa lôùp hoïc, thì cuõn g khoâng caàn trình baøy laïi trong giaùo trình naøy, ñeå tieát kieäm giaáy in, goùp phaàn baûo veä moâi tröôøn g. Trong giaùo trình coù söû duïng laïi moät soá caùc hình veõ, döõ lieäu, vaø hình aûnh cuûa moät soá ñoàng nghieäp , nhaø saûn xuaát, vaø chuyeân gia khaùc, maø chöa coù ñieàu kieän xin pheùp. Mong caùc vò löôïn g tình dung thöù. Taùc giaû ñaëc bieät göûi lôøi caûm taï ñeán PGS TS Nguyeãn Höõu Phöông, Nhaø giaùo öu tuù, ngöôøi thaày kính meán , luoân khuyeán khích, chaêm soùc cho Chuyeân ñeà THIEÁT KEÁ ÑIEÄN HÔÏP CHUAÅN. Cuøng göûi lôùi caûm ôn ñeán hoïc vieân caùc lôùp CÑ83T, CÑ84T vaø CÑ85T, ñaõ ñoäng vieân taùc giaû mau cho ra giaùo trình naøy ñeå phuïc vuï cho caùc lôùp hoïc. Ñoàn g thôøi taùc giaû cuõn g göûi lôøi caûm ôn saâu saéc ñeán caùc giaûn g vieân ñoàng nghieäp, vaø caùc nhaân vieân cuûa Trung taâm Ñieän töû - Maùy tính, Tröôøn g Ñaïi hoïc Khoa hoïc Töï nhieân TP.Hoà Chí Minh, ñaõ giuùp ñôõ raát nhieàu ñeå lôùp THIEÁT KEÁ ÑIEÄN HÔÏP CHUAÅN ñi ñöôïc chaëng ñöôøng ñeán thaønh coâng nhö ngaøy hoâm nay. Giaùo trình aán haøn h laàn thöù hai, vaãn coù theå coøn nhieàu sai soùt. Taùc giaû caùm ôn tröôùc taát caû caùc baïn ñoàng nghieäp hay hoïc vieân naøo giuùp phaùt hieän caùc sai soùt ñoù, ñeå söûa chöõa kòp cho aán baûn laàn sau./- Vuõ Huøng Cöôøng 1
MUÏC LUÏC U CHÖÔNG 1 : U U LYÙ THUYEÁT CÔ SÔÛ VEÀ KYÕ THUAÄT CHIEÁU SAÙNG I. CAÙC ÑAÏI LÖÔÏNG QUANG TRAÉC VAØ ÑÔN VÒ ………………………………………………………………………11 1. Quang thoâ ng (luminous flux) …………………………………………………………………………………………………………………………………11 2. Cöôø ng ñoä saù ng (luminous intensity) ……………………………………………………………………………………………………………………11 a- Khaù i nieä m goù c khoá i . b- Cöôø n g ñoä saù n g. c- Ñöôø n g cong phaâ n boá cöôø n g ñoä saù n g IDC (Intensity Distribution Curve). 3. Ñoä roï i (illuminance) ……………………………………………………………………………………………………………………………………………………13 a- Ñònh nghóa. b-C aù c trò soá ñoä roï i trong thöï c teá . c- Qu an heä giöõ a ñoä roï i vaø cöôø n g ñoä saù n g. d- Ñoä roï i trung bình. 4. Ñoä choù i (luminance)……………………………………………………………………………………………………………………………………………………….............16 a- Ñònh nghóa . b-C aù c trò soá ñoä choù i thöï c teá . c-Baû n chaá t cuû a beà maë t nhaä n aù n h saù n g. d -Beà maë t phaû n xaï khuyeát taù n hoaø n toaø n . e-Ñònh luaä t Lambert. f-Heä soá phaû n xaï cuû a moä t soá beà maë t vaä t lieä u . 5. Nhieä t ñoä maø u (colour temperature) ……………………………………………………………………………………………………………………18 a-Moä t soá ví duï veà nhieä t ñoä maø u. b -Caù c thang nhieä t ñoä maø u theo CIE vaø ñeø n ví duï . c-Bieå u ñoà Kruithoff. 6. Chæ soá truyeà n ñaï t maø u Ra (Colour Rendering Index) ……………………………………………………………………………….20 a-Ñònh nghóa. b -Caá p chieá u saù n g theo chæ soá truyeà n ñaï t maø u . II. KHAÙI NIEÄM CAÙC YEÂU CAÀU CUÛA KYÕ THUAÄT CHIEÁU SAÙNG ………………………………………20 1. Caù c yeâ u caà u cuû a moâ i tröôø ng chieá u saù ng ………………………………………………………………………………………………………….20 2. Caù c tieâ u chuaå n thieá t keá chieá u saù ng ……………………………………………………………………………………………………………………21 3. Phaâ n bieä t chieá u saù ng laø m vieä c vaø chieá u saù ng myõ thuaä t ……………………………………………………………………………21 III. PHAÂN LOAÏI KYÕ THUAÄT CHIEÁU SAÙNG …………………………………………………………………………………….21 1- Chieá u saù ng beâ n trong (indoor lighting) ……………………………………………………………………………………………………………21 2- Chieá u saù ng beâ n ngoaø i (outdoor lighting) …………………………………………………………………………………………………………22 a-Chieá u saù n g caù c coâ n g trình ñoâ thò. b-Chieá u saù n g coâ n g vieâ n , vöôø n hoa. c-Chieá u saù n g caù c coâ n g trình kieá n truù c, myõ thuaä t . d-Chieá u saù n g caù c coâ n g trình Theå duï c theå thao ngoaø i trôø i . 2
3- Chieá u saù ng ñöôø ng giao thoâ ng (road lighting)………………………………………………………………………………………………….22 CHÖÔNG 2 : U U CHIEÁU SAÙNG BEÂN TRONG I. ÑAÏI CÖÔNG ………………………………………………………………………………………………………………………………………………23 1. Caù c ñoá i töôï ng thieá t keá chieá u saù ng beâ n trong ……………………………………………………………………………………………….23 2. Caù c chæ tieâ u cuû a moâ i tröôø ng chieá u saù ng ………………………………………………………………………………………………………….23 3. Caù c tieâ u chuaå n cuû a thieá t keá chieá u saù ng beâ n trong …………………………………………………………………………………….24 II. ÑOÄ ROÏI CHO CHIEÁU SAÙNG TRONG NHAØ ………………………………………………………………………………24 1. Baä c thang ñoä roï i ……………………………………………………………………………………………………………………………………………………….24 2. Ñoä roï i laø m vieä c yeâ u caà u theo tieâ u chuaå n ……………………………………………………………………………………………………….25 a-Theo TCXD 16:1986. b-Theo tieâ u chuaå n Uû y ban Quoá c teá veà Chieá u saù n g (CIE). 3. Ñoä roï i cuû a vuø ng caä n xung quanh (immediate surrounding) ………………………………………………………………….29 4. Heä soá ñoà ng ñeà u ………………………………………………………………………………………………………………………………………………………….29 5. Caù c coâ ng thöù c tính toaù n ñoä roï i ñieå m ………………………………………………………………………………………………………………29 a- Ñoä roï i treâ n maë t phaú n g ngang. b- Ñoä roï i treâ n maë t phaú n g ñöù n g.c- Ñoä roï i treâ n maë t phaú n g nghieâ ng. d- Coâ n g thöù c cuû a nguoà n maë t (luminous surface ). e- Ñoä roï i (b aù n ) truï (semi cylindrical illuminance)ï . 6. Tính toaù n ñoä roï i trung bình ……………………………………………………………………………………………………………………………………31 7. Tính toaù n ñoä roï i trụ trung bình ……………………………………………………………………………………………………………………………32 a- C aù ch tính. b-Ñaù n h giaù . III. PHAÂN BOÁ ÑOÄ CHOÙI (LUMINANCE DISTRIBUTION) ……………………………………………………….34 1. Ñoä choù i thích nghi cho traà n vaø töôø ng ……………………………………………………………………………………………………………….34 2. Ñoä choù i cuû a boá i caû nh …………………………………………………………………………………………………………………………………………………35 3. Ñoä töông phaû n vaø ñoä nhìn roõ ……………………………………………………………………………………………………………………………….36 a- Ñoä töông phaû n . b-Ñoä nhìn roõ IV. HAÏN CHEÁ CHOÙI LOÙA ………………………………………………………………………………………………………………………….37 1. Choù i loù a giaû m khaû naê ng quan saù t (Disability Glare) …………………………………………………………………………………37 a- Ñoä choù i gaâ y loù a töông ñöông. b-Heä soá choù i loù a S vaø chæ soá choù i loù a P. 3
2. Choù i loù a maát tieä n nghi (Discomfort Glare) ………………………………………………………………………………………………….39 a-Theo tieâ u chuaå n TCVN 16:1986 . b-Ñònh möù c choù i loù a thoá ng nhaá t UGR (Unified Glare R ating) theo CIE . c-Caù ch tính. d-Ñaù n h giaù . e -AÙ p duï n g Bieå u ñoà Bodman-Sollner ñeå ñaù n h giaù choù i loù a. 3. Goù c baû o veä cuû a ñeø n …………………………………………………………………………………………………………………………………………………..43 4. Phoø ng laø m vieä c coù maø n hình VDT ( Video Display Terminal) ……………………………………………………………….44 V. CHIEÁU SAÙNG SÖÏ COÁ CHO CAÙC TOØA NHAØ …………………………………………………………………………….44 1- Caù c yeâ u caà u theo tieâ u chuaå n TC XD 16:1986 ………………………………………………………………………………………………..44 2- Caù c yeâ u caà u theo tieâ u chuaå n C IE S 020/E:2007 ………………………………………………………………………………………….45 a-Yeâ u caà u giôù i haï n ñoä roï i . b-Yeâ u caà u giôù i haï n ñoä choù i giaû m khaû naê n g quan saù t . c-Yeâ u caà u thôø i gian ñaù p öù n g vaø thôø i gian toà n taïi . VI. CAÙC KIEÅU CHIEÁU SAÙNG – PHAÂN LOAÏI CHOÙA ÑEØN THEO CIE …………………………….47 1. Caù c kieå u chieá u saù ng …………………………………………………………………………………………………………………………………………………47 2. Phaâ n loaï i choù a ñeø n theo CIE ………………………………………………………………………………………………………………………………48 3. Caù ch tính heä soá söû duï ng cuû a moä t boä ñeø n ………………………………………………………………………………………………………48 a- C aù ch tính. b-Ví duï tính heä soá söû duïn g. 4. Tyû soá boá trí ñeø n …………………………………………………………………………………………………………………………………………………………50 VII. CAÙC YEÁU TOÁ KHAÙC TRONG THIEÁT KEÁ CHIEÁU SAÙNG BEÂN TRONG CAÙC COÂNG TRÌNH XAÂY DÖÏNG……………………………………………………………………………………………………………………………….51 1. Yeá u toá maø u ( colour aspects)………………………………………………………………………………………………………………………………..51 a- Nhieä t ñoä maø u cuû a ñeø n . b-Chæ soá truyeà n ñaï t maø u CRI (colour rendering index). 2. Haï n cheá nhaá p nhaù y (flickering)………………………………………………………………………………………………………………………….53 3. Keá t hôï p vôù i aù nh saù ng ban ngaø y (daylight)……………………………………………………………………………………………………..53 VIII. KINH NGHIEÄM CHUYEÂN GIA TRONG CAÙC KIEÅU CHIEÁU SAÙNG BEÂN TRONG…………………………………………………………………………………………………………………………………………………………54 1- Chieá u saù ng tröï c tieá p vaø ñònh höôù ng …………………………………………………………………………………………………………………54 2- Chieá u saù ng tröï c tieá p, khueá ch taù n (direct , diffuse lighting) ……………………………………………………………………55 3- Chieá u saù ng giaù n tieá p (indirect) ……………………………………………………………………………………………………………………………56 4- Chieá u saù ng tröï c tieá p vaø giaù n tieá p (direct and indirect) ……………………………………………………………………………57 4
5- Chieá u saù ng queù t (washlighting) ……………………………………………………………………………………………………………………………59 a- Chieá u saù n g queù t ñoá i xöù n g (symmetrical washlighting). b-Chieá u saù n g queù t baá t ñoá i xöù n g (asymmetrical washlighting) 6- Chieá u saù ng ñieå m nhaá n (accent lighting)………………………………………………………………………………………………………….63 7- Chieá u saù ng vôù i ñeø n chieá u hình (projection lighting) …………………………………………………………………………………64 8- Chieá u saù ng daã n höôù ng (orientation lighting) ……………………………………………………………………………………………….65 IX. MOÄT SOÁ KYÙ HIEÄU LOAÏI CHOÙA ÑEØN TREÂN BAÛN VEÕ MAËT BAÈNG CHIEÁU SAÙNG ………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………….66 CHÖÔNG 3 : U U CHIEÁU SAÙNG BEÂN NGOAØI I. ÑAÏI CÖÔNG …………………………………………………………………………………………………………………………………………….67 1. Caù c ñoá i töôï ng thieá t keá chieá u saù ng beâ n ngoaø i ……………………………………………………………………………….............67 2. Caù c yeâ u caà u chæ tieâ u kyõ thuaä t………………………………………………………………………………………………………………………………67 3. Caù c tieâ u chuaå n chieá u saù ng beâ n ngoaø i …………………………………………………………………………………………………………….67 II. PHÖÔNG PHAÙP TÍNH TOAÙN ………………………………………………………………………………………………………..67 1. Phöông phaù p cöôø ng ñoä saù ng ……………………………………………………………………………………………………………………………….67 2. Phöông phaù p quang thoâ ng ……………………………………………………………………………………………………………………………………68 III. HAÏN CHEÁ CHOÙI LOÙA …………………………………………………………………………………………………………………………69 1. Ñònh möù c choù i loù a GR (Glare Rating …………………………………………………………………………………………………………….69 a- Coâ n g thöù c ñònh nghóa. b- C aù ch tính toaù n . c-Ñaù n h giaù ñònh möù c choù i loù a GR 2. Chæ soá haï n cheá choù i loù a G (Glare Limit Index) ………………………………………………………………………………………….70 a- Coâ n g thöù c. b-C aù ch tính SLI. c-Ñaù n h giaù chæ soá haï n cheá choù i loù a G. IV. YEÂU CAÀU ÑOÄ ROÏI CHO KHU VÖÏC, COÂNG VIEÄC VAØ HOAÏT ÑOÄNG BEÂN NGOAØI ………………………………………………………………………………………………………………………………………………71 1- Baä c thang ñoä roï i tieâ u chuaå n ……………………………………………………………………………………………………………………………….71 a- B aä c thang ñoä roï i theo tieâu chuaå n TCXDVN 333:2005. b-Baä c thang ñoä roï i theo tieâ u chuaå n CIE S 015/E:2005. 2- Yeâ u caà u ñoä roï i duy trì toá i thieå u …………………………………………………………………………………………………………………………72 a- Theo tieâ u chuaå n TCXDVN 333:2005. b-Theo tieâ u chuaå n CIE S 015/E:2005 5
V. CHIEÁU SAÙNG MAËT TIEÀN KIEÁN TRUÙC VAØ TÖÔÏNG ÑAØI ………………………………………………72 1. Chieá u saù ng maë t tieà n kieá n truù c ………………………………………………………………………………………………………………….72 2. Chieá u saù ng töôï ng ñaø i ………………………………………………………………………………………………………………………………………74 VI. CHIEÁU SAÙNG THEÅ THAO NGOAØI TRÔØI …………………………………………………………………………………75 1. Dieä n tích caù c saâ n theå thao vaø hoà bôi ……………………………………………………………………………………………………………………75 2. Toù m taé t caù c yeâ u caà u chieá u saù ng caù c saâ n theå thao …………………………………………………………………………………………75 3. Caù c yeâ u caà u veà cao ñoä ñaë t ñeø n ………………………………………………………………………………………………………………………………76 a- C ao ñoä ñaë t ñeø n cho saâ n boù n g ñaù vaø saâ n vaä n ñoä n g ña chöù c naê n g . b-Cao ñoä ñaë t ñeø n chieá u saù n g cho saâ n quaà n vôï t . c-Cao ñoä ñaë t ñeø n chieá u saù n g cho saâ n boù n g chuyeàn , boù n g roå , caà u loâ n g. d-Cao ñoä ñaë t ñeø n chieá u saù n g cho beå bôi ngoaø i trôøi . 4. Caùc t hieát keá ñieån hình veà chiếu sáng theå thao ………………………………………………………………………………………………79 a- Chieáu saùn g saân boùn g ñaù . b- Chieáu saùn g saân quaàn vôït . c-Chieáu saùn g hoà bôi VII. CAÙC YEÂU CAÀU KHAÙC CHO CHIEÁU SAÙNG NGOØAI TRÔØI ……………………………………81 1- Ñoä roï i duy trì ôû vuø ng caä n xung quanh vuø ng laø m vieä c …………………………………………………………………………….81 2- Löôù i ño kieå m ………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………81 a- Löôù i ño kieå m cho chieá u saù n g caù c khu vöï c laø m vieä c ngoaø i nhaø .. b-Löôù i ño kieå m cho caù c saâ n theå thao 3- Vaá n ñeà oâ nhieã m aù nh saù ng hay aù nh saù ng caû n trôû (obstrusive light) ……………………………………………………82 VIII. CAÙC LOAÏI ÑEØN PHA ………………………………………………………………………………………………................84 1. Ñeø n pha choù a troø n, chænh tieâ u cöï … …………………………………………………………………………………………………………………………84 2. Ñeø n pha choù a troø n coâ ng suaá t cao……………………………………………………………………………………………………………………………85 3. Ñeø n pha vaï n naê ng choù a vuoâ ng.……………………………………………………………………………………………………………………………….86 CHÖÔNG 4 : CHIEÁU SAÙNG ÑÖÔØNG GIAO THOÂNG U U I. ÑAÏI CÖÔNG ………………………………………………………………………………………………………………………………………………87 1. Ñoá i töôï ng thieá t keá chieá u saù ng giao thoâ ng ……………………………………………………………………………………………..87 2. Caù c chæ tieâ u kyõ thuaä t ………………………………………………………………………………………………………………………………………87 3. Caù c tieâ u chuaå n thieá t keá ………………………………………………………………………………………………………………………………….87 a-Tieâ u chuaå n Vieä t Nam. b -Tieâ u chuaå n quoá c teá tham khaû o. 6
II. MÖÙC ÑOÄ CHOÙI (LUMINANCE LEVEL) ……………………………………………………………………………………88 1. Heä soá ñoä choù i (luminance coefficient) …………………………………………………………………………………………………………….88 2. Phöông phaù p ñoä choù i trung bì nh ……………………………………………………………………………………………………………………….89 a-Coâ n g thöù c. b-Caù ch tính toaù n . III. HEÄ SOÁ ÑOÀNG ÑEÀU CUÛA ÑOÄ CHOÙI …………………………………………………………………………………………….92 1. Heä soá ñoà ng ñeà u chung (overall uniformity) Uo ………………………………………………………………………………………….92 2. Heä soá ñoà ng ñeà u doï c (longitudal uniformity) Ul …………………………………………………………………………………………..92 IV. HAÏN CHEÁ CHOÙI LOÙA …………………………………………………………………………………………………………………………93 1. Möù c taê ng ng öôõ ng töông ñoá i (Relative Threshold Increment ) …………………………………………………………….93 a- Coâ n g thöù c. b- C aù ch tính. c- Ñaù n h giaù Möù c taê n g ngöôõn g töông ñoá i TI. 2. Chæ soá haï n cheá choù i loù a G (glare control mark) …………………………………………………………………………………………94 a-Coâ n g thöù c. b-Caù ch tính SLI. c-Ñaù n h giaù chæ soá haï n cheá choùi loù a G V. QUANG PHOÅ CUÛA ÑEØN ……………………………………………………………………………………………………………………95 VI. BOÁ TRÍ ÑEØN VAØ TAÙC DUÏNG DAÃN ÑÖÔØNG ………………………………………………………………………….95 1. Caù c caù ch boá trí ñeø n ……………………………………………………………………………………………………………………………………………………..95 2. Caù ch boá trí ñeø n treâ n ñoaï n ñöôø ng cong ………………………………………………………………………………………………………………96 3. Boá trí ñeø n taï i caù c giao loä ……………………………………………………………………………………………………………………………………………96 VII. CHOÙA ÑEØN ÑÖÔØNG…………………………………………………………………………………………………………………….97 1. Caù c loaï i ñeø n ñöôø ng trang trí ñoâ thò ……………………………………………………………………………………………………………………97 2. Caù c loaï i ñeø n ñöôø ng coä t cao ……………………………………………………………………………………………………………………………………98 3. Ñeø n ñöôø ng ñaï t chuaå n ……………………………………………………………………………………………………………………………………………….99 CHÖÔNG 5 : U U ÑEØN VAØ CHOÙA ÑEØN I. CAÙC LOAÏI ÑEØN (LAMPS) ……………………………………………………………………………………………………………101 1. Ñeø n sôï i ñoá t (Incandescent lamps) ……………………………………………………………………………………………………………….101 a-Đeø n sôï i ñoá t thoâ n g dụng (GSL). b-Ñeø n sôï i ñoá t ña naê n g (ñeø n A). c-Ñeø n R vaø PAR . d -Ñeø n tungsten – halogen. 2. Ñeø n phoù ng ñieä n (Discharge lamps) …………………………………………………………………………………………………………….103 7
a-Ñeø n huyø n h quang thoâ n g duï n g (General Fluorescent lamps). b-Ñeø n huyø n h quang compact. c-Ñeø n Sodium cao aù p HPS (High p ressure sodium lamps). d -Ñeø n Metal Halide (MH). e-Ñeø n sodium thaá p aù p (Lo w pressure sodium lamp s). f-Ñeø n cao aù p hôi thuû y ngaâ n HP-M V (High pressure - Mercu ry Vapour Lamps). g-Ñeø n thuû y ngaâ n tröï c tieá p (hoã n hôï p ) (Blended lamps). 3. Döõ lieä u chi tieá t veà caù c ñeø n thoâ ng duï ng …………………………………………………………………………………………………………108 4. ÖÙ ng duï ng thích hôï p cho caù c nguoà n saù ng t hoâ ng duï ng …………………………………………………………………………….109 II. CAÙC MAÕ ÑEØN QUOÁC TEÁ ………………………………………………………………………………………………………………..109 1- Maõ ñeø n ILCOS …………………………………………………………………………………………………………………………………………………………109 2- Maõ ñeø n LBS……………………………………………………………………………………………………………………………………………………………….109 3- Moä t soá maõ ñeø n tieâ u bieå u töông ñöông giöõ a 2 heä thoá ng maõ ñeø n ILCOS vaø LBS ……………………….111 III. ÑAËC TÍNH CAÙC ÑEØN THOÂNG DUÏNG …………………………………………………………………………………….114 IV. CAÙC MAÏCH ÑIEÀU KHIEÅN ÑEØN …………………………………………………………………………………………………127 1- Vaá n ñeà tieá t kieä m naê ng löôï ng …………………………………………………………………………………………………………………………….127 2- Caù c phuï tuø ng cuû a boä ñieà u khieå n ñeø n …………………………………………………………………………………………………………….127 a-B allast. b -Boä moà i . c-Taé c-te (starte r). 3- Caù c maï ch ñeø n ………………………………………………………………………………………………………………………………………………………….128 a-M aï ch ñeø n metal halide vaø sodium cao aù p . b -Maï ch ñeø n sodium thaá p aù p . c- M aï ch ñeø n huyø n h quang. d-M aï ch ñeø n khaå n caá p (emergency light). V. LOAÏI ÑEØN CHO CAÙC KHOÂNG GIAN VAØ HOAÏT ÑOÄNG ……………………………………………….129 VI. CHOÙA ÑEØN DUØNG CHO CHIEÁU SAÙNG BEÂN TRONG …………………………………………………….132 1- Ray ñeø n (light tracks) …………………………………………………………………………………………………………………………………………….132 2- Ñeø n chieá u ñieå m (spotlights)………………………………………………………………………………………………………………………………….132 3- Ñeø n pha (floodlights) ………………………………………………………………………………………………………………………………………………134 4- Ñeø n queù t töôø ng (wallwashers) ……………………………………………………………………………………………………………………………134 5- Keá t caá u saù ng (light structures) ………………………………………………………………………………………………………………………….137 6- Ñeø n chieá u xuoá ng (downlights) ……………………………………………………………………………………………………………………………140 7- Ñeø n baø n (task lights)……………………………………………………………………………………………………………………………………………….144 8- Choù a ñeø n laé p töôø ng (wallmounted luminaire) ……………………………………………………………………………………………145 8
9- Ñeø n chieá u bieâ n (perimeter luminaires) ………………………………………………………………………………………………………….146 10- Ñeø n aâ m neà n (recessed floor luminaires) ……………………………………………………………………………………………………….148 11- Ñeø n daã n höôù ng (oriention luminaires) ………………………………………………………………………………………………………….149 12- Ñeø n chæ daã n (directive luminaires) ………………………………………………………………………………………………………………….149 PHUÏ L UÏ C A : U U CAÙ C YEÂ U CAÀ U ĐẠT CHUẨN CHO CHIEÁ U SAÙ NG BEÂ N TR ONG T HEO CIE/ISO 8995 :2002 …………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………….…….151 PHUÏ L UÏ C B: U U CAÙ C YEÂ U CAÀ U ĐẠT CHUẨN CHO CHIEÁ U SAÙ NG BEÂ N NGOAØ I THEO CIE/ISO 8995 :2005……………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………….……………163 PHUÏ L UÏ C C : U U CAÙ C YEÂ U CAÀ U ĐẠT CHUẨN CHO CHIEÁ U SAÙ NG T HEÅ THA O THEO EN 12193 :1999……………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………….………….171 PHUÏ L UÏ C D: U U PHAÂ N BOÁ QUA NG T HOÂ NG C ỦA CAÙ C LOẠI CHOÙ A ĐEØ N…………………………………………….177 PHUÏ L UÏ C E: U U HEÄ SOÁ LỢI DỤNG QUANG THOÂ N G C ỦA CAÙ C CHOÙ A ĐEØ N ……………………………………….178 PHUÏ L UÏ C F: U U THOÂ N G SOÁ KYÕ THUAÄ T CUÛ A MOÄ T SOÁ BOÙ N G ÑEØ N T HOÂ N G DUÏ N G ………………………189 PHUÏ L UÏ C G: U U BAÛ NG PHAÛ N XAÏ CHO CAÙ C LOẠI MẶT ĐƯỜNG R1, R 2, R 3, R4 …………………………….191 PHUÏ L UÏ C H : BAÛ N G CAÙ C CHAÂ N ÑEØ N……………………………………………………………………………………………………………………195 U U PHUÏ L UÏ C I : U U CAÙ C THUAÄ T NGÖÕ CAÊ N BAÛ N VEÀ CHIEÁ U SAÙ NG ……………………………………………………………….197 CAÙ C TAØ I LIEÄ U THAM KHAÛ O ………………………………………………………………………………………………………………………………………..202 U U -----oOo----- 9
10
CHÖÔNG 1 : U U LYÙ THUYEÁT CÔ SÔÛ VEÀ KYÕ THUAÄT CHIEÁU SAÙ NG I. CAÙC ÑAÏI LÖÔÏNG QUANG TRAÉC VAØ ÑÔN VÒ: U U 1. Q uang thoâng (luminous flux): U U Quang thoân g laø naê ng löôï ng aùn h saùn g, ñöôï c phaù t ra bôû i moä t nguoàn saù ng, hay ñöôïc thu nhaä n bôû i moä t maë t ñöôï c chieáu saù n g, trong moä t ñôn vò thôø i gian. Kyù hieä u quang thoân g laø  (phi), ñôn vò laø lumen (lm), boä i soá của lumen là kilolumen (klm) : 1 Klm = 1.000lm. Ví duï : Moä t ñeø n sôï i ñoá t coâ ng suaá t 100W cho ra quang thoâ ng U U 1.600lm; moä t ñeø n huyø nh quang 40W cho ra quang thoâ ng 3.350lm. • Quang hieäu (luminous efficacy): U U Quang hieäu, hay hieä u suaá t phaù t quang, laø quang thoâ ng (lm) phaù t ra tính theo moã i ñôn vò coâ ng Φ suaá t (watt) cuû a boùn g ñeøn : η= (1) P Kyù hieä u cuû a quang hieä u laø  (eâ -ta), ñôn vò cuû a quang hieä u laø lumen/watt (lm/W). Ví duï : Theo Ví duï treân kia, boùn g ñeøn sôï i ñoá t coù quang hieäu baè ng:  = 1.600/100 = 16 lm/W; U U boùn g ñeøn huyøn h quang coù quang hieä u baè ng:  = 3.350/40 = 84 lm/W. Quang hieäu moã i loaï i boùn g ñeø n coù trò soá khaùc nhau tuøy nguyeân lyù phaù t quang vaø coân g ngheä cheá taï o. Ñeøn huyøn h quang coù quang hieäu cao hôn ñeøn sôï i ñoá t, ñeø n sodium cao aù p coù quang hieä u cao hôn ñeøn thuû y ngaâ n cao aù p, ñeøn sodium thaáp aùp coù quang hieäu cao nhaá t. Ta coù theå xem quang thoâ ng cuû a moä t boù ng ñeøn coù coân g suaá t P, vaø quang hieä u cuû a caù c loaï i ñeø n baè ng caù ch xem catalogue cuû a haõn g saûn xuaá t hoaë c xem Baû ng 33, Phuï Luï c 9, TCXDVN 333, ñöôï c trích trong Phuï luï c F giaùo trình naø y. 2. Cöôøng ñoä saùng (luminous intensity): U U a- Khaù i nieä m goù c khoá i: U U • Goùc phaún g: treân moä t ñöôø ng troø n taâ m O, baùn kính R, xem moä t U U cung troøn AB chaé n bôû i moä t goùc α ôû taâm O. 11
AB Goùc α (alpha), neáu ño baèn g ñôn vò radiant (r), thì coù trò soá : α= (2) R Nhö vaäy, töø taâ m O nhìn caû ñöôø ng troø n, ta goùc phaúng cuû a caû maë t phaú ng baè ng 2πR/R = 2π radiant. • Goùc khoá i: töông töï nhö vaäy, treân moä t maë t caàu taâ m O, baùn kính R, xem moä t dieän tích choû m U U caà u A. Töø taâ m O keû caù c ñöôøn g sinh töï a vaø o maë t A, ta coù moä t goùc khoá i  (oâ -meâ -ga) nhìn maë t A töø taâ m O. A Goùc khoá i, ño baèng ñôn vò steradiant (sr), coù trò soá : ω= (3) R2 Nhö vaäy töø taâ m O nhìn caû maë t caàu, thì ta coù goù c khoá i cuû a caû khoân g gian baè ng 4πR2 /R2 = 4π sr. Töông töï , goù c khoá i cuû a nöû a khoâ ng gian laø 2π sr. Goùc khoá i nhìn moä t choûm caà u töø taâ m O cuû a hình caàu coù thể tính theo coâ ng thöùc theo nöû a goù c ñænh  (gamma)  = 2π(1 – cos) (4) Ví duï: goù c khoá i nhìn moä t phaàn maë t caàu töø taâ m cuû a noù , U U vôù i trò soá laø  sr, thì nöû a goùc ñænh baèng:  = Arccos [1 - /2] = /3 r = 60 o • Goùc khoá i töø ñieå m O nhìn moä t maë t A baá t kyø: U U Xem moä t maë t phaú ng (A) baá t kyø , coù dieä n tích A, coù taâm M, phaù p tuyeán vôù i A taï i M laø m moä t goù c α vôù i tia OM. Goùc khoá i nhìn (A) töø moä t ñieå m O ngoaø i (A) ñöôïc ñònh nghóa theo coâ ng thöùc: A.cosα ω= (5) 2 R Goùc khoá i  naøy coù trò soá lôùn nhaá t khi phaùp tuyeá n maë t A truø ng vôù i tia OM ( = 0). Ví duï: Moä t maë t phaúng (A), dieän tích 4 m2, ñöôï c quan saù t töø ñieåm O, caù ch xa 20m, goù c nhìn töø U U O ñeán (A) taï o vôù i phaù p tuyeán cuû a (A) moä t goùc 60 o. Goù c khoá i nhìn (A) töø O laø :  = 4 x cos60 0 / 20 2 = 0,005 sr. b- Cöôø ng ñoä saùn g: U U 12
Cöôø ng ñoä saùn g laø quang thoâng phaù t xaï trong moä t ñôn vò goù c khoá i, theo moä t phöông xaùc ñònh. Kyù hieä u cuû a cöôøn g ñoä saù ng laø I, ñôn vò cuû a cöôøn g ñoä saù ng laø candela (cd) : 1cd = 1 lm / sr. Boä i soá cuû a candela laø kilocandela (kcd): 1 kcd = 1.000 cd. Φ Coân g thöù c ñònh nghóa cuû a cöôøn g ñoä saù ng: I= (6) ω Nguoàn saù ng ñaú ng höôùn g laø nguoàn saù ng coù cöôø ng ñoä saùn g ñoàn g ñeàu theo moï i phöông. Ví duï : Moä t ñeø n sôï i ñoá t coâ ng suaá t 60W, quang thoâ ng  = 730lm, khoâ ng choù a, ñöôïc xem nhö U U moä t nguoàn saùn g coù cöôøn g ñoä saù ng ñaú ng höôùn g: I = 730 / 4π = 58 cd. c- Ñöôø ng cong phaâ n boá cöôøn g ñoä saù ng IDC (Intensity Distribution Curve): U U Ñeå bieå u dieãn cöôø ng ñoä saùn g theo caùc phöông cuû a moä t boä ñeø n (choù a ñeø n ), ngöôø i ta duøn g ñöôøn g cong phaâ n boá cöôøn g ñoä saù ng IDC. Ñoù chính laø ñöôøn g cong ñaë c tröng cuû a boä ñeø n . Neáu boä ñeøn coù ñoá i xöù ng troøn xoay (ví duï boä ñeøn lon choù a troø n ), ngöôø i ta chæ caàn moä t ñöôø ng IDC treân moä t maë t phaún g kinh tuyeán cuû a toï a ñoä caà u laø ñuû . Neá u boä ñeø n coù ñoá i xöùn g 2 truïc (ví duï hoäp ñeø n oá ng huyø nh quang), ngöôø i ta phaû i duøn g 2 ñöôøn g IDC treâ n 2 maë t phaú ng kinh tuyeá n , 0-180 o (maë t C0) vaø 90-270o (maë t C90), cuø ng veõ treâ n moä t bieåu ñoà IDC, ñeå bieå u dieãn ñaë c tính cuû a boä ñeø n. Khi laäp ñöôø ng cong IDC cuû a moä t boä ñeø n , ngöôø i ta chuaån hoù a quang thoân g cuû a boùn g ñeøn baè ng 1klm = 1.000lm. Giaù trò cöôøn g ñoä saù ng theo moä t phöông, theo bieân ñoä cuû a ñöôøn g cong IDC, laø I giaù trò töông ñoá i: I' = (7) ΦL cuû a boä ñeø n theo phöông α; ñ(klm): quang thoân g cuû a boùn g ñeøn . Trong ñoù : I’ (cd/klm): cöôøn g ñoä saùn g töông ñoá i theo nguoà n 1klm; I(cd): cöôø ng ñoä saùn g thöï c söï Suy ra cöôøn g ñoä saù ng thöïc söï laø : I = I’ . L (8) Ví duï : Moä t boä ñeø n chieáu saùn g ñöôø ng phoá ñaï t chuaån TCVN 5828 IDC daïn g baùn roä ng. ÔÛ goù c α U U = 60 o, trong maë t phaú ng kinh tuyeán 0 -180 o, coù cöôøn g ñoä saù ng töông ñoá i laø 300 cd/klm. Vaä y neá u laé p boä ñeø n vôù i boù ng ñeø n metal halide 250w coù quang thoân g 30,5 klm, thì theo phöông 60o, ñeø n coù cöôøn g ñoä saù ng laø : I = 300 x 30,5 = 9.150 cd. 3. Ñoä roïi (illuminance) : U U 13
a. Ñònh nghóa: U U Ñoä roï i taï i moä t ñieåm treâ n moä t maë t phaún g laø quang thoâng rôi treâ n moä t ñôn vò dieän tích taï i ñieåm ñoù . Kyù hieäu ñoä roï i laø E, Φ ñôn vò laø lux (lx): E= (9) A E (lx): ñoä roï i;  (lm): quang thoân g; A (m2 ): dieän tích. Ñoä roï i thöôøng noù i ñeá n laø ñoä roï i ngang, nghóa laø ñoä roï i bình quaân treân maë t phaún g ngang. Ñoä roï i coù ñöôï c trong thöïc teá coø n tuøy thuoä c heä soá söû duï ng cuû a boä ñeø n, vaø heä soá duy trì cuû a thieá t keá , seõ khaûo saù t ôû caù c chöông sau. b. Caù c trò soá ñoä roï i trong thöïc teá: U U E(lx) Ñoä roï i E(lx) Ñoä roï i 0,25 Ñeâm traên g raè m 200-500 Coân g vieä c baèn g maé t ñôn giaû n 1 Đủ tìm ñöôø ng thoaù t naïn ra khoû i nhaø 300-750 Coân g vieä c baén g maé t, khoù trung bình 20 Nhaän roõ maë t ngöôø i 500-1000 Coân g vieä c baèn g maé t, möù c ñoä khoù cao 20-50 Loá i ñi vaø khu vöïc laø m vieä c ngoaø i trôø i 1000 Trôø i nhieà u maây 75 Khu vực ñỗ xe 1000-2000 Coân g vieä c raá t phöù c taï p , quan saù t tyû myû 50-100 Ñònh höôù ng ôû nôi khoâ ng ôû laâu 2000 Ñoä roï i toá i ña taï i nôi laø m vieä c 100-200 Phoøn g laø m vieä c khoân g lieân tuïc 5.000 Ñoä roï i tieâu ñieåm treâ n baø n moå 200 Ñoä roï i toá i thieå u cho coâ ng vieäc lieâ n tuï c 100.000 Naé ng giöõ a tröa nhieä t ñôù i c. Quan heä giöõ a ñoä roï i vaø cöôø ng ñoä saùn g: U U Xem moä t ñieåm M treâ n maë t phaú ng ngang S, caù ch nguoàn vaø phaùp tuyeán cuû a S taï i M laø α. Ñoä roï i ngang taï i ñieå m M saù n g O moä t khoaû ng r. Goù c giöõ a phöông chieáu töø O ñeán M ñöôï c tính theo coâ ng thöù c: α I α .cos E= 2 (10) r α I α .cos3 hoaëc: E= (11) h2 14
Nhaän xeù t: cöôøn g ñoä saù ng I phuï thuoä c phöông, khoân g phuï thuoäc khoaûn g caùch, ñoä roï i E vöø a phuï thuoä c phöông, vöø a phuï thuoä c khoaûng caù ch. Ví duï : Hai coä t ñeø n ñöôø ng cao 8m, caùch nhau 30m, duø ng boä ñeøn coù IDC nhö trong tieâu chuaå n U U TCVN 5828, vôù i boù ng ñeøn cao aù p sodium 150W / 15klm. Hoû i ñoä roï i taï i ñieå m giöõ a 2 coä t ñeøn ? Khoaû ng caù ch töø chaân coä t ñeán ñieåm giöõ a: d = 30/2 = 15m. Suy ra : α = arctan (15/8) = 62o. Treâ n ñöôø ng cong IDC cuû a boä ñeøn , ta coù : I’62 0 = 290. Vaäy: I62 0 = I’62 0 . Φ L = 290 x 15 = 4.350 cd; cos 62 o = 0,469. Suy ra ñoä roï i bôû i 2 ñeø n taï i ñieåm giöõ a 2 coä t laø : E = 2 x Iα. cos3α / h 2 = 2x4.350 x 0,469 3 /82 = 14 lx. Chuù yù , keá t quaû cuû a baø i toaù n naøy chöa keå ñeán heä soá duy trì. d. Ñoä roï i trung bình: Ngöôø i ta thöôø ng duøn g coân g thöù c ñoä roï i trung bình ñeå thieá t keá chieá u U U saù n g ñôn giaûn : n.Φ L .U F .M F E av = (12) A Etb (lx): ñoä roï i trung bình; n: soá boä ñeø n ; L (lm): quang thoân g toån g cuû a caù c boùn g ñeøn trong boä ñeø n ; A (m2): dieä n tích ñöôï c chieáu saù ng;UF (Utilization factor): heä soá söû duï ng quang thoâ ng cuû a boä ñeøn (theo catalog ñeø n , thöôøng coù trò soá töø 0,35 ñeá n 0,7); M F(Maintenance factor): heä soá duy trì cuû a thieá t keá ( thöôø ng coù trò soá töø 0,67 ñeá n 0,80. CIE khuyeán nghò neân thieá t keá sao cho M F ít nhaá t baèn g 0,7 ñeå tieá t kieäm naê ng löôïn g). Ñoâ i khi ngöôø i ta ñònh nghóa heä soá döï 1 tröõ : k= (13) MF Khi heä soá duy trì M F baèn g 0,7 thì heä soá döï tröõ baèn g: k = 1 / 0,7 = 1,43. 15
Ví duï : Moä t hoä i tröôø ng dieä n tích 100m2 , ñöôïc thieá t keá chieá u saùn g vôù i ñoä roï i 400lx, duø ng ñeø n U U huyø nh quang choù a taù n xaï 2x18w/2400lm. Cho bieá t heä soá söû duï ng 0,52 vaø heä soá duy trì baèn g 0,8. Hoû i phaû i duøn g bao nhieâ u boä ñeø n cho thieá t keá naøy? n = A.Eav / (L .UF.M F) = (100 x 400) / (2400 x 0,52x0,8) = 40 boä . 4. Ñoä choùi (luminance) : U U a. Ñònh nghóa: U U Ñoä choù i cuû a moä t nguoàn maë t, hay cuû a moä t maë t chieá u saù n g phaûn xaï , laø tyû soá cuû a cöôø ng ñoä saùn g theo phöông quan saù t chia cho dieä n tích hieäu duïn g cuû a maë t ñoù nhìn theo phöông quan saù t. I Ñoä choù i kyù hieä u laø L, coù ñôn vò laø candela / m2 (cd/m2): L = α (14) α A.cosα Lα (cd/m2): ñoä choù i theo phöông α; Iα (cd): cöôøn g ñoä saù ng; A(m2): dieä n tích maë t phaù t saù ng; α: goù c giöõ a phöông quan saù t vaø phaù p tuyeán maë t phaù t saù ng. Ví duï : moä t boä ñeøn huyøn h quang ñoâ i 2x36w, laép lieà n traà n , dieän tích maë t phaù t saù ng khuyeá ch taùn U U 0,2m x 1,3m, coù quang thoân g boä ñeø n laø 4800 lm, coù cöôø ng ñoä saùn g töông ñoá i treân IDC ôû goù c 65o trong maë t phaú ng 0-180o laø 85 cd/klm. Hoû i theo goù c ñoù boä ñeøn coù ñoä choù i baè ng bao nhieâ u? I = I’.L= 85 x 4,8 = 408 cd. Suy ra ñoä choù i theo phöông 65o cuû a boä ñeø n : L = I / (A.cos65o) = 408/(0,2x1,3x0,4226)= 3.713 cd/m2. b. Caù c trò soá ñoä choù i thöï c teá: U U L (cd/m2) Ñoä choù i L (cd/m2) Ñoä choù i 1,5 x 10 9 Maë t trôøi giöõ a tröa 5 x 10 6 Maë t trôøi môùi moï c 1 x 10 6 Daâ y toù c boù ng ñeøn > 500.000 Ñeø n Metal halide 20.000 - 50.000 Ñeø n compact 30.000 Maë t giaáy traén g döôùi naén g 20.000 Boùng ñeø n môø 5.000 Ñoä choù i gaâ y loù a maét 2.500 Traê n g raè m 1.000 Boùng ñeø n huyøn h quang >10 Chæ coù teá baø o hình noùn laø m vieäc 1 Ñoä choù i treâ n maë t ñöôø ng 0,06 Maë t giaáy traén g döôùi traê ng
c. Baû n chaá t cuû a beà maë t nhaän aùn h saù ng: U U Moä t beà maë t ñöôïc chieá u saùn g vôù i quang thoâ ng tôù i , thì: - Moä t phaàn quang thoâ ng bò haáp thuï : α = α . (15) - Moä t phaàn quang thoâ ng quang thoân g xuyeân saù ng qua beâ n kia beà maë t:  = . (16) - Moä t phaàn quang thoâ ng phaûn xaï :  = .  (17) Ta luoân luoân coù :  = α +  + Suy ra: α +τ+ρ=1 (18) α : heä soá haá p thuï (absorption factor)ï ; τ : heä soá xuyeân saùn g (transmission factor); ρ: heä soá phaû n xaï (reflection factor). Caù c heä soá ñeàu nhoû hôn 1, vaø laø tính chaá t cuû a beà maë t nhaä n aù nh saùng. Beà maë t vaä t chaá t Heä soá haá p thuï (%) Heä soá phaû n xaï (%) Heä soá xuyeâ n saù ng (%) Thuû y tinh trong suoát 2 - 4 6 - 8 88 - 92 Thuû y tinh beà maë t haï t laê n g truï (choù a 5 - 10 5 - 20 70 - 90 meø ) 10 - 20 30 - 40 40 - 60 Nhöï a traé n g môø (choù a ñuï c) d. Beà maë t phaûn xaï khuyeá t taù n hoaø n toaøn: U U Khaûo saù t caùc beà maë t vaä t chaá t khaùc nhau, ta thaá y chuùn g coù caù c ñaë c tính phaû n xaï khaù c nhau, khi so saù n h cöôø ng ñoä saùn g moä t tia tôù i vôù i cöôø ng ñoä saùn g caùc tia phaûn xaï : Phaû n xaï ñònh höôù ng Phaû n xaï hoã n hôï p ñònh höôù ng Phaû n xaï hoã n hôï p khuyeá ch taù n Phaû n xaï khuyeá ch taù n hoaø n toaø n Moä t maë t ñöôï c goï i laø coù ñaë c tính phaûn xaï khuyeá ch taùn hoaø n toaøn , khi cöôøn g ñoä phaû n xaï coù phaâ n boá cosin: Iα = Io . cosα (19) 17
Io (cd/m2): cöôø ng ñoä saùn g theo phöông phaù p tuyeá n vôù i maë t phaún g; Iα (cd/m2): cöôø ng ñoä saùn g phaûn xaï theo phöông α. Ta chöù ng minh ñöôï c, khi maë t phaún g nhaä n aù nh saù ng coù ñaë c tính phaû n xaï khuyeá ch taùn hoaøn toaø n , thì ñoä choù i phaû n xaï theo caù c phöông nhìn ñeàu baèn g nhau: L1 = L2 = Lo Lα = Lo (20) e- Ñònh luaä t Lambert: U U Ñoä choù i phaû n xaï cuû a moä t maë t phaún g phaû n xaï khuyeá ch taùn hoaø n toaøn thì tyû leä vôù i ñoä roï i treâ n maë t phaún g ñoù vaø heä soá phaûn xaï cuû a noù : L.π = . E (21) L (cd/m2): ñoä choù i phaûn xaï treâ n maë t phaú ng; E (lx): ñoä roï i treân maë t phaún g;  : heä soá phaû n xaï cuû a maë t phaún g. f- Heä soá phaû n xaï cuû a moä t soá beà maë t vaä t lieäu: U U Beà maë t vaä t lieä u  Beà maë t vaä t lieä u  Beà maë t vaä t lieä u  Lôù p maï baï c 0,93 Voâ i vaø n g laï t 0,40 Caù t vaø n g 0,17 Thaï ch cao 0,90 Ñaù taû n g, g aï ch boâ n g ñaä m 0,30 Gaï ch laù t ñöôø n g 0,17 Göông soi 0,85 Caù t traé n g 0,25 B.toâ n g nhöï a maø u t.bình 0,16 Boä t maø u traé n g 0,80 Saø n goã eù p , pa-keâ 0,25 Moá c ñoà ng, gang 0,15 Maø u saù n g nhaï t 0,70 Beâ -toâ n g nhöï a maø u saù n g 0,22 Saø n beâ toâ n g, vaõ i, goã sôn 0,13 B.toâ n g xaù m vaø saù n g nhaï t 0,60 Ñaá t saï ch 0,20 Saø n goã vaù n 0,10 Gra-nít, gaï ch boâ n g xaù m 0,45 Coû nhaâ n taï o 0,20 Coû xanh 0,08 Beà maë t saù ng:  > 0,4; Beà maë t phaû n xaï trung bình: 0,2 <  < 0,4; Beà maë t toá i:  < 0,2. Ví duï : Moä t maë t tieà n kieán truù c baèn g gra-nít coù hspx 0,45, muoán coù moä t ñoä choù i baè ng 10 cd/m2, thì U U phaû i ñöôïc chieá u saùn g vôù i ñoä roï i baè ng bao nhieâu? E = L. π /  = 10 x 3,14 / 0,45 = 70 lx. 5. Nhieät ñoä maøu (colour temperature): U U Moä t vaä t ñen tuyeä t ñoá i, ñöôï c nung noùn g leân töø 2.000oK ñeá n 10.000 oK, ngöôø i ta coù phoå maøu cuû a noù ñeå so saùn h vôù i maø u cuû a caù c nguoàn saù ng. 18
a. M oä t soá ví duï veà nhieä t ñoä maøu: U U Nguoà n saù ng Nhieä t ñoä maø u ( oK) Nguoà n saù ng Nhieä t ñoä maø u (oK) Ñeø n neá n 1.900 Aù n h saù n g traê n g (moonlight) 4.100 Ñeø n sôï i ñoá t 2.700 Aù n h saù n g maë t trôø i (sunlight) 5.000 – 6.000 Ñeø n halogen 3.000 Aù n h saù n g ban ngaø y (daylight) 5.800 – 6.500 Ñeø n huyø n h quang 2.800 – 7.500 Baà u trôø i xanh trong 10.000 – 26.000 b. Caù c thang nhieä t ñoä maøu theo CIE vaø ñeøn ví duï: U U o Teâ n goï i thang nhieä t ñoä maø u Vieá t taé t K AÙ nh saù ng Maõ ñeø n h/q tieâ u bieå u (Phillips) AÁ m (warm ) ww < 3.300 Ñoû cam 29,33,82,83,92,9330,31,32,41 Trung hoø a (intermediate ) nw 3.300 – 5.300 Vaø n g 84, 9420, 21, 22, 25 Laï n h (cool) dw > 5 .300 Xanh 25, 76, 86, 9610, 11, 12, 72 c. Bieå u ñoà Kruithoff: U U Thöïc nghieäm cho thaá y nguoà n saùn g coù nhieä t ñoä maø u thaáp (maø u aá m) chæ phuø hôïp cho vieäc chieá u saù n g vôù i ñoä roï i thaá p. Vôù i nhöõn g nôi coù yeâu caà u chieáu saùng vôù i ñoä roï i cao, ngöôø i ta phaû i duøn g caùc nguoàn saù ng coù nhieä t ñoä maøu cao (maø u laï nh). Ví duï thieá t keá chieáu saùn g vôù i ñoä roï i 300 lx, ngöôø i ta neân duø ng ñeøn coù nhieä t ñoä maøu > 3.000 o K. 19