GIỐNG TẢO DINOPHYSIS (DINOFLAGELLATES) Ở VÙNG VEN BIỂN THỪA THIÊN-HUẾ

Chia sẻ: Sunny_1 Sunny_1 | Ngày: | Loại File: PDF | Số trang:7

Thêm vào BST

Báo xấu

83
lượt xem 5
download

Download Vui lòng tải xuống để xem tài liệu đầy đủ

Song chiên tảo (Dinoflagellates) sống phiêu sinh ở nước mặn rất đa dạng bao gồm nhiều giống đã gây nhiều khó khăn cho các nhà phân loại. Sự hiện diện của các dạng tảo gần như giống nhau làm chúng ta bối rối không biết nên xếp chúng vào các loài khác nhau hay phải phân chia kỹ hơn vào các đơn vị dưới giống (Schiller 1933). Giống Dinophysis thuộc song chiên tảo được mô tả lần đầu tiên bởi Ehrenberg (1840) là một giống lớn với hơn 200 loài. Dinophysis rất hay gặp ở cả vùng nhiệt đới và...

Chủ đề:

Bình luận(0) Đăng nhập để gửi bình luận!

Lưu

Nội dung Text: GIỐNG TẢO DINOPHYSIS (DINOFLAGELLATES) Ở VÙNG VEN BIỂN THỪA THIÊN-HUẾ

NGHIEÂN CÖÙU KHOA HOÏC KYÕ THUAÄT 75 GIOÁNG TAÛO DINOPHYSIS (DINOFLAGELLATES) ÔÛ VUØNG VEN BIEÅN THÖØA THIEÂN-HUEÁ GENUS DINOPHYSIS (DINOFLAGELLATES) FROM COASTAL WATER OF THUATHIEN-HUE, CENTRAL VIETNAM Ñaëng Thò Thanh Hoøa Boä moân Sinh hoïc, Khoa Thuûy saûn, Ñaïi hoïc Noâng Laâm Tp. HCM Ñieän thoaïi: 8961334, Email: dangtthoa@yahoo.com SUMMARY & Lucas (1988) phaân bieät hai gioáng treân döïa treân ñaëc ñieåm sinh lyù vaø sinh thaùi thì laïi cho raèng gioáng Specimens of Dinophysis were collected monthly Dinophysis haàu heát laø loaøi töï döôõng, soáng ven bieån from January to November 1999 at Thua Thien-Hue, coøn gioáng Phalacroma haàu heát laø dò döôõng vaø soáng central Vietnam. Twenty-two species were found, ngoaøi khôi nhöng moät soá nhaø khoa hoïc khaùc laïi seven of them were new records to local phytoplankton khoâng ñoàng yù vôùi yù kieán treân, cho raèng nhöõng ñaëc flora: D. cuneolus, D. diegensis, D. grönlandica, D. ñieåm naøy chöa ñuû cô sôû ñeå phaân bieät hai gioáng. infundibulus, D. lativelatum, D. planiceps, D. pusilla, and D. schüttii. Three species (D. caudata, D. Gaàn ñaây nhöõng nghieân cöùu veà Dinophysis ngaøy rotundatum, and D. rudgei) occurred almost during caøng ñöôïc quan taâm nhaát laø töø khi chuùng ñöôïc coi the sampling period with distinct frequency. D. laø nguyeân nhaân gaây ra hoäi chöùng ‘Diarrhetic caudata and D. rudgei had high frequencies in nearly Shellfish Poisoning’ (DSP) ñöôïc xaùc nhaän xuaát hieän every month (except D. caudata and D. rudgei in nhieàu nôi treân khaép theá giôùi (Hallegraeff 1993). September and March, respectively) whereas D. rotundatum was observed mainly from May to Muïc ñích cuûa nghieân cöùu naøy laø xaùc ñònh caùc September. D. acuminata was found in high loaøi thuoäâc gioáng Dinophysis coù maët ôû vuøng ven bieån concentration from November to June but none was Thöøa Thieân-Hueá vaø moät soá ñaëc ñieåm cuûa chuùng. seen in July and August; D. ovum was observed nearly all the time but in lower frequency. Both ‘large’ VAÄT LIEÄU VAØ PHÖÔNG PHAÙP and ‘small’ forms of D. caudata and D. ovum were presented in the samples. Vuøng nghieân cöùu: ñieåm thu maãu thuoäc vuøng ven bieån Thöøa Thieân-Hueá (Hình 1) GIÔÙI THIEÄU Song chieân taûo (Dinoflagellates) soáng phieâu sinh ôû nöôùc maën raát ña daïng bao goàm nhieàu gioáng ñaõ gaây nhieàu khoù khaên cho caùc nhaø phaân loaïi. Söï hieän dieän cuûa caùc daïng taûo gaàn nhö gioáng nhau laøm chuùng ta boái roái khoâng bieát neân xeáp chuùng vaøo caùc loaøi khaùc nhau hay phaûi phaân chia kyõ hôn vaøo caùc ñôn vò döôùi gioáng (Schiller 1933). Gioáng Dinophysis thuoäc song chieân taûo ñöôïc moâ taû laàn ñaàu tieân bôûi Ehrenberg (1840) laø moät gioáng lôùn vôùi hôn 200 loaøi. Dinophysis raát hay gaëp ôû caû vuøng nhieät ñôùi vaø oân ñôùi, caû vuøng ven bieån cuõng nhö ngoaøi khôi (Burns & Mitchell 1982). Moät vaøi ñaëc ñieåm ñöôïc söû duïng cho vieâc phaân loaïi ñeán loaøi nhö: söï hieän dieän hay khoâng hieän dieän cuûa luïc laïp, hình daïng vaø kích thöôùc voû, caùch trang trí voû, hình daïng cuûa caùnh vaø gai (Larsen & Moestrup 1992). Hình 1. Vuøng thu maãu Trong moät soá nghieân cöùu, ngöôøi ta taùch bieät hai Caùch thu vaø xöû lyù maãu: gioáng Dinophysis Ehrenberg 1840 vôùi phaàn voû ñaàu keùm phaùt trieån vaø Phalacroma Stein 1883 vôùi phaàn Maãu ñöôïc thu haøng thaùng töø thaùng 1 ñeán thaùng voû ñaàu phaùt trieån daïng voøm roõ raøng. Nhöng do söï 11 naêm 1999. Maãu thu töø 10 ñeán 12h saùng ôû ñoä saâu gaàn nhö gioáng nhau veà hình daïng vaø caùch xaép xeáp 0.5 m vôùi kích thöôùc maét löôùi laø 20 µm, ñöôïc coá voû neân Abé (1967) cho raèng gioáng Phalacroma laø ñònh baèng dung dòch lugol, caát nôi toái vaø maùt meû. ñoàng danh vôùi Dinophysis. Tuy nhieân, Hallegraeff Ñaïi hoïc Noâng Laâm TP. HCM Taïp chí KHKT Noâng Laâm nghieäp, soá 2/2003
76 NGHIEÂN CÖÙU KHOA HOÏC KYÕ THUAÄT Maãu ñöôïc quan saùt baèng kính hieån vi thöôøng Caùch ño kích thöôùc vaø moät soá chæ tieâu cuûa (Olympus BX-41) vôùi ñoä phoùng ñaïi 400x vaø 1000x, Dinophysis döïa treân phöông phaùp cuûa Kofoid & noái vôùi maùy chuïp hình kyõ thuaät soá Olympus C- Skogsberg 1928 (Hình 2). 3030 vaø maùy tính. Phaàn meàm AnalySIS ñöôïc söû duïng ñeå ño kích thöôùc. KEÁT QUAÛ VAØ THAÛO LUAÄN Moät soá maãu ñöôïc quan saùt baèng kính hieån vi Caùc loaøi thuoäc gioáng Dinophysis ñieän töû queùt (Scanning Electron Microscopy - SEM). Maãu coá ñònh trong formaldehyde 4%, loïc qua giaáy Coù hai möôi hai loaøi ñöôïc tìm thaáy ôû vuøng thu loïc 0.2 µm, ñeå khoâ trong khoâng khí khoaûng 10 maãu laø: D. acuminata, D. caudata, D. cuneolus, tieáng, sau ñoù daùn leân oáng ñöïng maãu (stub), phuû D.cuneus, D. doryphorum, D. fortii, D.grönlandica, beân ngoaøi baèng vaøng (daøy 20 nm) vaø quan saùt. D. hastata, D. infundibulus, D. lativelatum, D. miles, D. mitra, D. ovum, D. parvulum, D. planiceps, D. Quan saùt: phaân loaïi döïa treân caùc nghieân cöùu cuûa Kofoid porodictyum, D. puchellum, D. pusilla, D. rapa, D. (1907), Jörgensen (1923), Schiller (1933), Taylor (1976). rotundatum, D. rudgei, D. schüttii. Trong soá caùc loaøi treân, baûy loaøi ñöôïc moâ taû laàn ñaàu taïi ñaây: D. cuneolus, D. grönlandica, D. infundibulus, D. lativelatum, D. planiceps, D. pusilla, vaø D. schüttii (Hình 3, 4, 5, 6, 7, 8 vaø 9). Caùnh treân raõnh ngang (Anterior cingular list) Voû treân (Epitheca) Raõnh ngang (Cingulum-Girdle) Voû döôùi (Hypotheca) Caùnh raõnh doïc phaûi (Right sulcal list-RSL) Caùnh raõnh doïc traùi (Left sulcal list-LSL) ML (midline) ñöôøng noái giöõa; L (length) (chieàu daøi); D (depth) chieàu roäng; R1-R3 hay R1-R2 khoaûng caùch töø soáng gai (cuûa caùnh raõnh doïc traùi) thöù nhaáùt ñeán thöù ba hay thöù hai; LLSL chieàu daøi cuûa caùnh raõnh doïc traùi; Pg vò trí raõnh ngange; Lg chieàu cao raõnh ngang. Hình 2. Caáu taïo vaø caùc chæ tieâu kích thöôùc cuûa Dinophysis Hình 3. D. cuneolus Hình 4. D. grönlandica Hình 5. D. infundibulus Hình 6. D. lativelatum Taïp chí KHKT Noâng Laâm nghieäp, soá 2/2003 Ñaïi hoïc Noâng Laâm TP. HCM
NGHIEÂN CÖÙU KHOA HOÏC KYÕ THUAÄT 77 Hình 7. D. planiceps Hình 8. D. pusilla Hình 9. D. schüttii Hình 12. Kieåu trang trí voû 3 Hình 13. Kieåu voû 4 Hình 10. Kieåu trang trí voû 1 Hình 11. Kieåu trang trí voû 2 SEM Kieåu 4: caùc veát loõm saâu hôn coù hình 5 caïnh hoaêïc troøn, beân trong gaàn nhö moãi veát loõm naøy coù moät loã Do haïn cheá veà kyõ thuaät, chæ chín trong soá hai saâu ôû giöõa (Hình 13). möôi hai loaøi laø ñöôïc quan saùt döôùi SEM. Coù 4 kieåu trang trí voû ñöôïc quan saùt laø: Hình daïng Kieåu 1: laø kieåu ñôn giaûn nhaát vôùi caùc veát loõm Hình daïng cuûa caùc loaøi coù maët trong vuøng thu troøn, noâng khoâng taïo loã (Hình 10). maãu khoâng khaùc bieät laém so vôùi keát quaû cuûa caùc nghieân cöùu khaùc. Hai ñaëc ñieåm ñaùng löu yù laø: söï giao thoa veà Kieåu 2: moãi veát loõm noâng coù moät loã (Hình 11). hình daïng cuûa D. acuminata vaø D. fortii (Hình 14); söï hieän dieän caû 2 daïng ‘lôùn’ vaø ‘nhoû’cuûa D. caudata (Hình Kieåu 3: caùc veát loõm saâu hôn, treân moãi vuøng goàm 15) vaø D. ovum (Hình 16). 5-10 veát loõm chæ coù 1 veát loõm coù loã beân trong; ngoaøi ra coù moät haøng loã vieàn ôû anterior vaø posterior Hai loaøi D. acuminata vaø D. fortii coù hình daïng cingular list (Hình 12). gaàn nhö gioáng nhau, raát khoù xaùc ñònh maãu quan saùt thuoäc veà moät trong hai loaøi, nhaát laø khi chuùng Ñaïi hoïc Noâng Laâm TP. HCM Taïp chí KHKT Noâng Laâm nghieäp, soá 2/2003
78 NGHIEÂN CÖÙU KHOA HOÏC KYÕ THUAÄT naèm ôû caùc goùc ñoä khoù quan saùt. Ñaëc bieät D. acuminata Trong caùc maãu thu ñöôïc, coù söï hieän dieän cuûa caû ñöôïc coi laø moät trong nhöõng loaøi coù ñoä ña daïng cao neân hai daïng ‘lôùn’ vaø ‘nhoû’ cuûa cuøng moät loaøi. Daïng teá baøo caøng deã gaây söï nhaàm laãn trong vieäc phaân loaïi. Theo ‘nhoû’ cuûa Dinophysis vôùi caùc ñaëc ñieåm ñaëc tröng ñöôïc Zingone et al. (1998) ñoä ña daïng veà hình daùng cuûa taûo laø moâ taû laàn ñaàu tieân bôûi Jörgensen (1923). Raát khoù ñeå do keát quaû taùc ñoäng giöõa caùc ñaëc ñieåm sinh hoïc vaø ñieàu xaùc ñònh daïng ‘lôùn’ hay ‘nhoû’ thuoäc veà cuøng moät loaøi kieän moâi tröôøng ngoaøi. Loaøi naøo caøng coù ñoä ña daïng cao nhaát laø khi daïng ‘nhoû’ coù hình daïng ngoaøi hôi khaùc caøng chòu ñöïng ñöôïc söï thay ñoåi cuûa moâi tröôøng; trong moät chuùt vaø khoâng coù moái lieân heä naøo giöõa chuùng. khi loaøi coù hình daïng ngoaøi khoâng thay ñoåi seõ chæ hieän Ngöôøi ta ñeà nghò moät giaû thuyeát laø caû hai daïng ‘lôùn’ dieän trong ñieàu kieän moâi tröôøng heïp. Tuy nhieân söï ña vaø ‘nhoû’ coù theå laø nhöõng giai ñoaïn phaùt trieån khaùc daïng veà hình daùng ngoaøi laïi gaây ra söï laãn loän giöõa caùc nhau cuûa chu kyø phaùt trieån ña hình daïng (Hansen loaøi, nhaát laø khi hình daïng ngoaøi ñöôïc söû duïng nhö moät 1993, Berland et al. 1995, Subba Rao 1995, Reguera yeáu toá duy nhaát cho vieäc phaân loaïi. Ngaøy nay, söï xuaát et al. 1995). Ña hình daïng ñöôïc coi laø moät ñaëc ñieåm hieän cuûa caùc kyõ thuaät tieân tieán nhö sinh hoïc phaân töû seõ thöôøng gaëp ôû moät soá loaøi thuoäc Dinophysis (Baûng 1). giuùp vieäc giaûi quyeát caùc moái lieân heä giöõa caùc loaøi nghi ngôø hieäu quaû hôn. Hình 15. Teá baøo daïng ‘lôùn’ vaø ‘nhoû’ cuûa D. caudata Hình 16. Teá baøo daïng ‘lôùn’ vaø ‘nhoû’ cuûa D. ovum Taïp chí KHKT Noâng Laâm nghieäp, soá 2/2003 Ñaïi hoïc Noâng Laâm TP. HCM
NGHIEÂN CÖÙU KHOA HOÏC KYÕ THUAÄT 79 Baûng 2. Söï phaân boá caùc loaøi thuoäc gioáng Dinophysis theo thôøi gian T. 1 T. 2 T. 3 T. 4 T. 5 T. 6 T. 7 T. 8 T. 9 T. 10 T. 11 D. acuminata D. caudata D. cuneolus D. cuneus D. doryphorum D. fortii D. grönlandica D. hastata D. infundibulus D. lativelatum D..miles D. mitra D. ovum D. parvulum D. planiceps D. porodictyum D. pulchellum D. pusilla D. rapa D. rotundatum D. rudgei D. schüttii Soá loaøi 9 8 10 10 10 15 15 9 8 12 7 Ñaïi hoïc Noâng Laâm TP. HCM Taïp chí KHKT Noâng Laâm nghieäp, soá 2/2003
80 NGHIEÂN CÖÙU KHOA HOÏC KYÕ THUAÄT Hình 17. Phaân chia doïc bình thöôøng ôû D. caudata Theo Reguera and Gonzales-Gil (2001) söï phaân KEÁT LUAÄN chia theo chieàu doïc bình thöôøng seõ cho ra caùc teá baøo daïng ‘lôùn’ (hình 17), thôøi gian phaân chia thay Coù hai möôi hai loaøi thuoäc gioáng Dinophysis ñoåi tuøy theo loaøi, coù loaøi chæ vaøi tieáng ñoàng hoà (D. ñöôïc tìm thaáy ôû vuøng Thöøa Thieân-Hueá. Chuùng xuaát acuminata) nhöng coù loaøi keùo daøi vaøi ngaøy (D. hieän haàu heát thôøi gian trong naêm, nhaát laø naêm caudata). Coøn söï phaân chia theo chieàu doïc ñaëc bieät loaøi thöôøng gaëp (D. acuminata, D. caudata, D. coù teân goïi ‘depauperating’ seõ hình thaønh caùc teá ovum, D. rotundatum, D. rudgei). baøo ‘hai daïng’ (dimorphic), sau doù hình thaønh teá baøo ‘nhoû’. Goïi laø ‘hai daïng’vì cuøng luùc teá baøo naøy Söï hieän dieän caû hai daïng teá baøo ‘lôùn’ vaø ‘nhoû’ coù hai daïng voû, moät nöûa cuûa teá baøo ‘nhoû’û vaø nöûa cuûa D. caudata vaø D. ovum khaúng ñònh hieän töôïng kia cuûa teá baøo ‘lôùn’. Voøng ñôøi cuûa caùc loaøi coù chu ña hình daïng lieân quan ñeán chu trình soáng coù gaëp trình phaùt trieån ña daïng raát phöùc taïp, hieän nay ôû vuøng thu maãu. chöa coù nghieân cöùu naøo hoaøn taát voøng ñôøi naøy. LÔØI CAÛM ÔN MacKenzie (1992) vaø Reguera et al. (1995) nhaän thaáy raèng teá baøo daïng ‘nhoû’ cuûa Dinophysis thöôøng hieän Chaân thaønh caùm ôn söï chæ daãn cuûa TS. Jacob dieän vôùi tyû leä thaáp (
NGHIEÂN CÖÙU KHOA HOÏC KYÕ THUAÄT 81 HALLEGRAEFF, G. M and I. A. N. LUCAS, 1988. REGUERA, B. and S. GONZALEZ-GIL, 2001. The marine dinoflagellate genus Dinophysis Small cell and intermediate cell formation in (Dinophyceae): photosynthetic, nerictic and non- species of Dinophysis (Dinophyceae). Journal of photosynthetic, oceanic species. Phycologia 27: 25-42. Phycology 37: 318-333. HANSEN, G., 1993. Dimorphic individuals of REGUERA, B., I. BRAVO & S. FRAGA, 1995. Dinophysis acuta and D. norvegica (Dinophyceae) Autoecology and some life history stages of from Danish waters. Phycologia 32: 73-75. Dinophysis acuta Ehrenberg. Journal of Plankton Research 17: 999-1015. JORGENSEN, E., 1923. Mediterranean Dinophysiaceae. Report on the Danish SCHILLER, D.R., 1933. Dinoflagellatae in L. Oceanographical Expeditions 1908-1910, 2: 1-48. Rabenhorst. Kryptogamenflora von Deutschland, Osterreich und der Schweiz. 10 Teil 1: 57-162. KOFOID, C. A. and T. SKOGSBERG, 1928. The Leipzig. dinoflagellata: the Dinophysoidae. Memoirs of the Museum of Comparative Zoology at Havard SUBBA RAO, D.V., 1995. Life cycle and College 51: 30-333. reproduction of the dinofalgellate Dinophysis norvegica. Aquatic Microbial Ecology 9: 199-201. KOFOID, C. A., 1907. Dinoflagellata of the San Diego region, III. Descriptions of new species. Pp. TAYLOR, F. J. R. 1976. Dinoflagellates from the 299-340 in University of California Publications International Indian Ocean Expedition. A report of Zoology. Vol.3. No.13. material collected by the R.V. ‘Anton Brunn’ 1963- 1964. Bibliotheca Botanica. Stuttgart. Pp. 234 + 46pl. LARSEN, J. & O. MOESTRUP, 1992. Potentially toxic phytoplankton. 2. Genus Dinophysis ZINGONE, A., M. MONTRESOR and D. MARINO, (Dinophyceae). Pp. 1-12 in Lindey, J. A. (ed.). ICES 1998. Morphological variability of the potentially Identification Leaflet for plankton. ICES, toxic dinoflagellate Dinophysis sacculus Copenhagen. (Dinophyceae) and its taxonomic relationships with D. pavillardii and D. acuminata. European Journal MACKENZIE, L, 1992. Does Dinophysis of Phycology 33: 259-273. (Dinophyceae) have a sexual life cycle? Journal of Phycology 28: 399-406. Ñaïi hoïc Noâng Laâm TP. HCM Taïp chí KHKT Noâng Laâm nghieäp, soá 2/2003