HIỆU QUẢ PARETO VÀ CẢI THIỆN PARETO

Chia sẻ: Phan Nga | Ngày: | Loại File: PDF | Số trang:0

Thêm vào BST

Báo xấu

448
lượt xem 91
download

Download Vui lòng tải xuống để xem tài liệu đầy đủ

trong nền kinh tế hỗn hợp , thị trường cạnh tranh có vai trò quan trọng và quyết định trong việc phân bổ sử dụng các nguồn lực con người và nguồn lực tự nhiên hiệu quả. nếu không có các thất bại của kinh tế thị trường và những thất bại của chính sách chính phủ gây ra độc quyền hàng hoá công cộng, ngoại ứng, thông tin không hoàn hảo, hàng ngoại nhập.

Chủ đề:

Bình luận(0) Đăng nhập để gửi bình luận!

Lưu

Nội dung Text: HIỆU QUẢ PARETO VÀ CẢI THIỆN PARETO

Nguy n Văn Song. 2006. T p chí Kinh & t Phát tri n; c san- i h c Kinh t Qu c dân; t trang 311-317 HIÊU QU PARETO VÀ C I THI N PARETO (PARETO OPTIMALITY AND PARETO IMPROVEMENT) TS. Nguy n Văn Song Summary Pareto improvement is discussed in the context of the situation that any movement from the pareto efficient point will entail some losses to some party and gains to another. So, in this situation, pareto improvement means basically that gainers should compensate losers so that both will still be better off. I. TV N Trong n n kinh t h n h p, th trư ng c nh tranh có vai trò quan tr ng và quy t nh trong vi c phân b , s d ng các ngu n l c con ngư i và ngu n l c t nhiên hi u qu . N u không có các th t b i c a kinh t th trư ng (market failures) và các th t b i do chính chính sách c a Chính ph gây ra (goverment failures) như: c quy n, hàng hoá công c ng, ngo i ng, thông tin không hoàn h o, th t nghi p, l m phát, m t tr ng c a n n kinh t do chính sách thu , chính sách giá tr n và giá sàn... hãy cho th trư ng làm công vi c và ch c năng c a nó ó là hi u qu ; và khi ó Chính ph làm ch c năng phân ph i l i th ng dư c a n n kinh t , kh c ph c h u qu c a s phân ph i không công b ng trong n n kinh t th trư ng gây ra. Hi u qu Pareto t ư c khi chính sách, chương trình làm tăng phúc l i c a b t kỳ thành viên nào trong xã h i thì bu c ph i gi m phúc l i c a ngư i khác. C i thi n Pareto là khi tăng phúc l i c a m t thành viên nào ó trong xã h i không ph i gi m phúc l i c a thành viên khác. Khi m t chính sách, m t chương trình tác ng vào n n kinh t có th là tác ng vào khu v c s n xu t, có th là tác ng vào khu v c tiêu dùng và có th là tác ng vào c s n xu t và tiêu dùng làm cho phúc l i xã h i c a m t thành viên nào ó tăng lên mà không làm gi m phúc l i c. a ngư i khác thì chính sách, chương trình ó ã làm c i thi n pareto M c ích c a bài vi t này là nh m làm rõ thêm cơ s lý lu n, cơ s phương pháp lu n và i u ki n t ư c hi u qu pareto và s c i thi n pareto trong n n kinh t . II. I U KI N T HI U QU PARETO VÀ C I THI N PARETO 2.1 Hi u qu trong s n xu t Trong s n xu t, hai y u t u vào quan tr ng và t ng h p nh t ó là lao ng và v n. Hai y u t này trong ng n h n có th ư c xem như là m t gi i h n v ngu n l c trong quá trình s n xu t c a m t doanh nghi p, c a m t a phương, cũng như c a m t qu c gia. S d ng hi u qu hai ngu n l c cơ b n này trong khâu s n xu t òi h i th a mãn các i u ki n v kinh t nh t nh. làm rõ ư c v n này chúng ta gi s trong n n kinh t s n xu t hai (2) lo i hàng hoá X và Y; n u chúng ta c nh hàng hoá X lư ng s n xu t X0 và tìm cách t i a s n s n lư ng hàng hoá Y, và trong các i u ki n ràng bu c v hai ngu n l c cơ b n là lao ng và v n, ta có: Hàm m c ích: Max Y = F(Ly,Ky) Ràng bu c: X0 = G(Lx,Kx) Lràng bu c = Lx + Ly Kràng bu c = Kx + Ky 1
Nguy n Văn Song. 2006. T p chí Kinh & t Phát tri n; c san- i h c Kinh t Qu c dân; t trang 311-317 Trong ó: Ly, Lx là lao ng (bao g m ch t lư ng và s lư ng lao ng c a m t n n kinh t) s n xu t hàng hoá Y và hàng hoá X; và Ky, Kx là v n (bao g m toàn b các u vào c nh và bi n i khác như tài s n c nh, tài s n lưu ng tr lao ng) sn xu t hàng hoá Y và X. Lràng bu c (Lrb) và Kràng bu c (Krb) là ràng bu c v ngu n lao ng và ràng bu c v ngu n v n c a m t n n kinh t . G(Lx,Kx) và F(Ly,Ky) là hai hàm s n xu t hàng hoá X và hàng hoá Y. S d ng thu t toán Lagrangian ta có: L = F(Ly,Ky) + λ{X0 – G(Lx,Kx) + λL[Lrb – Lx – Ly] + λK[Krb - Kx – Ky] Tìm i u ki n c n (FOC) ∂L/∂Ky = MPKY - λK = 0 (1) Y ∂L/∂Ly = MPL - λL = 0 (2) X ∂L/∂Lx = - λMPL - λL = 0 (3) ∂L/∂Kx = - λMPKX - λK = 0 (4) T (1), (2), (3) và (4) ta có: MPKY λK MRTSKLY = ------------ = ------- i v i hàng s n ph m Y (5) MPLY λL MPKX λK MRTSKLX = ------------ = ------- i v i hàng s n ph m X (6) MPLX λL T (5) và (6) ta có: λK r MRTSKLY = MRTSKLX = ----- = ------- (7) λL w Trong ó: MP là s n ph m biên; MRTSKL là t l thay th biên k thu t gi a v n và lao ng; λL & λK là chi phí c a m t ơn v lao ng và v n, n u tính b ng 1 ơn v lao ng ho c v n thì ây chính là ti n lương và lãi su t. Ví d : M t doanh nghi p s n xu t hai lo i s n ph m là ti vi và máy tính, như v y t ư c hi u qu trong s n xu t thì t l thay th biên k thu t gi a v n và lao ng sn xu t ti vi và máy tính ph i b ng nhau và b ng t s gi a lài xu t và ti n lương (giá hai lo i u vào thay th cho nhau). Tóm l i: t ư c hi u qu trong quá trình s n xu t òi h i t l thay th biên (marginal rate technologycal substitution) gi a v n và lao ng s n xu t hàng hoá X b ng v i t l thay th biên gi a v n và lao ng c a hàng hoá Y ng th i b ng v i t l gi a ti n lương và giá c a v n (lãi su t). 2
Nguy n Văn Song. 2006. T p chí Kinh & t Phát tri n; c san- i h c Kinh t Qu c dân; t trang 311-317 Y1 K Iy1 Iy2 F KY Iy3 Ix5 C r/ Ix4 B B w Iy4 Iy5 Ix3 A A Ix2 KX Ix OX L LX LY ư ng ng phí Hinh 1. Mô hình hi u qu trong s n xu t. Các ư ng Ixi và Iyi là các ư ng ng lư ng s n xu t hàng hoá X và hàng hoá Y khi ph i h p t l các u vào v n, lao ng khác nhau. T i i m A, xã h i s n xu t lư ng hàng hoá X n m trên ư ng ng lư ng Ix2; ng th i xã h i s n xu t lư ng hàng hóa Y n m trên ư ng ng lư ng Iy4. T i i m A và các i m n m d c theo ư ng OxOy tho mãn i u ki n c a phương trình (7) (h s góc c a hai ư ng ng lư ng và ư ng ng phí b ng nhau xét v tr tuy t i). T i i m F, hiêu qu trong s n xu t chưa t ư c b i vì: t i F h s góc c a hai ư ng ng lương (Ix3 và Iy2) b ng nhau nhưng l i không b ng v i h s góc c a ư ng ngân sách. Chính vì v y, n u chúng ta d ch chuy n trên ư ng Ix3 t F v B, chúng ta có th tăng lư ng hàng hoá Y mà không làm gi m lư ng hàng hoá X (v n n m trên ư ng ng lư ng Ix3). Ho c chúng ta d ch chuy n trên ư ng Iy2 t F v C, chúng ta tăng s n lư ng s n xu t hàng hoá X t ư ng ng lư ng Ix3 lên Ix4 mà không ph i tăng thêm v n và lao ng. Như v y, ây là trư ng h p c i thi n pareto trong s n xu t. Mô hình này thư ng ư c áp d ng tính i m s n xu t t i khi phân ph i ngu n l c h n ch cho nhi u lo i s n ph m c a m t cơ s , a phương ho c m t qu c gia và khái ni m v chi phí cơ h i trong s n su t. 2.2 Hi u qu trong tiêu dùng S gi i h n v v n và lao ng c a m t n n kinh t trong i u ki n khoa h c k thu t hi n t i s d n t i s gi i h n v lư ng hàng hoá X và hàng hoá Y c a xã h i. Bài toán t ra ây là gi s trong xã h i ch có hai (2) ngư i ( cho ơn gi n); như v y, cá nhân 2 s d ng lư ng hàng hoá X2 và Y2 thì cá nhân 1 s ch còn lư ng hàng hoá X1 và Y1, (Xrb = X1 + X2 và Yrb = Y1 + Y2). Bài toán t ra v i 3 ràng bu c: Max U2(X2,Y2) Ràng bu c: U1(X1,Y1) X rb = X1 + X2 Yrb = Y1 + Y2 3
Nguy n Văn Song. 2006. T p chí Kinh & t Phát tri n; c san- i h c Kinh t Qu c dân; t trang 311-317 S d ng hàm Lagrangian ta có: L = U2(X2,Y2) + [U01- U1(X1,Y1)] + λx(Xrb - X1 - X2) + λy(Yrb - Y1 - Y2) Tìm i u ki n c n t i a hoá tho d ng c a c hai cá nhân 1 và 2 (FOC) ∂L/∂X2 = ∂U2/∂X2 - λx = 0 MUx2 - λx = 0 ↔ (8) ∂L/∂Y2 = ∂U2/∂Y2 – λy = 0 MUy2 - λy = 0 ↔ (9) ∂L/∂X1 = - ∂U1/∂X1 - λx = 0 - MUx1 - λx = 0 (10) ↔ ∂L/∂Y1 = - ∂U1/∂Y1 – λy = 0 - MUy1 - λy = 0 (11) ↔ T các phương trình (8), (9), (10), (11) trên ta có th tìm ư c cân b ng sau MUx2/ MUy2 = λx/ λy = MUx1/ MUY1 = Px/Py MRS1xy MRS2xy PX MRSXY1 MRSXY2 = = ----- (12) PY Trong ó: MU là h u d ng biên; MRSXY là t l thay th biên gi a hai lo i hàng hoá X và Y; λx & λy là ph n tiêu dùng tăng thêm hàng hoá X và hàng hoá Y, n u ơn v là 1 thì chính là b ng giá gi a hai lo i hàng hoá. Ví d : Hai ngư i tiêu dùng 1 và 2 trong xã h i tiêu dùng hai lo i hàng hoá ti vi và máy tính (do h n ch v v n và lao ng vì v y mà lư ng ti vi và máy tính cũng b gi i h n trong m t i u ki n khoa h c k thu t c a m t n n kinh t ). Như v y, t ư c hi u qu trong tiêu dùng thì 1 và 2 ng x trong tiêu dùng hi u qu nh t khi mà t s h u d ng biên c a 1 khi mua ti vi và h u d ng biên khi mua máy tính ph i b ng v i t s h u d ng biên c a 2 khi mua ti vi và h u d ng biên khi mua máy tính. Tóm l i: t ư c hi u qu trong tiêu dùng t l thay th biên (marginal rate sustitution) gi a hai lo i hàng hoá X và Y (MRSXY) i v i ngư i tiêu dùng 1 ph i b ng t l thay th biên c a X và Y c a ngư i tiêu dùng 2 và b ng t s giá c a hàng hoá X (PX) và giá hàng hoá Y (PY). Ngư i tiêu dùng 2 Y U 21 U 22 F Y2 3 U 15 U2 C Px/Py U 14 B B 4 U2 U 13 A A U 25 U 12 Y1 1 U1 X1 Ngư i tiêu dùng 1 X X2 ư ng ngân sách 4
Nguy n Văn Song. 2006. T p chí Kinh & t Phát tri n; c san- i h c Kinh t Qu c dân; t trang 311-317 Hinh 3. Mô hình hi u qu trong tiêu dùng. ư ng U1i là ư ng h u d ng c a ngư i tiêu dùng 1 khi tiêu dùng hàng hoá X và Y nh ng m c khác nhau. U2i là ư ng h u d ng c a ngư i tiêu dùng 2 khi tiêu dùng hàng hoá Y các m c khác nhau. T i i m A, ngư i tiêu dùng 1 s d ng X1 và Y1, ngư i tiêu dùng 2 s d ng X2 và Y2. T i i m A, tiêu dùng t m c hi u qu nh t vì h s góc c a các ư ng U12 b ng h s góc c a ư ng U24 và b ng h s góc c a ư ng ngân sách ( tho mãn phương trình 12). T i i m F, hi u qu tiêu dùng chưa t ư c vì n u ta gi nguyên m c h u d ng c a ngư i tiêu dùng th nh t là U13 nhưng chúng ta có th tăng m c tho d ng c a ngư i tiêu dùng 2 t U22 lên U23 mà không c n gi m m c tho d ng c a ngư i tiêu dùng 1. ây là trư ng h p c i thi n Pareto trong tiêu dùng. Mô hình này thư ng ư c áp d ng phân tích hành vi ng x c a ngư i tiêu dùng trong vi c ch n l a tiêu dùng các hàng hoá t i i m t i ưu và khái ni m v chi phí cơ h i trong tiêu dùng. 2.3 Hi u qu h n h p Do ràng bu c v v n và lao ng d n t i các ràng bu c v s n lư ng hàng hoá X và Y cho m t n n kinh t . N u ta k t h p gi a tiêu dùng và s n xu t, như v y bài toán t ra ây là t i a hoá m c h u d ng c a ngư i tiêu dùng 2 (U2), trong các ràng bu c: c nh m c tho d ng c a ngư i tiêu dùng 1, bên c nh ó là lư ng hàng hoá X và Y b ràng bu c do lư ng v n và lao ng b ràng bu c. Max U2 (X2,Y2) Ràng bu c (1) U1(X1,Y1) = U10 (2) X1 + X2 = Xrb (3) Y1 + Y2 = Yrb (4) Y = Y(X, L, K) cho ơn gi n chúng ta t các ràng bu c (2), (3), (4) là m t hàm H(X,Y) (c n lưu ý X = X1 + X2 và Y = Y1 + Y2. Như v y, H là ư ng PPF v i hai hàng húa X và Y. Y ∂H(X,Y)/∂X y ---------------- = - d c PPF ∂H(X,Y)/∂X X X Hình 3. d c c a ư ng PPF 5
Nguy n Văn Song. 2006. T p chí Kinh & t Phát tri n; c san- i h c Kinh t Qu c dân; t trang 311-317 ∂H/∂X* X + ∂H/∂Y* Y = O ↔ Y/ X = - (∂H/∂X)/(∂H/∂Y) hay còn g i d c c a PPF chính là t l biên c a s thay th X và Y (Marginal Rate of Transformation from X to Y) MRTxy .H là m t hàm c a X, Y, nhưng X, Y l i m t hàm c a Xi, Yi chín`h vì v y n u l y o hàm H theo Xi, hay Yi chúng ta ph i l y o hàm h p. ∂H/∂Xi = (∂H/∂X)*(∂X/∂Xi) ∂H/∂Yi = (∂H/∂Y)*(∂Y/∂Yi) S d ng hàm Lagrangian cho bài toán trên ta có. (285) L = U2 (X2,Y2) + λ[(U10 - U1(X1,Y1)] + λh H(X,Y) Tìm i u ki n c n ∂L/∂X2 = MU2X - *∂H/∂X (9) Y ∂L/∂Y2 = MU2 - λh*∂H/∂Y (10) ∂L/∂X1 = - λMU1X - λh*∂H/∂X (11) y ∂L/∂Y1 = - λMU1 - λh*∂H/∂Y (12) L y (11) chia cho (9) và (12) chia cho (10) ta có: MU1X/ MU1y = MU2X/ MU2Y = (∂H/∂X)/ (∂H/∂Y) MRSxy1 MRSxy2 = = MRTxy = Px/Py Ví d : N u hai cá nhân 1 và 2 tiêu dùng hai lo i hàng hoá ti vi và máy tính, t ưc m c hi u qu nh t h n h p gi a tiêu dùng và s n xu t thì h ph i tiêu dùng t i i m mà ó t l thay th biên gi a ti vi và máy tính ph i b ng v i t l chuy n i biên gi a máy tính và ti vi ng th i b ng v i t giá gi a máy tính và ti vi. MRTX1Y1 = PX1/PY1 Y A MRSxY MRTX2Y2 = PX2/PY2 Y2 B X1 X2 Tóm l i: Hi u qu h n h p trong phân ph i ngu n l c (con ngư i và t nhiên) t ư c khi t l thay th biên gi a hai lo i hàng hoá X và hàng hoá Y (MRSXY) b ng v i t l chuy n i biên (MRTxy) gi a hai hàng hoá X và Y và b ng v i t s giá gi a hai lo i hàng hoá ó. Khi th trư ng ho t ng không hoàn h o, ho c có các th t b i c a th trư ng ( c quy n, hàng hoá công c ng, ngo i ng, thông tin không hoàn h o, th trư ng ít ngư i bán nhi u ngư i mua (th trư ng bác sĩ) vv...) hi u qu pareto s không t ư c ho c trong khâu s n xu t ho c trong tiêu dùng ho c trong h n h p c s n xu t và tiêu dùng, ó ph i có s can thi p c a Chính ph . Chính sách can thi p c a Chính ph vào th trư ng s làm “c i thi n pareto” n u chính sách phù h p và s “c i lùi pareto” nêú chính sách không 6
Nguy n Văn Song. 2006. T p chí Kinh & t Phát tri n; c san- i h c Kinh t Qu c dân; t trang 311-317 phù h p. N u th trư ng ã t ư c hi u qu Pareto, i u mà m t các chính sách c a m t chính ph c n làm là duy trì nó b ng các công c kinh t vĩ mô như chính sách ti n t chính, sách tài khóa, ch ng l m phát, th t nghi p, thu ... và th c hi n ch c năng phân ph i l i th ng dư xã h i (phân ph i l i cái bánh c a th trư ng) t ư c s công b ng phân ph i th ng dư xã h i c a các thành viên trong m t qu c gia gi m b t kho ng cách giàu nghèo. III. K T LU N Hi u qu Pareto t ư c khi tăng phúc l i c a b t kỳ thành viên nào trong xã h i thì ph i gi m phúc l i c a các thành viên khác. Khi tăng phúc l i c a thành viên này mà không ph i gi m phúc l i c a thành viên khác, i u ó có nghĩa là ho c s n xu t ho c tiêu dùng ho c h n h p gi a tiêu dùng và s n xu t chưa t ư c hi u qu t i a. Như v y, chính ph c n can thi p “c i thi n Pareto” (n u chính sách phù h p, thư ng là kh c ph c m t th t b i nào ó c a th trư ng), ngư c l i n u chính sách không phù h p s d n t i “c i lùi Pareto”. t ư c hi u qu Pareto, òi h i m t th trư ng c nh tranh hoàn h o và tho mãn ba i u ki n: hi u qu trong khu v c s n xu t, hi u qu trong khu v c tiêu dùng và hi u qu h n h p tiêu dùng và s n xu t. Hi u qu Pareto ch t ư c trong s d ng các ngu n l c (con ngư i, t nhiên) hi u qu , hi u qu Pareto (ch làm to cái bánh) chưa c p t i vi c phân ph i th ng dư xã h i (không c p n phân chia cái bánh xã h i ó cho các thành viên xã h i th nào). t ư c phúc l i t i a, n n kinh t ph i t hi u qu Pareto và k t h p v i lý thuy t c a s ch n l a trong phân ph i th ng dư xã h i./. Tài li u tham kh o Joseph E. Stiglitz. 1988. Economics of the Public Sector. Second edition. W.W. Norton & Company. New York. London Avinash K. Dixit. 1996. The making of economic policy: A transaction –Cost Politics Perspective. A. Mas-Collell; M.D. Whinston & J. R. Green. Microeconomic Theory. INC.1995 David Romer. Advanced Macroreconomicss. INC.1996. 7