Hệ thống bài đọc trong giáo trình dạy tiếng Việt cho người nước ngoài (trình độ A) hiện có ở Việt Nam

Số 8 (238)-2015 NGÔN NGỮ & ĐỜI SỐNG 53<br /> <br /> <br /> tương lai chúng ta sẽ có động từ chuyển loại Đông Nam Á, Nxb KHXH, Hà Nội, tr. 141-<br /> ear với nghĩa là nghe? 144.<br /> NGUỒN DẪN LIỆU 6. Hồ Lê (2003), Cấu tạo từ tiếng Việt hiện<br /> đại, Nxb Khoa học Xã hội.<br /> (1): http://www.urbandictionary.com<br /> 7. Lê Quang Thiêm (2008), Ngữ nghĩa học,<br /> (2): http://www.oxforddictionaries.com Nxb Giáo dục.<br /> (3): http://www.thefreedictionary.com Tiếng Anh:<br /> (4): http://www.merriam-webster.com 8. Antrushina G.B., Afanasyeva O.V.,<br /> Morozov N.N. (1985), English lexicology.<br /> (5): http://dictionary.cambridge.org<br /> Moscow: Vuxaia Skola<br /> (6): http://www.learnersdictionary.com 9. Bruce I. (1998), The role of "sense" in<br /> (7): http://dictionary.reference.com gottlob frege's theory of meaning. An essay.<br /> (8): Webster's Revised Unabridged Dictionary University of New England, NSW, Australia.<br /> (9): The Dog Who Looked at Heaven: Stories 10. Bybee J. (1985), Morphology.<br /> of Rescued and Adopted Pets, Shelly Dennis- Amsterdam: Benjamins.<br /> Orr 11. Dang Tran Cuong (2001), Lectures on<br /> (10): http://www.yourdictionary.com English lexicology. Unpublished.<br /> TÀI LIỆU THAM KHẢO 12. Greeraerts D. (2010), Theories of<br /> Tiếng Việt: lexical semantics. Oxford University Press.<br /> 13. Hoang Tat Truong (1993), Basic<br /> 1. Đỗ Hữu Châu (1997), Các bình diện của<br /> English lexicology. Hanoi: Vietnam National<br /> từ và từ tiếng Việt, Nxb Đại học Quốc gia Hà<br /> University Larson, M. L. (1998), Meaning-<br /> Nội.<br /> based translation. New York: University Press<br /> 2. Đỗ Hữu Châu (1996), Từ vựng ngữ nghĩa<br /> of America.<br /> tiếng Việt, Nxb Đại học Quốc gia Hà Nội.<br /> 14. Lipka L. (1992), An outline of English<br /> 3. Lê Biên (1995), Từ loại tiếng Việt hiện<br /> lexicology. Max Niemeyer Verlag Tubingen.<br /> đại, Nxb Đại học Quốc gia Hà Nội.<br /> 15. Nguyen Hoa (2004), Understanding<br /> 4. Hoàng Văn Hành, Hà Quang Năng,<br /> English semantics. Hanoi: VNU Publishing<br /> Nguyễn Văn Khang (1998), Từ tiếng Việt. Nxb<br /> House.<br /> KHXH.<br /> 16. Plag I. (2002), Word formation in<br /> 5. Hà Quang Năng (1998), Đặc trưng ngữ<br /> English. Cambridge: Cambridge University<br /> nghĩa của hiện tượng chuyển loại các đơn vị từ<br /> Press.<br /> vựng tiếng Việt, Tiếng Việt và các ngôn ngữ<br /> NGOẠI NGỮ VỚI BẢN NGỮ<br /> <br /> HỆ THỐNG BÀI ĐỌC TRONG GIÁO TRÌNH<br /> DẠY TIẾNG VIỆT CHO NGƯỜI NƯỚC NGOÀI<br /> (TRÌNH ĐỘ A) HIỆN CÓ Ở VIỆT NAM<br /> RESEARCHING THE READING TEXTS IN THE TEXTBOOKS OF TEACHING<br /> VIETNAMESE LANGUAGE FOR FOREIGNERS (LEVEL A)<br /> CURRENTLY EXISTING IN VIETNAM<br /> LÊ THANH HƯƠNG<br /> (Ths; Viện Ngôn ngữ học)<br /> Abstract: The current paper is carried out on the base of studying and analyzing reading texts<br /> in the textbooks of teaching Vietnamese Language for foreigners (Level A) currently existing in<br /> Vietnam. The paper covers a number of new contents. The surveying results make significant<br /> 54 NGÔN NGỮ & ĐỜI SỐNG Số 8 (238)-2015<br /> <br /> <br /> contributions to both the researching purpose and mission of the paper. The researching results in<br /> terms of both form and contents summarized from the reading texts in the textbooks of teaching<br /> Vietnamese Language at Level A at the time being is the latest findings and have significant<br /> importance in recommending accurate and persuasive suggestions for the purpose of the best<br /> editing work on the reading texts in the textbooks of teaching Vietnamese Language for<br /> foreigners.<br /> Key words: researching the reading texts; textbooks; teaching Vietnamese.<br /> 1. Dẫn nhập như: du lịch, kinh doanh, nghiên cứu,... Vì<br /> 1.2. Hiện nay, giáo trình dạy tiếng Việt cho vậy, phần lớn trong số họ ít nhất đã 18 tuổi trở<br /> người nước ngoài đã được đầu tư công phu lên. Với thực tế như vậy, cách dùng tập đọc<br /> hơn. Các nội dung chính về ngữ âm, từ vựng dường như không phù hợp, trong khi cách<br /> và ngữ pháp cũng được lựa chọn và biên soạn dùng đọc lại có vẻ hơi hụt hẫng, bài đọc cơ<br /> tốt hơn. Các kĩ năng cơ bản như nghe, nói, bản lại hơi dài. Bài đọc không những được<br /> đọc, viết cũng được chú ý bổ sung và điều nhiều giáo trình lựa chọn mà còn thể hiện<br /> chỉnh sao cho đạt được hiệu quả tốt nhất với được sự khoa học, phù hợp với mọi lứa tuổi,<br /> người học. Với tâm lí học để có thể giao tiếp với cả người dạy và người học. Như vậy,<br /> và ứng dụng một cách hiệu quả vào thực thế, chúng tôi cho rằng bài đọc là sự lựa chọn tốt<br /> yêu cầu của người học đối với người dạy và nhất hiện nay đối với việc gọi tên phần đọc<br /> đối với hệ thống giáo trình cũng ngày một cao hiểu trong giáo trình dạy tiếng Việt cho người<br /> hơn. Đáp ứng một phần những đòi hỏi chính nước ngoài.<br /> đáng của người học, chúng tôi đã vào cuộc Thứ hai, về trình tự giới thiệu bài đọc:<br /> tiến hành khảo sát, điều tra, tìm hiểu những Trình tự giới thiệu bài đọc cũng giống cách<br /> nguyện vọng thiết thực của người nước ngoài gọi tên phần bài đọc, vẫn chưa có sự thống<br /> học tiếng Việt. nhất. Tuy nhiên, chúng tôi đồng ý với sự lựa<br /> 1.2. Tư liệu khảo sát gồm 12 cuốn (xem chọn của đa số các giáo trình. Trình tự giới<br /> Tư liệu khảo sát; được đánh số kí hiệu từ S1 thiệu bài đọc nêu ở sau phần luyện tập và<br /> đên S12). trước phần bài tập là hợp lí. Trước hết, luyện<br /> 2. Kết quả khảo sát tập là phần bài tập luyện các cấu trúc ngữ pháp<br /> 2.1. Về hình thức của bài đọc của phần chú giải ngữ pháp. Luyện tập là nội<br /> Chúng tôi khảo sát 14 giáo trình (trình độ dung đánh dấu sự kết thúc của phần chú giải<br /> A) nhưng chỉ có 12 giáo trình có biên soạn bài ngữ pháp. Bài tập là hình thức làm các bài tập<br /> đọc. Theo ý kiến của chúng tôi, các giáo trình luyện kiến thức chung cho cả bài học. Như<br /> không chỉ nên biên soạn bài đọc mà còn cần vậy, sau phần luyện tập, người học đã cơ bản<br /> phải đầu tư nhiều hơn nữa đối với nội dung nắm được toàn bộ cấu trúc của bài học. Bài<br /> này. Bài đọc không chỉ giúp người học rèn đọc giống như một dạng luyện tập về ngữ<br /> luyện và mở mang kiến thức mà còn là cầu nối pháp và từ vựng nhưng dưới hình thức đọc<br /> quan trọng giúp người học hiểu hơn về cuộc hiểu, đọc và cảm nhận văn bản. Vì vậy, bài<br /> sống, văn hóa và con người Việt Nam. đọc không phù hợp để kết thúc bài học. Phần<br /> Thứ nhất, về cách gọi tên bài đọc: Cách bài tập về nhà mới là nội dung kết thúc bài<br /> gọi tên bài đọc được sử dụng nhiều nhất, học. Với lí do đó, nếu xếp bài đọc vào phần<br /> chiếm 7/12 giáo trình, các cách gọi tên còn lại cuối cùng của bài học như S10 là chưa phù<br /> như: bài đọc cơ bản, tập đọc, đọc chỉ có từ 1 hợp. Chúng tôi cũng không đồng ý với cách<br /> đến 2 giáo trình sử dụng. Chúng tôi cho rằng sắp xếp bài đọc ở đồng thời hai vị trí như S11<br /> sử dụng thuật ngữ bài đọc là hợp lí hơn cả. đã lựa chọn. Với S5 và S8 cũng như vậy.<br /> Người nước ngoài học tiếng Việt tại Việt Nam Trong khi S5 nêu phần bài tập trước chú giải<br /> đa số đều có khả năng sống tự lập. Họ học ngữ pháp, thì S8 lại nêu bài đọc trước bài<br /> tiếng Việt phục vụ nhiều mục đích khác nhau nghe. Việc phân bố bài đọc như vậy không<br /> Số 8 (238)-2015 NGÔN NGỮ & ĐỜI SỐNG 55<br /> <br /> <br /> nhất quán, thiếu hợp lí và không phù hợp với phong tục, lễ tết, văn hóa cổ truyền (9 giáo<br /> nội dung của bài học. trình), thời gian (8 giáo trình), các mùa và<br /> Thứ ba, về độ dài của bài đọc : Độ dài của thời tiết (8 giáo trình), năm sinh, quê quán,<br /> bài đọc được chúng tôi phân thành 3 cấp độ<br /> chỗ ở hiện tại (8 giáo trình), nhật kí, tâm sự (8<br /> như sau: Bài đọc dưới 100 chữ; bài đọc từ 100<br /> - 200 chữ và bài đọc trên 200 chữ. Bài đọc giáo trình).<br /> dưới 100 chữ và bài đọc trên 200 chữ được sử Chúng tôi cũng tiến hành khảo sát chủ đề<br /> dụng ở mức độ vừa phải và được phân bố hợp của bài học và có kết quả như sau: chủ đề của<br /> lí ở đầu và ở cuối giáo trình. Bài đọc từ 100 - bài học được nhiều giáo trình lựa chọn sử<br /> 200 chữ chiếm số lượng nhiều nhất và chủ yếu dụng gồm: ăn uống (12 giáo trình), chào hỏi<br /> được phân bố ở giữa giáo trình (giữa bài đọc (12 giáo trình), thời gian (12 giáo trình), năm<br /> dưới 100 chữ và bài đọc trên 200 chữ). Kết sinh (11 giáo trình), các mùa và thời tiết (10<br /> quả khảo sát và sự phân bố độ dài của bài đọc giáo trình), giao thông và phương tiện đi lại,<br /> như vậy là khoa học và phù hợp với trình độ A mua bán, gia đình (9 giáo trình), làm quen (9<br /> của người học. giáo trình). Kết quả khảo sát cho thấy chủ đề<br /> 2.2. Về nội dung của bài đọc của bài đọc được nhiều giáo trình lựa chọn gần<br /> 2.2.1. Chủ đề của bài đọc tương ứng với chủ đề của bài học trong mỗi<br /> giáo trình. Chúng ta có tới 7/9 chủ đề được<br /> a) Tên đầu đề của bài đọc: Trong quá trình<br /> nhiều giáo trình lựa chọn sử dụng là trùng<br /> khảo sát, chúng tôi nhận thấy, chỉ 1 giáo trình nhau. Các chủ đề không trùng nhau về phía<br /> S9 là không có tên đầu đề của mỗi bài đọc. Có chủ đề của bài học gồm giao thông và phương<br /> 3 giáo trình S2, S3 và S8 là không thống nhất, tiện đi lại, mua bán, về phía chủ đề của bài<br /> lúc có lúc lại không có tên đầu đề trong mỗi đọc gồm du lịch, danh lam thắng cảnh, phong<br /> bài đọc. Còn lại 8 giáo trình đều nhất quán có tục, lễ tết, văn hóa cổ truyền. Đối với chủ đề<br /> tên đầu đề của mỗi bài đọc. Chúng tôi cho của bài học đều là những chủ đề có xu hướng<br /> rằng mỗi bài đọc nên có tên đầu đề nhằm giới tạo thành các cuộc thoại trong giao tiếp đời<br /> sống hàng ngày. Vì vậy, chúng thường xuất<br /> thiệu cho người học biết nội dung kiến thức<br /> hiện trong phần hội thoại của bài học. Xét ở<br /> mà bài đọc sẽ cung cấp cho họ. Như vậy, tên một góc độ khác, nội dung chủ đề của bài học<br /> đầu đề của mỗi bài đọc không chỉ mang đến được sử dụng chỉ như một phương tiện để thực<br /> cảm hứng mới cho người học, mà quan trọng hiện một nội dung khác trong bài đọc và<br /> hơn là nó giúp người học tiếp cận bài đọc một ngược lại. Chẳng hạn, chủ đề giao thông và<br /> cách tốt nhất, giúp người học hình dung và phương tiện đi lại có mặt trong chủ đề du lịch,<br /> cảm nhận bài đọc mà chưa cần phải học qua từ danh lam thắng cảnh. Chủ đề mua bán có mặt<br /> trong phong tục, lễ tết, văn hóa cổ truyền. Đối<br /> mới hay cấu trúc cú pháp. Có thể nói tên đầu<br /> với các chủ đề được sử dụng nhiều trong bài<br /> đề của bài đọc là những gợi ý thiết thực đầu học và bài đọc cũng như đối với các chủ đề<br /> tiên mở đầu cho bài mới, giúp người học có khác trong giáo trình, các chủ đề có xu hướng<br /> thể tiếp thu một cách có hiệu quả nhất những lồng vào nhau để cùng thực hiện một nhiệm vụ<br /> kiến thức mà người dạy muốn truyền đạt sau chung là tạo sự đầy đủ, lôi cuốn và hấp dẫn<br /> đó. cho người học.<br /> b) Chủ đề của bài đọc: Chủ đề của bài đọc Chủ đề của bài đọc ít được lựa chọn gồm:<br /> được nhiều giáo trình lựa chọn bao gồm: giới Giáo dục ngôn ngữ, bưu điện, làng quê, đi<br /> công tác, kí túc xá, đặc sản, mời mọc, bạn bè,<br /> thiệu, làm quen (12 giáo trình), du lịch, danh<br /> màu sắc, sự tích, nhà cửa, bệnh viện, thư viện,<br /> lam thắng cảnh (10 giáo trình), gia đình (9 số đếm, quảng cáo, phim truyện. Những chủ<br /> giáo trình), nhà hàng, món ăn (9 giáo trình), đề trên chỉ được sử dụng từ 1 đến 2 lần trong<br /> 56 NGÔN NGỮ & ĐỜI SỐNG Số 8 (238)-2015<br /> <br /> <br /> tổng số 12 giáo trình. Các chủ đề trên thường Bảng 1: Khảo sát số lượng câu đơn và câu<br /> chỉ được nhắc đến trong bài đọc, tức là nằm ghép trong bài đọc<br /> trong một chủ đề nào đó. Nhưng để đi sâu Tên sách Tổng số<br /> thành một chủ đề riêng thì ít giáo trình lựa (kí hiệu) bài đọc câu đơn câu ghép<br /> chọn. Xét các chủ đề trên, chúng tôi cho rằng S1 38 1434 4<br /> chúng không phải khó hiểu, cũng không phải S2 27 594 6<br /> S3 38 568 26<br /> ít được nhắc đến trong đời sống hàng ngày.<br /> S4 12 179 2<br /> Vậy, lí do gì khiến chúng ít được lựa chọn S5 18 343 15<br /> thành một chủ đề trong bài đọc? S6 72 792 26<br /> Chúng tôi cũng chưa tìm thấy tài liệu nào S7 14 184 13<br /> khảo sát về việc người nước ngoài học tiếng S8 29 283 7<br /> Việt thích học về chủ đề nào. Bài đọc có thể S9 20 257 32<br /> được giảng dạy trong sách, cũng có thể do S10 20 132 2<br /> người dạy cung cấp hoặc chính người học S11 45 406 18<br /> cung cấp theo chủ đề mà mình có hứng thú. S12 27 268 12<br /> Tuy nhiên, sự định hướng của các giáo trình, Tổng 360 5440 163<br /> theo chúng tôi là một nội dung quan trọng Trong quá trình khảo sát, chúng tôi nhận<br /> không thể thiếu. Vì vậy, trước sự chưa thống thấy sự khác nhau rất rõ giữa thời điểm bắt<br /> nhất về chủ đề của bài đọc, chúng tôi thiết đầu giới thiệu cấu trúc câu ghép trong phần<br /> nghĩ cần phải có một cuộc khảo sát về nguyện giải thích ngữ pháp và thời điểm bắt đầu giới<br /> vọng của người nước ngoài học tiếng Việt đối thiệu câu ghép trong bài đọc. Sự khác nhau<br /> với chủ đề của bài đọc cũng như chủ đề của này được thể hiện cụ thể trong bảng khảo sát<br /> bài học trong các giáo trình dạy tiếng Việt cho sau:<br /> người nước ngoài. Bảng 2: Khảo sát thời điểm bắt đầu giới<br /> 2.2.2. Từ mới trong bài đọc thiệu mẫu câu ghép trong các giáo trình<br /> Tên sách Thời điểm bắt đầu Thời điểm bắt<br /> Theo kết quả khảo sát, giáo trình có cung<br /> (kí hiệu) giới thiệu cấu trúc đầu giới thiệu<br /> cấp từ mới chiếm số lượng lớn gấp đôi so với câu ghép trong câu ghép trong<br /> giáo trình không cung cấp từ mới. Chúng tôi giải thích ngữ bài đọc<br /> cho rằng, bài đọc ngoài cung cấp các thông tin pháp<br /> về ngữ pháp còn là một kênh thông tin quan S1 Bài 15 Bài 2<br /> trọng cung cấp các nội dung phản ánh tri thức, S2 Bài 15 Bài 2<br /> văn hóa, phong tục tập quán,... và con người S3 Bài 19 Bài 3<br /> Việt Nam. Vì vậy, nội dung bài đọc thường có S4 Bài 13 Bài 13<br /> S5 Bài 15 Bài 7<br /> nhiều nội dung mới đòi hỏi sự tìm tòi và suy<br /> S6 Bài 11 Bài 15<br /> nghĩ của người học. Chính vì vậy, cung cấp từ S7 Bài 10 Bài 8<br /> mới là một nội dung không thể thiếu để người S8 Bài 22 Bài 4<br /> học có thể nhanh chóng nắm bắt được nội S9 Bài 12 Bài 6<br /> dung và tinh thần của bài đọc. S10 Bài 14 Bài 19<br /> 2.2.3. Số lượng câu trong bài đọc S11 Bài 19 Bài 7<br /> Kết quả khảo sát cho thấy trong 360 bài S12 Bài 21 Bài 9<br /> đọc, có tới 5440 câu đơn và chỉ có 163 câu Xét thời điểm bắt đầu giới thiệu mẫu câu<br /> ghép. Như vậy, tỉ lệ câu đơn nhiều gấp 33.37 ghép trong phần giải thích ngữ pháp, sớm nhất<br /> lần câu ghép. Và, trung bình trong hơn 2 (2.2) là giáo trình S7 bắt đầu với bài 10. Như vậy, ít<br /> bài đọc mới thấy xuất hiện 1 câu ghép, trong nhất trong khoảng 10 bài đầu tiên, các giáo<br /> khi câu đơn có độ phủ sóng gần như toàn bộ trình sẽ cung cấp chủ yếu là các mẫu câu đơn<br /> văn bản. Có thể hình dung bằng bảng dưới và sớm nhất từ bài 10 trở đi mới bắt đầu giới<br /> đây: thiệu cấu trúc mẫu câu ghép. Điều này là hoàn<br /> Số 8 (238)-2015 NGÔN NGỮ & ĐỜI SỐNG 57<br /> <br /> <br /> toàn phù hợp với quy tắc đi từ đơn giản đến sự thay đổi trên là theo hướng tiến bộ hơn và<br /> phức tạp của công tác biên soạn các giáo trình. hợp lí hơn trong công tác biên soạn giáo trình<br /> Tuy nhiên, sự phù hợp trong việc giới thiệu dạy tiếng Việt cho người nước ngoài. Bài đọc<br /> cấu trúc mẫu câu ghép lại không hài hòa với của giáo trình nên có bài tập riêng để người<br /> thực tế thời điểm bắt đầu giới thiệu câu ghép học thuận tiện hơn trong việc tập trung xử lí<br /> trong bài đọc. trực tiếp các thông tin liên quan đến nội dung<br /> Chỉ có duy nhất giáo trình S4 có thời điểm bài đọc. Như vậy, việc trình bày hợp lí bài tập<br /> giới thiệu hai mốc trên là tương ứng với nhau trong bài đọc sẽ có ý nghĩa rất nhiều đối với<br /> (đều giới thiệu trong bài 13). Giáo trình S6 và khả năng tiếp nhận kiến thức của người học.<br /> S10 có phần giới thiệu câu ghép trong bài đọc b. Số lượng bài tập trong bài đọc: Trong<br /> sau hẳn 5 bài học so với thời điểm giới thiệu tổng số 12 giáo trình, bài đọc có 1 bài tập<br /> cấu trúc mẫu câu ghép trong phần giải thích chiếm số lượng lớn nhất gồm 145 bài đọc. Bài<br /> ngữ pháp trong bài học. Các giáo trình còn lại đọc có 2 bài tập đứng thứ hai với 122 bài. Bài<br /> gồm S1, S2, S3, S5, S7, S8, S9, S11, S12 có đọc có 3 bài tập và bài đọc không có bài tập có<br /> thời điểm giới thiệu câu ghép trong bài đọc số lượng gần ngang nhau tương ứng là 35 bài<br /> trước rất nhiều so với thời điểm giới thiệu cấu và 37 bài. Bài đọc có 5 bài tập chỉ có 6 bài.<br /> Bài đọc có 6 bài tập chỉ có duy nhất 1 bài đọc<br /> trúc câu ghép trong phần giải thích ngữ pháp.<br /> (thuộc S2). Bài đọc có 1 bài tập và bài đọc có<br /> Theo ý kiến của chúng tôi, việc giới thiệu<br /> 2 bài tập có số lượng lớn nhất và nhiều hơn<br /> cấu trúc mẫu câu ghép và việc vận dụng mẫu<br /> hẳn.<br /> câu ghép vào trong bài đọc cần phải tương ứng<br /> Bài tập trong bài đọc nếu chỉ có duy nhất 1<br /> với nhau. Việc làm này không những tạo được<br /> bài theo dạng trả lời câu hỏi thì hơi ít và không<br /> sự logic và khoa học cho giáo trình mà còn<br /> đa dạng. Bài đọc có 2 bài tập là tương đối phù<br /> giúp người học vận dụng được kiến thức đã<br /> hợp. Chúng ta biết rằng trả lời câu hỏi là bài<br /> học một cách hiệu quả.<br /> tập thông dụng nhất của bài đọc. Tuy nhiên,<br /> 2.2.4. Bài tập trong bài đọc<br /> chúng tôi cũng đề xuất thêm bài tập dựa vào<br /> a.Vị trí của bài tập: Theo kết quả khảo sát,<br /> nội dung bài đọc chọn từ điền vào chỗ trống<br /> bài đọc có bài tập riêng chiếm số lượng lớn<br /> hoặc điền từ thích hợp vào chỗ trống. Vì đây<br /> gấp đôi so với bài đọc không có bài tập riêng.<br /> là dạng bài có thể kích thích sự ham học hỏi<br /> Nếu như bài đọc không có bài tập riêng thì bài<br /> của người học. Để có đáp án đúng buộc người<br /> tập của bài đọc sẽ được soạn chung với phần<br /> học phải nắm được nội dung thông tin của bài<br /> luyện tập cuối bài. Kết quả khảo sát cho thấy,<br /> đọc. Hơn nữa, người học có thể nhận biết đáp<br /> giáo trình có bài đọc có bài tập chung với phần<br /> án chính xác thông qua sự so sánh với các đáp<br /> luyện tập cuối bài gồm S1, S2, S3 và S6. Các<br /> án còn lại. Điều này sẽ làm tăng khả năng tư<br /> giáo trình này hầu hết được biên soạn từ rất<br /> duy cũng như nâng cao kiến thức cho người<br /> lâu, điển hình như S1 (1980), S2 (1985), S3<br /> học.<br /> (1992), riêng chỉ có S6 được biên soạn năm<br /> Chúng tôi cho rằng đối với giáo trình trình<br /> 2005. Như vậy, các giáo trình có bài đọc có<br /> độ A thì việc từ 2 đến 3 bài đầu tiên không<br /> bài tập riêng có thời gian biên soạn từ 2004 trở<br /> biên soạn bài tập cũng dễ hiểu. Ngược lại, bài<br /> lại đây.<br /> đọc biên soạn quá nhiều bài tập như S1 và S2<br /> Có thể nói, khoảng 10 năm trở lại đây, cách<br /> có tới 4, 5 hay 6 bài tập thì lại được coi là quá<br /> biên soạn bài tập trong bài đọc đã có nhiều<br /> nhiều và quá sức của người học trình độ A.<br /> thay đổi. Bài đọc đã có bài tập riêng, không<br /> Chính vì vậy, việc đưa ra một lượng bài tập<br /> còn để chung với bài luyện tập cuối bài học<br /> vừa đủ và thống nhất là một yêu cầu bắt buộc<br /> trong mỗi giáo trình. Tuy mỗi giáo trình có<br /> đối với các giáo trình dạy tiếng Việt cho người<br /> cách biên soạn riêng và có mục đích biên soạn<br /> nước ngoài. Hơn nữa, các dạng bài tập được<br /> riêng, nhưng chúng tôi vẫn mạnh dạn cho rằng<br /> 58 NGÔN NGỮ & ĐỜI SỐNG Số 8 (238)-2015<br /> <br /> <br /> biên soạn như thế nào cũng đang là một vấn đề S8 30% 70%<br /> cần được sự quan tâm của các nhà nghiên cứu. S11 32.5% 67.5%<br /> c. Các dạng bài tập trong bài đọc: Bài tập S12 39.2% 60.8%<br /> nói chung thường được chia thành 3 dạng như Như vậy, trong cả 3 giáo trình, bài tập trắc<br /> sau: bài tập thay thế, bài tập trắc nghiệm giả nghiệm giả thuyết luôn ít hơn so với bài tập<br /> thuyết và bài tập tạo lập. Kết quả khảo sát cho tạo lập. Tỉ lệ của cả 3 giáo trình giữa 2 dạng<br /> thấy bài đọc không có bài tập thay thế. Bài tập bài tập là tương đối đồng đều. Bài tập trắc<br /> trắc nghiệm giả thuyết chỉ có 3 giáo trình lựa nghiệm giả thuyết chiếm từ 30% đến 39%<br /> chọn gồm S8, S11 và S12. Trong khi đó, bài trong khi bài tập tạo lập chiếm từ 60% đến<br /> tập tạo lập được tất cả các giáo trình lựa chọn. 70%.<br /> Ngoài 3 giáo trình có phần bài tập của bài đọc Theo ý kiến của chúng tôi, bài tập tạo lập là<br /> theo dạng trắc nghiệm giả thuyết thì các giáo một dạng bài tập không thể thiếu đối với bài<br /> trình còn lại có phần bài tập tạo lập tương ứng tập của bài đọc. Tuy nhiên, nếu chỉ như vậy thì<br /> với số lượng bài tập của bài đọc trong giáo sẽ gò bó và đơn điệu. Bài tập thay thế không<br /> trình. thật phù hợp. Bài tập trắc nghiệm giả thuyết về<br /> Bài tập trắc nghiệm giả thuyết gồm S8 mặt hình thức giúp cho người học không cảm<br /> (15bài), S11 (13 bài) và S12 (20 bài). Tỉ lệ của thấy áp lực và mệt mỏi. Về mặt nội dung, nó<br /> bài tập trắc nghiệm giả thuyết so với bài tập giúp giáo viên có thể kiểm tra kiến thức mà<br /> tạo lập của 3 giáo trình trên như sau: người học thu nhận được một cách nhanh<br /> Bảng 3: Khảo sát tỉ lệ của bài tập trắc chóng và chính xác. Bài tập trắc nghiệm giả<br /> nghiệm giả thuyết so với bài tập tạo lập của 3 thuyết là một phương án hay cần được xem xét<br /> giáo trình S8, S11, S12 vận dụng trong quá trình biên soạn bài tập của<br /> Tên Bài tập phần bài đọc trong giáo trình dạy tiếng Việt<br /> sách cho người nước ngoài.<br /> (kí hiệu) trắc nghiệm giả thuyết tạo lập 2.2.5. Chủ đề văn hóa trong bài đọc<br /> <br /> Bảng 4: Khảo sát chủ đề văn hóa Việt Nam trong bài đọc<br /> STT Sách (S) 1 2 3 4 5 6 7 8 9 10 11 12<br /> Chủ Tổng<br /> đề văn hóa VN<br /> <br /> 1 Danh nhân X X X 3<br /> 2 Di tích lịch sử X X X X 4<br /> 3 Danh lam thắng cảnh X X X X X X X 7<br /> 4 Nghệ thuật truyền X X X X X 5<br /> thống<br /> 5 Văn hóa cổ truyền X X X X 4<br /> 6 Văn hóa ẩm thực X X 2<br /> 7 Truyện cổ, sự tích X 1<br /> Như vậy, có 10/12 giáo trình biên soạn bài Trong quá trình khảo sát, chúng tôi nhận<br /> đọc có nội dung văn hóa. Hai giáo trình S4 và thấy chủ đề truyện cổ, sự tích và chủ đề danh<br /> S7 không có yếu tố văn hóa trong các bài đọc nhân đúng là có hơi khó tiếp nhận, nhưng chủ<br /> của giáo trình (Các bài đọc trong hai giáo trình đề về văn hóa ẩm thực thì không như vậy. Đây<br /> này chỉ có tính chất kể một câu chuyện hoặc là một chủ đề hay, dễ tiếp nhận. Chủ đề này<br /> kể chuyện về nhân vật). số lượng 10/12 là tưởng khó tìm kiếm những thực ra nó xuất<br /> tương đối nhiều, và chúng tôi cảm thấy tình hiện khá thường xuyên trong đời sống hàng<br /> hình như vậy là tương đối khả quan. ngày. Thông qua cách chọn thực phẩm, cách<br /> chọn gia vị, cách chế biến,... đến các món<br /> Số 8 (238)-2015 NGÔN NGỮ & ĐỜI SỐNG 59<br /> <br /> <br /> ngon nổi tiếng đều thể hiện văn hóa ẩm thực hình ảnh đẹp của đất nước và con người Việt<br /> của người dân Việt Nam. Văn hóa ẩm thực rất Nam.<br /> dễ cảm nhận, dễ phổ biến và dễ nhớ, nhất là Có thể nói, chủ đề văn hóa Việt Nam đã<br /> đối với bạn bè quốc tế đến Việt Nam nói riêng được đề cập trong phần bài đọc của các giáo<br /> và thưởng thức văn hóa ẩm thực của Việt Nam trình trình độ A, nhưng vẫn chưa thật sự<br /> ở mọi nơi trên thế giới nói riêng. Có thể nói chuyên sâu bởi vốn từ vựng và ngữ pháp của<br /> đây là một kênh thông tin quan trọng để quảng người học chưa đủ. Với một số chủ đề được<br /> bá hình ảnh của Việt Nam với bạn bè trên đưa ra, chúng tôi cho rằng chủ đề về văn hóa<br /> khắp thế giới. Việt Nam ngoài việc giúp người học tiếp thu<br /> Các chủ đề văn hóa cổ truyền, di tích lịch kiến thức lí thuyết qua bài đọc còn cần tạo ra<br /> sử và nghệ thuật truyền thống cũng là những bài học từ thực tế. Điều này không những kích<br /> nội dung văn hóa hay có từ 4/10 - 5/10 giáo thích sự hiểu biết của người học mà còn giúp<br /> trình lựa chọn. Chủ đề văn hóa cổ truyền người học nắm vững cũng như mở mang thông<br /> thường có nội dung về các lễ tết, tục lệ. Đối tin. Đồng thời chủ đề văn hóa Việt Nam nếu<br /> với chủ đề này, người học sẽ được giới thiệu được biên soạn tốt sẽ góp phần quảng bá hình<br /> thêm về các ngày lễ tết lớn và quan trọng của<br /> ảnh của Việt Nam đến với bạn bè thế giới.<br /> Việt Nam. Chủ đề về các di tích lịch sử<br /> 3. Kết luận<br /> thường xuất hiện ở những bài cuối của giáo<br /> Kết quả khảo sát bài đọc trong các giáo<br /> trình. Đây là một chủ đề rất thú vị. Ngoài học<br /> trình dạy tiếng Việt cho người nước ngoài<br /> tiếng Việt, người học sẽ biết thêm về lịch sử<br /> trình độ A hiện có ở Việt Nam chính là cơ sở<br /> của dân tộc Việt Nam. Chủ đề nghệ thuật quan trọng giúp cho việc đánh giá, phân loại<br /> truyền thống giới thiệu cho người học về sân và phục vụ đắc lực cho công tác biên soạn<br /> khấu truyền thống của Việt Nam như múa rối giáo trình. Kết quả khảo sát cho thấy rằng: tuy<br /> nước, đàn bầu cũng là một nội dung hay trong không thể kết luận việc dựa vào sự lựa chọn<br /> việc phát huy vẻ đẹp nghệ thuật truyền thống của phần lớn các giáo trình là đúng đắn và phù<br /> của dân tộc. hợp nhưng có thể khẳng định rằng những kết<br /> Chủ đề danh lam thắng cảnh được nhiều quả đó là dấu hiệu chung của những nhà<br /> giáo trình lựa chọn nhất. Trước hết, danh lam nghiên cứu và biên soạn giáo trình dạy tiếng<br /> thắng cảnh được hiểu là cảnh quan thiên nhiên Việt cho người nước ngoài hàng đầu ở Việt<br /> hoặc địa điểm có sự kết hợp giữa cảnh quan Nam. Và vì những cái chung đó vẫn được duy<br /> thiên nhiên với công trình kiến trúc có giá trị trì biên soạn trong các giáo trình mà những cái<br /> tiêu biểu, là khu vui chơi giải trí có các công riêng chưa thể thay đổi được. Vì vậy, chúng<br /> trình xây dựng của con người nhằm thỏa mãn vẫn có những giá trị sử dụng trong hiện tại và<br /> nhu cầu ngày càng cao của chính con người. có thể cả trong tương lai.<br /> Như vậy, chỉ cần nghe đến ý nghĩa của từ danh Ngoài việc căn cứ vào kết quả khảo sát để<br /> lam thắng cảnh là hẳn người học đã rất hứng đưa ra những đánh giá thực tế phục vụ cho<br /> thú. Giống như khi ta đến một đất nước mới, việc biên soạn giáo trình dạy tiếng Việt cho<br /> mặc dù học ngoại ngữ là một điều quan trọng người nước ngoài, chúng ta cần đánh giá đúng<br /> nhưng có thể đi tham quan các địa danh nổi mức vai trò của giáo trình trong từng giai đoạn<br /> tiếng ở đất nước đó thì lại càng có ý nghĩa. nhất định. Vì theo nghiên cứu của chúng tôi,<br /> Chủ đề danh lam thắng cảnh giống như một bí mỗi giáo trình đều ra đời theo từng giai đoạn,<br /> mật lớn đòi hỏi hành động khám phá, sự tìm không tập trung xuất bản ồ ạt. Vì vậy, xét ở<br /> tòi, sự hiểu biết của con người. Vì vậy, việc một thời điểm nhất định trong quá khứ, mỗi<br /> giới thiệu các chủ đề danh lam thắng cảnh giáo trình cũng đã hoàn thành tốt vai trò của<br /> trong bài đọc của các giáo trình vừa tạo được mình.<br /> hứng thú cho người học vừa có thể quảng bá<br /> 60 NGÔN NGỮ & ĐỜI SỐNG Số 8 (238)-2015<br /> <br /> <br /> Kết quả khảo sát cũng cho thấy từng nội tiếng Việt cho người nước ngoài ở giai đoạn đầu, Tạp<br /> dung trong phần bài đọc đều cần có sự nghiên chí Ngôn ngữ, số 4, trang 8-11.<br /> cứu và khảo sát sâu hơn nữa, đặc biệt là ý 2. Mai Ngọc Chừ (2002), Dạy tiếng Việt với tư<br /> cách một ngoại ngữ, Tạp chí Ngôn ngữ, số 5, trang<br /> kiến, mong muốn và nguyện vọng của người 65-69.<br /> nước ngoài học tiếng Việt. Từ đó, công tác 3. Nguyễn Chí Hòa (2008), Nội dung và phương<br /> biên soạn sẽ tốt hơn trong việc đáp ứng được pháp dạy giảng dạy ngữ pháp tiếng Việt thực hành,<br /> nhu cầu cũng như mục tiêu của người học. Nxb ĐHQG HN.<br /> Chất lượng giáo trình vì thế cũng sẽ được nâng 4. Nguyễn Văn Huệ (2007), Vấn đề dạy ngữ pháp<br /> cao hơn. tiếng Việt cho người nước ngoài, Kỷ yếu hội thảo<br /> TƯ LIỆU KHẢO SÁT khoa học "Nghiên cứu và giảng dạy Việt Nam học<br /> S1: Giáo trình tiếng Việt cơ sở thực hành, tập 1 cho người nước ngoài", Nxb ĐHQG, trang 191-195.<br /> (1980), Nxb Đại học Tổng hợp; S1: Bộ Giáo dục 5. Nguyễn Việt Hương, Nguyễn Thanh Huyền<br /> (1985), Học tiếng Việt: Sách dành cho người nước (2004), Một số vấn đề về việc biên soạn bài đọc tiếng<br /> ngoài (tập 1), Nxb Đà Nẵng; S3: Bùi Phụng (chủ Việt cho sinh viên nước ngoài trong "Tiếng Việt và<br /> biên) (1992), Tiếng Việt cho người nước ngoài, Nxb phương pháp dạy tiếng", Kỉ yếu hội thảo khoa học,<br /> KhoA tiếng Đức ĐH Tổng hợp; S4: Mai Ngọc Chừ Nxb ĐHQG HN.<br /> (2004), Tiếng Việt cho người nước ngoài, Nxb Thế 6. Vũ Thị Thanh Hương (2008), Sử dụng các<br /> giới; S5: Nguyễn Văn Phúc (chủ biên), Đào Văn thông tin cảnh huống và tri thức nền vào dạy kĩ năng<br /> Hùng, Nguyễn Văn Chính (2004), Tiếng Việt cho đọc hiểu cho người nước ngoài học tiếng Việt, trong<br /> người nước ngoài = Vietnamese for foreigners: "Ngôn ngữ học - Một số phương diện nghiên cứu liên<br /> Chương trình cơ sở, Nxb Đại học Quốc gia Hà Nội; ngành", Nxb KHXH.<br /> S6: Nguyễn Anh Quế (2005), Tiếng Việt cho người 7. Nguyễn Văn Khang (1997), Giáo trình tiếng<br /> nước ngoài, Nxb VHTT; S7: Nguyễn Việt Hương Việt với vấn đề giảng dạy tiếng Việt cho người nước<br /> (2006), Thực hành tiếng Việt (dành cho người nước ngoài nhìn từ góc độ giao tiếp ngôn ngữ , "Những<br /> ngoài) (quyển 1), Nxb Đại học Quốc gia Hà Nội; S8: vấn đề cơ bản về dạy - học ngoại ngữ", Nxb ĐHQG<br /> Nhiều tác giả (2007), Quê Việt - sách dạy tiếng Việt HN.<br /> (trình độ A), Nxb Thế giới; S9: Vũ Văn Thi, Bùi Duy 8. Đặng Thái Minh, Nguyễn Văn Phổ (1996), Giải<br /> Dân, Nguyễn Hồng Ngọc (2008), Tiếng Việt cơ sở, pháp tần số trong việc soạn bài đọc tiếng Việt cho<br /> Nxb Đại học Quốc gia Hà Nội; S10: Phan Văn<br /> học viên nước ngoài, Ngữ học trẻ 96.<br /> Giưỡng (2009), Tiếng Việt hiện đại (Tập 1), Nxb Văn<br /> 9. Nguyễn Thiện Nam (2001), Một vài suy nghĩ về<br /> hóa Sài Gòn; S11: Đoàn Thiện Thuật (2009), Tiếng<br /> khái niệm ngữ pháp trong giáo trình tiếng Việt cho<br /> Việt A (tập 1, tập 2), Nxb Thế Giới; S12: Mai Ngọc<br /> Chừ, Trịnh Cẩm Lan (2011), Tiếng Việt cơ sở, Nxb người nước ngoài, Kỉ yếu hội thảo khoa học "Tiếng<br /> Phương Đông. Việt và văn hóa Việt Nam".<br /> TÀI LIỆU THAM KHẢO CHÍNH 10. Đỗ Thanh (1997), Tiếng Việt và việc dạy tiếng<br /> 1. Mai Ngọc Chừ (2001), Quan điểm giao tiếp- Việt cho người nước ngoài, Nxb ĐHQGHN.<br /> thực tiễn trong việc viết giáo trình tiếng Việt và dạy 11. Trần Anh Thơ (1990), Lí thuyết ngôn ngữ học<br /> ứng dụng với việc dạy tiếng ở Việt Nam trước mắt và<br /> lâu dài, Tạp chí Ngôn ngữ số 3.<br />