Hướng dẫn kỹ thuật lâm sinh đơn giản cho rừng tự nhiên Việt Nam

Chia sẻ: Phan Ngoc Giau | Ngày: | Loại File: PDF | Số trang:35

Thêm vào BST

Báo xấu

143
lượt xem 38
download

Download Vui lòng tải xuống để xem tài liệu đầy đủ

Có những sự khác biệt giữa kỹ thuật lâm sinh truyền thống và kỹ thuật lâm sinh áp dụng cho rừng cộng đồng

Chủ đề:

Bình luận(0) Đăng nhập để gửi bình luận!

Lưu

Nội dung Text: Hướng dẫn kỹ thuật lâm sinh đơn giản cho rừng tự nhiên Việt Nam

H elvetas Vietnam – H i p h i H p tác và Phát tri n Thu Sĩ E TSP – D án H tr Ph c p và ào t o ph c v Lâm nghi p và Nông nghi p vùng cao 218 i C n, Hòm thư GPO 81, Hà N i, Vi t Nam; i n tho i: +84 4 832 98 33, Fax: +84 4 832 98 34 E-mail: etsp.office@hn.vnn.vn Web site ETSP: http://www.etsp.org.vn, Web site Helvetas Vietnam: http://www.helvetas.org.vn Hư ng d n k thu t qu n lý r ng c ng ng (CFM) Hư ng d n k thu t lâm sinh ơn gi n cho r ng t nhiên Vi t Nam Biên so n: PGS.TS. B o Huy Tháng 2 năm 2006
2 M cl c 1. GI I THI U.......................................................................................................3 Khái ni m v k thu t lâm sinh trong qu n lý r ng c ng ng (CFM) ...............3 1.1. 1.2. M c tiêu và nhóm i tư ng c a tài li u hư ng d n ............................................7 2. T NG QUAN V K THU T LÂM SINH TRONG CFM...................................8 3. CH T CH N ...................................................................................................12 3.1. Khái ni m, m c ích và i tư ng c a ch t ch n trong CFM.............................12 3.2. K thu t lâm sinh trong ch t ch n ......................................................................13 4. LÀM GIÀU R NG...........................................................................................26 4.1. Khái ni m, m c ích và i tư ng làm giàu r ng trong CFM.............................26 4.2. K thu t lâm sinh trong làm giàu r ng................................................................27 5. XÚC TI N TÁI SINH T NHIÊN .....................................................................31 5.1. Khái ni m, m c ích và i tư ng c a xúc ti n tái sinh t nhiên trong CFM .....31 5.2. K thu t xúc ti n tái sinh t nhiên ......................................................................31 6. NGUYÊN T C PHÁT TRI N CÁC GI I PHÁP K THU T CHƯA Ư C ƯA VÀO HƯ NG D N NÀY .................................................................................34 6.1. Phát tri n lâm s n ngoài g ................................................................................34 6.2. Tr ng r ng, nông lâm k t h p............................................................................34 6.3. Phòng ch ng cháy r ng .....................................................................................34 Tài li u tham kh o .....................................................................................................35 Helvetas
3 1. GI I THI U 1.1. Khái ni m v k thu t lâm sinh trong qu n lý r ng c ng ng (CFM) S khác bi t gi a k thu t lâm sinh truy n th ng và k thu t lâm sinh trong qu n lý r ng c ng ng (CFM) Có nh ng s khác bi t gi a k thu t lâm sinh truy n th ng và k thu t lâm sinh áp d ng cho r ng c ng ng. K thu t lâm sinh truy n th ng thư ng áp d ng i v i các lâm trư ng qu c doanh, các công ty lâm nghi p, trong khi ó k thu t lâm sinh cho qu n lý r ng c ng ng thư ng áp d ng trên qui mô nh trong ph m vi c ng ng. Các ch tiêu so sánh Lâm nghi p truy n th ng Lâm nghi p c ng ng (CFM) L n (D a vào hi u qu kinh t Nh (Ch y u cho nhu c u h gia Kh i l ng g khai c a khai thác) ình và m t ít cho thương m i) thác trong m t l n Khai thác ch n v i cư ng ln Ch t ch n t ng cây theo c kính, Gi i pháp lâm sinh trong m t l n (Khai thác h t lư ng loài, cư ng nh (D a vào mô áp d ng tăng trư ng trên 20 năm c a hình r ng n nh trong 5 năm, tiêu r ng) chu n l a ch n cây ch t, cây ch a) Không thư ng xuyên ("Ch t" và Thư ng xuyên hàng năm T n s , luân kỳ khai "Ch ") thác Dây chuy n khai thác, v n xu t, S d ng d ng c ơn gi n c a a Công ngh s d ng v n chuy n ch y u là máy móc phương, ch y u v n xu t b ng th cơ gi i công, gia súc Tác ng l n n t, cây tái sinh Tác ng c a khai thác n t, tái Tác ng n môi và cây r ng khác do s d ng máy sinh, cây r ng khác là th p do s tr ng móc và cư ng ch t l n d ng d ng c ơn gi n, cư ng ch t th p. R t cao (Vì tác ng l n n tài Th p (Nhưng ph thu c vào k Nhu c u nuôi d ng nguyên r ng) thu t l a ch n cây và ch t h ) r ng sau khai thác K thu t lâm sinh áp d ng trong qu n lý r ng c ng ng hư ng n khai thác s d ng lâm s n v i kh i lư ng th p nh m áp ng nhu c u s d ng (m t ít cho thương m i) thư ng xuyên, lâu dài c a c ng ng; phương ti n khai thác mang tính th công, phù h p v i ngu n l c c ng ng. Do ó khai thác r ng trong qu n lý r ng c ng ng còn ư c g i là "khai thác có tác ng th p". Vì v y, th c hi n vi c qu n lý s d ng r ng n nh lâu dài, tác ng vào r ng th p thì nh ng bi n pháp k thu t lâm sinh thích h p, d a vào ngu n l c và ki n th c sinh thái a phương trong qu n lý r ng c ng ng là h t s c c n thi t. Tài li u k thu t lâm sinh ơn gi n này s góp ph n vào công vi c này hư ng d n c ng ng t ch c qu n lý s d ng r ng b n v ng. Helvetas
4 Nguyên t c áp d ng k thu t lâm sinh trong CFM qu n lý, s d ng r ng c ng ng n nh, tác ng th p n r ng, phù h p v i ngu n l c và nhu c u c a ngư i dân, các nguyên t c sau ây c n ư c áp d ng phát tri n k thu t lâm sinh trong CFM. Các nguyên t c Hi u qu Nâng cao năng l c c a c ng ng trong qu n lý r ng. Ngư i dân Có s tham gia c a a phương có th t th c hi n ư c các bi n pháp lâm sinh ng i dân, c ng ng Qu n lý r ng c ng ng áp ng ư c nhu c u a d ng s n ph m S d ng r ng amc tiêu, a tác d ng t r ng c a c ng ng: g , c i, lâm s n ngoài g (th c ăn, dư c li u, v t li u,..). Tác ng vào r ng th p nên r ng duy trì ư c ng th i nhi u ch c năng c a r ng: s n xu t, phòng h , b o t n gen – a d ng sinh h c Ki n th c kinh nghi m b n a v s d ng th c v t r ng (cây V n d ng kinh nghi m, thu c, v t li u, th c ăn, ...) ư c l ng ghép áp ng nhu c u ki n th c sinh thái a c ng ng và s d ng r ng a tác d ng phơng Khai thác r ng ít tác ng n môi trư ng, phù h p v i ngu n l c K thu t lâm sinh, công c ng ng ngh a phơng nhng có sơ s khoa h c S d ng r ng cân i áp ng ư c nhu c u lâm s n c a c ng ng m t cách thư ng xuyên và duy trì ư c v n r ng n nh gi a cung c u, b o m r ng b n v ng T i ưu hóa th i gian và ngu n l c c n thi t phù h p v i kh Hi u qu chi phí năng c a c ng ng Mô hình r ng n nh ư c xem như n n t ng cho vi c khai thác s d ng r ng t nhiên b n v ng Mô hình r ng n nh là mô hình nh hư ng dùng so sánh v i tr ng thái r ng hi n t i, nh ó có th xác nh ư c s lư ng cây khai thác các c p ư ng kính khác nhau trong 5 năm. Cơ s c a vi c xây d ng và áp d ng mô hình r ng n nh trong khai thác s d ng r ng t nhiên b n v ng trong CFM: Mô hình r ng n nh có d ng phân b s cây gi m theo c p kính gia tăng, mô hình t o ra s n nh c a r ng d a vào tăng trư ng ư ng kính. C u trúc r ng t năng su t m c thích h p, phù h p v i t ng m c tiêu qu n lý kinh doanh r ng c a c ng ng và n nh trong t ng vùng sinh thái, t ng ki u r ng và l p a. Do ó, c n xây d ng các mô hình r ng n nh cho t ng vùng sinh thái, ki u r ng và m c tiêu qu n lý kinh doanh. So sánh s cây th c t c a t ng lô r ng v i mô hình r ng n nh theo t ng Helvetas
5 c p kính, s cây vư t lên là s cây tăng trư ng theo c p kính trong 5 năm. ây là s cây c ng ng ư c phép khai thác trong th i gian này ng th i v n duy trì v n r ng n nh. S cây ư c phép khai thác s ư c c ng ng l p k ho ch khai thác thích h p v i lao ng, nhu c u s d ng và th trư ng. Ti p c n v i mô hình r ng n nh là ơn gi n, ngư i dân ch c n o m s cây ư c tr c quan hoá b ng thư c o chu vi có d i màu khác nhau theo t ng c p kính. Do ó, c ng ng có th th c hi n hi n ư c vi c i u tra r ng. Vi c so sánh r ng hi n t i v i mô hình r ng n nh cũng ư c tr c quan hóa b ng vi c v sơ c t, c ng ng có th t so sánh cung c u tính toán lư ng ch t cho nhu c u c a mình mà ng th i v n b o m duy trì v n r ng n nh. nh kỳ 5 năm i u tra r ng nh m xác nh lư ng tăng trư ng s cây theo c p kính, ti p t c so sánh v i mô hình r ng n nh l p k ho ch qu n lý r ng 5 năm và hàng năm. Mô hình r ng n nh ư c thi t l p b i cơ quan chuyên môn, vi n nghiên c u, các nhà khoa h c và c n ư c c p có th m quy n phê chu n làm cơ s áp d ng. Ví d t nh Dăk Nông, mô hình r ng n nh ư c thi t l p v i c kính 5cm d a vào tăng trư ng ư ng kính trong 5 năm x p x 5cm. Và ơn gi n hơn khi áp d ng trong qu n lý r ng c ng ng, 2 c kính lân c n ư c g p l i t o thành c p kính 10cm (gi m s c p kính ơn gi n hơn trong so sánh). Mô hình r ng n nh c ly c kính 5cm R ng thư ng xanh, t nh Dăk Nông 1200 974 1000 800 S cây trên ha 600 325 400 195 131 200 88 59 40 27 18 12 8 6 4 0 5 10 15 20 25 30 35 40 45 50 55 60 65 C kính t i a (c ly 5cm) Helvetas
6 Mô hình r ng n nh c ly c kính 10cm R ng thư ng xanh, t nh Dăk Nông 1400 1299 1200 1000 S cây trên ha 800 600 326 400 148 200 67 48 0 10 20 30 40 > 40 1299 326 148 67 48 S cây/ha mô hình r ng n nh C kính t i a (c ly 10cm) Khi so sánh s cây c a t ng lô r ng v i mô hình r ng n nh, s cây/ha c a mô hình ư c nhân cho di n tích c a lô r ng. Ví d so sánh s cây c a lô ăng Ta RLăng có di n tích 41ha v i mô hình r ng n nh ã xác nh ư c s cây dư ra các c p kính (có 3 c p kính nh hơn 40cm dư s cây, c p kính >40cm thi u cây), ây là s cây có th ch t trong 5 năm (Sơ dư i ây ch so sánh các c p kính l n hơn 10cm) So sánh s cây c a lô r ng v i mô hình r ng n nh Lô ăng Ta RLăng, di n tích 41 ha - Buôn Bu Nơr, X. Dak R'Tih, H. Dăk RL p, T. Dăk Nông 20,000 18,000 16,000 14,000 S cây/lô 12,000 10,000 8,000 6,000 4,000 2,000 - 10 - 20 cm 20 - 30 cm 30 - 40 cm > 40 cm 13,366 6,060 2,748 1,964 S cây r ng n nh 18,382 7,004 6,552 1,638 S cây c a lô r ng C p kính (cm) Helvetas
7 1.2. M c tiêu và nhóm i tư ng c a tài li u hư ng d n M c tiêu c a tài li u hư ng d n Tài li u này ư c biên so n v i các m c tiêu c th sau: Cung c p nh ng nguyên t c cơ b n trong vi c áp d ng và phát tri n các gi i pháp k thu t lâm sinh có s tham gia c a ngư i dân. H tr các cán b lâm nghi p, khuy n nông viên nh ng ngư i ào t o cho nông dân v các gi i pháp lâm sinh. Làm cơ s t ch c và giám sát vi c th c hi n k ho ch qu n lý r ng c ng ng hàng năm ã ư c phê duy t. i tư ng s d ng tài li u i tư ng s d ng tài li u là: Cán b khuy n nông và cán b lâm nghi p làm vi c v i c ng ng a phương trong t ch c th c hi n và giám sát qu n lý r ng c ng ng. Các nhà qu n lý và cán b a phương tham gia trong ti n trình qu n lý giám sát qu n lý r ng c ng ng. Sinh viên lâm nghi p trong các trư ng i h c và c bi t là các trư ng trung h c chuyên nghi p lâm nghi p, tài li u này có th giúp h h c t p các môn h c v lâm nghi p xã h i, lâm nghi p c ng ng, khuy n lâm. Helvetas
8 2. T NG QUAN V K THU T LÂM SINH TRONG CFM H th ng gi i pháp k thu t lâm sinh trong CFM H th ng gi i pháp k thu t lâm sinh c n ư c phát tri n d a vào nhu c u th c ti n qu n lý r ng c ng ng. Vi t Nam, r ng c d ng ư c qu n lý b i các cơ quan qu n lý nhà nư c, ch có r ng phòng h và s n xu t ư c giao cho c ng ng, nhóm h , h gia ình qu n lý s d ng lâu dài. Do ó, các gi i pháp k thu t lâm sinh c n ư c ưu tiên phát tri n cho hai lo i r ng này. K ho ch 5 năm phát tri n r ng và k ho ch qu n lý r ng hàng năm c a c ng ng và nhóm h ư c xây d ng cho hai lo i là r ng t nhiên và t tr ng lâm nghi p. t tr ng lâm nghi p ch y u ư c phát tri n tr ng r ng, nông lâm k t h p; và gi i pháp này ph thu c vào nhu c u và ngu n l c u tư c a ngư i dân, ph thu c vào i u ki n sinh thái c th c a t ng a phương. Ngoài ra, hi n t i cũng ã có m t s quy trình quy ph m tr ng các lo i cây r ng, tài li u hư ng d n th c hi n chương trình 5 tri u ha r ng. Do ó, khi phát tri n gi i pháp lâm sinh cho t tr ng c n tham kh o các tài li u này và v n d ng c th theo t ng a phương, vì v y tài li u hư ng d n này s không c p n gi i pháp cho t tr ng. i v i r ng t nhiên giao cho c ng ng, nhóm h , tùy theo tr ng thái r ng hi n t i và nhu c u qu n lý s d ng c a ngư i dân, i chi u v i mô hình r ng n nh có th cho th y có các gi i pháp k thu t lâm sinh cơ b n sau ây: - V i m c ích là g c i: C n th c hi n các gi i pháp ch t ch n, làm giàu r ng, xúc ti n tái sinh t nhiên và phòng ch ng cháy r ng. - V i m c ích là lâm s n ngoài g : C n th c hi n các gi i pháp qu n lý và nhân gi ng – gieo tr ng. - V i m c ích phòng h nghi m ng t: Các gi i pháp c n th c hi n là b o v , c i thi n qu n th , phòng ch ng cháy r ng. V i các lô r ng có m c ích phát tri n lâm s n ngoài g , phòng h thì bi n pháp k thu t c n ph i ư c phát tri n cho t ng a phương c th (ph thu c vào i u ki n t nhiên, nhu c u và ngu n l c c a ngư i dân, th trư ng, ki n th c a phương, ki n th c khoa h c ã có...), nó s không ư c c p trong tài li u này. Trên cơ s ó, tài li u hư ng d n này t p trung gi i thi u các gi i pháp k thu t lâm sinh cơ b n nh t áp d ng cho r ng t nhiên s n xu t g , c i ph c v i s ng c ng ng và góp ph n vào kinh doanh thương m i. Helvetas
9 Phân lo i r ng theo ch c năng Không có trong hư ng d n lâm R ng SX & PH giao cho c ng sinh (b o v R ng c d ng ng/nhóm h nghiêm ng t và nghiên c u) K ho ch 5 năm phát tri n r ng/ K ho ch qu n lý r ng hàng năm ư c xây d ng b i c ng ng/ L p k ho ch qu n lý r ng nhóm h Ki u r ng, t r ng R ng t nhiên t tr ng LN Nhu c u c a ngư i Nhu c u c a ngư i K t h p gi a tr ng thái r ng và Tr ng thái r ng s d ng s d ng nhu c u c a ngư i s d ng nh hư ng qu n lý Mô hình r ng n nh M c ích qu n lý r ng M c ích qu n lý r ng t lâm nghi p, r ng G , c i, LSNG,... (h n LSNG G Ci Phòng h t, giao) nư c Gi i pháp Không ch t cây, c i Ch t ch n Qu n lý Gi i pháp (mô hình, lâm sinh thi n r ng loài, c ly,...) Làm giàu r ng Nhân gi ng Phòng cháy r ng Phòng cháy r ng Xúc ti n tái sinh t nhiên Phòng cháy r ng Ghi chú Gi i pháp có trong hư ng d n này Gi i pháp chưa có trong hư ng d n này, phát tri n theo a phương, d a vào ngư i dân, nhà nghiên c u và khuy n nông lâm Ti n trình phát tri n gi i pháp k thu t lâm sinh trong qu n lý r ng c ng ng Helvetas
10 Ba gi i pháp k thu t lâm sinh chính áp d ng trong qu n lý r ng t nhiên ư c hư ng d n trong tài li u 1. Ch t ch n 2. Làm giàu r ng 3. Xúc ti n tái sinh t nhiên Ch t ch n cư ng nh , các c p kính khác nhau theo mô hình r ng n nh c i thi n c u trúc r ng và l i d ng s n ph m g c i cho nhu c u c ng ng Helvetas
11 Làm giàu r ng b ng tr ng d m thêm cây có giá tr kinh t vào các khu r ng nghèo, thi u tái sinh Xúc ti n tái sinh t nhiên b ng cách chăm sóc, làm t, làm c các khu r ng có ti m năng tái sinh áp ng nhu c u c ng ng Helvetas
12 3. CH T CH N 3.1. Khái ni m, m c ích và i tư ng c a ch t ch n trong CFM Th nào là ch t ch n trong CFM? Ch t ch n trong qu n lý r ng c ng ng là m t gi i pháp lâm sinh k t h p hai gi i pháp k thu t truy n th ng là khai thác ch n và ch t nuôi dư ng (t a thưa). Trong gi i pháp lâm sinh truy n th ng, khai thác ch n ư c ti n hành v i cư ng cao, t p trung vào cây g l n, cây có giá tr kinh t nh m áp ng nhu c u th trư ng. Trong khi ó, ch t nuôi dư ng ch y u tác ng t ng dư i b ng vi c ch t cây x u c i thi n r ng sau khai thác. Trong qu n lý r ng c ng ng, ch t ch n k t h p c hai gi i pháp trên có nghĩa là không ch t t p trung quá l n vào cây thành th c mà còn ch t nuôi dư ng cây v a và nh s d ng. Ch t ch n trong CFM bao g m vi c ch t nh ng cây nh , cây v a và cây l n căn c vào mô hình r ng n nh. Gi i pháp này ư c th c hi n nh m áp ng nhu c u a d ng v g c i c a ngư i dân như làm nhà, làm chu ng tr i, làm hàng rào, làm c i cũng như dùng bán (tùy thu c vào hi n tr ng r ng và vi c ti p c n th trư ng c a ngư i dân….). Cư ng ch t th p và ư c ti n hành theo k ho ch phát tri n r ng 5 năm và k ho ch qu n lý r ng hàng năm c a c ng ng ã ư c phê duy t. M c ích c a ch t ch n trong CFM Ch t ch n trong CFM nh m t ư c 2 m c ích chính sau: L y ra m t lư ng g c i v i kích thư c, loài, ch t lư ng khác nhau ph c v cho nhu c u s d ng a d ng c a h gia ình, c ng ng và m t ph n ư c bán ra th trư ng (tùy theo hi n tr ng r ng và th trư ng tiêu th a phương) T ng bư c i u ch nh c u trúc r ng theo hư ng n nh, phù h p v i m c ích qu n lý r ng c a c ng ng thông qua ch t cư ng th p, thư ng xuyên tuân theo mô hình r ng n nh. i tư ng ch t ch n Trong k thu t lâm sinh truy n th ng i tư ng c a khai thác ch n là nh ng lô r ng ph i t tr lư ng khá cao và có nhi u cây c p kính thành th c có th khai thác g l n (Theo Quy t nh s 40/2005/Q -BNN ngày 07/07/2005 v/v ban hành Quy ch v khai thác g và lâm s n c a B NN & PTNT). Trong khi ó, ch t nuôi dư ng (t a thưa) có i tư ng là r ng nghèo, r ng sau khai thác ch n quá m nh nh m c i thi n c u trúc t ng gi a và dư i. Helvetas
13 Trong CFM, i tư ng ch t ch n bao g m h u h t các tr ng thái r ng t nhiên t non, nghèo n trung bình và giàu; khi r ng m b o 2 i u ki n sau thì ư c ưa vào ch t ch n: S cây c a lô r ng so sánh v i mô hình r ng n nh có th ch t l y ra m t s cây m t vài c kính to nh khác nhau H gia ình, c ng ng có nhu c u s d ng s cây, kích thư c và lo i cây c th , ho c chúng có th tr thành hàng hóa a phương. Như v y ch t ch n trong CFM không yêu c u r ng t m t tr lư ng t i thi u, cây l n t p trung như trong khai thác r ng truy n th ng. Ví d r ng non ho c nghèo thì c ng ng có th ch t b t m t s cây nh , v a làm c i, làm gia d ng; r ng trung bình có th cho g l n s d ng và bán, .... Các n i dung chính c a hư ng d n k thu t ch t ch n trong CFM Hư ng d n k thu t ch t ch n trong CFM bao g m các n i dung chính: Cách ti n hành ch t ch n theo mô hình r ng n nh và k ho ch hàng năm, h tr m t cách có hi u qu các ho t ng khai thác g c i trong r ng. Gi m thi u tác ng trong khai thác i v i t và sông su i; gi m t i a thi t h i i v i nh ng cây xung quanh, cây tái sinh, c bi t nh ng cây s t o thành qu n th cây m c ích sau này. L i d ng t i a kh i lư ng g c i có th s d ng ư c t nh ng cây khai thác; tăng hi u qu s d ng r ng. m b o an toàn cho nh ng ngư i ang làm vi c trong và vùng lân c n khu khai thác. 3.2. K thu t lâm sinh trong ch t ch n Xác nh nh ng loài cây không ư c phép ch t theo quy nh c a nhà nư c và c ng ng Trư c khi xác nh cây ch t, c n làm rõ nh ng loài cây không ư c phép ch t, bao g m 3 nhóm: - Nh ng loài cây quí hi m ư c c p trong sách , trong ngh nh 48/2002/N -CP v quy nh danh m c ng v t, th c v t hoang dã quý hi m. - Nh ng loài cây quý hi m, ho c s d ng v i m c tiêu ngoài g c a c ng ng - Nh ng cây, loài cây c n gi l i gieo gi ng Gi i thích v i c ng ng vì sao nh ng loài cây quý hi m theo quy nh c a nhà nư c c n ư c b o v , d a vào danh sách loài cây quý hi m c a ngh nh 48, th o lu n v i ngư i dân li t kê ra các loài có trong a phương b o v theo b ng sau: Các loài cây c n ư c b o v theo quy nh c a nhà nư c Stt Tên loài Mc phong phú a phương (Nhi u, trung Kinh Tên a phương, dân t c bình, hi m) Helvetas
14 Th o lu n v i ngư i dân l p ra m t danh sách các loài cây g quý hi m, cây gi ng quý, loài có giá tr s d ng ngoài g i v i c ng ng (như s d ng v , lá, r , hoa qu , ... làm thu c, làm v t li u, th c ph m... ). Li t kê trong b ng sau hư ng d n không cho ch t h . Các loài cây c n ư c b o v theo quy nh c a c ng ng Stt Tên loài Mc phong B ph n s Công d ng phú (Nhi u, d ng (lá, hoa Kinh a phương, trung bình, qu , v , ,,,) dân t c hi m Mùa v khai thác Ho t ng khai thác g bao g m t ch n cây khai thác, ư ng kéo g , ch t h , c t khúc, v n xu t, v sinh r ng c n ư c ti n hành trong mùa khô. Công vi c u tiên c n ti n hành trong u mùa khô và vi c kéo g ra kh i r ng c n k t thúc trư c mùa mưa. Mùa v khai thác ph thu c vào th i ti t, ng th i cũng ph thu c vào th i v lao ng nông nghi p c a ngư i dân. Do ó trư c khi b t u ho t ng khai thác g , c i, c n l p k ho ch v i c ng ng b trí th i gian cho phù h p. L ch, k ho ch khai thác g ơn gi n sau ây là m t hư ng d n th o lu n v i ngư i dân L ch khai thác r ng Stt Công vi c Th i gian âu Ch u trách nhi m 1 Ch n cây khai thác 2 Kh o sát ư ng kéo g 3 Ch t h , c t khúc 4 Kéo g 5 V sinh r ng Helvetas
15 S lư ng cây khai thác theo c p kính ph i n m trong gi i h n c a k ho ch qu n lý r ng Sau khi i u tra r ng và so sánh v i mô hình r ng n nh, s cây có th khai thác theo t ng c p kính c a lô r ng ph i ư c nh lư ng và ghi vào k ho ch qu n lý 5 năm và hàng năm. Vi c khai thác s cây hàng năm các c p ư ng kính khác nhau không ư c vư t quá s cây trong k ho ch, ây là s li u hư ng d n cho vi c xác nh và th m tra s cây cho phép ch t trong m t năm trên m t lô r ng c th . S cây khai thác trong 5 năm và năm 2006 (Trích trong k ho ch qu n lý r ng 5 năm và năm 2006 c a Buôn Bu Nơr) Lô r ng ăng Ta RLăng, di n tích 41 ha C p kính (cm) S cây khai thác trong 5 S cây khai thác trong năm c a lô r ng năm 2006 c a lô r ng 10 - 20 cm 5,016 1,003 20 - 30 cm 944 189 30 - 40 cm 3,804 761 > 40 cm - - Ch n loài cây khai thác Trư c khi ti n hành khai thác c n th o lu n trong c ng ng v các loài cây c n khai thác v i các m c ích s d ng khác nhau: Loài cây khai thác cho s d ng trong h gia ình: Làm nhà, chu ng tr i, v t li u, d ng c Loài cây ch t làm c i Helvetas
16 Loài cây có th bán g c i. .... Nguyên t c r t quan tr ng là trong khi c g ng th a mãn nhu c u s d ng v g trong c ng ng, thì cũng c n th o lu n b o m r ng vi c khai thác ư c ti n hành nhi u loài khác nhau. N u ch t p trung vào m t hai loài thì s làm gi m s a d ng sinh h c ho c khan hi m m t loài cây nào ó a phương. Các loài cây d ki n khai thác Stt Tên loài M c ích khai thác loài ó (Làm nhà, d ng c , Kinh Tên a phương, dân t c c i, bán, ....) Tiêu chí ch n cây khai thác Vi c l a ch n cây khai thác c n căn c vào nhi u tiêu chí t ng h p, m c ích nh m b o m vi c khai thác s h tr cho vi c c i thi n c u trúc r ng trong tương lai và có th l i d ng ư c s n ph m g c i, ngoài ra gi m tác ng n môi trư ng trong khai thác. Tiêu chí l a ch n cây khai Minh h a thác S c nh tranh tán lá ( ây là tiêu chí cơ b n) Bài ch t cây c nh tranh tán lá v i m c ích kinh doanh, t o i u ki n cho cây còn l i sinh trư ng t t. N u hai cây cùng loài ng c nh nhau thì ch t cây y u hơn. Bài ch t cây c nh tranh tán Helvetas
17 Ch t nh ng cây sâu b nh và có hình dáng không p. gi m nguy cơ sâu b nh lan truy n và nâng cao ch t lư ng r ng tương lai. Bài ch t cây x u, cong queo tàn che sau ch t ch n còn trên 0.5 Ch t cây nhưng ph i b o m tàn che r ng sau khai thác không nh hơn 0.5 (50%) Nh m duy trì hoàn c nh r ng, tránh m r ng tán làm cho c d i, tre le xâm chi m vào r ng. Kho ng cách thích h p gi a 2 cây Bo m duy trì kho ng cách thích sau khai thác theo c p kính h p gi a các cây sau khai thác cho (Ví d c a r ng thư ng xanh, Dăk Nông) t ng c p kính Cp Ni/ha Di n tích Kho ng kính mô hình không cách thích Có nghĩa khi ch t m t cây mtcp (cm) r ng n gian c a 1 h p gi a 2 kính nào ó thì kho ng cách gi a hai nh cây cây (m) (Li) cây còn l i cùng c p kính v i nó ph i (m2/ha) b o m không vư t quá kho ng cách (Sti) thích h p. N u kho ng cách này quá 10 – 20 326 30.7 6 l n s gây ra nh ng tác ng tiêu c c 20 – 30 148 67.7 9 như xói mòn t hay s c nh tranh c a 30 – 40 67 149.2 14 c d i, tre n a... > 40 48 208.8 16 Ni: s cây theo mô hình r ng n nh Sti: di n tích không gian c a m t cây Helvetas
18 L n hơn kho ng cách thích h p (Li) ho c l n hơn 2 lân ư ng kính tán Kho ng cách thích h p gi a hai cây liên ti p trong m t c p kính ư c tính toán trên cơ s mô hình r ng n nh. M i vùng có m t mô hình r ng n nh khác nhau, vì v y c n tính toán ch tiêu này. Cách tính như sau: 10 4 và Li = 2 Sti Sti = Ni / ha π B ng kho ng cách thích Trong trư ng h p chưa có mô hình h p (Li), b ng 2 lân r ng n nh, thì c n mbo h ư ng kính tán c a tán lá sau khai thác c a hai cây còn l i (có cùng c p kính v i cây khai thác) không l n hơn hai l n ư ng kính tán lá c a m t cây. Cây ch t ph i ngoài vùng mc a sông su i. B o v nh ng khu v c ven sông su i m b o ngu n nư c s ch, và nư c cho s n xu t. Chi u r ng Chi u r ng vùng c a sông su i m hai bên su i 40 m 200 m (Ngu n: D án SFDP Sông à) Helvetas
19 Không ch t cây a hình d c, trơn trư t, núi á. N u vi c khai thác nh ng cây l n có th làm t n h i n nh ng cây nh khác m c dư i chân d c và có nguy cơ xói mòn t T i v trí cây ch t có cây nh , cây tái sinh thay th có th m c l p ch tr ng ư c t o ra trong quá trình khai thác. Ch t cây cong Cây ch t làm c i queo, cây không l y g làm c i Ưu tiên ch t các cây: Cây ch t, cây cong queo v n vo Cây thu c các loài không l y g ư c (k c s d ng cho gia ình l n bán) Cây c nh tranh v i các cây g quý, t t (ch m tán ho c che tán) T a cành Lưu ý: m t s c ng ng, ngư i dân không ch t cây tươi làm c i, mà thư ng t n d ng cây khô trên r y, cành khô trong r ng. Helvetas
20 ánh d u cây chu n b ch t và ghi vào phi u Trên cơ s ch n loài cây, cây ch t, ti n hành ánh d u cây ch t và ghi vào phi u "bài cây" ánh d u cây chu n b ch t Cây ư c l a ch n ch t h ư c ánh d u b ng sơn hai v trí: cao 1.3m (ngang ng c) sát g c và hai phía c a thân cây. Cây bài ch t ư c xác nh loài, c p kính theo thư c chu vi có d i màu và ghi vào phi u. Trên cơ s này s ki m tra ư c s lư ng cây bài ch t ã hay vư t ( h n ch l i) so v i k ho ch khai thác năm c a lô r ng. Phi u bài cây khai thác Lô r ng ăng Ta RLăng, di n tích 41 ha Loài S cây bài theo c p kính (cm) T ng cây ch t/lô 10 - 20 20 - 30 30 - 40 > 40 A B C ..... T ng s cây bài/lô T ng cây d ki n khai 1,003 189 761 0 1,953 thác theo k ho ch năm 2006 Helvetas