Hiệu lực của một số loại chế phẩm sinh học phòng trừ Rệp đào (Myzus persicae Sulzer) trên cây bắp cải

TẠP CHÍ KHOA HỌC<br /> Khoa học Tự nhiên và Công nghệ, Số 6 (9/2016) tr 160 - 166<br /> <br /> HIỆU LỰC CỦA MỘT SỐ LOẠI CHẾ PHẨM SINH HỌC PHÒNG TRỪ<br /> RỆP ĐÀO (Myzus persicae Sulzer) TRÊN CÂY BẮP CẢI<br /> <br /> Hoàng Văn Thảnh<br /> Trường Đại học Tây Bắc<br /> <br /> Tóm tắt: Rệp đào (Myzus percicae Sulzer) là loài dịch hại có tính đa thực, gây hại nhiều trên các cây<br /> trồng trong đó có cây bắp cải. Trong điều kiện thí nghiệm, ba loại chế phẩm sinh học Gottsu-A (Paecilomyce<br /> tenuipes), BotaniGard (Beauveria bassiana) và Mycotal (Verticillium lecanii) đều có tác dụng phòng trừ Rệp<br /> đào. Ở điều kiện ẩm độ thấp sau khi phun, các chế phẩm sinh học có hiệu lực trừ rệp không cao: chỉ đạt từ 6,7 -<br /> 13,0% sau 7 ngày xử lý ở trong điều kiện nhà kính và 20 % - 53% sau 20 ngày sau phun ở điều kiện phòng thí<br /> nghiệm; Hiệu lực của các chế phẩm này thấp hơn so với thuốc hóa học Actellic 50EC. Trong điều kiện ẩm độ<br /> cao, hiệu lực trừ rệp của ba loại chế phẩm đạt từ 78,2 - 95,9 % sau 15 ngày xử lý và không có sự khác nhau với<br /> thuốc Actellic 50EC.<br /> Từ khóa: rệp, Rệp đào, cây bắp cải, chế phẩm sinh học.<br /> <br /> 1. Mở đầu<br /> Rệp đào (Myzus percicae Sulzer ) là loài sâu hại chính trên trên nhiều loại cây trồng:<br /> cây đào, mơ mận, cây bắp cải, su hào, cải củ và nhiều loại cây trồng khác. Thời gian vòng đời<br /> của Rệp đào phụ thuộc vào nhiệt độ môi trường. Thời gian hình thành một thế hệ của Rệp đào<br /> từ 10 - 12 ngày. Trong điều kiện thời tiết bình thường, một năm Rệp đào có 20 lứa (Horsfall<br /> JL, 1924). Rệp non tuổi một ban đầu có màu xanh lục sau đó chuyển sang màu vàng nhạt và<br /> rệp sinh sản đơn tính đẻ ra rệp non. Rệp có 4 tuổi với thời gian trung bình mỗi tuổi tương ứng<br /> là 2,0; 2,1; 2,3; và 2,0 ngày. Con cái đẻ con sau khi sinh từ 6 đến 17 ngày, thời gian trung bình<br /> là 10,8 ngày [2] Hiện nay có rất nhiều loại thuốc hóa học bảo vệ thực vật được sử dụng phòng<br /> trừ Rệp đào. Tuy nhiên, Rệp đào rất dễ chống thuốc [2].<br /> Trong tự nhiên, có hàng trăm loài thiên địch của Rệp đào đã được phát hiện như bọ rùa<br /> (bộ Coleoptera: họ Coccinellidae), ruồi ăn rệp (bộ Diptera: họ Syrphidae), ong ký sinh (bộ<br /> Hymenoptera: họ Braconidae) và nấm ký sinh. Sử dụng thiên địch trong phòng trừ sâu hại nói<br /> chung và Rệp đào nói riêng trên nhiều loại cây trồng đang được nghiên cứu và áp dụng ở<br /> nhiều quốc gia trên thế giới.<br /> Có nhiều nhà khoa học nghiên cứu về sử dụng nấm gây bệnh côn trùng trong phòng trừ<br /> rệp, các nghiên cứu đã cho thấy có thể sử dụng nhiều loài nấm như là tác nhân sinh học để<br /> quản lý đối tượng thuộc họ rệp muội (Aphids) trên nhiều loại cây trồng [3]. Khi sử dụng chế<br /> phẩm sinh học có nguồn gốc nấm Beauveria bassiana ký sinh trên côn trùng có hiệu lực<br /> phòng trừ nhện nhỏ Tetranychus urticae và Rệp đào Myzus persicae trung bình 83% so với<br /> đối chứng [1]. Khi sử dụng chế phẩm Gottsu-A (có nguồn gốc nấm Paecilomyce tenuipes) và<br /> chế phẩm Mycotal ( có nguồn gốc nấm Verticillium lecanii) phòng trừ rệp Aphis<br /> <br /> Ngày nhận bài: 23/5/2016. Ngày nhận đăng: 25/9/2016<br /> Liên lạc: Hoàng Văn Thảnh, e - mail hoangthanhtbu@gmail.com<br /> <br /> 160<br /> gossypii, rệp Myzus persicae và Macrosiphum euphorbiae có hiệu lực cao. Độ hữu hiệu đối<br /> với Rệp đào của chế phẩm Gottsu-A đạt 58% và Mycotal là 90%. Nghiên cứu cho thấy, nhiệt<br /> độ thích hợp để cho chế phẩm sinh học Gottsu-A phát huy hiệu lực là 15°C tới 28°C, hiệu lực<br /> trừ sâu của chế phẩm tăng khi ẩm độ không khí cao và hiệu lực đạt cao nhất khi ở trong điều<br /> kiện ẩm độ bão [4]. Nhiều thử nghiệm chỉ ra rằng, hiệu lực của Gottsu-A đạt cao đòi hỏi duy<br /> trì điều kiện ẩm độ không khí cao trong vòng 8 giờ sau khi phun [3]. Hiệu lực của chế phẩm<br /> chứa Verticillium lecanii đối với Rệp đào ở ba nồng độ bào tử khác nhau (107, 105, and 104,<br /> bào tử/ml), ở nồng độ 104 hiệu lực thấp hơn so với 105 và 107 bào tử/ml (Mahabbat Khan,<br /> 1990). Tuy nhiên ở Việt Nam, hầu hết các nghiên cứu sử dụng chế phẩm sinh học phòng trừ<br /> sâu hại được triển khai trên đối tượng sâu thuộc bộ cánh vảy (Lepidoptera) và bộ cánh cứng<br /> (Coleoptera), có rất ít kết quả nghiên cứu việc sử dụng nấm gây hại côn trùng để phòng trừ<br /> Rệp đào trên cây bắp cải và các cây trồng khác.<br /> Nghiên cứu này được triển khai nhằm đánh giá hiệu lực của các chế phẩm có nguồn gốc<br /> từ các nấm B. bassiana, P. tenuipes và V. lecanii trừ Rệp đào. Kết quả nghiên cứu góp phần<br /> giúp người sản xuất nhận thấy ưu điểm của việc sử dụng chế phẩm sinh học phòng trừ Rệp<br /> đào trong canh tác rau và cây trồng khác.<br /> 2. Nội dung<br /> 2.1. Địa điểm, thời gian nghiên cứu<br /> - Địa điểm: Phòng thí nghiệm, Trung tâm Cơ quan Hợp tác quốc tế Nhật Bản Thành phố<br /> Tsukuba (JICA-Tsukuba), Nhật Bản.<br /> - Thời gian: Tháng 3 - 11/2014.<br /> 2.2. Vật liệu và phương pháp nghiên cứu<br /> 2.2.1. Vật liệu<br /> Nghiên cứu được thực hiện với 3 loại chế phẩm sinh học khác nhau và một loại thuốc<br /> hóa học: Chế phẩm Gottsu-A (Paecilomyce tenuipes) là sản phẩm của Công ty hóa chất<br /> Sumitomo tại Nhật Bản, với nồng độ là 5,0 x 108 bào tử/ml, nồng độ 0,2%. Chế phẩm<br /> BotaniGard (Beauveria bassiana) là sản phẩm của Công ty Arysta Life Science Nhật Bản với<br /> 6 x 1010 bào tử/ml, nồng độ sử dụng 1%; Mycotal (Verticillium lecanii) lượng bào tử 3,0 x 109<br /> bào tử/g, nồng độ phun 0,1 %; Thuốc hóa học Actellic 50EC (hoạt chất Pirimiphos-methyl)<br /> của công ty Syngenta, nồng độ sử dụng 0,2%<br /> Giống bắp cải Hyb.Teruyoshi được sử dụng cho thí nghiệm. Hộp nhựa kích thước<br /> đường kính 10 cm, sâu 15 cm dùng trồng bắp cải để nuôi sâu trong tủ sinh trưởng. Lồng<br /> trồng cây bắp cải có kích thước 24 x 30 x 37cm được phủ lưới xung quanh để nuôi Rệp đào<br /> trong nhà kính.<br /> 2.2.2. Phương pháp nghiên cứu<br /> Thí nghiệm được thực hiện với 4 công thức: Gottsu-A (Got-A), BotaniGard (Bot-G),<br /> Actellic 50EC (Chem), phun nước lã làm đối chứng (Control), 3 lần nhắc lại. Rệp đào được<br /> bắt ngoài đồng ruộng và thả trong lồng nuôi sâu có trồng bắp cải là nguồn rệp phục vụ cho thí<br /> nghiệm. Thả 15 rệp trưởng thành, khỏe mạnh trên một cây bắp cải trong lồng nuôi sâu, sau đó<br /> 161<br /> 1 ngày tiến hành loại bỏ toàn bộ rệp trưởng thành để được rệp tuổi một. Sử dụng 10 rệp tuổi<br /> 1/cây bắp cải có số lá bằng nhau (giai đoạn 5 - 7 lá), 3 cây bắp cải/lần nhắc lại, 30 rệp tuổi<br /> 1/công thức. Cây bắp cải được phun ướt đều bằng chế phẩm sinh học hoặc thuốc hóa học, đối<br /> chứng phun ướt bằng nước lã. Rệp được theo dõi hàng ngày ở các công thức thí nghiệm.<br /> a) Thí nghiệm 1<br /> Thí nghiệm được tiến hành sử dụng chế phẩm sinh học trừ rệp đào ở trong điều kiện nhà<br /> kính. Rệp được nuôi vào ngày 8/6/2014, phun thuốc sau đó 1 ngày, điều kiện nhiệt độ 28oC.<br /> Đánh giá hiệu lực thuốc ở 7 và 10 ngày sau phun, sử dụng công thức Abbott tính hiệu lực<br /> thuốc:<br /> <br /> <br /> <br /> * Ghi chú: Ca = Số rệp còn sống ở công thức đối chứng sau phun;<br /> Ta = Số rệp còn sống ở công thức sử dụng thuốc sau khi.<br /> Số liệu hiệu lực thuốc (%) được chuyển sang cung Arcsin trước khi phân tích thống kê.<br /> b) Thí nghiệm 2<br /> Được thực hiện trong điều kiện tủ sinh trưởng để nuôi rệp, rệp nuôi ngày 19/6/2014,<br /> nhiệt độ 22oC, ẩm độ 65% (không duy trì ẩm độ cao), điều kiện chiếu sáng 9 giờ/ngày đêm,<br /> phun thuốc vào ngày 20/6/2014. Hiệu lực thuốc được đánh giá sau phun 15 và 20 ngày bằng<br /> công thức Abbott.<br /> c) Thí nghiệm 3: phun kép 2 lần, lần một cách lần hai 7 ngày; duy trì độ ẩm trên 80% trong 48<br /> giờ bằng cách đậy nắp petri; bắt đầu phun lần một trên rệp 1 ngày tuổi; thời gian thí nghiệm<br /> 30/7/2014.<br /> d)Thí nghiệm 4: phun kép 2 lần, lần một cách lần hai 7 ngày; duy trì độ ẩm trên 80% trong 24<br /> giờ bằng cách đậy nắp petri; bắt đầu phun lần một trên rệp 1 ngày tuổi; thời gian thí nghiệm<br /> 23/9/2014.<br /> Hiệu lực thuốc được đánh giá sau khi xử lý thuốc 15 và 20 ngày bằng công thức Abbott.<br /> 2.3. Kết quả và thảo luận<br /> 2.3.1. Thí nghiệm 1: Hiệu lực trừ Rệp đào của chế phẩm sinh học trong điều kiện<br /> nhà kính.<br /> Hiệu lực của chế phẩm sinh học và thuốc hóa học có sự khác nhau thống kê ở độ tin<br /> cậy 95%. Hiệu lực thuốc hóa học đạt 100%, chế phẩm sinh học đạt từ 6,7 - 13,0% sau 7<br /> ngày xử lý.<br /> <br /> <br /> <br /> <br /> 162<br />  Bảng 1. Hiệu lực trừ Rệp đào của chế<br /> phẩm sinh học trong điều kiện nhà kính<br /> Hiệu lực (%)<br /> Công thức<br /> 7 DAS 10 DAS<br /> Got-A 6,67 b 6,67 b<br /> Bot-G 13,33 b 13,33 b<br /> Myc 10,0 b 10,0 b<br /> Chem 100 a 100 a<br /> LSD (5%) 15,04 15,05<br /> * Ghi chú: + DAS - ngày sau phun; Hình<br /> + Số liệu hiệu lực thuốc (%) đã được chuyển 1: Hiệu lực trừ Rệp đào của chế phẩm<br /> sang Arcsin trước khi phân tích thống kê; sinh học<br /> + Các chữ cái cùng một cột giống nhau thì số<br /> liệu không khác nhau ở độ tin cậy 95%<br /> Hiệu lực trừ rệp của ba loại chế phẩm không có sự khác nhau ở cả 7 và 10 ngày sau khi<br /> xử lý. Trong điều kiện thí nghiệm, tác dụng trừ Rệp đào của cả loại chế phẩm đều thấp. Nấm<br /> gây bệnh cho côn trùng cần điều kiện ẩm độ cao và nhiệt độ thích hợp để nấm xâm nhập, tạo<br /> mối quan hệ ký sinh và gây độc đối với côn trùng [3]. Có thể do điều kiện thí nghiệm chưa<br /> thuận lợi để nấm xâm nhập gây bệnh nên hiệu lực chế phẩm đạt thấp, đây là vấn đề đặt ra để<br /> các nghiêu cứu về điều kiện sử dụng chế phẩm sinh học có nguồn gốc từ nấm gây bệnh côn<br /> trùng trong công tác bảo vệ thực vật.<br /> 2.3.2. Thử nghiệm chế phẩm sinh học trừ Rệp đào trong tủ sinh trưởng ở điều kiện<br /> phòng thí nghiệm.<br /> a) Thí nghiệm 2: Đánh giá hiệu lực trừ Rệp đào của chế phẩm sinh học trong điều kiện ẩm độ<br /> thấp<br /> Thí nghiệm duy trì ẩm độ 65% và nhiệt độ 220C trong tủ sinh trưởng nuôi rệp. Kết quả<br /> thí nghiệm cho thấy hiệu lực thuốc hóa học Actellic 50EC đạt 100% tại 15 ngày sau khi xử lý<br /> và cao hơn có ý nghĩa thống kê so với các chế phẩm sinh học.<br /> <br /> Bảng 2. Hiệu lực chế phẩm sinh<br /> học trừ Rệp đào trong phòng thí<br /> nghiệm<br /> Công Hiệu lực (%)<br /> thức 15DAS 20DAS<br /> b b<br /> Got-A 43,3 46,7<br /> Bot-G 20,0 c 20,0 c<br /> Myc 16,7 c 53,3 b<br /> Chem 100 a 100 a<br /> LSD (5%) 13,73 17.93<br /> <br /> <br /> Hình 2: Hiệu lực trừ Rệp đào của chế phẩm sinh<br /> học điều kiện ẩm độ thấp<br /> <br /> Hiệu lực của các chế phẩm sinh học đều tăng ở 15 và 20 ngày sau phun. Sau phun 20<br /> 163<br /> ngày, hiệu lực của chế phẩm Mycotal cao nhất đạt 53% , sau đó đến chế phẩm Gottsu-A đạt<br /> 46,7% và thấp nhất là chế phẩm BotaniGard đạt 20%. Nhìn chung ở điều kiện thí nghiệm ẩm<br /> độ 65% và nhiệt độ 220C trong tủ sinh trưởng nuôi rệp, hiệu lực trừ rệp của ba loại chế phẩm<br /> đều đạt thấp.<br /> b) Thí nghiệm 3. Hiệu lực trừ Rệp đào của chế phẩm sinh học với hai lần phun kế tiếp và duy<br /> trì ẩm độ >80% trong vòng 48 giờ.<br /> Trong điều kiện ẩm độ cao, độ hữu hiệu trừ rệp của thuốc Actellic 50EC so với các chế<br /> phẩm sinh học không khác nhau có ý nghĩa thống kê. Hiệu lực của thuốc Actellic 50EC đạt<br /> 100%, trong khi đó hiệu lực của ba chế phẩm sinh học đạt từ 78% - 100% sau 15 ngày xử lý.<br /> <br /> <br /> <br /> <br /> Bảng 3. Hiệu lực trừ Rệp đào của chế<br /> phẩm sinh học ở điều kiện ẩm độ cao<br /> trong phòng thí nghiệm<br /> Hiệu lực (%)<br /> Công thức<br /> 15DAS 20DAS<br /> a a<br /> Got-A 95,9 91,5<br /> Bot-G 78,2 a 82,7 a<br /> Myc 100 a 100 a<br /> Chem 100 a 100 a<br /> LSD (5%) 20,67 18,76<br /> <br /> <br /> Hình 3. Hiệu lực trừ Rệp đào chế phẩm sinh học<br /> trong điều kiện ẩm độ >80%<br /> <br /> Trong điều kiện ẩm độ cao, cả ba loại chế phẩm sinh học thử nghiệm đều có hiệu lực<br /> cao trừ Rệp đào. Qua kết quả thử nghiệm cho thấy, khi sử dụng chế phẩm sinh học trừ sâu hại<br /> cần điều kiện ẩm độ cao sau khi phun để giúp nâng cao hiệu lực trừ sâu của các vi sinh vật.<br /> c) Thí nghiệm 4: Hiệu lực trừ Rệp đào của chế phẩm sinh học trong điều kiện phun kép hai<br /> lần và duy trì ẩm độ >80% trong vòng 24 giờ.<br /> Kết quả thử nghiệm ở bảng 4 cho thấy, hiệu lực của thuốc Actellic 50EC cao nhất, đạt<br /> 100% sau phun 15 ngày và 20 ngày. Tuy nhiên khi so sánh thống kê, hiệu lực của chế phẩm<br /> Bot-G tương đương với thuốc Actellic 50EC. Nếu so sánh 3 loại chế phẩm sinh học thấy rằng<br /> hiệu lực của cả 3 chế phẩm sinh học đều đạt rất cao, không có sự khác nhau giữa các loại chế<br /> phẩm và với thuốc hóa học.<br /> <br /> <br /> <br /> <br /> 164<br />  Bảng 4. Hiệu lực trừ Rệp đào của chế phẩm<br /> sinh học trong điều kiện ẩm độ cao<br /> Hiệu lực (%)<br /> Công thức<br /> 15DAS 20DAS<br /> Got-A 92,43 a 82,55 a<br /> Bot-G 95,35 a 89,99 a<br /> Myc 89,05 a 83,56 a<br /> Chem 100 a 100 a<br /> LSD (5%) 20.42 27.62<br /> <br /> <br /> Hình 4. Hiệu lực trừ rệp của chế phẩm<br /> sinh học trong điều kiện phun kép 2 lần<br /> và ẩm độ cao<br /> Môi trường ẩm độ cao giúp cho hoạt động nấm gây hại côn trùng. Điều kiện ẩm độ tối<br /> ưu và phun kép chế phẩm sinh học thử nghiệm tiến hành đã tạo điều kiện bào tử nấm nảy<br /> mầm và xâm nhiễm gây chết cho Rệp đào. Khi Rệp đào chết bởi nấm gây bệnh, phát hiện các<br /> sợi nấm màu trắng phát triển trên cơ thể rệp và quan sát được bào tử nấm dưới kính hiển vi. Ở<br /> ngoài đồng ruộng các bào tử này sẽ là nguồn bệnh tiếp tục phát tán, xâm nhiễm gây bệnh cho<br /> côn trùng [1].<br /> 3. Kết luận.<br /> Các chế phẩm sinh học Gottsu-A (Paecilomyce tenuipes), BotaniGard (Beauveria<br /> bassiana) và Mycotal (Verticillium lecanii) có tác dụng phòng trừ Rệp đào. Trong điều kiện<br /> ẩm độ cao duy trì trong thời gian 48 giờ, hiệu lực trừ rệp của ba loại chế phẩm sinh học đem<br /> thử nghiệm đều cao sau 15 ngày xử lý và tương đương với thuốc Actellic 50EC.<br /> Duy trì ẩm độ >80% sau khi xử lý và phun kép chế phẩm sinh học là điều kiện thuận lợi<br /> để các chế phẩm sinh học phát huy tốt hiệu lực phòng trừ Rệp đào.<br /> Có thể sử dụng chế phẩm có nguồn gốc nấm Paecilomyce tenuipes, Beauveria bassiana<br /> và Verticillium lecanii phòng trừ Rệp đào trong canh tác rau họ hoa thập tự và trên một số cây<br /> trồng khác.<br /> TÀI LIỆU THAM KHẢO<br /> [1] Geral Brust 2007, Using Beauveria bassiana in high tunnel pest management, IPM<br /> Vegetable Specialist.<br /> [2] Horsfall JL 1924, Life history studies of Myzus persicae Sulzer. Pennsylvania Agric,<br /> Agricultural Experiment Station Bulletin.<br /> [3] Mahabbat Khan 1990, Biological control of Aphid with a Entomopathogenic fungus,<br /> Pakistan J.Agric.Res.Vol.11.No.3<br /> [4] Takeshi MARUYAMA 2009, Development of a Novel Microbial Insecticide:<br /> Gottsu-A. Sumitomo Chemical Co., Ltd.<br /> <br /> <br /> <br /> <br /> 165<br />  THE EFFECTIVENESS OF SOME BIO-PESTICIDES IN<br /> CONTROLLING GREEN PEACH APHIDS (Myzus persicae Sulzer) ON<br /> CABBAGE<br /> <br /> Hoang Van Thanh<br /> Tay Bac University<br /> <br /> Abstract: Green peach aphids are major insect pest on cabbage, radish, spinach, etc in Viet Nam. In<br /> experiment condition, Gottsu-A (Paecilomyce tenuipes), BotaniGard (Beauveria bassiana) ad Mycotal<br /> (Verticillium lecanii) were insecticidal activity on Green peach aphids. In low humidity condition,the<br /> effectiveness sof the bio-pesticides go up from 6.7 - 13.0% after 7 days treatment in green house and 20 -<br /> 53% after 20 days spraying in growth chamber, lower than thoese of Actellic 50EC. In high humidity<br /> condition, mortality of Green peach aphids was high at 15 days after treatment (78.2 - 95.9 %) and there<br /> was no significant difference between Actellic 50EC and three kinds of bio-pesticids. Maitenance humidity<br /> of more than 80% just after treatment and two times spraying is suitable for the bio-pesticides on control<br /> aphids.<br /> Keywords: Aphids, green peach aphids, cabbage, bio-pesticides.<br /> <br /> <br /> <br /> <br /> 166<br />