JOURNAL OF SCIENCE OF HNUE DOI: 10.18173/2354-1075.2015-0145<br />
Educational Sci., 2015, Vol. 60, No. 8, pp. 59-66<br />
This paper is available online at http://stdb.hnue.edu.vn<br />
<br />
<br />
<br />
<br />
HÌNH THÀNH KĨ NĂNG THIẾT KẾ KẾ HOẠCH BÀI HỌC CHO SINH VIÊN<br />
SƯ PHẠM HÓA HỌC Ở TRƯỜNG ĐẠI HỌC SƯ PHẠM<br />
<br />
Kiều Phương Hảo1 , Đặng Thị Oanh2<br />
1 Khoa Hóa học, Trường Đại học Sư phạm Hà Nội 2<br />
2 Khoa Hóa học, Trường Đại học Sư phạm Hà Nội<br />
<br />
Tóm tắt. Thiết kế kế hoạch bài học hay soạn giáo án đều là công việc không thể thiếu của<br />
người giáo viên trước khi lên lớp. Thiết kế kế hoạch bài học được xem như là nguyên tắc<br />
trong hoạt động dạy học, là khâu có ý nghĩa góp phần tạo nên một giờ dạy thành công. Đối<br />
với sinh viên sư phạm, việc rèn luyện các kĩ năng dạy học trong đó có kĩ năng thiết kế kế<br />
hoạch bài học thông qua các giờ học bộ môn phương pháp dạy học, rèn luyện nghiệp vụ sư<br />
phạm thường xuyên là việc vô cùng quan trọng. Nếu như một giờ dạy được chuẩn bị chu<br />
đáo, kế hoạch bài học được thiết kế khoa học, cụ thể, chi tiết sẽ giúp sinh viên tự tin hơn<br />
trong những giờ tập giảng, thực tập sư phạm và tiến tới quá trình dạy học ở phổ thông sau<br />
này. Bài báo trình bày hệ thống các kĩ năng bộ phận trong nhóm kĩ năng thiết kế kế hoạch<br />
bài học Hóa học cần rèn luyện cho sinh viên sư phạm, đồng thời đề xuất quy trình và cấu<br />
trúc kế hoạch bài học được xây dựng theo định hướng phát triển năng lực người học.<br />
Từ khóa: Kĩ năng dạy học, kế hoạch bài học, mục tiêu bài học, phương pháp.<br />
<br />
1. Mở đầu<br />
Dạy học là một hoạt động phức hợp bao gồm các khâu như chuẩn bị cẩn thận, lên kế hoạch<br />
các đối tượng/hoạt động theo các lịch trình tiết/ngày/tuần [5]. Theo quan điểm hoạt động, dạy học<br />
là quá trình điều khiển hoạt động học tập của học sinh nhằm thực hiện các mục tiêu dạy học. Xuất<br />
phát từ mục tiêu đồng thời cùng với nội dung bài học, giáo viên (GV) cần phát hiện những hoạt<br />
động liên hệ với nội dung để chọn ra một số hoạt động dạy học cũng như các phương pháp dạy<br />
học hiệu quả. Các kết quả của hoạt động nghiên cứu này đều cần được thể hiện ở kế hoạch bài học<br />
(KHBH) hay còn gọi là giáo án cho một tiết lên lớp của GV. Trong báo cáo “Nghiên cứu đề xuất<br />
các giải pháp cải cách đào tạo ở các trường sư phạm hiện nay” đã chỉ ra: thiếu hụt kĩ năng sư phạm<br />
được thể hiện rõ nét ở kĩ năng soạn giáo án, phân bố thời gian dạy học, giao tiếp sư phạm, xử lí<br />
tình huống, xây dựng mối quan hệ với học sinh, lập kế hoạch dạy học, giao tiếp sư phạm... [1] đã<br />
cho thấy tầm quan trọng của việc hình thành, trang bị cho sinh viên sư phạm kĩ năng thiết kế kế<br />
hoạch bài học. Khi các em (sinh viên sư phạm) có sự chuẩn bị kĩ càng trước mỗi buổi lên lớp thông<br />
qua việc thiết kế kế hoạch bài học một cách cụ thể, khoa học sẽ giúp các em tránh khỏi những bỡ<br />
ngỡ, thêm tự tin khi lần đầu đứng trên bục giảng, thực tập tại trường phổ thông. Và như vậy, song<br />
song với việc rèn luyện các kĩ năng dạy học khác thì việc rèn luyện cho sinh viên kĩ năng thiết kế<br />
kế hoạch bài học là thực sự cần thiết.<br />
Ngày nhận bài: 20/7/2015. Ngày nhận đăng: 25/10/2015.<br />
Liên hệ: Kiều Phương Hảo, e-mail: phuonghaosp2@gmail<br />
<br />
<br />
<br />
59<br />
Kiều Phương Hảo, Đặng Thị Oanh<br />
<br />
<br />
Trong bài viết này chúng tôi trình bày hệ thống các kĩ năng bộ phận trong nhóm kĩ năng<br />
thiết kế kế hoạch bài học cần rèn luyện cho sinh viên sư phạm, đồng thời đề xuất quy trình và cấu<br />
trúc kế hoạch bài học được xây dựng theo định hướng phát triển năng lực người học.<br />
<br />
2. Nội dung nghiên cứu<br />
2.1. Kĩ năng thiết kế kế hoạch bài học<br />
Trước khi đổi mới phương pháp dạy học (PPDH) chúng ta thường gặp cụm từ “Soạn giáo<br />
án” trong đó cấu trúc của giáo án tuân theo năm bước lên lớp của người GV. Còn “Thiết kế kế<br />
hoạch bài học” là thuật ngữ được sử dụng khi thực hiện đổi mới PPDH - đây là bản thiết kế những<br />
hoạt động học tập mà học sinh (HS) cần phải thực hiện để đạt được mục tiêu của bài học dưới sự<br />
điều khiển, hướng dẫn, tổ chức của GV. Kĩ năng thiết kế KHBH gồm nhiều kĩ năng bộ phận, có<br />
mối quan hệ mật thiết với nhau, gồm các kĩ năng sau:<br />
- Kĩ năng xác định mục tiêu bài dạy.<br />
- Kĩ năng xác định cấu trúc nội dung dạy học.<br />
- Kĩ năng lựa chọn và sử dụng phối hợp các phương pháp dạy học, kĩ thuật dạy học.<br />
- Kĩ năng xác định phương tiện dạy học và hình thức tổ chức dạy học (cá nhân, nhóm...)<br />
Ngoài các kĩ năng chủ yếu trên đây thì khi thiết kế KHBH cần chú ý đến những yêu cầu<br />
khác như:<br />
- Biết xây dựng và sử dụng khéo léo hệ thống câu hỏi cho từng đối tượng HS.<br />
- Có kiến thức thực tiễn phong phú để minh họa cho bài giảng (vận dụng kiến thức hóa học<br />
vào thực tiễn).<br />
- Biết phân phối thời gian hợp lí cho từng hoạt động.<br />
- Trình bày bản thiết kế bài học một cách khoa học, logic, sạch đẹp, rõ ràng, chi tiết...<br />
2.1.1. Kĩ năng xác định mục tiêu bài học<br />
Mục tiêu đó là đích đặt ra cho HS cần đạt được sau khi học xong một bài, một chương hoặc<br />
một môn học. Mục tiêu bài học là một trong các thành tố của quá trình dạy học ở trường phổ thông,<br />
chỉ đạo toàn bộ nội dung, phương pháp dạy học, nội dung, hình thức tổ chức dạy học và phương<br />
pháp đánh giá.<br />
Việc xác định mục tiêu đúng, cụ thể thì mới có căn cứ để lựa chọn nội dung dạy học, từ mục<br />
tiêu dạy học và nội dung dạy học để lựa chọn phương pháp dạy học. Khi xác định mục tiêu cần<br />
tuân theo chuẩn kiến thức – kĩ năng (dựa vào tài liệu Chuẩn kiến thức, kĩ năng môn Hóa học) và<br />
phải tính đến việc đánh giá. Theo quan điểm dạy học “ hướng vào học sinh” (hay còn gọi là “lấy<br />
học sinh làm trung tâm”) phát huy vai trò tích cực của chủ thể người học thì mục tiêu dạy học phải<br />
hướng vào học sinh, do học sinh thực hiện, đồng thời cần thể hiện rõ mục tiêu phát triển năng lực<br />
nào cho người học.<br />
* Yêu cầu:<br />
- Nêu đầy đủ các mục tiêu về kiến thức, kĩ năng, thái độ (hay còn gọi là giáo dục tư tưởng<br />
– đạo đức) và qua bài học sẽ phát triển những năng lực nào cho học sinh.<br />
- Mục tiêu dạy học phải cụ thể, được diễn đạt bằng các động từ (nêu, phát biểu, trình bày,<br />
giải thích...), có khả năng đo được, đánh giá được [2].<br />
- Mục tiêu mỗi hoạt động học phải xác định được mức độ thành công của học sinh sau mỗi<br />
bài học đó.<br />
* Kiến thức: Mục tiêu về mặt kiến thức gồm có 3 mức độ:<br />
<br />
<br />
60<br />
Hình thành kĩ năng thiết kế kế hoạch bài học cho sinh viên sư phạm hóa học...<br />
<br />
<br />
HS: Nêu được, phát biểu được, trình bày được...<br />
HS: Mô tả được những hiện tượng, giải thích được...<br />
HS vận dụng: Có thể vận dụng kiến thức để giải bài tập hoặc giải thích các hiện tượng trong<br />
tự nhiên, trong đời sống và sản xuất.<br />
* Kĩ năng: Tuỳ vào nội dung, loại bài dạy mà xác định những kĩ năng cần rèn luyện cho<br />
HS như:<br />
+ Viết và cân bằng phương trình hóa học.<br />
+ Quan sát, nhận xét và giải thích các hiện tượng xảy ra khi làm thí nghiệm.<br />
+ Tiến hành một số thí nghiệm đơn giản.<br />
+ Tính toán hoá học, giải các bài tập hóa học có liên quan.<br />
+ So sánh, nhận biết, phân biệt các chất...<br />
* Thái độ: Tuỳ vào bài dạy mà giáo dục cho HS một số đức tính như:<br />
+ Lòng say mê học tập, ý thức chiếm lĩnh khoa học kĩ thuật.<br />
+ Tính cẩn thận, chính xác khi làm việc với hoá chất độc hại.<br />
+ Tinh thần đoàn kết, có ý thức tự giác, tích cực và hợp tác trong học tập.<br />
+ Hình thành thái độ tích cực và ý thức bảo vệ môi trường sống. . .<br />
Định hướng phát triển năng lực: Tùy vào bài dạy sẽ góp phần phát triển năng lực cho HS<br />
trong các nhóm năng lực chuyên biệt của môn Hóa học: năng lực sử dụng ngôn ngữ hóa học, năng<br />
lực thực hành hóa học, năng lực tính toán hóa học, năng lực giải quyết vấn đề, năng lực vận dụng<br />
kiến thức hóa học vào cuộc sống.<br />
2.1.2. Kĩ năng xác định cấu trúc nội dung dạy học<br />
Cơ sở để xác định cấu trúc nội dung: GV có trong tay sách giáo khoa, hệ thống các tài liệu<br />
tham khảo với mức độ khác nhau, khi đó GV sẽ chọn những gì làm nội dung dạy học? Chúng ta<br />
không thể lấy tất cả những kiến thức đã học được ở bậc Đại học, sau Đại học làm nội dung dạy học,<br />
mà kiến thức dạy cần phải tinh giản trên cơ sở cấu trúc những kiến thức liên quan cần thiết cho<br />
người học, phù hợp với mục tiêu và điều kiện dạy học của nhà trường. Từ nội dung bài học trong<br />
sách giáo khoa, GV cần đọc kĩ để xác định cấu trúc nội dung (bài học gồm các đơn vị kiến thức<br />
nào, đơn vị kiến thức nào là trọng tâm,. . . ). Đồng thời phân chia nội dung kiến thức bài học thành<br />
các đơn vị kiến thức để học sinh tiếp nhận (thông qua các hoạt động được thiết kế trong KHBH).<br />
* Yêu cầu: GV cần phải xác định mối liên hệ giữa kiến thức, kĩ năng HS đã được học với<br />
các kiến thức, kĩ năng HS sẽ được học trong bài (kiến thức/kĩ năng mới cần hình thành cho HS).<br />
Vì đó là cơ sở để GV lựa chọn PPDH cho phù hợp, phát huy tính tích cực, chủ động, sáng tạo của<br />
người học. Từ đó GV có thể thiết kế được câu hỏi kiểm tra, cách đặt vấn đề và thiết kế được các<br />
hoạt động của HS cho phù hợp.<br />
* Ví dụ: Khi nghiên cứu tính chất vật lí, tính chất hóa học của Nhôm – Bài Nhôm, chương<br />
‘Kim loại kiềm, kim loại kiềm thổ, nhôm” SGK Hóa học 12, GV sẽ lựa chọn PP đàm thoại gợi<br />
mở, HS sẽ sử dụng PP suy diễn từ cấu tạo nguyên tử, từ tính chất chung của kim loại đã học ở bài<br />
trước, lớp trước (bài Nhôm ở lớp 9) để dự đoán các tính chất của nhôm, dùng thí nghiệm để xác<br />
nhận tính đúng của dự đoán.<br />
2.1.3. Kĩ năng lựa chọn, sử dụng phối hợp các phương pháp/kĩ thuật dạy học<br />
Trong quá trình xây dựng kế hoạch lên lớp, một trong những công việc quan trọng GV cần<br />
làm là lựa chọn các PPDH để tổ chức các hoạt động nhận thức và rèn luyện kĩ năng, hình thành và<br />
phát triển thái độ tình cảm của HS thông qua nội dung bài học.<br />
<br />
<br />
61<br />
Kiều Phương Hảo, Đặng Thị Oanh<br />
<br />
<br />
Kĩ năng lựa chọn PPDH<br />
Chúng ta cần tránh lựa chọn PPDH chỉ dựa vào kinh nghiệm, sở thích của bản thân hoặc<br />
theo trào lưu của xã hội. Các yếu tố quan trọng tác động đến việc lựa chọn một PPDH là: mục tiêu,<br />
nội dung bài học, đặc điểm của HS, đặc điểm của GV, cơ sở vật chất của nhà trường...<br />
Tính phù hợp của PPDH được đánh giá theo các tiêu chí sau:<br />
- Khoa học và hiệu quả (phù hợp với mục tiêu, nội dung dạy học...)<br />
- Khả thi (phù hợp với trình độ và đặc điểm của GV và HS, cơ sở vật chất của nhà trường,<br />
thời gian...)<br />
- Hỗ trợ học tập tích cực (tạo cơ hội để dạy học phân hóa, học tập tương tác...)<br />
Kĩ năng phối hợp các PPDH<br />
Mục đích của việc phối hợp các PPDH trong một tiết học nhằm giải quyết được hai vấn đề:<br />
Một là, hướng tới việc đạt được các mục tiêu học tập một cách trọn vẹn. Hai là, tạo ra một giờ học<br />
lôi cuốn được HS với đa dạng các hoạt động dựa trên việc GV sử dụng nhiều PPDH khác nhau.<br />
GV có kinh nghiệm không chỉ chọn một PPDH chủ đạo cho toàn bộ hay phần lớn các hoạt<br />
động học tập cho dù các điều kiện chủ quan và khách quan đều rất phù hợp. Việc lựa chọn các<br />
PPDH chủ đạo khác nhau cho từng hoạt động học tập sẽ giúp HS thay đổi môi trường làm việc,<br />
giờ học sinh động và cuốn hút hơn. Trong mỗi một hoạt động dạy học, chúng ta cần xác định một<br />
PPDH chủ đạo và các PPDH hỗ trợ. PPDH chủ đạo được xác định theo các yêu cầu trên (khoa học,<br />
hiệu quả, khả thi, hỗ trợ học tập), còn các PPDH hỗ trợ lại được xác định chủ yếu dựa vào PPDH<br />
chủ đạo và đặc điểm của HS. Tuy nhiên, thực tế cho thấy rằng, các PPDH hỗ trợ không phải lúc<br />
cũng được triển khai theo đúng kịch bản đã dựng sẵn (bản thiết kế kế hoạch bài học hay giáo án).<br />
Nguyên nhân là do có nhiều tình huống phát sinh nằm ngoài dự kiến của GV. Do đó GV cần xác<br />
định rõ ràng mục tiêu cho hoạt động này là gì, đồng thời vận dụng và phối hợp các PPDH một<br />
cách linh hoạt để đảm bảo tính hiệu quả của giờ học. Ví dụ: Khi dạy bài Oxi, chương Nhóm Oxi,<br />
SGK Hóa học 10 nâng cao, chúng ta có thể sử dụng một số PPDH chủ yếu như sau:<br />
- PP trực quan.<br />
- PP vấn đáp tìm tòi.<br />
- Thí nghiệm biểu diễn theo phương pháp kiểm chứng.<br />
- PP thảo luận nhóm.<br />
Trong mỗi hoạt động chúng ta dùng thêm các PPDH hỗ trợ khác nhau hoặc phối hợp các<br />
PPDH khác nhau. Chẳng hạn, ở hoạt động ‘Tìm hiểu tính chất vật lí”, có thể sử dụng phương pháp<br />
vấn đáp tìm tòi và sử dụng phiếu học tập. Ở hoạt động ‘Tìm hiểu tính chất hóa học”, có thể sử<br />
dụng phương pháp đàm thoại kết hợp phương pháp trực quan (sử dụng thí nghiệm theo phương<br />
pháp kiểm chứng), sử dụng kĩ thuật dạy học hợp tác theo nhóm nhỏ.<br />
* Yêu cầu:<br />
- Xác định xem nội dung bài học thuộc loại bài dạy nào trong chương trình nghiên cứu về:<br />
Thuyết và định luật hóa học, Chất và nguyên tố hóa học, Hóa học hữu cơ, dạng bài Ôn tập – luyện<br />
tập, Thực hành... để lựa chọn PPDH phù hợp, xuất phát từ các nguyên tắc dạy học các dạng bài<br />
đó.Ví dụ: Khi dạy bài Lưu huỳnh (chương VI Nhóm Oxi, Hóa học 10 nâng cao), GV xác định đây<br />
là loại bài về chất và nguyên tố hóa học sau khi học lí thuyết chủ đạo. Nguyên tắc 1: Dạy học các<br />
bài về chất - nguyên tố hoá học cần phải sử dụng các phương tiện trực quan, thí nghiệm hoá học<br />
để truyền thụ kiến thức. Từ nguyên tắc này ta có thể lựa chọn được một trong các PPDH khi dạy<br />
bài Oxi đó là phương pháp trực quan.<br />
- Nắm vững cơ sở lí thuyết của các PPDH truyền thống, các PPDH hiện đại, các kĩ thuật<br />
dạy học tích cực.<br />
- Xác định được phương pháp/kĩ thuật dạy học chủ yếu. GV cần dự kiến cấu trúc phương<br />
<br />
62<br />
Hình thành kĩ năng thiết kế kế hoạch bài học cho sinh viên sư phạm hóa học...<br />
<br />
<br />
pháp dạy học cho phù hợp với mục tiêu, nội dung. Trong mỗi nội dung (mỗi hoạt động dạy học)<br />
sử dụng phương pháp/ kĩ thuật dạy học nào là chủ yếu, phương pháp/ kĩ thuật dạy học nào hỗ trợ?<br />
- Xác định hình thức dạy học (dạy học nội khóa, dạy học ngoại khóa, cá nhân, hợp tác theo<br />
nhóm nhỏ,...).<br />
2.1.4. Kĩ năng xác định phương tiện dạy học<br />
Các phương tiện dạy học có một ý nghĩa vô cùng quan trọng trong quá trình dạy học: giúp<br />
HS dễ hiểu, hiểu sâu, phát triển các năng lực cho HS, đặc biệt là năng lực quan sát và năng lực tư<br />
duy, làm sinh động nội dung học tập...Đối với môn Hóa học, thường sử dụng các phương tiện dạy<br />
học như các phương tiện nghe nhìn, máy vi tính, máy chiếu, máy quay phim, tranh ảnh, mô hình,<br />
mô phỏng, phiếu học tập... và phương tiện đặc trưng cho bộ môn Hóa học là thí nghiệm hóa học,<br />
dụng cụ, hóa chất, phim thí nghiệm...<br />
* Yêu cầu: GV cần căn cứ mục tiêu, nội dung, phương pháp dạy học được sử dụng trong<br />
bài dạy, trình độ của HS, thế mạnh của bản thân GV (chẳng hạn GV giỏi về công nghệ thông tin,<br />
năng lực HS khá, điều kiện cơ sở vật chất cho phép thì có thể sử dụng internet và khai thác các<br />
công cụ hỗ trợ dạy học trên internet), cũng như điều kiện cơ sở vật chất của nhà trường để xác định<br />
các phương tiện cho phù hợp.<br />
- Chọn hình ảnh rõ nét, phim thí nghiệm có chất lượng tốt, thao tác thí nghiệm đúng với quy<br />
định về sử dụng các dụng cụ, hóa chất trong phòng thí nghiệm, gắn liền với nội dung bài học.<br />
* Ví dụ: Phần chuẩn bị của GV trong một kế hoạch bài học chính là phần GV cần xác định<br />
được các phương tiện dạy học như: Kế hoạch bài học, bài giảng điện tử, hóa chất, dụng cụ (nếu<br />
như bài đó GV biểu diễn thí nghiệm cho HS), các phim thí nghiệm, các phiếu học tập, giấy A0,<br />
bút dạ, nam châm bảng từ (nếu chúng ta thiết kế các hoạt động theo nhóm và yêu cầu các nhóm<br />
báo cáo kết quả). . .<br />
<br />
2.2. Quy trình thiết kế kế hoạch bài học<br />
Bước 1: Tìm hiểu đối tượng HS và điều kiện dạy học<br />
Để dạy học có hiệu quả, GV cần tìm hiểu đối tượng học sinh trong lớp về phong cách học<br />
tập, các quá trình nhận thức của HS trong học tập, phát triển tâm lí của HS, . . . để có được hệ tương<br />
tác hiệu quả, để trò hứng khởi, hứng thú, kiến tạo tri thức nhiều và ở mức cao nhất [5].<br />
GV cần xác định được chính xác lực học của HS lớp mình dạy học, biết những kiến thức,<br />
kĩ năng mà HS đã có. GV cần xác định được những kiến thức nào HS có thể tự nghiên cứu, kiến<br />
thức nào cần giáo viên giảng giải, kiến thức nào dưới sự hướng dẫn của giáo viên HS có thể hình<br />
thành được,... Qua đó, GV có thể phân tích được đặc điểm hoạt động của HS trong lớp, đồng thời<br />
cần tìm hiểu điều kiện dạy học (phương tiện, cơ sở vật chất...) để có ý tưởng thiết kế kế hoạch bài<br />
học cho phù hợp.<br />
Bước 2: Xác định mối liên hệ giữa kiến thức, kĩ năng HS đã có với kiến thức, kĩ năng cần<br />
hình thành cho HS trong bài dạy<br />
Bước 3: Xác định mục tiêu bài học (theo chuẩn kiến thức, kĩ năng, định hướng phát triển<br />
năng lực người học)<br />
Bước 4: Xác định phương pháp/kĩ thuật, phương tiện dạy học chủ yếu<br />
GV cần xác định mục tiêu, các PPDH, phương tiện, các hoạt động sẽ tiến hành trong bài<br />
học: hoạt động nào nên sử dụng phương pháp gì, phương tiện nào, dự kiến và hình dung trước<br />
những phản hồi của người học và dự kiến phương án điều chỉnh,... Đây cũng chính là sự chuẩn bị<br />
của GV và HS cho giờ học.<br />
Bước 5: Thiết kế các hoạt động của GV và HS trên lớp học<br />
Khi nghiên cứu nội dung bài học ta sẽ chia nội dung kiến thức thành các hoạt động cụ thể<br />
<br />
63<br />
Kiều Phương Hảo, Đặng Thị Oanh<br />
<br />
<br />
của GV và HS.<br />
- Hoạt động khởi động (Đặt vấn đề): Chúng ta sẽ dự kiến cách giới thiệu bài học như thế<br />
nào? Trực tiếp hay gián tiếp (thông qua việc sử dụng trò chơi dạy học, clip, hình ảnh, phương pháp<br />
kể chuyện. . . ) để đặt vấn đề vào bài như thế nào?...<br />
- GV sẽ vận dụng các PPDH vào tổ chức, điều khiển từng hoạt động cụ thể như thế nào?<br />
Những kĩ thuật dạy học nào, những phương tiện dạy học nào sẽ được sử dụng ở đây? GV sẽ sử<br />
dụng những câu hỏi như thế nào? Dự kiến cách suy nghĩ, câu trả lời của HS? Dự kiến các tình<br />
huống có thể xảy ra và cách xử lí. . .<br />
- Những nội dung nào sẽ được trình bày trên bảng? Dự kiến cách trình bày trên bảng? Cách<br />
phân bố thời gian cho từng hoạt động học tập ở từng đơn vị kiến thức trong một tiết học?<br />
- Hoạt động “Củng cố” (kết thúc bài học) sẽ được thiết kế như thế nào? (sử dụng phương<br />
pháp/ kĩ thuật dạy học nào? Sử dụng các bài tập GV đã chuẩn bị sẵn thông qua trò chơi học tập<br />
hay cho làm bài tập trong sách giáo khoa, tài liệu tham khảo?).<br />
- Đánh giá kết quả học tập của HS như thế nào? (qua phiếu học tập, hoạt động nhóm, sản<br />
phẩm học tập, hay qua sự kiểm tra trực tiếp qua một vài HS do GV chỉ định. . . ).<br />
Bước 6: Kiểm tra và hoàn thiện kế hoạch bài học, làm cơ sở để thiết kế bài giảng điện tử<br />
(nếu có thiết kế bài giảng điện tử).<br />
Bước 7: Tiến hành tập giảng, rút kinh nghiệm và điều chỉnh thiết kế KHBH sau giờ tập.<br />
<br />
2.3. Cấu trúc kế hoạch bài học<br />
2.3.1. Hình thức trình bày của kế hoạch bài học<br />
Hiện nay, hình thức của kế hoạch bài học rất đa dạng, không nhất thiết phải gò bó theo một<br />
khuôn mẫu nào. Điều quan trọng của mỗi KHBH là GV cần phải thiết kế được các hoạt động của<br />
GV và HS sao cho HS tích cực, chủ động kiến tạo tri thức đạt được các mục tiêu về kiến thức, kĩ<br />
năng, thái độ, định hướng phát triển năng lực, đồng thời đảm bảo tính đặc thù của bộ môn, phù<br />
hợp với trình độ của HS và điều kiện cơ sở vật chất của nhà trường.<br />
a. Thiết kế có thể được soạn theo trật tự tuyến tính thông thường, không kẻ cột. Ưu điểm<br />
của thiết kế này là tiết kiệm số trang, tuy nhiên GV khó quan sát sự tương ứng giữa hoạt động của<br />
GV, HS và nội dung cơ bản HS cần thu nhận được.<br />
b. Thiết kế có thể được chia thành các cột:<br />
Cách 1: Chia làm 4 cột<br />
<br />
Thời gian Hoạt động của GV Hoạt động của HS Nội dung cần đạt<br />
<br />
<br />
+ Chia làm 3 cột : Thời gian dự kiến được xác định cùng với nội dung hoạt động<br />
<br />
Hoạt động của GV Hoạt động của HS Nội dung cần đạt<br />
<br />
<br />
+ Chia làm 2 cột: Thời gian dự kiến được xác định cùng với nội dung hoạt động<br />
<br />
Hoạt động của GV - HS Nội dung cần đạt<br />
<br />
<br />
<br />
<br />
64<br />
Hình thành kĩ năng thiết kế kế hoạch bài học cho sinh viên sư phạm hóa học...<br />
<br />
<br />
Kiểu chia làm 2 cột thường được sử dụng tại các trường phổ thông hiện nay.<br />
2.3.2. Ví dụ một cấu trúc kế hoạch bài học<br />
<br />
KẾ HOẠCH BÀI HỌC<br />
Bài. . . ..............................Tiết thứ.............Chương................................<br />
Lớp:. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . Trường. . . . . . . . . . . . . . . . . .<br />
<br />
<br />
Những kiến thức/kĩ năng cũ Những kiến thức/kĩ năng mới<br />
có liên quan cần hình thành cho HS<br />
<br />
<br />
<br />
I. Mục tiêu<br />
1. Kiến thức<br />
2. Kĩ năng<br />
3. Thái độ<br />
4. Phát triển năng lực<br />
II. Phương pháp/ kĩ thuật dạy học chủ yếu<br />
III. Chuẩn bị<br />
1. Đối với GV<br />
2. Đối với HS<br />
IV. Tiến trình dạy học<br />
1. Ổn định tổ chức (dự kiến thời gian)<br />
2. Kiểm tra bài cũ (Chỉ nêu câu hỏi) - (dự kiến thời gian)<br />
3. Thiết kế các hoạt động của GV – HS<br />
Hoạt động 1 – Đặt vấn đề (dự kiến thời gian)<br />
Hoạt động 2 – Tìm hiểu về . . . . (dự kiến thời gian)<br />
<br />
Hoạt động của GV - HS Nội dung cần đạt<br />
<br />
<br />
. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . ..<br />
Hoạt động n – Củng cố (dự kiến thời gian)<br />
- GV: Nhắc lại kiến thức trọng tâm của bài (GV có thể sử dụng sơ đồ tư duy để khái quát<br />
thành những nội dung về kiến thức trọng tâm của bài học).<br />
- GV: yêu cầu HS làm một số bài tập (có thể thiết kế dưới dạng Trò chơi dạy học như đố<br />
vui, trò chơi ô chữ, bức hình bí ẩn, con số may mắn . . . ) để củng cố kiến thức cho HS.<br />
- GV: dặn dò HS làm bài tập về nhà, chuẩn bị cho bài học sau.<br />
PHỤ LỤC<br />
1. Đáp án cho các câu hỏi kiểm tra bài cũ.<br />
2. Nội dung và đáp án cho các Phiếu học tập (nếu có).<br />
3. Đáp án cho các bài tập trong SGK.<br />
<br />
65<br />
Kiều Phương Hảo, Đặng Thị Oanh<br />
<br />
<br />
3. Kết luận<br />
Thành công của hoạt động dạy học phụ thuộc rất nhiều vào kĩ năng thiết kế kế hoạch bài<br />
học. Muốn dạy tốt trước hết phải thiết kế kế hoạch bài học chi tiết, rõ ràng, cụ thể. Có kế hoạch bài<br />
học tốt là một nửa thành công của giờ dạy [6]. Khi nắm vững được các kĩ năng thiết kế kế hoạch<br />
bài học, quy trình thiết kế kế hoạch bài học, cấu trúc của một kế hoạch bài học, SV sẽ vận dụng<br />
vào việc thiết kế một kế hoạch bài học cụ thể trong dạy học Hóa học ở trường phổ thông. Nhờ đó<br />
mà SV có ý thức rõ ràng về việc dạy cái gì, dạy như thế nào và HS cần học ra sao, sau bài học này<br />
sẽ phát triển cho HS những năng lực nào. . . đồng thời giúp SV tự tin hơn (vì đã có sự chuẩn bị chu<br />
đáo), dự đoán, xử lí được những tình huống có thể xảy ra khi tổ chức giờ học với những đối tượng<br />
HS cụ thể trong quá trình tập giảng, thực tập sư phạm và dạy học ở trường phổ thông sau này.<br />
<br />
<br />
TÀI LIỆU THAM KHẢO<br />
<br />
[1] Nguyễn Thị Bình, 2013. Nghiên cứu đề xuất các giải pháp cải cách công tác đào tạo giáo<br />
viên phổ thông. Đề tài cấp nhà nước, mã số: 01 – 2010.<br />
[2] Bộ giáo dục và đào tạo, 2014. Tài liệu tập huấn Dạy học và kiểm tra, đánh giá kết quả học<br />
tập theo định hướng phát triển năng lực học sinh môn Hóa học cấp THPT.<br />
[3] Nguyễn Thị Hồng Gấm, 2011. Đổi mới phương pháp dạy học môn Hóa học theo hướng phát<br />
huy năng lực sáng tạo cho sinh viên ở trường Cao đẳng sư phạm. Tạp chí Khoa học, Trường<br />
Đại học Sư phạm Hà Nội, Volume 56 số 5/201 Tr. 154 – 161.<br />
[4] Trần Thị Thanh Thủy, 2010. Xác định hệ thống kĩ năng dạy học cho sinh viên ngành sư phạm<br />
Địa lí. Báo cáo toàn văn Hội thảo Địa lí Đông Nam Á, Tr. 303 – 309.<br />
[5] Vũ Quang Tuyên, Hoàng Mai Khanh, 2014. Đào tạo người thầy toàn diện. Kỉ yếu “Hội thảo<br />
Đào tạo giáo viên đáp ứng yêu cầu giáo dục phát triển Việt Nam, Trường ĐHKHXH&NV,<br />
ĐH Quốc gia TP. Hồ Chí Minh, Tr. 102 – 118.<br />
[6] Phùng Như Thụy, Kĩ năng lập kế hoạch bài học theo hướng dạy học tích cực. Nguồn:<br />
http://dhsphue.tailieu.vn/doc/module-tieu-hoc-13-ky-nang-lap-ke-hoach-bai-hoc-theo-huong<br />
-day-hoc-tich-cuc-phung-nhu-thuy-231654.html<br />
[7] W.Cerbin and B.Kopp, 2006. Lesson study as a Model for Building Pedagogical Knowledge<br />
and Improving teaching. Int Journal of Teaching and Learning in Higher Education, Vol.18,<br />
No.3, ISSN 1812 – 9129, pp.250 – 257.<br />
<br />
ABSTRACT<br />
<br />
Teaching the skill of lesson plan and design<br />
to chemistry pedagogy students at pedagogical universities<br />
<br />
Teachers must be able to design lesson plans and prepare syllabuses. This is considered to<br />
be a principle teaching activity which contributes to successful lectures. Teaching skills, including<br />
lesson design planning, are important for pedagogical students. If a lesson is prepared carefully and<br />
scientifically, students will be more confident when teaching high school students later. This article<br />
suggests that partitive skills are necessary for pedagogical students and suggests a competence<br />
development-oriented procedure and lesson plan structure.<br />
Keywords: Teaching skills, lesson plan, lesson object, teaching method.<br />
<br />
<br />
<br />
<br />
66<br />