Giáo trình Trang bị điện 1 (Nghề: Điện công nghiệp - CĐ/TC) - Trường Cao đẳng nghề Đồng Tháp

Chia sẻ: Troinangxanh10 | Ngày: | Loại File: PDF | Số trang:224

Thêm vào BST

Báo xấu

20
lượt xem 6
download

Download Vui lòng tải xuống để xem tài liệu đầy đủ

Giáo trình Trang bị điện 1 cung cấp cho người học những kiến thức như: tự động khống chế động cơ 3 pha roto lồng sóc; tự động khống động cơ 3 pha roto dây quấn; tự động khống động cơ điện một chiều; lắp ráp và sửa chữa mạch điện máy cắt gọt kim loại;...Mời các bạn cùng tham khảo!

Chủ đề:

Bình luận(0) Đăng nhập để gửi bình luận!

Lưu

Nội dung Text: Giáo trình Trang bị điện 1 (Nghề: Điện công nghiệp - CĐ/TC) - Trường Cao đẳng nghề Đồng Tháp

UỶ BAN NHÂN DÂN TỈNH ĐỒNG THÁP TRƯỜNG CAO ĐẲNG NGHỀ ĐỒNG THÁP GIÁO TRÌNH MÔN HỌC/MÔ ĐUN: TRANG BỊ ĐIỆN 1 NGÀNH, NGHỀ: ĐIỆN CÔNG NGHIỆP TRÌNH ĐỘ: CAO ĐẲNG, TRUNG CẤP (Ban hành kèm theo Quyết định Số: 257 /QĐ-TCĐN-ĐT ngày 13 tháng 7 năm 2017 của Hiệu trưởng Trường Cao đẳng nghề Đồng Tháp) Đồng Tháp, năm 2017
Môc lôc tt Néi dung Trang 1 Lêi tùa ................................................................................. 2 2 Môc lôc........................................................................................... 3 3 Giíi thiÖu vÒ m« ®un.................................................................... 5 4 Néi dung chÝnh cña m« ®un......................................................... 6 5 S¬ ®å quan hÖ theo tr×nh tù häc nghÒ....................................... 7 6 C¸c h×nh thøc ho¹t ®éng häc tËp chÝnh trong m« ®un 9 7 Yªu cÇu vÒ ®¸nh gi¸ hoµn thµnh m« ®un....................... 9 8 Bµi 1: Tù ®éng khèng chÕ ®éng c¬ 3 pha r« to lång sãc …….. 11 1.1 Giíi thiÖu c¸c khÝ cô ®iÖn ®ãng c¾t ®iÒu khiÓn 12 1.2 C¸c m¹ch më m¸y trùc tiÕp 22 1.3 C¸c m¹ch më m¸y gi¸n tiÕp ................................................... 40 1.4 C¸c m¹ch h·m dõng ............................................................... 57 1.5 M¹ch ®iÒu khiÓn ®éng c¬ 2 cÊp tèc ®é .................................... 67 9 Bµi 2: Tù ®éng khèng chÕ ®éng c¬ 3 pha r« to d©y quÊn ……. 75 2.1 C¸c m¹ch më m¸y .................................................................. 76 2.1 C¸c m¹ch dõng m¸y ................................................................ 98 10 Bµi 3: Tù ®éng khèng chÕ ®éng ®iÖn mét chiÒu ……………… 118 3.1 C¸c m¹ch më m¸y .................................................................. 119 3.1 C¸c m¹ch dõng m¸y ................................................................ 135 11 Bµi 4: L¾p r¸p vµ söa ch÷a m¹ch ®iÖn m¸y c¾t gät kim lo¹i … 152 4.1 L¾p r¸p vµ söa ch÷a m¹ch ®iÖn m¸y khoan ............................ 154 4.2 L¾p r¸p vµ söa ch÷a m¹ch ®iÖn m¸y tiÖn ............................... 159
4.3 L¾p r¸p vµ söa ch÷a m¹ch ®iÖn m¸y phay .............................. 165 4.4 L¾p r¸p vµ söa ch÷a c¸c m¸y c¾t gät kh¸c .............................. 171 12 Bµi 5: L¾p r¸p vµ söa ch÷a m¹ch ®iÖn m¸y s¶n xuÊt ………… 181 5.1 L¾p r¸p, söa ch÷a m¹ch ®iÖn b¨ng t¶i ..................................... 182 5.2 L¾p r¸p, söa ch÷a m¹ch ®iÖn lß ®iÖn ....................................... 187 5.3 L¾p r¸p, söa ch÷a m¹ch ®iÖn bÓ trén ...................................... 192 5.4 L¾p r¸p, söa ch÷a m¹ch ®iÖn m¸y s¶n xuÊt kh¸c .................... 200 5.5 Kh¶o s¸t vµ söa ch÷a h háng m¹ch ®iÖn thang m¸y - cÇu 212 trôc 13 C¸c tõ viÕt t¾t ............................................................................... 223 14 Tµi liÖu tham kh¶o ........................................................................ 225 2
Giíi thiÖu vÒ m« ®un VÞ trÝ, ý nghÜa, vai trß m« ®un: - C«ng viÖc l¾p ®Æt, vËn hµnh hay söa ch÷a m¹ch ®iÖn trong m¸y c«ng nghiÖp lµ mét trong nh÷ng yªu cÇu b¾t buéc ®èi víi c«ng nh©n nghÒ §iÖn c«ng nghiÖp. M« ®un nµy cã ý nghÜa quyªt ®Þnh ®Ó h×nh thµnh kü n¨ng cho ngêi häc, lµm tiÒn ®Ò ®Ó häc tiÕp c¸c kü n¨ng cao h¬n nh: L¾p ®Æt c¸c bé ®iÒu khiÓn lËp tr×nh hay c¸c m¹ch ®iÖn tö c«ng suÊt. - M« ®un nµy ph¶i häc sau khi häc xong c¸c m« ®un §iÖn kü thuËt, VÏ ®iÖn, §o lêng ®iÖn, M¸y ®iÖn vµ m« ®un Trang bÞ ®iÖn 1. Môc tiªu cña m« ®un: Sau khi hoµn tÊt m« ®un nµy, häc viªn cã n¨ng lùc: L¾p ®Æt, vËn hµnh vµ söa ch÷a h háng nh÷ng m¹ch ®iÒu khiÓn dïng r¬ le, c«ng t¾c t¬ trong viÖc ®iÒu khiÓn ®éng c¬ ®iÖn vµ c¸c m¸y s¶n xuÊt. §ång thêi ®ñ kh¶ n¨ng ®Ó thay thÕ, c¶i tiÕn míi. Môc tiªu thùc hiÖn cña m« ®un: Häc xong m« ®un nµy, häc viªn cã n¨ng lùc:  L¾p ®Æt, söa ch÷a c¸c m¹ch ®iÒu khiÓn dïng r¬ le, c«ng t¾c t¬ theo nguyªn t¾c thêi gian, dßng ®iÖn, ®iÖn ¸p ®óng yªu cÇu kü thuËt, mü thuËt, ®¶m b¶o an toµn.  L¾p r¸p c¸c m¹ch b¶o vÖ vµ tÝn hiÖu theo yªu cÇu cña m¸y s¶n xuÊt theo yªu cÇu cña trang bÞ ®iÖn.  Ph¸t hiÖn chÝnh x¸c h háng cã ph¬ng ¸n söa ch÷a, c¶i tiÕn míi kh¶ thi.  L¾p r¸p, söa ch÷a, thay thÕ t¬ng ®¬ng, thay thÕ c¶i tiÕn míi m¹ch ®iÖn c¸c m¸y c¾t gät kim lo¹i ®óng yªu cÇu.  L¾p r¸p, vËn hµnh, söa ch÷a h háng trong c¸c m¸y s¶n suÊt theo qui tr×nh c«ng nghÖ.  VËn hµnh ®óng qui tr×nh c¸c m¸y s¶n suÊt. V¹ch ra kÕ ho¹ch b¶o tr× hîp lý, ®¶m b¶o an toµn vµ vÖ sinh c«ng nghiÖp.  §ñ kh¶ n¨ng ph©n tÝch h háng lµm c¬ së cho viÖc chän ph¬ng ¸n c¶i tiÕn míi. 3
Néi dung chÝnh cña m« ®un a. C¸c m¹ch ®iÒu khiÓn ®éng c¬ dïng r¬ le vµ c«ng t¾c t¬ nh: m¹ch ®iÒu khiÓn ®éng c¬ quay mét chiÒu, ®¶o chiÒu, m¹ch më m¸y qua cuén kh¸ng, qua biÕn ¸p tù ngÉu, më m¸y Y - , c¸c m¹ch h·m dõng, m¹ch më m¸y ®éng c¬ qua nhiÒu cÊp ®iÖn trë phô... b. C¸c m¹ch ®iÒu khiÓn c¸c lo¹i m¸y c¾t gät kim lo¹i nh: m¸y tiÖn, phay, khoan, doa... c. C¸c m¹ch ®iÒu khiÓn c¸c c¬ cÊu s¶n suÊt nh: m¹ch ®iÖn b¨ng t¶i, thang m¸y, cÇu trôc... d. C¸c lo¹i s¬ ®å cÇn thiÕt (s¬ ®å nèi d©y, vÞ trÝ, l¾p ®Æt...) cho qu¸ tr×nh thùc hµnh c¸c m¹ch ®iÖn nãi trªn. e. B¶ng qui tr×nh c«ng nghÖ cña c¸c m¸y c¾t gät, c¸c m¸y s¶n xuÊt. f. B¶ng qui tr×nh thùc hµnh l¾p ®Æt ®iÖn. g. ChuÈn ®¸nh gi¸ c¸c th«ng sè kü thuËt trong m¹ch ®iÖn. M« ®un nµy bao gåm 5 bµi häc sau: Bµi 1: tù ®éng khèng chÕ ®éng c¬ 3 pha r«to lång sãc. Bµi 2: tù ®éng khèng ®éng c¬ 3 pha r«to d©y quÊn. Bµi 3: tù ®éng khèng ®éng c¬ ®iÖn mét chiÒu. Bµi 4: l¾p r¸p vµ söa ch÷a m¹ch ®iÖn m¸y c¾t gät kim lo¹i. Bµi 5: L¾p r¸p vµ söa ch÷a m¹ch ®iÖn m¸y s¶n xuÊt. 4
S¬ ®å quan hÖ theo tr×nh tù häc nghÒ m¸y ®IÖn -17 cung cÊp ®IÖn - 19 vÏ kt c¬ khÝ- 10 q -d©y m¸y ®IÖn 18 trang bÞ ®Ön 2 - 26 kü thuËt nguéi - 12 trang bÞ ®IÖn 1 - 21 §ÇU VµO Plc c¬ b¶n -27 §ÇU RA kü thuËt sè - 25 vËt liÖu ®IÖn -13 k-thuËt c¶m biÕn - 24 Thùc tËp s¶n suÊt C¸c m«n häc chung ®IÖn tö øng dông - 23 ChÝnh trÞ - 03 kt l¾p ®Æt ®IÖn - 20 t-h trang bÞ ®IÖn 1 - 22 ®IÖn tö c¬ b¶n - 09 thiÕt bÞ ®IÖn gd - 15 Mét m«®un bæ trî Atl® - 07 5
Ghi chó: M« ®un Thùc hµnh trang bÞ ®iÖn 1 lµ lµ m« ®un chuyªn ngµnh c¬ b¶n vµ b¾t buéc. Mäi häc viªn ph¶i häc vµ ®¹t kÕt qu¶ chÊp nhËn ®îc ®èi víi c¸c bµi kiÓm tra ®¸nh gi¸ vµ thi kÕt thóc nh ®· ®Æt ra trong ch¬ng tr×nh ®µo t¹o. Nh÷ng häc viªn qua kiÓm tra vµ thi mµ kh«ng ®¹t ph¶i thu xÕp cho häc l¹i nh÷ng phÇn cha ®¹t ngay vµ ph¶i ®¹t ®iÓm chuÈn míi ®îc phÐp häc tiÕp c¸c m« ®un tiÕp theo. Häc viªn, khi chuyÓn trêng, chuyÓn ngµnh.nÕu ®· häc ë mét c¬ së ®µo t¹o kh¸c råi th× ph¶i xuÊt tr×nh giÊy chøng nhËn; Trong mét sè trêng hîp cã thÓ vÉn ph¶i qua s¸t h¹ch l¹i. 6
C¸c h×nh thøc häc tËp chÝnh trong m« ®un Ho¹t ®éng 1: Häc t¹i xëng thùc hµnh vÒ: - C¸c nguyªn t¾c l¾p r¸p vµ söa ch÷a m¹ch ®iÒu khiÓn dïng r¬ le, c«ng t¾c t¬. - L¾p r¸p vµ söa ch÷a c¸c m¹ch ®iÒu khiÓn ®éng c¬ dïng r¬ le vµ c«ng t¾c t¬. - L¾p r¸p vµ söa ch÷a c¸c m¹ch ®iÒu khiÓn c¸c lo¹i m¸y c¾t gät kim lo¹i; c¸c lo¹i m¸y s¶n xuÊt. Ho¹t ®éng 2: Tù nghiªn cøu c¸c tµi liÖu liªn quan ®Õn lÜnh vùc thùc hµnh l¾p r¸p m¹ch ®iÒu khiÓn ®iÖn. Ho¹t ®éng 3: Gi¶i bµi tËp vÒ: - VÏ s¬ ®å l¾p ®Æt c¸c d¹ng m¹ch ®iÒu khiÓn. - Söa ch÷a h háng theo yªu cÇu cña gi¸o viªn. Ho¹t ®éng 4: Kh¶o s¸t trªn m« h×nh thùc tÕ vÒ: - C¸c lo¹i khÝ cô ®iÖn phæ th«ng vµ cã tÝnh ®Æc thï cao. - Kh¶o s¸t ®Ó vÏ l¹i s¬ ®å cña nh÷ng m¹ch ®iÒu khiÓn ®· l¾p s½n. - §Ò xuÊt ph¬ng ¸n c¶i tiÕn m¹ch hîp lý. Yªu cÇu vÒ ®¸nh gi¸ hoµn thµnh m« ®un  Bµi kiÓm tra më ®Çu: KiÓm tra ®Çu vµo: (30 phót): KiÓm tra kü n¨ng nhËn d¹ng c¸c lo¹i khÝ cô ®iÖn, c¸ch ph©n tÝch s¬ ®å ®iÖn. Sau ®ã cã b¶ng nhËn xÐt mÆt b»ng kiÕn thøc, kü n¨ng chung cña häc viªn ®Ó cã ph¬ng ph¸p gi¶ng d¹y phï hîp.  Bµi kiÓm tra 1: (60 - 90) phót. §¸nh gi¸ kü n¨ng ®¹t ®îc trong bµi tù ®éng khèng chÕ ®éng c¬ 3 pha r« to lång sãc.  Bµi kiÓm tra 2: (60 - 90) phót. §¸nh gi¸ kü n¨ng ®¹t ®îc trong bµi tù ®éng khèng chÕ ®éng c¬ 3 pha r« to d©y quÊn vµ ®éng c¬ ®iÖn DC.  Bµi kiÓm tra 3: 60 phót. §¸nh gi¸ kü n¨ng ®¹t ®îc trong bµi l¾p r¸p vµ söa ch÷a m¹ch ®iÖn m¸y c¾t gät kim lo¹i. 7
 Bµi kiÓm tra 4: 60 phót. §¸nh gi¸ kü n¨ng ®¹t ®îc trong bµi l¾p r¸p vµ söa ch÷a m¹ch ®iÖn m¸y s¶n xuÊt.  Néi dung träng t©m ph¶i ®¸nh gi¸ ®îc cho c¸c bµi kiÓm tra trªn lµ: o Thao t¸c l¾p r¸p m¹ch thµnh th¹o (l¾p trªn b¶ng thùc hµnh, l¾p trong tñ ®iÖn, l¾p trªn m« h×nh). o M¹ch l¾p ph¶i ®¸p øng ®îc c¸c yªu cÇu vÒ kü thuËt, mü thuËt vµ an toµn (m¹ch ho¹t ®éng ®óng qui tr×nh, bè trÝ thiÕt bÞ hîp lý ®¶m b¶o kh«ng gian cho phÐp, ®i d©y gän ®Ñp, kh«ng cã c¸c sù cè vÒ ®iÖn, vÒ ®é bÒn c¬). o Kh¶ n¨ng ph©n tÝch nguyªn lý ®Ó ph¸t hiÖn sai lçi, ®Ò ra ph¬ng ¸n söa ch÷a phï hîp c¸c m¹ch ®iÖn trªn. o L¾p r¸p, söa ch÷a ®óng qui tr×nh, sö dông ®óng dông cô ®å nghÒ, ®óng thêi gian qui ®Þnh. §¶m b¶o an toµn tuyÖt ®èi.  Bµi kiÓm tra 5: 90 phót: KiÓm tra kÕt thóc m« ®un: nh»m ®¸nh gi¸ kÕt qu¶ tæng qu¸t c¸c kü n¨ng ®¹t ®îc nh: Kü n¨ng thao t¸c l¾p r¸p, sö dông ®å nghÒ hîp lý, söa ch÷a ®óng qui tr×nh, ®¶m b¶o an toµn cho ngêi vµ thiÕt bÞ. Nªn tiÕn hµnh theo c¸ch:  Giao cho häc viªn m¹ch ®iÖn ®iÒu khiÓn cã lçi, häc viªn t×m nguyªn nh©n h háng, x¸c ®Þnh vµ söa ch÷a h háng trong thêi gian h¹n ®Þnh. ViÕt b¸o c¸o phóc tr×nh lîc thuËt l¹i qu¸ tr×nh dß t×m vµ söa ch÷a ë trªn.  HoÆc gi¸o viªn giao cho häc viªn c¸c thiÕt bÞ rêi. Häc viªn sÏ l¾p r¸p m¹ch trong kho¶ng thêi gian qui ®Þnh.  HoÆc gi¸o viªn còng cã thÓ kÕt hîp víi c¸c doanh nghiÖp hay c¬ xëng kh¸c trong trêng cho häc viªn söa ch÷a phôc håi, thay thÕ thiÕt bÞ háng hãc ngay trªn nh÷ng hÖ thèng m¸y ®ang ho¹t ®éng (díi sù kiÓm tra, gi¸m s¸t, t vÊn cña gi¸o viªn). 8
Bµi 1 tù ®éng khèng chÕ ®éng c¬ ba pha r« to lång sãc M· bµi: Cie 01 22 01 Giíi thiÖu: - Trong c¸c lo¹i ®éng c¬ ®iÖn th× lµ ®éng c¬ kh«ng ®ång bé (§KB) ba pha r« to lång sãc ®îc sö dông phæ biÕn trong lÜnh vùc c«ng nghiÖp hiÖn nay. V× thÕ, vÊn ®Ò ®iÒu khiÓn khèng chÕ lo¹i ®éng c¬ nµy lu«n lµ mét trong nh÷ng ®èi tîng nghiªn cøu chÝnh cña lÜnh vùc trang bÞ ®iÖn. - §èi víi nh÷ng ngêi c«ng t¸c trong ngµnh ®iÖn th× m¶ng kiÕn thøc vÒ lÜnh vùc nµy lµ kh«ng thÓ thiÕu. Nã lµ nh÷ng kü n¨ng v« cïng thiÕt thùc ®èi víi ngêi thî vµ lµ bíc ®i c¬ b¶n ®Ó thùc hiÖn c¸c m¹ch tù ®éng khèng chÕ n©ng cao hay c¸c m¹ch ®iÒu khiÓn m¸y s¶n xuÊt... Môc tiªu thùc hiÖn:  L¾p r¸p thµnh th¹o c¸c m¹ch më m¸y, dõng m¸y cho ®éng c¬ 3 pha r« to lång sãc nh: m¹ch më m¸y trùc tiÕp, ®¶o chiÒu quay, më m¸y b»ng cuén kh¸ng, më m¸y Y- , m¹ch h·m ngîc, h·m ®éng n¨ng... theo c¸c nguyªn t¾c cña tù ®éng khèng chÕ.  L¾p r¸p thµnh th¹o c¸c m¹ch b¶o vÖ vµ tÝn hiÖu nh: b¶o vÖ ng¾n m¹ch, qu¸ t¶i... b¸o hiÖu tr¹ng th¸i lµm viÖc, tr¹ng th¸i sù cè, b¸o hiÖu lóc më m¸y, dõng m¸y...  Thùc hiÖn hoµn chØnh c¸c m¹ch ®iÒu khiÓn vµ b¶o vÖ trªn trong tñ ®iÖn ®¶m b¶o c¸c yªu cÇu kü thuËt, mü thuËt vµ an toµn.  Ph¸t hiÖn chÝnh x¸c h háng, söa ch÷a thµnh th¹o c¸c h háng trong m¹ch.  Thay thÕ míi, thay thÕ t¬ng ®¬ng c¸c khÝ cô ®iÖn háng hãc ®¹t tiªu chuÈn kü thuËt phï hîp víi ®iÒu kiÖn kinh tÕ cña ViÖt Nam. Néi dung chÝnh: - C¸c m¹ch më m¸y trùc tiÕp. - C¸c m¹ch më m¸y gi¸n tiÕp. - C¸c m¹ch h·m dõng. - M¹ch ®iÒu khiÓn ®éng c¬ nhiÒu cÊp tèc ®é. 9
1.1 Giíi thiÖu c¸c khÝ cô ®iÖn ®ãng c¾t ®iÒu khiÓn 1.1.1 Nót nhÊn tù phôc håi (push button)  CÊu t¹o 1 2 3 6 4 5 a. CÊu t¹o nót nhÊn b. D¹ng thùc tÕ cña nót nhÊn H×nh 1.1: Nót nhÊn tù phôc håi 1. Nóm t¸c ®éng; 4. TiÕp ®iÓm thêng më (NO); 2. HÖ thèng tiÕp ®iÓm; 5. TiÕp ®iÓm thêng ®ãng (NC); 3. TiÕp ®iÓm chung (com); 6. Lß xo phôc håi.  C«ng dông Nót nhÊn ®îc dïng trong m¹ch ®iÒu khiÓn, ®Ó ra lÖnh ®iÒu khiÓn m¹ch ho¹t ®éng. Nót nhÊn thêng ®îc l¾p ë mÆt tríc cña c¸c tñ ®iÒu khiÓn. TÝn hiÖu do nót nhÊn tù phôc håi t¹o ra cã d¹ng xung nh h×nh 1.2. 0 0 1 Nót nhÊn thêng më Nh¶ NhÊn Nh¶ Nót nhÊn thêng ®ãng 1 0 1 Nh¶ NhÊn Nh¶ H×nh 1.2: tÝn hiÖu do Nót nhÊn t¹o ra 10
1.1.2 Nót dõng khÈn (emergency stop) - nót nhÊn kh«ng tù phôc håi  CÊu t¹o NhÊn vµo nóm khi cÊn chuyÓn tr¹ng th¸i c¸c tiÕp ®iÓm. Xoay nóm theo chiÒu mòi tªn khi muèn tr¶ c¸c tiÕp ®iÓm vÒ tr¹ng th¸i ban ®Çu H×nh1.3: nót dõng khÈn  C«ng dông Nót dõng khÈn ®îc dïng ®Ó dõng nhanh hÖ thèng khi x¶y ra sù cè. Th«ng thêng ngêi ta dïng tiÕp ®iÓm thêng ®ãng ®Ó cÊp ®iÖn cho toµn bé m¹ch ®iÒu khiÓn. Khi hÖ thèng x¶y ra sù cè nhÊn vµo nót dõng khÈn lµm më tiÕp ®iÓm thêng ®ãng ra c¾t ®iÖn toµn bé m¹ch ®iÒu khiÓn. 1.1.3 C«ng t¾c (switch)  CÊu t¹o a. C«ng t¾c 1 pha b. C«ng t¾c 3 pha H×nh 1.4: C«ng t¾c 1 pha vµ 3 pha 11
 C«ng dông C«ng t¾c thùc tÕ thêng ®îc dïng lµm c¸c kho¸ chuyÓn m¹ch (chuyÓn chÕ ®é lµm viÖc trong m¹ch ®iÒu khiÓn), hoÆc dïng lµm c¸c c«ng t¾c ®ãng më nguån (cÇu dao). 1.1.4 C«ng t¾c hµnh tr×nh (Limit switch)  CÊu t¹o Lùc t¸c ®éng 2 1. §ßn bÈy; 1 7 2. B¸nh xe cãc; 3. HÖ thèng tiÕp ®iÓm; 3 4. TiÕp ®iÓm chung (com); 5. TiÕp ®iÓm thêng më (NO); 6 7 4 5 6. TiÕp ®iÓm thêng ®ãng (NC); H×nh1.5: CÊu t¹o cña c«ng t¾c hµnh tr×nh 7. Lß xo. Lùc t¸c ®éng Lùc t¸c ®éng Lùc t¸c ®éng H×nh1.6: Mét sè kiÓu c«ng t¾c hµnh tr×nh  C«ng dông C«ng t¾c hµnh tr×nh thêng dïng ®Ó nhËn biÕt vÞ trÝ chuyÓn ®éng cña c¸c c¬ cÊu m¸y hoÆc dïng ®Ó giíi h¹n c¸c hµnh tr×nh chuyÓn ®éng. 12
1.1.5 C¶m biÕn phao c¬ khÝ  CÊu t¹o vµ nguyªn lý  KiÓu 1 møc a. Mùc níc thÊp b. Mùc níc ®Çy H×nh1.7: Phao 1 møc  KiÓu 2 møc a. C¹n níc a. Mùc níc thÊp a. Mùc níc ®Çy H×nh 1.8: Phao 2 møc  C«ng dông Trong thùc tÕ c¶m biÕn møc kiÓu phao c¬ khÝ thêng ®îc dïng trong c¸c hÖ thèng tù ®éng b¬m níc vµo hå chøa. 13
1.1.6 R¬le ®iÖn tõ 0  CÊu t¹o 6 1 0. TiÕp ®iÓm chung (com); 5 1. TiÕp ®iÓm thêng ®ãng (NC); 2 2. TiÕp ®iÓm thêng më (NO); A 3. Cuén d©y (phÇn c¶m); 4 B 4. M¹ch tõ (phÇn c¶m); 3 5. N¾p (phÇn øng); H×nh 1.9: CÊu t¹o r¬ le ®iÖn tõ 6. Lß xo; A, B: Nguån nu«i cho r¬ le. H×nh1.10: d¹ng thùc tÕ mét sè lo¹i R¬le ®iÖn tõ - M¹ch tõ: cã t¸c dông dÉn tõ. §èi víi r¬ le ®iÖn tõ 1 chiÒu, g«ng tõ ®îc chÕ t¹o tõ thÐp khèi, thêng cã d¹ng h×nh trô trßn (v× dßng ®iÖn mét chiÒu kh«ng g©y nªn dßng ®iÖn xo¸y do ®ã kh«ng ph¸t nãng m¹ch tõ). §èi víi r¬ le ®iÖn tõ xoay chiÒu, m¹ch tõ thêng ®îc chÕ t¹o tõ c¸c l¸ thÐp kü thuËt ®iÖn ghÐp l¹i (®Ó lµm gi¶m dßng ®iÖn xo¸y fuco g©y ph¸t nãng). - Cuén d©y: Khi ®Æt mét ®iÖn ¸p ®ñ lín vµo hai ®Çu A vµ B, trong cuén d©y sÏ cã dßng ®iÖn ch¹y qua, dßng ®iÖn nµy sinh ra tõ trêng trong lâi thÐp ®Ó r¬ le lµm viÖc. - Lß xo: Dïng ®Ó gi÷ n¾p. 14
- TiÕp ®iÓm: Thêng cã mét hoÆc nhiÒu cÆp tiÕp ®iÓm, 0 - 1 lµ tiÕp ®iÓm thêng më, 0 - 2 lµ tiÕp ®iÓm thêng ®ãng.  Nguyªn lý - Khi cha cÊp ®iÖn vµo hai ®Çu A - B cña cuén d©y, lùc hót ®iÖn tõ kh«ng sinh ra, tr¹ng th¸i c¸c chi tiÕt nh h×nh 1.9. - Khi ®Æt mét ®iÖn ¸p ®ñ lín vµo A - B, dßng ®iÖn ch¹y trong cuén d©y sinh ra tõ trêng t¹o ra lùc hót ®iÖn tõ. NÕu lùc hót ®iÖn tõ th¾ng ®îc lùc ®µn håi cña lß xo th× n¾p ®îc hót xuèng. Khi ®ã tiÕp ®iÓm 0 - 1 më ra vµ 0 - 2 ®ãng l¹i. Khi mÊt nguån cung cÊp, lß xo sÏ kÐo c¸c tiÕp ®iÓm l¹i trë vÒ tr¹ng th¸i ban ®Çu.  C«ng dông R¬ le ®iÖn tõ ®îc sö dông réng r·i trong hÖ thèng ®iÒu khiÓn cã tiÕp ®iÓm. NhiÖm vô chÝnh lµ ®Ó c¸ch ly tÝn hiÖu ®iÒu khiÓn, nh»m ®¶m b¶o cho m¹ch ho¹t ®éng tin cËy, ®óng qui tr×nh... 1.1.7 C«ng t¾c t¬ (contactor)  CÊu t¹o vµ nguyªn lý VÒ c¬ b¶n cÊu t¹o cña c«ng t¾c t¬ gièng víi r¬ le ®iÖn tõ, chØ kh¸c nhau ë chç r¬ le dïng ®Ó ®ãng c¾t tÝn hiÖu trong c¸c m¹ch ®iÒu khiÓn cßn c«ng t¾c t¬ dïng ®Ó ®ãng c¾t ë m¹ch ®éng lùc (cã ®iÖn ¸p cao, dßng ®iÖn lín) do ®ã cuén d©y cña c«ng t¾c t¬ lín h¬n, tiÕp ®iÓm cña c«ng t¾c t¬ còng lín h¬n (chÞu ®îc dßng ®iÖn, ®iÖn ¸p cao h¬n). H×nh1.11 d¹ng thùc tÕ mét lo¹i C«ng t¾c t¬ 15
TiÕp ®iÓm cña c«ng t¾c t¬ cã hai lo¹i: tiÕp ®iÓm chÝnh (dïng ®Ó ®ãng c¾t cho m¹ch ®éng lùc), tiÕp ®iÓm phô (dïng trong m¹ch ®iÒu khiÓn). §Ó h¹n chÕ ph¸t sinh hå quang khi tiÕp ®iÓm chÝnh ®ãng c¾t, tiÕp ®iÓm chÝnh thêng cã cÊu t¹o d¹ng cÇu vµ ®îc ®Æt trong buång dËp hå quang. TiÕp ®iÓm chÝnh lµ d¹ng thêng më; cßn tiÕp ®iÓm phô cã c¶ thêng më vµ thêng ®ãng.  C«ng dông C«ng t¾c t¬ lµ phÇn tö chñ lùc trong hÖ thèng ®iÒu khiÓn cã tiÕp ®iÓm. Nã ®îc dïng ®Ó ®ãng c¾t, ®iÒu khiÓn... ®éng c¬, m¸y s¶n xuÊt trong c«ng nghiÖp vµ d©n dông. 1.1.8 R¬ le thêi gian (timer)  CÊu t¹o R¬ le thêi gian trong thùc tÕ cã rÊt nhiÒu lo¹i: r¬ le thêi gian c¬ khÝ, r¬ le thêi gian thuû lùc, r¬ le thêi gian ®iÖn tõ, r¬ le thêi gian ®iÖn tö. HiÖn nay trong c«ng nghiÖp ngêi ta thêng dïng r¬ le thêi gian ®iÖn tö (cã ®é chÝnh x¸c cao). Nguån M¹ch trÔ cung thêi gian cÊp ®iÖn tö. Cuén d©y HÖ thèng r¬le tiÕp ®iÓm H×nh 1.12: S¬ ®å khèi cña r¬le thêi gian a. R¬ le thêi gian t¬ng tù b. R¬ le thêi gian sè H×nh 1.13: mét s« lo¹i R¬le thêi gian 16
CÊu t¹o cña r¬ le thêi gian ®iÖn tö bao gåm mét m¹ch trÔ thêi gian ®iÖn tö cÊp nguån cho mét r¬ le trung gian ®Ó ®iÒu khiÓn hÖ thèng tiÕp ®iÓm ®ãng c¾t sau mét kho¶ng thêi gian trÔ nµo ®ã. Tïy vµo tr¹ng th¸i ban ®Çu cña tiÕp ®iÓm mµ sÏ cã c¸c lo¹i tiÕp ®iÓm kh¸c nhau cña r¬ le thêi gian nh: thêng më - ®ãng chËm hoÆc thêng ®ãng - më chËm...  C«ng dông R¬ le thêi gian ®îc sö dông phæ biÕn trong m¹ch tù ®éng khèng chÕ nh»m t¹o ra nh÷ng kho¶ng thêi gian trÔ cÇn thiÕt ®Ó khèng chÕ m¹ch ho¹t ®éng ®óng qui tr×nh. Nã lµ khÝ cô chñ lùc ®Ó thùc hiÖn tù ®éng khèng chÕ theo nguyªn t¾c thêi gian. 1.1.9 C¸c thiÕt bÞ b¶o vÖ a. CÇu ch×  CÊu t¹o 1. N¾p. 2. Vâ; 3. D©y ch¶y 1 2 3 a. CÊu t¹o cÇu ch× b. Mét d¹ng cÇu ch× H×nh 1.14: cÇu ch×  C«ng dông B¶n chÊt cña cÇu ch× lµ mét ®o¹n d©y dÉn yÕu nhÊt trong m¹ch, khi cã sù cè ®o¹n d©y nµy bÞ ®øt ra ®Çu tiªn. CÇu ch× dïng b¶o vÖ thiÕt bÞ tr¸nh khái dßng ng¾n m¹ch. 17
b. Aptomat (Current Breaker; CB)  CÊu t¹o Aptomat lµ mét thiÕt bÞ b¶o vÖ ®a n¨ng, tuú theo cÊu t¹o aptomat cã thÓ b¶o vÖ sù cè ng¾n m¹ch, sù cè qu¸ t¶i, sù cè dßng ®iÖn dß, sù cè qu¸ ¸p... A 4 5 3 2 1 5 b. D¹ng thùc tÕ a. CÊu t¹o B CB 1 pha H×nh 1.15: cÊu t¹o vµ D¹ng thùc tÕ aptomat 1 pha 1. Nam ch©m ®iÖn; 5. Lß xo; 2. Mãc r¨ng; A: Cùc nèi nguån; 3. Thanh truyÒn ®éng; B: Cùc nèi t¶i. 4. TiÕp ®iÓm; Trong thùc tÕ ngêi ta dïng phæ biÕn lµ aptomat b¶o vÖ sù cè ng¾n m¹ch, trong c«ng nghiÖp ®Ó b¶o vÖ sù cè ng¾n m¹ch vµ sù cè qu¸ t¶i cho c¸c ®éng c¬ ®iÖn ngêi ta cßn tÝch hîp thªm r¬ le nhiÖt vµo aptomat. Trong d©n dông, ®Ó tr¸nh sù cè ®iÖn giËt nguy hiÓm cho tÝnh m¹ng con ngêi, ngêi ta thêng trang bÞ cho hÖ thèng ®iÖn trong nhµ aptomat b¶o vÖ sù cè dßng ®iÖn rß (aptomat chèng giËt).  C«ng dông Aptomat dïng ®Ó ®ãng c¾t vµ b¶o vÖ m¹ch ®iÖn. Víi gi¸ thµnh ngµy cµng rÎ, hiÖn nay nã thay thÕ hÇu hÕt c¸c vÞ trÝ cña cÇu dao vµ cÇu ch×. 18
c. R¬le nhiÖt  CÊu t¹o 4 1 2 3 A B b. D¹ng thùc tÕ a. CÊu t¹o r¬le nhiÖt 3 pha H×nh 1.16: cÊu t¹o vµ D¹ng thùc tÕ R¬ le nhiÖt 3 pha 1. Thanh lìng kim; 4. Lß xo; 2. PhÇn tö ®èt nãng; A: Cùc nèi nguån; 3. HÖ thèng tiÕp ®iÓm; B: Cùc nèi t¶i.  C«ng dông R¬ le nhiÖt dïng ®Ó b¶o vÖ sù cè qu¸ t¶i. Trong thùc tÕ ngêi ta thêng g¾n r¬ le nhiÖt phÝa sau c«ng t¾c t¬ gäi lµ khëi ®éng tõ. 19