Giáo trình tư duy địa chính trị và thế giới phẳng p2

Chia sẻ: Gsgsdd Gegweg | Ngày: | Loại File: PDF | Số trang:10

Thêm vào BST

Báo xấu

82
lượt xem 18
download

Download Vui lòng tải xuống để xem tài liệu đầy đủ

Ngược lại, trong trường hợp người nhận thông tin đề kháng lại thương điệp hay không thấy món hàng có gì để hấp dẫn họ, thương điệp truyền đi phải khơi gợi xung động, tình cảm và trí tưởng tượng. Nhiều khi thông điệp đó còn phải có tính công kích, hợm hĩnh hoặc "dọa nạt". Người quảng cáo có thể đi đến chổ đập mạnh vào cảm quan của người tiêu dùng và dánh vào những điểm yếu của họ....

Chủ đề:

Bình luận(0) Đăng nhập để gửi bình luận!

Lưu

Nội dung Text: Giáo trình tư duy địa chính trị và thế giới phẳng p2

BN S S p x p Vĩ i B a s h i t không ch s tác ng n các cá nhân chu n b chính mình cho công vi c ra sao, các công ti c nh tranh th nào, các nư c t ch c ho t ng kinh t và a chính tr c a h ra sao. V i th i gian, nó s nh hình l i các th c th chính tr , phân l i vai c a các ng chính tr , và xác nh l i ai là m t ngư i làm chính tr . Tóm l i, theo sau ba s h i t này mà chúng ta v a i m qua, chúng ta s ch ng ki n cái tôi g i là “s s p x p vĩ i.” B i vì khi th gi i b t u chuy n t m t mô hình t o giá tr ch y u theo chi u d c t trên xu ng (ch huy và ki m soát) sang m t mô hình t o giá tr ngày càng ngang (k t n i và c ng tác), nó không ch tác ng n làm kinh doanh th nào. Nó tác ng n m i th - các c ng ng và các công ti xác nh mình th nào; các công ti và các c ng ng d ng và b t u âu; các cá nhân cân i nh ng b n s c khác nhau c a h th nào v i tư cách nh ng ngư i tiêu dùng, các nhân viên, các c ông, và các công dân; và nhà nư c ph i óng vai trò gì. T t c nh ng th này s ph i ư c s p x p l i. Căn b nh ph bi n nh t c a th gi i ph ng là r i lo n a b n s c, ó là vì sao, n u không gì khác, các nhà khoa h c chính tr s có m t ngày kh o sát th c a v i th gi i ph ng. Khoa h c chính tr có th hoá ra là ngành công nghi p tăng trư ng l n nh t trong t t c [các khoa h c] k nguyên m i này. B i vì khi i qua s s p x p l n này trong th p niên t i, chúng ta s th y m t s b n ng sàng r t l kì s ti n hành m t s ho t ng chính tr r t m i m . u tiên tôi b t u nghĩ v s s p x p vĩ i sau m t cu c trò chuy n v i nhà lí thuy t chính tr n i ti ng c a i h c Hardvard Michael J. Sandel. Sandel làm tôi hơi gi t mình b ng nh n xét r ng lo i quá trình làm ph ng mà tôi ang mô t th c s ã ư c Karl Marx và Friedrich Engels nh n di n u tiên trong Tuyên ngôn C ng s n, ư c xu t b n năm 1848. Trong khi s co l i và làm ph ng th gi i mà ta th y ngày nay t o thành m t s khác bi t v
202 TH GI I LÀ PH NG mc v i cái Marx ã th y x y ra th i ông, Sandel nói, tuy v y nó là ph n c a cùng xu hư ng l ch s mà Marx ã nêu b t trong các tác ph m c a ông v ch nghĩa tư b n- cu c hành quân không lay chuy n ư c c a công ngh và v n [tư b n] lo i b m i rào c n, biên gi i, ma sát, và ràng bu c i v i thương m i toàn c u. “Marx ã là m t trong nh ng ngư i u tiên thoáng th y kh năng c a th gi i như m t th trư ng toàn c u, không b các biên gi i qu c gia làm cho r c r i,” Sandel gi i thích. “Marx là m t nhà phê bình mãnh li t nh t c a ch nghĩa tư b n, th nhưng ông kính s s c m nh c a nó phá s p các rào c n và t o ra m t h th ng s n xu t và tiêu th toàn c u. Trong Tuyên ngôn C ng s n, ông ã mô t ch nghĩa tư b n như m t l c lư ng s làm tan rã t t c các th c th phong ki n, dân t c, và tôn giáo, t o ra m t n n văn minh ph quát ư c chi ph i b i các m nh l nh th trư ng. Marx ã coi là không th tránh kh i r ng [v n] tư b n có cách riêng c a nó- không th tránh kh i và cũng áng mong m i. B i vì m t khi ch nghĩa tư b n ã phá hu m i lòng trung thành dân t c và tôn giáo, Marx nghĩ, nó s bóc tr n toàn b cu c u tranh gi a tư b n và lao ng. Bu c ph i c nh tranh trong m t cu c ua toàn c u n áy, nh ng ngư i lao ng th gi i s liên hi p l i trong m t cách m ng toàn c u ch p d t áp b c. B tư c o t m t s an i nh ng s r i trí, như m t ch nghĩa yêu nư c và tôn giáo, h s th y s bóc l t h m t cách rõ ràng và ng lên ch m d t nó.” Qu th c, c Tuyên ngôn C ng s n ngày nay, tôi kính s Marx ã nêu chi ti t sâu s c n th nào các l c lư ng làm ph ng th gi i trong s n i lên c a Cách m ng Công nghi p, và ông ã báo hi u trư c nhi u n th nào cách mà cũng các l c lư ng này s ti p t c làm ph ng th gi i cho n úng t n hi n nay. Trong o n có l là o n then ch t c a Tuyên ngôn C ng s n, Marx và Engels vi t: T t c các quan h c ng và hoen r , v i c tràng các nh ki n và ý ki n v n ư c tôn sùng, u ang tiêu tan; nh ng quan h m i hình thành chưa k p c ng l i thì ã già c i ngay. T t c nh ng gì v ng ch c u tan thành mây khói; t t c nh ng gì thiêng liêng u b ô u , và r t cu c, m i ngư i u bu c ph i nhìn nh ng i u ki n sinh ho t c a h và nh ng quan h gi a h v i nhau b ng con m t t nh táo. Vì luôn luôn b thúc y b i nhu c u liên t c m r ng th trư ng cho s n ph m c a nó, giai c p tư s n xâm l n kh p toàn c u. Nó ph i xâm nh p vào kh p nơi, tr l i kh p nơi và thi t l p nh ng
203 S S P X P VĨ I m i liên h kh p nơi. Do khai thác th trư ng th gi i, giai c p tư s n ã làm cho s n xu t và tiêu dùng trong t t c các nư c mang tính ch t th gi i. M c cho b n ph n ng au bu n, nó ã làm cho công nghi p m t cơ s dân t c. Nh ng ngành công nghi p dân t c ã b tiêu di t và ang ngày càng b tiêu di t. Nh ng ngành công nghi p dân t c b thay th b i nh ng ngành công nghi p m i, t c là nh ng ngành công nghi p mà vi c thâu n p chúng tr thành m t v n s ng còn i v i t t c các dân t c văn minh, nh ng ngành công nghi p không dùng nh ng nguyên li u b n x mà dùng nh ng nguyên li u ưa t nh ng mi n xa xôi nh t trên trái t n và s n ph m làm ra không nh ng ư c tiêu th ngay trong x mà còn ư c tiêu th t t c các nơi trên trái t n a. Thay cho nh ng nhu c u cũ ư c tho mãn b ng nh ng s n ph m trong nư c, thì n y sinh ra nh ng nhu c u m i, òi h i ư c tho mãn b ng nh ng s n ph m ưa t nh ng mi n và x xa xôi nh t v . Thay cho tình tr ng cô l p trư c kia c a các a phương và các dân t c v n t cung t c p, ta th y phát tri n nh ng quan h ph bi n, s ph thu c ph bi n gi a các dân t c. Mà s n xu t v t ch t ã như th thì s n xu t tinh th n cũng không kém như th . Nh ng thành qu c a ho t ng tinh th n c a m t dân t c tr thành tài s n chung c a t t c các dân t c. Tính ch t ơn phương và phi n di n dân t c ngày càng không th t n t i ư c n a; và t nh ng n n văn h c dân t c và a phương, muôn hình muôn v , ang n y n ra m t n n văn h c toàn th gi i. Nh c i ti n mau chóng công c s n xu t và làm cho các phương ti n giao thông tr nên vô cùng ti n l i, giai c p tư s n lôi cu n t t c , ngay c các dân t c dã man nh t vào trào lưu văn minh. Giá r c a các s n ph m c a giai c p y là tr ng pháo b n th ng t t c các v n lí trư ng thành và bu c nh ng ngư i dã man bài ngo i m t cách ngoan cư ng nh t ph i hàng ph c. Nó bu c t t c các dân t c ph i ch p nh n phương th c s n xu t tư s n, n u không s b tiêu di t; nó bu c t t c các dân t c ph i du nh p cái g i là văn minh, nghĩa là ph i tr thành tư s n. Nói tóm l i, nó t o ra cho nó m t th gi i theo hình d ng c a nó.* Khó có th tin là Marx ã công b nó năm 1848. D n chi u n Tuyên ngôn C ng s n, Sandel b o tôi, “Anh ang l p lu n cái gì ó tương t . Cái anh l p lu n là s phát tri n v công ngh thông tin cho phép các công ti ép t t c s phi hi u qu và ma sát kh i các th trư ng và ho t ng kinh doanh c a h . ó là cái khái ni m ‘làm * d a theo [http://www.marxists.org/vietnamese/marx-engels/1840s/tuyen/]. 203
204 TH GI I LÀ PH NG ph ng’ c a anh th c s mu n nói. Nhưng m t th gi i ph ng, phi ma sát là m t phúc lành ô h p. Nó có th , như anh g i ý, là t t cho kinh doanh toàn c u. Hay nó có th , như Marx ã tin, là i m báo trư c cho m t cu c cách m ng vô s n. Nhưng nó cũng có th ưa ra m t e do i v i các ch và các c ng ng c bi t cho chúng ta phương hư ng, nh v chúng ta trên th gi i. T s khu y ng u tiên c a ch nghĩa tư b n, ngư i ta ã hình dung v kh năng c a th gi i như m t th trư ng hoàn h o- không b c n tr b i các áp l c b o h , các h th ng pháp lí khác nhau, các khác bi t văn hoá và ngôn ng , hay s b t ng ý th c h . Nhưng s c tư ng tư ng này ã luôn va vào th gi i như nó th c s là - y r y nh ng ngu n ma sát và phi hi u qu . M t s c n tr cho m t th trư ng toàn c u phi ma sát là nh ng ngu n th t c a s lãng phí và m t cơ h i. Nhưng m t s trong nh ng phi hi u qu này là các nh ch , t p quán, văn hoá, và truy n th ng mà ngư i dân yêu m n chính xác vì chúng ph n ánh các giá tr phi th trư ng như s c k t xã h i, ni m tin tôn giáo, và t hào dân t c. N u các th trư ng toàn c u và các công ngh truy n thông m i làm ph ng nh ng s khác bi t này, thì chúng ta có th m t cái gì ó quan tr ng. ó là vì sao tranh lu n v ch nghĩa tư b n, t ngay ban u, ã là v các ma sát, c n tr , và ranh gi i nào ch là nh ng ngu n lãng phí và phi hi u qu , và nh ng cái nào là ngu n c a b n s c và s thu c v mà chúng ta ph i c b o v . T i n tín n Internet, m i công ngh truy n thông m i ã h a h n làm co kho ng cách gi a ngư i dân, tăng truy c p n thông tin, và ưa chúng ta h t s c g n hơn n ư c mơ v m t th trư ng toàn c u h u hi u hoàn h o, phi ma sát. Và m i l n, câu h i cho xã h i n i lên v i s c p bách ư c làm m i: m c nào chúng ta ph i ng sang m t bên, ‘b t u v i chương trình,’ và làm m i th chúng ta có th làm ép b càng nhi u s phi hi u qu , và m c nào chúng ta ph i d a vào xu hư ng vì các giá tr mà các th trư ng toàn c u không th cung c p? M t s ngu n ma sát là áng b o v , ngay c im tv im t n n kinh t toàn c u e do làm ph ng chúng.” Ngu n ma sát l n nh t, t t nhiên, luôn là nhà nư c qu c gia, v i các biên gi i và lu t pháp ư c xác nh rõ ràng. Các biên gi i qu c gia như m t ngu n ma sát chúng ta mu n duy trì, hay th m chí có th duy trì, trong m t th gi i ph ng? Các rào c n pháp lí i v i dòng ch y thông tin, quy n s h u trí tu , và v n- như quy n
205 S S P X P VĨ I tác gi , b o v ngư i lao ng, và lương t i thi u- thì sao? Theo sau ba s h i t , các l c lư ng làm ph ng càng làm gi m ma sát và các rào c n, các thách th c càng g t mà chúng s t ra v i nhà nư c-qu c gia và v i các n n văn hoá, giá tr , b n s c dân t c, truy n th ng dân ch , và m i ràng bu c cá bi t mà v m t l ch s ã cho s b o v và s làm nh b t nào ó i v i ngư i lao ng và các c ng ng. Cái nào chúng ta gi l i và cái nào cho bi n thành mây khói t t c chúng ta có th c ng tác d dàng hơn? i u này s d n n s s p x p, phân lo i nào ó, ó là vì sao i m do Michael Sandel nêu ra là cơ b n và ch c ch n hàng u c a tranh lu n chính tr c bên trong và gi a các nhà nư c-qu c gia trong th gi i ph ng. Như Sandel lí l , cái tôi g i là c ng tác có th ư c nh ng ngư i khác coi ch như m t cái tên bóng b y cho kh năng thuê nhân công r n . B n không th ph nh n i u ó khi b n nhìn nó t vi n c nh Mĩ. Nhưng nó là th ch n u b n nhìn t m t phía. T vi n c nh c a ngư i lao ng n , cùng hình th c c ng tác y, outsourcing, có th ư c coi như cái tên khác c a trao quy n cho các cá nhân trong th gi i ang phát tri n như chưa t ng có bao gi , cho phép h nuôi dư ng, khai thác, và hư ng l i t tài năng trí tu Tr i phú c a h - nh ng tài năng mà trư c s làm ph ng th gi i ã thư ng m c r a các c u c ng c a Bombay và Calcutta. Nhìn nó t góc Mĩ c a th gi i ph ng, b n có th k t lu n là ma sát, các rào c n, và các giá tr c n tr outsourcing ph i ư c duy trì, có l th m chí ư c tăng cư ng. Nhưng t quan i m c a nh ng ngư i n , s không thiên v , công lí, và nh ng khát v ng riêng c a h òi h i r ng cùng các rào c n và ngu n ma sát ó ph i ư c d b . Trong th gi i ph ng, s gi i phóng kinh t c a m t ngư i có th là s th t nghi p c a ngư i khác. INDIA ( N ) I L I INDIANA: AI BÓC L T AI? H ãy xem xét trư ng h p này v r i lo n a b n s c. Năm 2003, bang Indiana m i u th u m t h p ng nâng c p các h th ng máy tính x lí các òi h i th t nghi p c a bang. Th oán xem ai trúng? Tata America International, công ti con có tr s 205
206 TH GI I LÀ PH NG Mĩ c a công ti Tata Consultancy Services c a n . Giá b th u c a Tata là 15,2 tri u $ r hơn giá b th u c a i th sát nh t c a nó, công ti Deloitte Consulting and Accenture có cơ s New York, là 8,1 tri u $. Không công ti Indiana nào tham gia u th u, vì nó quá l n h có th gi i quy t. Nói cách khác, m t hãng tư v n n th ng th u nâng c p c c qu n lí th t nghi p c a bang Indiana! B n không th dàn x p vi c này. Indiana ã outsourcing chính c c ph i làm cho ngư i dân Indiana nh b t kh i các tác ng c a outsourcing. Tata ã d ki n g i kho ng sáu mươi lăm nhân viên h p ng làm vi c t i Trung tâm Chính ph Indiana, cùng v i mư i tám nhân viên c a bang. Tata cũng nói nó mu n thuê các nhà th u ph a phương và có tuy n d ng nào ó a phương, nhưng ph n l n nhân viên s nt n ti n hành i tu máy tính, h th ng, m t khi hoàn t t, ư c cho là “s tăng t c x lí các òi h i th t nghi p, cũng như ti t ki m bưu phí và gi m s phi n nhi u i v i các doanh nghi p óng thu th t nghi p,” t Indianapolis Star tư ng thu t ngày 25-6-2004. Có l b n có th ph ng oán câu chuy n k t thúc th nào. “Các tr lí chóp bu c a Frank O’Bannon, th ng c bang khi ó, ã kí h p ng nh y c m chính tr , có th i h n b n năm trư c khi ông m t vào ngày 13-9-[2003],” t Star tư ng thu t. Nhưng khi tin t c v h p ng ư c công b , nh ng ngư i C ng hoà bi n nó thành m t v n c a cu c v n ng. Nó tr thành v n chính tr nóng b ng n m c Th ng c Joe Kernan, m t ng viên ng Dân ch ngư i thay th O’Bannon, ã ra l nh cho cơ quan c a bang, c c giúp nh ng cư dân Indiana không có vi c làm, hu b h p ng- và cũng ưa ra các rào c n pháp lí và ma sát nh t nh ngăn nh ng vi c như v y x y ra l n n a. Ông cũng ã ra l nh r ng h p ng ph i ư c phân thành các mi ng nh mà các hãng Indiana có th u th u- t t cho các hãng Indiana nhưng r t t ti n và phi hi u qu i v i bang. T Indianapolis Star tư ng thu t r ng m t t m séc 993.587 $ ã ư c g i thanh toán cho Tata vì tám tu n công vi c, trong th i gian ó nó ã ào t o b n mươi lăm nhà l p trình c a bang v phát tri n và kĩ thu t ph n m m tiên ti n: “‘Làm vi c v i công ti th t tuy t v i,’ Alan Degner, u viên c a Indiana v phát tri n l c lư ng lao ng, nói.” Như th bây gi tôi nêu ch m t câu h i ơn gi n: Ai là ngư i bóc l t và ai là ngư i b bóc l t trong câu chuy n India-Indiana
207 S S P X P VĨ I này? Chi nhánh Mĩ c a m t hãng tư v n n xu t ti t ki m cho nh ng ngư i óng thu Indiana 8,1 tri u $ b ng tân trang l i các máy tính c a h - s d ng c các nhân viên n và nh ng ngư i làm thuê a phương t Indiana. Doanh v s r t làm l i cho chi nhánh Mĩ c a hãng tư v n n ; nó làm l i cho m t s ngư i làm kĩ thu t c a Indiana; và nó ti t ki m cho cư dân bang Indiana nh ng ng ti n thu quý báu có th ư c dùng thuê nhi u nhân viên nhà nư c hơn nơi khác, hay xây d ng các trư ng h c m i làm gi m dài lâu vai c a ngư i th t nghi p. Th mà toàn b h p ng, ư c các ng viên Dân ch ng h ngư i lao ng kí, b xé dư i áp l c c a nh ng ngư i C ng hoà ng h t do-thương m i. Hãy s p x p l i i u ó. Trong th gi i cũ, nơi giá tr ch y u ư c t o ra theo chi u d c, thư ng bên trong m t công ti ơn nh t và t trên xu ng, ã r t d th y ai trên nh và ai dư i áy, ai bóc l t và ai b bóc l t. Song khi th gi i b t u ph ng ra và giá tr ngày càng ư c t o ra theo chi u ngang (qua vô s d ng c ng tác, trong ó các cá nhân và nh ng k nh có s c m nh hơn nhi u), ai trên nh ai dư i áy, ai bóc l t và ai b bóc l t, tr nên r t ph c t p. M t s trong các ph n x chính tr cũ c a chúng ta không còn áp d ng ư c n a. Có ph i các kĩ sư n ã không “b bóc l t” khi chính ph c a h ã ào t o h m t s trong các h c vi n kĩ thu t t t nh t th gi i bên trong n , nhưng sau ó cũng chính ph n ó ã theo u i chính sách kinh t xã h i ch nghĩa không th t o công ăn vi c làm cho các kĩ sư ó n , nên nh ng ngư i không th thoát kh i n ã ph i lái taxi ki m mi ng ăn? Cũng các kĩ sư ó bây gi có b bóc l t khi h gia nh p công ti tư v n l n nh t n , ư c tr lương r t tho i mái theo các i u ki n n , và, nh th gi i ph ng, bây gi có th áp d ng kĩ năng c a h m t cách toàn c u? Hay các kĩ sư n ó bây gi bóc l t ngư i dân Indiana b ng ki n ngh tân trang l i h th ng qu n lí th t nghi p c a bang h v i ít ti n hơn nhi u so v i m t hãng tư v n Mĩ? Hay nhân dân Indiana bóc l t các kĩ sư n r ó? Ai ó hãy nói cho tôi bi t: Ai bóc l t ai trong câu chuy n này? Cánh T truy n th ng ng v phía ai trong câu chuy n này? V i các công nhân tri th c t th gi i ang phát tri n, ư c tr lương t t , th dùng tài năng khó nh c m i có ư c c a h trong th gi i ã phát tri n? Hay v i các chính tr gia Indiana, nh ng ngư i mu n tư c o t công vi c c a 207
208 TH GI I LÀ PH NG các kĩ sư n này các c tri c a h có th làm v i giá t hơn? Và cánh H u truy n th ng ng v i ai trong câu chuy n này? V i nh ng ngư i mu n gi thu th p và gi m ngân sách Indiana b ng outsourcing m t s vi c, hay v i nh ng ngư i nói, “Hãy tăng thu gi công vi c ây và dành ch cho ngư i dân Indiana”? V i nh ng ngư i mu n duy trì ma sát nào ó trong h th ng, cho dù i u ó i ngư c l i m i b n năng C ng hoà v t do thương m i, ch giúp nhân dân Indiana? N u b n ch ng toàn c u hoá b i vì b n nghĩ nó làm h i nhân dân các nư c ang phát tri n, b n ng v phía nào trong chuy n này: India hay Indiana? Tranh lu n India i l i Indiana nêu b t nh ng khó khăn trong v ch ra các ranh gi i gi a nh ng l i ích c a hai c ng ng trư c kia ch ng bao gi hình dung là h ư c k t n i, nói chi n c ng tác. Nhưng t nhiên h th c t nh và phát hi n ra r ng trong m t th gi i ph ng, nơi công vi c ngày càng tr thành s c ng tác theo chi u ngang, h không ch ư c k t n i và c ng tác mà r t c n n m t kh ư c xã h i qu n lí các m i quan h c a h . i m l n hơn ây là th này: B t lu n chúng ta nói v khoa h c qu n lí hay khoa h c chính tr , ch tác hay nghiên c u và phát tri n, r t, r t nhi u ngư i chơi và quy trình s ph i b t u gi i quy t “s làm ngang hoá.” Và nó s c n ph i s p x p l i r t nhi u. CÁC CÔNG TI D NG VÀ B T U ÂU? H t như m i quan h gi a các nhóm ngư i lao ng khác nhau s ph i ư c s p x p l i trong m t th gi i ph ng, quan h gi a các công ti và các c ng ng trong ó chúng ho t ng cũng s th . Giá tr c a ai s chi ph i m t công ti cá bi t và l i ích c a ai công ti ó s tôn tr ng và thúc y? Ngư i ta thư ng nói r ng do General Motors i t i, nên Mĩ i t i. Nhưng ngày nay ngư i ta nói, “Do Dell i t i, nên Maylaysia, ài loan, Trung Qu c, Ireland, n … i t i” Ngày nay HP có 142.000 nhân viên 178 nư c. Nó không ch là công ti công ngh tiêu dùng l n nh t trên th gi i; nó là công ti công ngh thông tin l n nh t Châu Âu, nó là công ti IT l n nh t Nga, là công ti IT l n nh t Trung ông, và công ti
209 S S P X P VĨ I công ngh thông tin l n nh t Nam Phi. HP có là công ti Mĩ n u a s nhân viên và các khách hàng c a nó ngoài nư c Mĩ, cho dù t ng hành dinh c a nó Palo Alto? Các công ti không th s ng sót ngày nay như m t th c th b gi i h n b i b t c m t nhà nư c- qu c gia duy nh t nào, không ngay c b i nhà nư c-qu c gia l n như Hoa Kì. Cho nên v n gi -cho-mình-t nh-táo-vào-ban- êm hi n th i i v i các nhà nư c-qu c gia và công dân c a chúng là, ng x th nào v i các công ti không còn b gi i h n b i cái th g i là nhà nư c-qu c gia n a. Chúng trung thành v i ai? “T ng công ti Mĩ ã ho t ng r t t t, và không có gì sai v i vi c ó, nhưng nó ho t ng t t b ng cách liên k t mình v i th gi i ph ng,” Dinakar Singh, nhà qu n lí qu t b o hi m [hedge fund], nói. “Nó làm vi c ó b ng outsourcing càng nhi u thành ph n càng t t cho các nhà cung c p r nh t, hi u qu nh t. N u Dell có th xây d ng m i linh ki n c a các máy tính c a nó mi n duyên h i Trung Qu c và bán chúng duyên h i Mĩ, Dell ư c l i, và nh ng ngư i tiêu dùng Mĩ ư c l i, nhưng khó ch ng t r ng lao ng Mĩ ư c l i.” Cho nên Dell mu n m t th gi i càng ph ng càng t t, v i càng ít ma sát và càng ít rào c n càng t t. H u h t các công ti khác cũng th hi n nay, b i vì i u này cho phép h s n xu t các th các th trư ng có chi phí th p nh t, hi u qu nh t và bán chúng các th trư ng sinh l i nh t. H u như không có gì v Toàn c u hoá 3.0 mà không t t cho v n c . Các nhà tư b n có th ng ngư i trên gh , mua s ch b t c i m i nào, và sau ó thuê u vào lao ng gi i nh t, r nh t t b t c âu trên th gi i nghiên c u nó, phát tri n nó, s n xu t nó, và phân ph i nó. C phi u Dell ho t ng t t, các c ông làm ăn t t, các khách hàng c a Dell làm ăn t t, và [s giao d ch] Nasdaq làm ăn t t. T t c các th liên quan n v n [tư b n] làm ăn t t. Nhưng ch m t s ngư i lao ng Mĩ s ư c l i, và ch m t s c ng ng. Nh ng ngư i khác c m th y au kh do s làm ph ng th gi i gây ra. Vì các công ti a qu c gia u tiên b t u tìm ngu n kh p th gi i ki m lao ng và các th trư ng, các l i ích c a chúng luôn vư t quá các nhà nư c-qu c gia trong ó chúng có h i s . Nhưng cái x y ra ngày nay, trên m t trái t ph ng, là m t s khác bi t v mc ch ng khác gì m t s khác bi t v lo i. Các công ti ã chưa t ng bao gi có nhi u t do hơn, và ít ma sát hơn, trong cách phân công nghiên c u, ch tác c p th p, và ch tác c p cao b t c âu 209
210 TH GI I LÀ PH NG trên th gi i. i u này có nghĩa gì i v i m i quan h dài h n gi a các công ti và các nư c mà nó có tr s chính ơn gi n là không rõ. Hãy xét thí d s ng ng này: Ngày 7-12-2004, IBM công b là nó bán toàn b B ph n Tính toán Cá nhân cho công ti máy tính Trung Qu c Lenovo t o ra m t công ti PC toàn c u m i - l n th ba th gi i- v i g n 12 t $ doanh thu hàng năm. ng th i, tuy v y, IBM nói nó s có 18,9 ph n trăm c ph n trong Lenovo, t o ra m t liên minh chi n lư c gi a IBM và Lenovo v bán hàng, c p tài chính, và d ch v trên toàn c u. Ngư i ta công b t ng hành dinh toàn c u c a công ti m i ư c ph i h p s New York, nhưng các ho t ng s n xu t ch y u c a nó s B c Kinh và Raleigh, B c Carolina; các trung tâm nghiên c u s Trung Qu c, Hoa Kì, và Nh t B n; và các văn phòng bán hàng s kh p th gi i. Lenovo m i s là nhà cung c p PC ư c ưa thích cho IBM, và IBM s cũng là nhà cung c p tài chính và d ch v ư c ưa thích c a Lenovo. B n v n cùng v i tôi? Kho ng mư i ngàn ngư i s di chuy n t IBM sang Lenovo, công ti ư c thành l p năm 1984 và là công ti u tiên ưa khái ni m máy tính gia ình Trung Qu c. T 1997, Lenovo ã là nhãn PC hàng u Trung Qu c. Ph n tôi ưa thích c a thông cáo báo chí nh n di n các nhà i u hành c a công ti m i như sau. “Yang Yuanqing -Ch t ch H QT. [Ông là CEO hi n hành c a Lenovo]. Steve Ward – CEO [T ng i u hành, Chief Excecutive Oficer]. [Ông hi n là phó ch t ch c p cao c a IBM và t ng giám c c a Personal System Group c a IBM.] Fran O’Sullivan - T ng i u hành COO [Chief Operation Officer]. [Bà là t ng giám c c a B ph n PC c a IBM.] Mary Ma - T ng Qu n lí Tài chính CFO [K toán trư ng]. [Bà là CFO c a Lenovo.]” Nói v t o giá tr theo chi u ngang: Công ti m i do Trung Qu c s h u này có tr s New York v i các nhà máy Raleigh và B c Kinh s có m t Ch t ch Trung Qu c, m t CEO Mĩ, m t COO Mĩ, và m t CFO Trung Qu c, và nó s ư c niêm y t trên s giao d ch ch ng khoán H ng Kông. B n s g i công ti này là m t công ti Mĩ? M t công ti Trung Qu c? Lenovo s c m th y g n bó nh t v i nư c nào? Hay nó s ch th y mình là th trôi l nh b nh trên trái t ph ng? Câu h i này ã ư c lư ng trư c trong công b báo chí công b công ti m i: “Tr s chính c a Lenovo s âu?” nó h i.