Hình ảnh lâm sàng và thông tin dịch não tuỷ ở bệnh nhân viêm màng não do cryptococcus neoformans có hay không có nhiễm HIV

Nghiên cứu Y học <br /> <br /> Y Học TP. Hồ Chí Minh * Tập 17 * Phụ bản của Số 3 * 2013<br /> <br /> HÌNH ẢNH LÂM SÀNG VÀ THÔNG TIN DỊCH NÃO TUỶ  <br /> Ở BỆNH NHÂN VIÊM MÀNG NÃO DO CRYPTOCOCCUS NEOFORMANS <br /> CÓ HAY KHÔNG CÓ NHIỄM HIV <br /> Lê Tự Phương Thảo*, Nguyễn Huy Dũng**, Nguyễn Thanh Hiệp*, Nguyễn Hữu Lân** <br /> <br /> TÓM TẮT <br /> Đặt vấn đề: Tỷ lệ mắc viêm màng não do Cryptococcus neoformans tăng lên trong những năm gần đây, cả <br /> ở người HIV dương tính và âm tính. Hiện có ít báo cáo về bệnh viêm màng não do Cryptococcus neoformans ở <br /> bệnh nhân Việt Nam có hoặc không có nhiễm HIV. <br /> Mục  tiêu:  Mô  tả  hình  ảnh  lâm  sàng  và  thông  tin  dịch  não  tủy  ở  bệnh  nhân  bị  viêm  màng  não  do <br /> Cryptococcus neoformans có hoặc không có nhiễm HIV.  <br /> Chất liệu và phương pháp: Chúng tôi thực hiện nghiên cứu loạt lâm sàng trên những bệnh nhân bị viêm <br /> màng não do Cryptococcus neoformans đồng ý làm xét nghiệm HIV, tại bệnh viện Phạm Ngọc Thạch từ năm <br /> 2007 đến năm 2013. <br /> Kết quả: 85 bệnh nhân được chẩn đoán viêm màng não do Cryptococcus neoformans, dựa trên kết quả soi <br /> và/hoặc cấy dịch não tủy tìm thấy Cryptococcus neoformans. Triệu chứng viêm màng não/viêm não‐màng não <br /> thường  gặp  nhất  là  đau  đầu  (80%),  buồn  nôn  hoặc  nôn  (51,76%),  thay  đổi  ý  thức  từ  lú  lẫn  đến  hôn  mê <br /> (22,35%), cổ gượng (20%). Tỷ lệ xuất hiện các triệu chứng này không khác biệt có ý nghĩa thống kê giữa nhóm <br /> bệnh nhân HIV dương tính và nhóm bệnh nhân HIV âm tính. Sốt rất ít gặp ở nhóm bệnh nhân HIV dương tính <br /> so với nhóm bệnh nhân HIV âm tính (45,45% so với 78,95%; p  0,1). <br /> Trong  nghiên  cứu  của  Lee  S.J.  và  cộng  sự,  đái <br /> tháo  đường,  suy  thận,  xơ  gan  giai  đoạn  cuối  là <br /> những yếu tố nguy cơ chính của viêm màng não <br /> do Cryptococcus neoformans ở bệnh nhân HIV âm <br /> tính. Tuy nhiên, 20% bệnh nhân tham gia nghiên <br /> cứu  không  có  yếu  tố  nguy  cơ,  gây  khó  khăn <br /> trong  hướng  chẩn  đoán  viêm  màng  não  do <br /> Cryptococcus neoformans(7). Trong nghiên cứu của <br /> chúng  tôi,  77,65%  bệnh  nhân  bị  nhiễm  HIV,  là <br /> yếu  tố  nguy  cơ  chính  gây  suy  giảm  miễn  dịch <br /> tạo  nền  cho  Cryptococcus  neoformans  gây  bệnh <br /> viêm  màng  não;  22,35%  bệnh  nhân  viêm  màng <br /> não  do  Cryptococcus  neoformans  có  xét  nghiệm <br /> HIV  âm  tính  và  không  có  yếu  tố  nguy  cơ  gây <br /> suy  giảm  miễn  dịch.  Liên  quan  đến  bệnh  lý  đi <br /> kèm,  tại  thời  điểm  trước  nhập  viện,  có  hai <br /> <br /> 218<br /> <br /> trường  hợp  lao  hạch  và  một  trường  hợp  lao <br /> màng phổi có chẩn đoán xác định bằng mô học <br /> là chính xác, có 5 bệnh nhân được chẩn đoán và <br /> điều trị  như  lao  màng  não,  35  bệnh  nhân  được <br /> chẩn đoán và điều trị như lao phổi, 3 bệnh nhân <br /> được  chẩn  đoán  và  điều  trị  như  lao  màng  não <br /> kết  hợp  lao  phổi,  nhưng  tất  cả  85  bệnh  nhân <br /> nghiên  cứu  đều  không  tìm  thấy  vi  khuẩn  lao <br /> trong  dịch  não  tủy  và  chỉ  có  3  bệnh  nhân  tìm <br /> thấy AFB trong đàm soi trực tiếp, mặc dù tất cả <br /> các bệnh nhân được chẩn đoán lao phổi đều có <br /> tổn thương nhu mô phổi. Như vậy, 8 bệnh nhân <br /> được chẩn đoán và điều trị như lao màng não tại <br /> thời  điểm  nhập  viện  do  chỉ  dựa  vào  thay  đổi <br /> sinh  hóa,  tế  bào  của  dịch  não  tủy  nên  có  khả <br /> năng  chẩn  đoán  sai.  Do  bệnh  nhân  đang  trong <br /> tình  trạng  bệnh  nặng  đe  dọa  tính  mạng  nên <br /> chúng tôi không làm thêm các thủ thuật xâm lấn <br /> lấy  mẫu  bệnh  phẩm  hô  hấp  để  chẩn  đoán  bản <br /> chất của thương tổn phổi. Đây là hạn chế trong <br /> nghiên cứu của chúng tôi. Trong nghiên cứu của <br /> Lee S.J. và cộng sự, bệnh nhân HIV dương tính <br /> có  bệnh  đi  kèm  là  lao  (27,3%),  viêm  phổi  do <br /> Pneumocystis carinii  (36,4%),  Kaposi sarcoma  (9%) <br /> và xơ gan (9%); bệnh nhân HIV âm tính có bệnh <br /> đi  kèm  là  viêm  phổi  do  Pneumocystis  carinii <br /> (22,2%), giảm CD4 vô căn (11,1%), xơ hóa mô kẽ <br /> phổi (11,1%), đái tháo đường (33,3%), bệnh thận <br /> giai đoạn cuối (22,2%), viêm gan mạn tính (HBV, <br /> HCV) (22,2%)(7). <br /> Theo  Lee  S.J.  và  cộng  sự,  sốt,  đau  đầu  là <br /> triệu chứng thường gặp nhất(3,6,7,13). Trong nghiên <br /> cứu của chúng tôi, triệu chứng thường gặp nhất <br /> cũng  là  đau  đầu  (xuất  hiện  ở  80%  bệnh  nhân), <br /> sốt  (xuất  hiện  ở  52,94%  bệnh  nhân).  Chúng  tôi <br /> ghi nhận bệnh nhân HIV dương tính ít có triệu <br /> chứng sốt hơn bệnh nhân HIV âm tính (45,45% <br /> so  với  78,95%;  p