Hiệu quả điều trị sẹo lồi bằng phẫu thuật cắt bỏ kết hợp tiêm Triamcinole acetonide nội thương tổn

TẠP CHÍ Y - DƢỢC HỌC QUÂN SỰ SỐ 3-2016<br /> <br /> HIỆU QUẢ ĐIỀU TRỊ SẸO LỒI<br /> BẰNG PHẪU THUẬT CẮT BỎ KẾT HỢP<br /> TIÊM TRIAMCINOLE ACETONIDE NỘI THƢƠNG TỔN<br /> Trần Đăng Quyết*; Nguyễn Kim Khoa**<br /> TÓM TẮT<br /> Mục tiêu: khảo sát đặc điểm lâm sàng, các yếu tố liên quan đến sẹo lồi, đánh giá kết quả<br /> phương pháp phẫu thuật sẹo lồi kết hợp tiêm triamcinole acetonide (TA) nội thương tổn.<br /> Đối tượng và phương pháp: 87 bệnh nhân (BN) sẹo lồi, điều trị ngoại trú tại Khoa Phục hồi<br /> Chức năng, Bệnh viện Da liễu TP. Hồ Chí Minh từ tháng 1 - 2014 đến 4 - 2015. Nghiên cứu tiến<br /> cứu, mô tả cắt ngang đối với MT1 và tiến cứu, thử nghiệm lâm sàng đối với MT2. Kết quả và<br /> kết luận: tuổi BN: sẹo lồi có thể gặp ở mọi lứa tuổi, nhưng tuổi hay gặp nhất < 30 tuổi (64,36%).<br /> Tuổi bệnh chủ yếu < 1 năm (62,06%), chứng tỏ BN lo lắng, đi khám bệnh sớm. Sẹo lồi ha y<br /> gặp ở học sinh, sinh viên (44,20%) và cán bộ viên chức (27,59%). Nguyên nhân hay gặp nhất<br /> 2<br /> là bấm lỗ tai (44,83%), vết mổ (24,43%), sẹo lồi có kích thước chủ yếu < 5 cm (82,76%).<br /> Phương pháp điều trị: phẫu thuật sẹo lồi cắt trong rìa tổn thương kết hợp tiêm TA có kết quả tốt<br /> và khá cao hơn hẳn phương pháp phẫu thuật sẹo lồi kết hợp băng dán silicon. Sau 15 tháng<br /> theo dõi (kể từ khi kết thúc điều trị), không có BN nào bị tái phát sẹo lồi.<br /> * Từ khóa: Sẹo lồi; Phẫu thuật cắt bỏ; Tiêm triamcinole acetonide.<br /> <br /> Efficacy of Treating Keloids by Resection Combined with Triamcinole<br /> Acetonide Injection Internal Injury<br /> Summary<br /> Purpose: To study the clinical characteristics of keloids, the efficacy of treating keloids by<br /> resection combined with injecting triamcinole acetonide. Subjects and methods: 87 patients with<br /> keloids (at Dermatology Hospital Hochiminh City since 01 - 2014 to 4 - 2015. A prospective and<br /> descriptive study was carried out on 87 keloids patients. Results: Age of the patient: Keloids<br /> occured in all ages, especially in age of < 30 years (64.36%). Duration of disease was<br /> under < 1 year (62.06%) which proves that patients seek medical care early. Keloids was<br /> common in pupils and students (44.20%) and civil servants (27.59%). The most common cause<br /> was the press ears (44.83%), then the incision (24.13%). The size of keloids primarily was<br /> 2<br /> < 5 cm (82.76%). Method of treatment: surgery of keloid lesion cutting edge and combined with<br /> injection of triamcinole acetonide had good results and quite superior to surgical methods<br /> combined with keloids silicone tape. After 15 months of follow-up (end of treatment), no patient<br /> had recurrent keloids.<br /> * Key words: Keloids; Resection; Triamcinole acetonide injection.<br /> * Bệnh viện Quân y 103<br /> ** Bệnh viện Da liễu TP. Hồ Chí Minh<br /> Người phản hồi (Corresponding): Trần Đăng Quyết (trangquyetdalieu@yahoo.com)<br /> Ngày nhận bài: 15/01/2016; Ngày phản biện đánh giá bài báo: 18/02/2016<br /> Ngày bài báo được đăng: 02/03/2016<br /> <br /> 106<br /> <br /> TẠP CHÍ Y - DƢỢC HỌC QUÂN SỰ SỐ 3-2016<br /> <br /> ĐẶT VẤN ĐỀ<br /> Sẹo là kết quả của quá trình hàn gắn<br /> vết thương. Có nhiều loại sẹo khác nhau:<br /> sẹo phẳng, sẹo teo, sẹo phì đại, sẹo lồi,<br /> sẹo co kéo, sẹo thâm, sẹo bạc màu. Sẹo<br /> tuy lành tính nhưng ảnh hưởng nhiều đến<br /> tâm lý BN nhất là sẹo lồi, sẹo thâm. Sẹo co<br /> kéo còn có thể ảnh hưởng đến chức<br /> năng. Có nhiều phương pháp điều trị sẹo<br /> khác nhau như: phẫu thuật cắt bỏ sẹo, điều<br /> trị sẹo bằng laser CO2, điều trị sẹo bằng<br /> tiêm TA… Các phương pháp trên đều cho<br /> kết quả nhất định, tuy nhiên hay tái phát.<br /> Cho đến nay, nghiên cứu về phương<br /> pháp phẫu thuật cắt rìa trong tổn thương<br /> sẹo, sau đó tiêm TA tại chỗ còn hạn chế.<br /> Vì vậy, chúng tôi đã tiến hành đề tài này<br /> nhằm:<br /> - Khảo sát đặc điểm lâm sàng, các yếu<br /> tố liên quan đến sẹo lồi tại Bệnh viện Da<br /> liễu Thành phố Hồ Chí Minh từ tháng<br /> 01 - 2014 đến 4 - 2015.<br /> - Đánh giá hiệu quả phương pháp<br /> phẫu thuật cắt sẹo lồi kết hợp tiêm TA nội<br /> thương tổn.<br /> <br /> ĐỐI TƢỢNG VÀ PHƢƠNG PHÁP<br /> NGHIÊN CỨU<br /> 1. Đối tƣợng nghiên cứu.<br /> 87 BN sẹo lồi điều trị ngoại trú tại Khoa<br /> Phục hồi Chức năng, Bệnh viện Da liễu<br /> TP. Hồ Chí Minh từ tháng 01 - 2014 đến<br /> 4 - 2015.<br /> 2. Phƣơng pháp nghiên cứu.<br /> - Đối với mục tiêu 1: tiến cứu, mô tả<br /> cắt ngang. BN được khám, thu thập thông<br /> tin cần thiết vào bệnh án ngoại trú theo<br /> một mẫu thống nhất.<br /> - Đối với mục tiêu 2: tiến cứu, thử<br /> nghiệm lâm sàng có đối chứng so sánh.<br /> 87 BN được chia ngẫu nhiên làm 2 nhóm:<br /> + Nhóm nghiên cứu: 48 BN được phẫu<br /> thuật kết hợp tiêm TA nội thương tổn.<br /> + Nhóm đối chứng: 39 BN được phẫu<br /> thuật kết hợp băng ép bằng miếng dán<br /> silicon.<br /> Đánh giá kết quả điều trị theo thang<br /> điểm VSS (Vancouver Scar Scale).<br /> <br /> KẾT QUẢ NGHIÊN CỨU VÀ BÀN LUẬN<br /> 1. Một số yếu tố liên quan, đặc điểm lâm sàng.<br /> Bảng 1: Tuổi và giới (n = 87).<br /> Tuổi<br /> <br /> n<br /> <br /> %<br /> <br /> Giới<br /> <br /> n<br /> <br /> %<br /> <br /> < 30<br /> <br /> 56<br /> <br /> 64,36<br /> <br /> Nam<br /> <br /> 24<br /> <br /> 27,58<br /> <br /> 30 - 40<br /> <br /> 17<br /> <br /> 19,54<br /> <br /> Nữ<br /> <br /> 63<br /> <br /> 72,42<br /> <br /> > 40<br /> <br /> 14<br /> <br /> 16,10<br /> <br /> Tổng<br /> <br /> 87<br /> <br /> 100<br /> <br /> Tổng<br /> <br /> 87<br /> <br /> 100<br /> <br /> Tuổi hay gặp nhất < 30. Kết quả phù<br /> hợp với nghiên cứu của Ketchum và CS<br /> [2]. Đây là lứa tuổi hay bị chấn thương,<br /> vết thương khi lao động, là lứa tuổi có<br /> sức căng da lớn nhất. Trong khi ở người<br /> <br /> nhiều tuổi, da dư thừa nhiều hơn nên ít bị<br /> sẹo lồi hơn [3, 4, 5]. Nữ (72,42%) cao<br /> hơn nam (27,58%). Kết quả này phù hợp<br /> với nghiên cứu của Đỗ Thiện Dân [1]:<br /> nam 19,3%, nữ 80,7%.<br /> 107<br /> <br /> TẠP CHÍ Y - DƢỢC HỌC QUÂN SỰ SỐ 3-2016<br /> <br /> * Nguyên nhân gây sẹo (n = 87):<br /> <br /> * Vị trí sẹo (n = 87):<br /> <br /> Mụn trứng cá: 16 BN (18,40%); tai nạn<br /> giao thông: 11 BN (12,64%); vết mổ: 21<br /> BN (24,43%); bấm lỗ tai: 39 BN (44,83%).<br /> Bấm lỗ tai chiếm tỷ lệ cao nhất, chủ yếu<br /> gặp ở nữ, trẻ tuổi do nhu cầu làm đẹp.<br /> Sẹo lồi do trứng cá chủ yếu do BN nặn<br /> mụn gây tổn thương da. Kết quả của<br /> chúng tôi phù hợp với Đỗ Thiện Dân [1]:<br /> nguyên nhân hay gây sẹo lồi ở người trẻ<br /> là bấm lỗ tai và nặn mụn trứng cá.<br /> <br /> Dái tai: 21 BN (24,13%); vành tai:<br /> 22 BN (25,28%); sau vành tai: 2 BN<br /> (2,3%); vai: 8 BN (9,19%); sinh dục:<br /> 7 BN (8,04%); môi trên: 2 BN (2,3%);<br /> ngực: 17 BN (19,54%); các vùng da<br /> khác: 8 BN (9,19%). Vùng dái tai, vành<br /> tai chiếm tỷ lệ cao nhất, sau đó là vùng<br /> ngực, vùng vai. Điều đó phù hợp với<br /> nguyên nhân gây sẹo lồi: bấm lỗ tai và<br /> nặn mụn trứng cá.<br /> <br /> Bảng 2: Kết quả điều trị ở 2 nhóm theo thang điểm VSS.<br /> Nhóm<br /> <br /> Nhóm nghiên cứu<br /> <br /> Nhóm đối chứng<br /> <br /> Kết quả<br /> <br /> n<br /> <br /> %<br /> <br /> n<br /> <br /> %<br /> <br /> Tốt<br /> <br /> 5<br /> <br /> 10,41<br /> <br /> 0<br /> <br /> 0<br /> <br /> Khá<br /> <br /> 32<br /> <br /> 66,66<br /> <br /> 10<br /> <br /> 25,64<br /> <br /> Trung bình<br /> <br /> 5<br /> <br /> 10,41<br /> <br /> 23<br /> <br /> 58,97<br /> <br /> Kém<br /> <br /> 6<br /> <br /> 12,50<br /> <br /> 6<br /> <br /> 15,38<br /> <br /> Tổng<br /> <br /> 48<br /> <br /> 100<br /> <br /> 39<br /> <br /> 100<br /> <br /> p<br /> <br /> p < 0,05<br /> 2<br /> <br /> χ = 3,26<br /> <br /> Phương pháp phẫu thuật kết hợp tiêm<br /> TA vào vùng sẹo tốt hơn phương pháp<br /> phẫu thuật đơn thuần, khác biệt có ý nghĩa<br /> thống kê.<br /> <br /> không dễ, phù hợp với nghiên cứu của<br /> Đỗ Thiện Dân (60,7%) [1].<br /> <br /> * Số lần tiêm TA ở nhóm nghiên cứu<br /> (n = 48):<br /> <br /> ≤ 80 mg: 10 BN (20,83%); 90 - 160<br /> mg: 10 BN (20,83%); > 160 mg: 28 BN<br /> (58,34%), đây là những BN phải tiêm<br /> > 10 lần. Nghiên cứu của Đỗ Thiện Dân [1]<br /> cũng cho kết quả tương tự (dùng > 160 mg<br /> TA chiếm 55,5%).<br /> <br /> < 5 lần: 10 BN (20,83%); 5 - 9 lần:<br /> 10 BN (20,83%); ≥ 10 lần: 28 BN (58,34%).<br /> Kết quả này cho thấy điều trị sẹo lồi<br /> <br /> * Tổng lượng thuốc TA/BN ở nhóm<br /> nghiên cứu (n = 48):<br /> <br /> Bảng 3: Tác dụng không mong muốn khi tiêm TA ở nhóm nghiên cứu (n = 48).<br /> Tác dụng không mong muốn<br /> <br /> n<br /> <br /> %<br /> <br /> Rối loạn kinh nguyệt<br /> <br /> 2<br /> <br /> 4,16<br /> <br /> Viêm dạ dày tá tràng<br /> <br /> 0<br /> <br /> 0<br /> <br /> Mọc mụn trứng cá<br /> <br /> 15<br /> <br /> 31,25<br /> <br /> 108<br /> <br /> TẠP CHÍ Y - DƢỢC HỌC QUÂN SỰ SỐ 3-2016<br /> Teo da xung quanh chỗ tiêm<br /> <br /> 5<br /> <br /> 10,41<br /> <br /> Rậm lông<br /> <br /> 2<br /> <br /> 4,16<br /> <br /> Không có tác dụng phụ nào<br /> <br /> 24<br /> <br /> 50,00<br /> <br /> 48<br /> <br /> 100<br /> <br /> Cộng<br /> <br /> 50% BN gặp tác dụng phụ khi tiêm TA. Trong đó, hay gặp nhất là mọc mụn trứng<br /> cá. Đáng lưu ý là teo da quanh chỗ tiêm tuy chỉ chiếm 10,41% BN được tiêm TA,<br /> nhưng hiện tượng teo da này không hồi phục. Các tác dụng phụ khác đều hết sau một<br /> thời gian ngừng thuốc.<br /> KẾT LUẬN<br /> 1. Một số yếu tố liên quan.<br /> - Tuổi đời hay bị sẹo lồi nhất < 30.<br /> - Nguyên nhân hay gặp gây sẹo lồi là<br /> bấm lỗ tai, vết mổ, nặn mụn trứng cá.<br /> - Vị trí hay bị sẹo lồi: dái tai, vành tai,<br /> ngực, vùng vai.<br /> 2. Kết quả điều trị.<br /> - Nhóm nghiên cứu có kết quả tốt và<br /> khá (77,01%) cao hơn nhóm đối chứng<br /> (25,64%).<br /> - Trên 1/2 số BN (58,34%) của nhóm<br /> nghiên cứu phải tiêm TA ≥ 10 lần, tổng<br /> lượng TA ≥ 160 mg/BN.<br /> - 1/2 số BN được tiêm TA không có tác<br /> dụng phụ nào. Số còn lại có thể gặp tác<br /> dụng phụ như: mọc mụn trứng cá, teo da<br /> xung quanh chỗ tiêm, rối loạn kinh nguyệt<br /> và rậm lông.<br /> <br /> TÀI LIỆU THAM KHẢO<br /> 1. Đỗ Thiện Dân. Nghiên cứu ứng dụng<br /> điều trị sẹo lồi, sẹo phì đại bằng laser CO 2,<br /> laser NE-YAG kết hợp tiêm triamcinolone<br /> acetonide tại chỗ. Luận án Tiến sỹ Chuyên<br /> ngành Phẫu thuật Hàm mặt. 2006.<br /> 2. Ketchum LD et al. Hypertrophic scars<br /> and keloid: a collective review. Plat & Reconstr<br /> Surg. 1974, Feb, Vol 53, No 2, pp.140-153.<br /> 3. Dockery GI et al. Treatment of<br /> hypertrophic and keloid scars with SILASTIC<br /> gel sheeting. Journal of Foot and Ankle Surgery.<br /> 1994, 33 (2), pp.110-119.<br /> 4. Gupta S, Kalra A. Efficacy and safety<br /> of intralesional 5-fluouracil in the treatment<br /> of keloids. Dermatology. 2002, 204 (2),<br /> pp.130-132.<br /> 5. Rockwell WB et al. Keloids and<br /> hypertrophic scars, A comprehensive review.<br /> Plat & Reconstr Surg. 1989, pp.827-837.<br /> <br /> 109<br /> <br />