Hy vọng táo bạo-Suy nghĩ tìm lại giấc mơ Mỹ
lượt xem 42
download
Ðã gân mýi nam ke t khi tôi bat ðâu býc chân vào hot ðong chính tr. Lúc ðó tôi khong 35 tuoi, tôt nghiep trýng luat ðýc bôn nam, va mi kêt hôn và nhìn chung nóng voi vi ði. Có mot ghê trông trong Ngh vien bang Illinois, và mot vài ngýi bn gi ý là tôi nên ra tranh c. H cho rang vi nghê nghiep là mot luat sý vê quyên công dân và nhng môi quan he tôi có ðýc trong thi gian hot ðong cong ðông, tôi se là mot ng c viên có trien vng. Sau khi...
Bình luận(0) Đăng nhập để gửi bình luận!
Nội dung Text: Hy vọng táo bạo-Suy nghĩ tìm lại giấc mơ Mỹ
- BARACK OBAMA HY V NG TÁO B O Suy nghĩ v vi c tìm l i gi c mơ M NGUY N H NG d ch NHÀ XU T B N TR --- D li u đã nh n di n: anh Natphung S a ch a và ki m tra chính t : anh Natphung, nguoimedocsach, MrTranK4A, MeHanAn, npmaia1, thuhien01, becon53 T o ebook: becon53 Ngày hoàn thành: Tháng 4/2009 (www:thuvien–ebook.com) ---o0o--- Kính t ng nh ng ngư i ph n đã nuôi d y tôi nên ngư i - BÀ NGO I TÔI, TUTU, viên đá t ng c a cu c đ i tôi và M TÔI, tình thương yêu c a m v n s ng mãi trong tôi M cl c Chương m đ u Chương 1: Đ ng C ng hòa và đ ng Dân ch Chương 2: Giá tr Chương 3: Hi n pháp Chương 4: Chính tr Chuơng 5: Cơ h i Chương 6: Ni m tin Chương 7: Ch ng t c Chương 8: Th gi i ngoài kia CHUƠNG 9 : Gia đình L ik t
- L i Cám ơn Chương m đ u Đã g n mư i năm k t khi tôi b t đ u bư c chân vào ho t đ ng chính tr . Lúc đó tôi kho ng 35 tu i, t t nghi p trư ng lu t đư c b n năm, v a m i k t hôn và nhìn chung nóng v i v i đ i. Có m t gh tr ng trong Ngh vi n bang Illinois, và m t vài ngư i b n g i ý là tôi nên ra tranh c . H cho r ng v i ngh nghi p là m t lu t sư v quy n công dân và nh ng m i quan h tôi có đư c trong th i gian ho t đ ng c ng đ ng, tôi s là m t ng c viên có tri n v ng. Sau khi bàn b c v i v . tôi tham gia cu c đua và làm đúng nh ng gì mà m t ng viên l n đ u nên tham gia tranh c thư ng làm. Tôi nói chuy n v i t t c nh ng ai l ng nghe tôi. Tôi đ n nh ng m c h p câu l c b và các tu i g p m t c a nhà th , các ti m th m m và c a hàng c t tóc. Ch c n th y m t "nhóm" hai ngư i đ ng góc ph là tôi s n sàng băng qua đư ng, đưa h t rơi v n đ ng tranh c . Và đi đ n đâu tôi cũng b ngư i ta h i cùng hai câu: "Anh đào đâu ra cái tên ng nghĩnh th ?" Và r i: "Trông anh cũng khá đàng hoàng. Sao anh l i mu n nh y vào m t lĩnh v c b n th u và hi m ác như chính tr ”. Tôi đã quen v i nh ng câu h i này, chúng ch là d ng khác c a nh ng câu h i mà tôi nh n đư c vài năm trư c đó khi tôi l n đ u t iên đ n Chicago, làm vi c m t khu v c thu nh p t h p. Nh ng câu h i đó báo hi u s hoài nghi không đơn gi n dù là đ i v i chính tr mà chính là đ i v i ý nghĩa cu c đ i c a m t ngư i ho t đ ng công chúng. Đó là s hoài nghi c a m t th h đã m t lòng tin vào nh ng l i h a, ít nh t là vùng phía Nam nơi tôi đang c g ng đ i d i n. Tôi thư ng tr l i h b ng cách m m cư i, g t đ u, và nói r ng tôi hi u n i hoài nghi đó, nhưng hi n nay, và nh t là trong quá kh luôn có m t t ruy n th ng khác v chính tr , m t truy n th ng đã t n t i t ngày l p nư c cho đ n ngày th ng l i c a phong trào đ u t ranh cho quy n công dân, m t t ruy n th ng d a trên m t suy nghĩ gi n d r ng chúng ta ph thu c l n nhau, r ng nh ng đi u g n k t chúng ta th c sư nhi u hơn, l n hơn nhưng đi u chia r chúng ta, và n u có đ ngư i t in vào đi u đó, hành đ ng vì đi u đó, thì m c dù chúng ta chưa th gi i quy t đư c h t m i k hó khăn, nhưng chúng ta s làm đư c đi u gì đó có ý nghĩa. Qu là m t bài di n văn thuy t ph c, tôi nghĩ th . Và m c dù tôi không ch c l m là tôi gây đư c n tư ng như nhau cho m i thính gi , nhưng cũng có đ ngư i đánh giá cao s nhi t tình và t tin c a tu i tr tôi, nh th , tôi đã trúng c vào Ngh vi n bang Illinois. SÁU NĂM SAU, khi tôi quy t đ nh tranh c Thư ng ngh s M , tôi l i không dám ch c v chính b n thân mình. Nhìn v m t nào thì l a ch n ngh nghi p c a tôi cũng có v đúng. Sau hai nhi m kỳ tôi n l c làm vi c phe thi u s , đ ng Dân ch cũng đã giành đư c quy n ki m soát Thư ng viên bang, và ti p đó tôi đã thông qua m t lo t các dư lu t, t c i cách h th ng án t hình bang Illinois đ n m r ng chương trình y t cho tr em. Tôi còn ti p t c gi ng d y t rư ng Đ i h c Lu t Chicago, m t công vi c tôi yêu thích, và đôi khi tôi đư c m i đ n nói chuy n vài nơi trong thành ph . Tôi duy trì đư c cho mình s đ c l p, tên tu i t t, cu c hôn nhân, và n u nói chính xác thì t t c nh ng đi u này đ u b đe do k t khi tôi đ t chân lên vùng th ph bang. Nhưng trong nh ng năm đó, tôi cũng ph i t r g iá. Đôi khi, tôi nghĩ đó ch là vì tôi đang già đi, vì n u b n đ ý t hì s th y m i năm qua đi, b n s càng g n ch t hơn v i các thói x u c a b n - lĩnh v c mà b n kém hi u bi t, nh ng thói quen suy nghĩ, có th do di truy n ho c do môi trư ng, nhưng h u như ch c ch n là ngày càng t i t hơn, gi ng như đau chân lâu ngày ch y lên đau nh c hông. V i t ôi. m t trong nh ng thói x u đó đã tr nên mãn tính, tôi không còn bi t trân tr ng, dù m i đi u có t t đ p đ n m y, vì may m n luôn ch đ i tôi. Tôi nghĩ đây là m t thói x u đ c thù c a th gi i hi n đ i, cũng là thói x u đ c thù c a ngư i M , và không đâu đi u này th hi n rõ hơn trong
- chính tr . Không rõ ngh chính tr khuy n khích tính x u đó hay đơn gi n là nó thu hút nh ng ngư i mang tính cách này. Có ngư i nói r ng m i ngư i đ u c g ng ho c s ng x ng đáng v i kỳ v ng c a ngư i cha, ho c bù đ p l i nh ng sai l m c a cha, và tôi nghĩ có th đây là nguyên nhân c a các thói x u c a tôi và m i tính cách khác. Dù là lý do gì thì vi c tôi quy t đ nh ch y đua v i m t ngh s Dân ch đương nhi m trong cu c b u c năm 2000 là h u qu c a thói x u mãn tính này. Đó là m t cu c đua thi u cân nh c, và tôi đã thua đau đ n - m t lo i th t b i đánh th c b n tr l i v i th c t là cu c s ng không di n ra như b n ch đ i. M t năm rư i sau, khi v t thương đã lành l i, tôi có h n ăn trưa v i m t c v n truy n t hông, ngư i đã đôi l n k huy n k hích tôi tranh c c p bang. Ng u nhiên b a trưa đó đư c s p x p vào cu i tháng Chín năm 2001. “Ch c anh th y là đ ng l c chính tr bây gi đã thay đ i đúng không?”. Anh ta h i tôi khi l y món salad. Tôi h i l i: “Ý anh là sao?” Nhưng tôi bi t rõ anh ta đ nh nói gì. C hai chúng tôi đ u nhìn vào t báo đ t c nh anh ta. Trên đó, ngay trang nh t, là t m hình Osama bin Laden. “Kinh kh ng, đúng không?”. Anh ta l c đ u: “Th t xui quá. T t nhiên anh không th đ i tên đư c. Các c tri nghi ng ngay. Anh bi t đ y, n u anh m i b t đ u s nghi p, anh có th dùng m t cái lên khác hay cái gì đó. Nhưng gi thì… » Anh kéo dài gi ng và nhún vai t v xin l i trư c khi g i ngư i b i bàn đem hóa đơn thanh toán. Tôi nghi là anh ta nói đúng, và đi u đó ăn d n ăn mòn tâm trí tôi. L n đ u t iên trong s nghi p c a mình, tôi bi t đ n c m xúc đ k khi nhìn nh ng chính tr gia tr tu i hơn tôi, nhưng l i thành công lĩnh v c mà tôi th t b i, h đ i lên v t rí cao hơn, làm đư c nhi u hơn. Ni m vui c a ngh chính tr - c m giác kích thích khi tranh lu n, c m giác m áp da th t khi b t tay và chìm vào đám đông - d n m nh t đi bên c nh nh ng công vi c t m thư ng hơn c a ngh này: nh ng l n đi xin ti n, nh ng cu c lái xe dài v nhà sau bu i d ti c kéo dài hơn hai gi so v i d ki n, nh ng món ăn chán ng t, không khí nh t nh o và cu c nói chuy n c c l c qua đi n tho i v i v - ngư i ph n v n bên tôi, nhưng đã quá m t m i v i vi c ph i m t mình chăm sóc lũ tr và b t đ u đ t d u h i r ng tôi xem tr ng gia đình hay s nghi p hơn. Ngay c v i công vi c l p pháp - đi u khi n tôi theo đu i ngh này, cũng b t đ u tr nên quá to tát, đi quá xa kh i nh ng cu c tranh cãi l n v t hu , an sinh xã h i, y t , vi c làm đang di n ra t m qu c gia. Tôi b t đ u nghi ng con đư ng mình đã ch n; tôi b t đ u có c m giác mà tôi nghĩ m t di n viên hay v n đ ng viên ph i tr i qua khi anh ta nh n th y mình đã dùng c n tài năng và v n may sau nhi u năm ch đ i m i mòn gi a nh ng bu i di n th hay n l c thi đ u trong các gi i đ u ph . Gi c mơ s không thành hi n th c, và gi đây anh ta ph i đ i m t v i l a ch n: ch p nh n s t h t như m t ngư i trư ng thành và chuy n sang theo đu i m t th khác th c t hơn, hay t ch i nó và cu i cùng tr thành m t k cay đ ng, cáu k nh và có m t chút nào đó th m h i. T CH I, GI N D , th a hi p, th t v ng - tôi không ch c li u t ôi đã tr i qua h t t t c các giai đo n mà các chuyên gia đã nói. Tuy nhiên, v m t nào đó, tôi đã đi đ n đư c ch ch p nh n g i i h n c a mình, cũng như ph i ch p nh n cái ch t. Tôi l i t p trung vào công vi c trong Thư ng vi n bang và t hài lòng v i nh ng c i cách, nh ng đ xu t mà tôi có th làm đư c vi trí c a mình. Tôi dành nhiêu th i gian hơn cho gia đình, ng m các con gái c a chúng tôi l n lên, yêu thương chăm sóc v , và nghĩ v nghĩa v lâu dài là nuôi gia đình c a tôi. Tôi chơi th thao, đ c ti u thuy t, và b t đ u hi u giá tri c a vi c trái đ t quay quanh m t tr i, c a vi c b n mùa luân chuy n mà không c n s tham gia gì c a tôi. Và tôi nghĩ, chính s ch p nh n này đã khi n tôi có m t ý nghĩ h t s c đư ng đ t là tranh c vào Thư ng vi n liên bang. Tôi mô t v i v tôi ý tư ng này như m t chi n lư c đư c ăn c ngã v không, đây là n l c cu i cùng đ th th c thi các ý tư ng c a tôi trư c khi tôi làm m t ngư i s ng l ng l hơn, n đ nh hơn, và có thu nh p cao hơn. V tôi, có l vì thương h i hơn là b thuy t ph c, đ ng ý đ tôi tham gia cu c đua cu i cùng này. Tuy nhiên cô y cũng nói trư c r ng vì cô y mu n có m t cu c s ng gia đình yên , nên tôi không nên trông mong cô y s b phi u cho tôi.
- Tôi đ cô y tho i mái t quy t đ nh trong canh b c r t chênh l ch này. Peter Fitzgerald, ngh s đương nhi m đ ng C ng hòa đã chi 19 tri u dollar tài s n riêng c a ông đ giành gh t ngư i ti n nhi m, bà Carol Moseley Braun. Ông này không đư c bi t đ n nhi u, trong th c t có v ông không ưa thích ngh chính tr l m. Nhưng ông ta v n có tài sàn vô h n c a gia đ ình và có s chính tr c, nh đó giành đư c s tôn tr ng mi n cư ng c a các c tri. Ch trong m t th i gian ng n, Carol Moseley Braun đã quay tr l i sau nhi m kỳ đ i s New Zealand, v i ý tư ng giành l i v t rí cũ; và vi c bà có th ng c làm k ho ch c a tôi b đình l i. Khi bà quy t đ nh chuy n sang tranh c vào v trí t ng th ng, nh ng ngư i khác b t đ u ng p nghé cu c đua vào gh Thư ng ngh s . Vào th i đi m Fitzgerald tuyên b không d đ nh tái tranh c , tôi đang có sáu đ i th chính, trong s đó có m t b t rư ng tài chính đương nhi m c a bang, m t doanh nhân có tài s n hàng trăm tri u d ollar, m t c u chánh văn phòng c a Th trư ng Chicago, Richard Daley, và m t n chuyên gia y t da đen, ngư i mà v i m t s ti n s d ng khôn ngoan, s chia phi u c a c ng đ ng da đen v i tôi và gi t ch t b t c cơ h i mong manh nào mà tôi có đư c. Tôi không b n tâm. Không h lo l ng vì không kỳ v ng gì nhi u, v i s t ín nhi m đư c h u thu n b i m t vài l i gi i thi u hi u qu , tôi lao vào cu c đua v i sinh l c và ni m vui mà tôi nghĩ tôi đã đánh m t. Tôi tuy n b n ngư i, t t c đ u gi i giang, tu i m i ngoài hai mươi đ n hơn ba mươi m t chút, v i m c lương tương đ i th p. Chúng tôi t ìm đư c m t văn phòng nh , ti n hành in gi y có tiêu đ , l p đ t đi n tho i và m t vài máy tính. Tôi dành b n ho c năm gi m t ngày g i đi n cho các nhà tài tr chính c a đ ng Dân ch và c g ng thu đư c ph n h i. Tôi t ch c các cu c h p báo mà không ai đ n tham d . Chúng tôi đăng ký tham gia cu c di u hành nhân ngày Thánh Patrick và đư c dành cho v t rí cu i cùng, k t qu là tôi cùng mư i t ình nguy n viên đi trư c nh ng chi c xe v sinh c a thành ph ch vài bư c chân, v y tay chào vài ngư i ch m chân còn sót l i trên đư ng trong khi các công nhân vê sinh quét rác và g hình cây c ba lá, bi u t ư ng c a ngày Thánh Patrick kh i các c t đèn. Tuy nhiên, ph n l n th i gian tôi di chuy n, thư ng là t lái xe m t mình, đ u tiên là t khu v c b u c này sang khu v c b u c khác trong Chicago, sau đó là t h t này sang h t khác, t th tr n này sang th t r n k hác, và cu i cùng là xuyên kh p bang, đi qua hàng d m dài các cánh đ ng ngô và đ u, đư ng ray xe l a và silo ch a ngũ c c. Nh ng cu c hành trình này không hi u qu cho l m. Không có c máy c a t ch c đ ng Dân ch bang, không có danh sách g i thư hay ho t đ ng qu ng bá trên m ng, tôi bu c ph i nh nhà b n bè ho c ngư i quen đ ti p c t ri. ho c nh h thu x p cho tôi đ n các nhà th , văn phòng nghi p đoàn, nhóm chơi bài bridge ho c các t ch c ngh nghi p. Đôi khi, sau khi lái xe m t hàng gi , tôi ch th y có hai ho c ba ngư i đang đ i mình quanh chi c bàn làm b p. Tôi ph i t r n an ch nhà là không sao, khen ng i nh ng bánh trái mà h đã chu n b . Đôi khi tôi ph i ng i su t m t bu i l nhà th và m c sư th m chí quên không nh n ra tôi, ho c có khi ngư i đ ng đ u nghi p đoàn đ a phương cho phép tôi nói chuy n v i các thành viên ngay trư c khi h tuyên b quy t đinh ng h m t ng viên khác. Nhưng b t k tôi g p hai ngư i hay năm mươi ngư i, b t k tôi đang trong m t ngôi nhà râm mát, trang nghiêm b bi n B c, m t căn, h t rên cao không có thang máy vùng phía Tây hay m t trang tr i ngo i Ô Bloomington, b t k m i ngư i t ra thân thi n, bàng quan hay đôi khi có thái đ thù đ ch, tôi c g ng h t s c đ im l ng, nghe nh ng đi u h nói. Tôi l ng nghe h nói v công vi c, v chuy n kinh doanh, v trư ng h c trong vùng, v s gi n d c a h đ i v i T ng th ng Bush và đ i v i đ ng Dân ch ; v chó nhà h , xe cái lưng đau, v th i kỳ ph c v chi n tranh, v nh ng k ni m th i thơ u. M t vài ngư i đưa ra nh ng lý thuy t thuy t ph c đ gi i thích s s t gi m vi c làm trong ngành ch t o hay chi phí y t tăng. M t s ngư i khác nh c l i nh ng gì h nghe đư c trên chương trình c a Rush Limbaugh1 hay NPR2. Nhưng ph n l n m i ngư i quá b n v i công vi c và chăm sóc con cái nên không quan tâm gì nhi u đ n chính tr , và 1 Rush Limbaugh (1951-): Ngư i d n chương trình phát thanh, nhà bình lu n chính tr b o th . T t c các thú thích trong sách này đ u c a ngư i d ch 2 National Public Radio - Đài Phát thanh Công c ng Qu c gia, m t đài phát thanh phi l i nhu n tư nhân.
- thay vào đó h nói v nh ng g ì h đang nhìn th y t rư c m t; m t nhà máy ph i đóng c a, m t cơ h i thăng ti n, hoa đơn khí đ t sư i m tăng cao, b m vi n dư ng lão, bư c đi đ u tiên c a đ a tr . Tôi không thu đư c hi u bi t sâu s c gì t nh ng tháng ròng rã nói chuy n đó. N u có, thì đi u gây n tư ng v i tôi là ni m hy v ng c a con ngư i th t gi n d làm sao, và nh ng gì h tin tư ng b t bi n như th nào, b t k ch ng t c, vùng mi n, tôn giáo hay giai c p. Ph n l n nghĩ r ng b t c ai mu n làm vi c đ u ph i có th t ìm đư c m t vi c làm có m c lương đ s ng. H cho r ng không nên tuyên b m t ngư i b phá s n ch vì ngư i đó b m. H tin r ng m i t r em nên đư c hư ng m t n n giáo d c t t th c s ch không ph i là m t m các bài gi ng, và nh ng đ a tr đó nên đư c vào đ i h c ngay c khi b m chúng khôg giàu. H mu n đư c an toàn, không có t i ph m hay kh ng b , h mu n có không khí s ch, nư c s ch, có th i gian dành cho con cái. Và khi v g ià, h mu n đư c ngh ngơi v i s đàng hoàng và tôn tr ng nh t đ nh. T t c ch có th . Không nhi u. Và m c dù h hi u r ng h s ng như th nào ch y u ph thu c vào n l c c a h , m c dù h không hy v ng chính ph s g i i quy t h t m i v n đ h v p ph i, và ch c h n h không mu n nh ng đ ng dollar n p thu b hoang phí, h v n nghĩ r ng chính ph nên giúp đ h . Tôi nói v i m i ngư i là h đúng, chính ph không th gi i quyêét h t m i v n đ . Nhưng ch thay đ i chút ít ưu tiên hành đ ng, chúng ta cũng có th đ m b o i tr em có cơ h i t t trong đơi, và chúng ta có th đương đ u đư c v i nh ng thách th c chung c a đ t nư c. Thư ng m i ngư i g t đ u đ ng ý và h i tôi làm cách nào h tham gia đư c vào vi c đó. Và khi tôi quay l i lái xe trên đư ng, v i b n đ trên n m xe, đi đ n đi m d ng chân k ti p, m t l n n a tôi hi u t i sao tôi l i t heo đu i nghi p chính tr này. Tôi c m t h y mình đang làm vi c v t v hơn bao gi h t. *** CU N SÁCH NÀY hình thành tr c ti p t nhưng l n nói chuy n trên đư ng v n đ ng đó. Nh ng cu c g p c a tôi v i c tri không ch xác nh n nh ng giá tr cơ b n c a ngư i M , mà còn nh c cho tôi nh r ng, c t lõi c a kinh nghi m M là m t lo t các quan ni m, chúng s t i p t c lay đ ng lương tâm chung c a ngư i M . Đó là m t t p h p các giá tr chung g n k t chúng ta l i v i nhau b t k s khác bi t, m t s i ch hy v ng xuyên su t khi n cho nh ng th nghi m dân ch vi n vông đem l i k t qu . Nh ng giá tr , quan ni m đó không ch đư c kh c trên đài k ni m b ng đá c m th ch hay ghi chép trong sách l ch s . Chúng luôn trong trái tim, trong tâm trí đa s ngư i M - và truy n c m h ng cho ni m t hào, b n ph n, và s hy sinh c a chúng ta. Tôi bi t, nói theo cách này là s m o hi m. Trong th i đ i toàn c u hóa và thay đ i công ngh nhanh đ n chóng m t, chính tr kh c nghi t và chi n tranh văn hóa di n ra không ng ng, có v chúng ta th m chí không th có m t ngôn ng chung đ nói v các quan ni m, nói gì đ n cách th c đ d n đ n đ ng thu n v vi c làm th nào t t c m i ngư i. v i t ư cách là m t qu c gia, có th h p tác v i nhau đ th c hi n nh ng đi u đó. Ph n l n chúng ta đ u bi t rõ cách làm c a nh ng ngư i chuyên đi v n đ ng, ngư i thăm dò ý ki n, ngư i vi t di n văn và nh ng h c gi uyên thâm. Chúng ta đ u bi t nh ng ngôn t bay b ng đư c s d ng như th nào cho nh ng m c đích phi đ o lý, và nh ng c m xúc cao quý nh t có th bi phá ho i như th nào vì quy n l c, th đo n, s tham lam và thi u khoan dung. Ngay c sách l ch s chu n c p trung h c cũng chú thích r ng th c t l ch s nư c M , ngay t nh ng ngày đ u tiên, đã khác xa v i các truy n thuy t. Trong b i c nh đó, vi c kh ng đ nh có nh ng quan ni m hay giá tr chung có v ngây ngô m t cách tuy t v ng, n u không nói là h t s c nguy hi m - đó có th là n l c che đ y sư khác bi t nghiêm tr ng gi a chính sách và vi c th c thi, ho c t i t hơn, m t cách đ b t mi ng nh ng ngư i đang phát m vì chính th hi n t i c a chúng ta. Tuy nhiên, lý l c a tôi là, chúng ta không có s l a ch n nào khác.
- B n không c n t ch c m t cu c thăm dò m i bi t r ng đa s ngư i M - dù là C ng hòa, Dân ch hay trung l p - cũng đ u m t m i v i t ình tr ng chính tr đang tr thành “vùng ch t”, trong đó nh ng l i ích h p hòi c nh tranh đ giành ưu th và nh ng nhóm tư tư ng thi u s c g ng áp đ t suy nghĩ c a h v chân lý tuy t đ i. B t k chúng ta là ngư i t hu c bang đ hay bang xanh3, trong lòng chúng ta luôn c m th y nh ng cu c tranh lu n chính sách thi u đi s trung th c, ch t ch và lương tri, chúng ta không thích m t danh sách dài nh ng l a ch n sai l m ho c gò bó. Dù là ngư i t heo đ o ho c không theo đ o, da đen, da tr ng hay da nâu, chúng ta đ u c m th y - m t c m giác hoàn toàn đúng - r ng thách th c l n nh t c a đ t nư c l i đang b b qua, và n u không s m thay đ i thì có l chúng ta s là th h đ u tiên c a m t th i kỳ dài trong l ch s , s đ l i m t qu c gia y u t và r n n t hơn nư c M mà chúng ta đã th a hư ng t cha ông. Có l trong l ch s g n đây, hơn bao gi h t, chúng ta c n m t th chính tr m i giúp t ìm l i và phát tri n d a trên nh ng hi u bi t chung - chính nh ng hi u bi t đã đưa chúng ta xích l i g n nhau v i t ư cách là nh ng công dân M . Đây chính là ch đ c a cu n sách này: chúng ta có th làm gì đ b t đ u quá trình thay đ i chính tr và đ i s ng công dân c a chúng ta. Đi u đó không có nghĩa là tôi bi t chính xác chúng ta ph i làm gì. Tôi không h bi t. M c dù trong m i chương tôi s trình bày m t vài thách th c l n nh t v chính sách và đ xu t m c khái quát con đư ng mà tôi tin là chúng ta nên đi theo, nhưng nh ng cách gi i quy t c a tôi thư ng c c b và chưa hoàn ch nh. Tôi không đưa ra lý thuy t th ng nh t nào cho chính ph M , và nh ng trang sách này cũng không ph i là tuyên ngôn hành đ ng v i nh ng bi u đ và hình v , t h i gian th c hi n hay k ho ch hành đ ng mư i đi m g ì c . Thay vào đó, tôi đưa ra nh ng đi u gi n d hơn: suy nghĩ c a cá nhân tôi v nh ng giá tr , quan ni m đã khi n tôi theo đu i ngh ho t đ ng công chúng, m t vài suy nghĩ v chuy n nh ng bài di n thuy t chính tr đang chia r chúng ta m t cách không đáng như th nào, và nh ng đánh giá xác đáng nh t c a tôi, v i k inh nghi m c a m t thư ng ngh s , m t lu t sư, m t ngư i ch ng và m t ngư i cha, m t con chiên và m t k hoài nghi, v cách th c đ t n n móng cho n n chính tr c a chúng ta v i vai trò là m t th hàng hóa công. Tôi s trình bày c th hơn v k t c u cu n sách. Chương 1 đưa ra đánh giá v l ch s chính tr g n đây và c g ng gi i thích m t s nguyên nhân c a óc đ ng phái tương tàn. Trong Chương 2, tôi trình bày v các giá tr chung có th đóng vai trò n n móng cho s đ ng thu n m i v chính tr . Chương 3 t ìm hi u v Hi n p háp, không ch v i tư cách là ngu n g c c a quy n công dân mà còn là phương ti n đ t ch c nh ng cu c th o lu n dân ch v tương lai chung c a chúng ta. Trong Chương 4, tôi s c g ng trình bày v m t s s c m nh có kh năng tiêu di t ngay c nh ng chính tr gia có nhi u hy v ng nh t - bao g m t i n, các phương ti n thông tin, các nhóm l i ích và quy trình l p pháp. Trong năm chương còn l i, tôi đ xu t cách th c giúp chúng ta vư t qua s chia r đ gi i quy t hi u qu nh ng khó khăn l n như s b t an v kinh t ngày càng tăng c a các h gia đình M , s căng th ng v ch ng t c và tôn giáo ngay trong chính tr , và nh ng m i đe d a xuyên qu c gia - t kh ng b t i d ch b nh đang t p h p l i n m ngoài kh năng ch ng đ c a chúng ta. Tôi nghĩ r ng m t vài đ c gi có th cho r ng nh ng ph n trình bày c a tôi hơi thi u công b ng. V đi m này thì đúng là tôi có l i. Dù sao, tôi cũng là m t đ ng viên đ ng Dân ch , quan đi m c a tôi v m i v n đ tương đ ng v i xã lu n trên t New York Times hơn là t Wall Street Journal. Tôi b c b i v i nh ng chính sách luôn ng h ngư i giàu và k m nh thay vì nhưng ngư i bình thư ng, tôi kh ng đ nh r ng chính ph đóng vai trò r t quan tr ng trong vi c m ra cơ h i cho t t c m i ngư i. Tôi tin vào s ti n hóa, vào các v n đ khoa h c, vào sư nóng lên c a trái đ t. Tôi tin vào tư do ngôn lu n, b t k đúng hay sai v chính tr . Và tôi nghi ng vi c s d ng chính ph đ áp đ t tin ngư ng c a b t c ai, k c c a tôi, lên nh ng ngư i không theo tín ngư ng đó. Hơn n a, tôi còn là tù nhân c a chính con ngư i tôi - ti u s c a tôi, tôi không th 3 Bang đ t đ ch các bang trong kỳ b u c trư c đó đa s phi u b u b cho Đ ng C ng Hòa. Còn Bang xanh là các bang có đa s phi u b cho Đ ng Dân ch .
- không nhìn nh n kinh nghi m M qua lăng kính c a m t ngư i da đen v i di s n pha tr n, mãi mãi không quên bao nhiêu th h nh ng ngư i có màu da gi ng tôi đã b b t làm nô l , b bôi nh , và không quên sư khác bi t v ch ng t c, giai c p ti p t c đ nh hình cu c s ng c a chúng ta như th nào - có lúc nh nhàng, nhưng có lúc không đư c nh nhàng cho l m. Nhưng đó không ph i t oàn b con ngư i t ôi. Tôi còn nghĩ đ ng c a tôi đôi khi cũng thi n c n, xa cách và giáo đi u. Tôi tin vào th trư ng t do c nh tranh, các doanh nghi p, và tôi nghĩ có không ít các chương trình c a chính ph ho t đ ng không hi u qu như công b , tôi mong mu n đ t nư c chúng ta có ít lu t sư và nhi u k sư hơn. Tôi nghĩ nư c M góp ph n vào nh ng đi u t t đ p nhi u hơn nh ng đi u x u cho th gi i. Tôi ít o tư ng v k thù c a đ t nư c chúng ta, tôi kinh n lòng dung c m cũng như năng l c c a quân đ i chúng ta. Tôi ph n đ i th chinh tr ch d a trên ch ng t c, gi i t ính, đ nh hư ng tình d c hay các n n nhân m t cách chung chung. Tôi quan tâm nhi u hơn đ n nh ng v n n n đang t n t i các khu ph cũ d n t i sư s p đ văn hóa - m t m t mát mà ch dùng ti n thì không th gi i quy t đư c. Và tôi nghĩ các giá tr cũng như đ i s ng tinh th n có vai trò quan tr ng không kém GDP c a đ t nư c. Tôi không h nghi ng r ng m t s quan đi m đây s gây cho tôi nhi u phi n toái. Tôi là m t nhân v t khá m i trên chính trư ng liên bang, đ đ đóng vai trò như m t màn hình tr ng, trên đó r t nhi u ngư i thu c nhi u nhóm chính tr khác nhau s chi u lên quan đi m c a h . Do đó, ch c h n tôi s làm th t vong nhi u ngư i, n u không mu n nói là t t c nh ng ngư i đó. Có l đi u đó đã nói lên ch đ th hai, mang tính riêng tư hơn c a cu n sách này, đó là làm cách nào đ tôi, hay b t c ai khác trên chính trư ng, có th tránh đư c c m b y c a s n i ti ng, tham v ng mu n làm hài lòng m i ngư i, n i s hãi trư c th t b i, đ gi đư c c t lõi c a s th t - ti ng nói duy nh t bên trong m i con ngư i chúng ta, nh c nh v cam k t sâu xa nh t c a chúng ta. Hôm trư c, m t phóng viên tác nghi p khu Đ i Capitol (nơi có Đi n Capitol và các tòa nhà làm vi c khác c a Qu c h i M . Thư vi n Qu c h i và Tòa án T i cao) g p tôi trên đư ng tôi đ n văn phòng. Cô nói r ng cô r t thích cu n sách th nh t c a tôi. R i cô nói: “Tôi c băn khoăn không bi t ông có còn th hi n t hú v như v y trong cu n th hai không”. Ý cô h n là "tôi băn khoăn không bi t ông còn trung th c không khi hi n g i ông đã là Thư ng ngh s M ". Đôi khi, tôi cũng t mình đ t câu h i đó. Tôi hy v ng r ng vi t cu n sách này, tôi s tìm đư c câu tr l i. Chương 1: Đ ng C ng hòa và đ ng Dân ch H u h t m i ngày, tôi vào Đi n Capitol qua đư ng t ng h m. Chuy n tàu đi n ng m nh đưa tôi đi t văn phòng c a tôi tòa nhà Hart Building qua nh ng đư ng h m t rang trí c và bi u t ư ng c a năm mươi ti u bang nư c M , r i nó kín kít d ng l i. Trên đư ng t i dãy thang máy cũ đ lên t ng hai, tôi đi ngang qua nh ng nhân viên v i vã, các đ i công nhân b o dư ng và các nhóm khách du l ch. Bư c ra kh i thang máy, tôi len l i gi a đám nhà báo thư ng t p trung quanh đó. Tôi chào m y viên c nh sát b o v khu Capitol, r i đi qua nh ng cánh c a đôi uy nghi và ti n vào t ng dành cho Thư ng vi n M . Phòng h p Thư ng vi n không ph i là nơi đ p nh t Đi n Capitol, nhưng nó cũng gây n tư ng m nh. B c tư ng xám đư c trang trí n i b t b ng nh ng khung g màu xanh và c t đá hoa cương v i đư ng vân r t đ p. Tr n nhà t o t hành m t hình ô van màu tr ng kem và hình con đ i bàng bi u tư ng nư c M đư c ch m chính gi a. Phía trên dãy bao lơn dành cho khách là nh ng b c tư ng bán thân c a hai mươi phó t ng th ng đ u tiên, im l ng và trang nghiêm. Và trên nh ng b c thang thoai tho i, m t trăm chi c bàn b ng g g x p thành b n vòng hình móng ng a vây quanh khu ch t a. M t vài chi c trong s này có t năm 1819, và trên m i bàn có m t h p nh đ l m c và bút lông. M ngăn kéo c a b t kỳ bàn nào b n cũng s t h y t ên c a thư ng ngh s đã t ng s d ng nó, đư c chính tay nh ng ngư i đó vi t ho c kh c lên: Taft và Long, Stennis và Kennedy.
- Đôi khi đ ng trong căn phòng này, tôi tư ng như nhìn th y Paul Douglas hay Hubert Humphrey đang ng i m t trong nh ng chi c bàn, kêu g i thông qua lu t quy n công dân; ho c Joe McCarthy cách đó vài bàn đang đưa ngón tay dò qua danh sách, chu n b g i m t vài cái tên: hay Lyndon B. Johnson đang đi đi l i l i gi a các dãy gh , túm c áo moi ngư i và đòi phi u b u. Thi tho ng tôi đi qua chi c bàn mà Daniel Webster đã t ng ng i và tư ng tư ng ông đ ng lên trư c căn phòng ch t ngư i và đong nghi p, đôi m t r c sáng khi ông to ti ng b o v Liên bang trư c l c lư ng ly khai4. Nhưng r i nh ng kho nh kh c này tan bi n r t nhanh. Tr vài phút đ n đ b phi u thì tôi và các đ ng nghi p không dành nhi u th i gian trong phòng này. Ph n l n các quy t đ nh như nên đ xu t d lu t gì, vào th i đi m nào, c n s a đ i gì. và làm th nào đ nh ng ngư i b t h p tác quay sang h p tác... đ u đã đư c gi i quy t n th a t trư c gi a th lĩnh phe đa s , ch t ch y ban liên quan, nhân viên c a h và (tùy thu c m c đ b t đ ng cũng như s r ng rãi c a đ ng viên C ng hòa đang x lý d lu t này) đ ng nhi m c a h đ ng Dân ch . Khi chúng tôi lên đ n t ng này và viên thư ký đ c danh sách đi m danh, m i thư ng nghi s ph i quy t đ nh quan đi m c a mình sau khi đã tham kh o ý ki n c a nhân viên, lãnh t phe h , nhóm v n đ ng hành lang và các nhóm l i ích, cũng như thư c t ri và khuynh hư ng tư tư ng. Đo là m t quá trình hi u qu , đư c các thành viên đánh giá cao vì h đ u ph i s p x p l i l ch làm vi c dài mư i hai hay mư i ba ti ng c a h đ đ n đây và đang mu n quay lai văn phòng đ g p c tri hay tr l i đi n tho i, đ n m t khách s n g n đó đ g p g các nhà tài tr hay qua trư ng quay đ tham gia m t cu c ph ng v n tr c ti p. Tuy nhiên, n u b n v n quanh qu n trên t ng thì b n có th t h y m t thư ng ngh s đ ng m t mình t i bàn sau khi nh ng ngư i khác đã v , c t hu hút sư chú ý đ phát bi u. Có th ông mu n trình bày m t d lu t do ông đ xu t, hay có th là bình lu n chung chung v m t thách th c nào đó đ t nư c đang ph i đ i m t. Gi ng nói c a ông có th bùng lên vì đam mê; lý lu n v c t gi m chương trình vì ngư i nghèo, c n tr quy t đ nh b nhi m t h m phán, hay s c n thi t ph i đ c l p năng lư ng nghe có v đ y t ính xây d ng. Nhưng di n gi này l i đang trang tr ng di n thuy t trong m t căn phòng g n như không có ai ngoài v ch t a, m t vài nhân viên, phóng viên Thư ng vi n và con m t không ch p c a C-SPAN5. Khi ông ta k t thúc bài phát bi u, m t c u ph c v tr trong b đ ng ph c xanh dương im l ng thu l i t gi y bài phát bi u đ lưu tr . R i m t thư ng ngh s khác bư c vào khi ngư i phát bi u trư c đi ra, bà này s l i đ ng bàn c a mình, kêu g i s chú ý, đ c di n văn, và cái nghi l t rên l i l p l i. cái h i ngh t ranh lu n l n nh t th gi i này, không ai là ngư i l ng nghe. *** TÔI NH NGÀY 4 tháng M t năm 2005 - ngày tôi và m t ph n ba Thư ng vi n đ c l i tuyên th nh m ch c thư ng ngh s k hóa 109 - như m t hình nh m o đ p đ . Hôm đó m t tr i sáng r c r , không khí m áp b t thư ng. T Illinois, Hawaii, London và Kenya, gia đình và b n bè tôi t t p trên dãy bao lơn dành cho khách đ chúc m ng khi tôi và các đ ng nghi p m i đ ng c nh b c đá c m th ch, giơ cánh tay ph i đ c l i tuyên th . Phòng Thương vi n cũ6, tôi cùng v tôi, Michelle, và hai con gái th c hi n l i nghi l và ch p nh v i Phó T ng th ng Cheney (khá gi ng v i nghi l th t, sau đó con gái Malia sáu tu i c a tôi e dè b t tay ngài Phó T ng th ng, r i Sasha, ba tu i, quy t đ nh thay vì b t tay thì đ p tay v i ông, ti p đó chúng tôi đi vòng 4 L c lư ng ly khai: mư i m t bang mi n Nam đã tuyên b tách kh i Liên bang khi T ng th ng Lincoln mu n xóa b ch đ nô l , d n t i cu c N i chi n Nam-B c (186l-1865). 5 C-SPAN kênh truy n hình công c ng M , ch y u phát sóng các chương trình v ho t đ ng c a chính phù và Qu c h i. đây ch camera c a kênh C-SPAN. Phòng Thư ng vi n cũ (Old Senate Chamber) là phòng h p c a Thư ng vi n M t năm 1810 đ n 1859, hi n t i đư c s d ng khi Thư ng vi n có nh ng cu c h p kín đ c bi t. 6 Phòng Thư ng vi n cũ (Old Senate Chamber) là phòng h p c a Thư ng vi n M t năm 1810 đ n 1859, hi n t i đư c s d ng khi Thư ng vi n có nh ng cu c h p kín đ c bi t.
- quanh v y chào trư c các camera). R i tôi ng m các con gái nh y chân sáo xu ng các b c thang m t đông Đi n Capitol, b váy màu h ng và màu đ tung bay trên không, và hàng c t tr ng c a tòa nhà Tòa án T i cao tr thành b c phông tráng l cho trò chơi c a b n t r . Michelle và tôi n m l y t ay hai đ a nh , và b n chúng tôi ti n v Thư vi n Qu c h i, đó chúng tôi g p hàng trăm ngư i có thi n chí đã đ n vì ngày này. Vài gi đ ng h ti p đó chúng tôi ch liên t c b t tay, ôm hôn, ch p nh và ký t ng. M t ngày c a nh ng n cư i và l i c m ơn, c a s l ch thi p và hào nhoáng - đó là hình nh trong m t nh ng v k hách đ n Capitol. Nhưng n u như c Washington có m t ngày cư x tuy t v i nh t, đ ng lo t ng ng m i vi c đ kh ng đ nh n n dân ch v n t i p t c, thì m t s tĩnh t i v n t n t i trong b u không khí, đó là nh n th c r ng tâm trang hân hoan này s không kéo dài lâu. Sau khi gia đinh và b n bè đ u đã v nhà, sau khi bu i t i p tân k t thúc và m t tr i lai tr n sau b c màn xám x t c a mùa đông, m t s th c duy nh t, có v như không th thay đ i, ch c ch n l i lơ l ng trên thành ph này: đ t nư c chúng ta đang b chia r , và Washington cũng b chia r , s chia r v chinh tr chưa t ng có k t trư c Th chi n th hai. Cu c b u c t ng th ng và các phương pháp th ng kê khác nhau đ u xác nh n m t truy n t h ng: Ngư i M b t đ ng trên m t lo t các v n đ : lraq, thu , n o phá thai, súng. Mư i Đi u răn c a Chúa, hôn nhân đ ng gi i, nh p cư, thương m i, chính sách giáo d c, quy đ nh v môi trư ng, quy mô chính ph và vai trò c a tòa án. Chúng ta không ch b t đ ng mà còn b t đ ng k ch li t v i nh ng l i đ kích cay đ c nh ng ngư i ng h m i bên ném vào đ i phương. Chúng ta b t đ ng v ph m vi mà chúng ta b t đ ng, v b n ch t s b t đ ng, và v lý do chúng ta b t đ ng. Cái gì chúng ta cũng tranh cãi đư c, b t k là nguyên nhân hay th c t bi n đ i khí h u, quy mô thâm h t ngân sách hay th ph m gây ra thâm h t đó. Đ i v i tôi, nh ng chuy n này hoàn toàn không đáng ng c nhiên. Tôi đã quan sát t xa nh ng cu c chi n chính tr leo thang Washington: v lran-Contra và Ollie North7. v đ c Bork và Willie Horton8, Clarence Thomas và Anita Hill9, cu c b phi u t ín nhi m Clinton và cu c cách m ng c a Gingrich, v Whitewater và cu c đi u tra c a th m phán Starr10, v gi i tán và bu c t i chính ph , lá phi u chưa b m l h t và cu c b u c Bush-Gore11. Cùng v i c xã h i, tôi th y văn hóa v n đ ng đã di căn lên toàn b cơ th chính tr khi c m t ngành công ngh lăng m - v a liên t c v a th m chí còn sinh l i - ra đ i và th ng tr truy n hình cáp, đài phát thanh và danh m c sách bán ch y nh t c a t New York Times. Tám năm làm l p pháp Illinois, tôi bi t chút ít v cách th c tham gia cu c chơi. Khi tôi đ n Springfield năm 1997, phe C ng hòa chi m đa s trong Thư ng vi n Illinois đã s d ng nh ng nguyên t c mà sau này Ch t ch H vi n Gingrich cũng áp d ng đ duy trì quy n ki m soát tuy t 7 V bê b i bán vũ khi cho l c lư ng Iran ch ng giáo ch Ayatolla Khomeini đ đ i l y vi c th sáu con tin M b Hezbollah c m gi . S ti n bán vũ khí đư c chuy n cho các phi n quân Contra Nicaragua. Oliver Laurence North, trung tá h i quân M , là ngư i tr c ti p đi u ph i v này. 8 Robert Bork đư c T ng th ng Reagan đ c làm th m phán Tòa án T i cao (1987) nhưng đã b Thư ng Vi n bác b. 9 Clarence Thomas: Th m phán Tòa án T i cao t 1991 đ n nay. Anita Hill: c u đ ng nghi p c a Clarence Thomas. Năm 1991, Clarence Thomas b bu c t i qu y r i tình d c và Anita Hill đã t cáo đi u này khi tham gia phiên đi u tr n t i Thư ng vi n c a Thomas. 10 V bê b i do cáo bu c c a David Hale r ng T ng th ng Clinton, khi còn là Th ng đ c bang Arkansas, đã ép bu c ông này cung c p m t kho n vay b t h p pháp 300.000 Dollar cho Susan McDogal, đ i tác c a v ch ng Clinton Công ty Whitewater Development Corporation. Kenneth Starr là ngư i đư c ch đ nh đi u tra v này. 11 M , nh ng lá phi u b u đư c coi là h p l khi ngư i b phi u b m l trên phi u b u. Tuy nhiên có m t s phi u chưa đư c b m h t, m u gi y v n còn dính l i, do đó b máy ki m phi u coi là không h p l . Trong cu c b u c t ng th ng năm 2000, khi b tuyên b th t b i, ng c viên Al Gore đã yêu c u ki m phi u l i đ tính c nh ng lá phi u b máy coi là không h p l kia. Tuy nhiên đi u này b Tòa án T i cao bác b và George W. Bush giành th ng l i cu i cùng.
- đ i trong H vi n M . Không th đưa m t s a đ i dù là nh nh t ra th o lu n ch đ ng nói là đư c thông qua, các đ ng viên Dân ch la hét và n i gi n, r i sau đó đ ng im vô v ng trong khi các đ ng viên C ng hòa thông qua quy t đ nh c t g i m l n thu nh p doanh nghi p, g n thu vào lao đ ng, gi m b t d ch v xã h i. D n d n, thái đ gi n d lan r ng trong các cu c h p c a đ ng Dân ch , và các đ ng nghi p c a tôi c n th n ghi s t t c nh ng hành vi xúc ph m và l m d ng c a đ i th . Sáu năm sau, đ ng Dân ch n m quy n ki m soát, ra các đ ng viên C ng hòa đư c đ i x cũng không khá hơn. M t vài thành viên k ỳ c u s nu i t i c nh c l i t h i kỳ mà các đ ng viên hai đ ng C ng hòa và Dân ch cùng nhau ăn t i, g r i và th a hi p bên món beefsteak và đi u xì gà. Nhưng c v i nh ng c u binh này, k ni m tuy t v i đó cũng nhanh chóng tan bi n ngay khi h tr thành m c tiêu b t n công, toàn b khu v c c tri c a h tràn ng p t hư t bu c t i h đã làm vi c phi pháp, tham nhũng, b t tài và sa đ a v đ o đ c. Tôi không đ nh nói mình là ngư i bàng quan b đ ng trong t t c nh ng câu chuy n đó. Tôi coi chính tr như m t môn th thao va ch m, và tôi không s nh ng cú gi t ch hay nh ng cú đánh lén b t ng . Nhưng nh khu v c c tri c a tôi có truy n th ng theo đ ng Dân ch nên tôi không ph i ch u sư công kích cay đ c c a đ i phương. Thi tho ng tôi và ngư i đ ng nghi p C ng hòa vào lo i b o th nh t cũng g p nhau đ trao đ i công vi c, và sau khi chơi m t ván poker hay u ng m t ly bia v i nhau thì chúng tôi đi đ n k t lu n là có l chúng tôi có nhi u đi m chung hơn so v i nh ng gì chúng tôi th a nh n trư c m i ngư i. Có th đó là lý do t i sao trong su t nh ng năm làm vi c Springfield, tôi luôn tin r ng chính tr có th khác đi, và c t ri mu n cái gì đó khác; h đã m t m i v i vi c xuyên t c s th t, đ kích cá nhân và nh ng gi i pháp quá đơn gi n cho nh ng v n đ ph c t p; và n u tôi có th g p tr c ti p c tri đ trình bày suy nghĩ v t ng v n đ , gi i thích m t cách trung th c nh t l a ch n c a tôi, thì khi đó b n năng v công b ng và l ph i t hông thư ng trong m i ngư i s t h c t nh. N u t rong chúng ta có đ ngư i ch p nh n r i ro đó thì tôi nghĩ không ch n n chính tr mà c chính sách c a nư c M cũng s thay đ i theo hư ng t t đ p hơn. Tôi tham gia cu c đua vào Thư ng vi n năm 2004 v i chính suy nghĩ đó. Trong su t th i gian di n ra chi n d ch v n đ ng, tôi c h t s c trình bày nh ng gì tôi nghĩ, m t cách rõ ràng và t p trung vào đi m c t lõi. Khi tôi giành th ng l i t rong cu c b u c sơ b c a đ ng Dân ch , sau đó là chi n th ng trong cu c b u c , đ u v i t l khá chênh l ch, tôi tin r ng mình đã ch ng minh đư c quan đi m c a mình. Ch có m t v n đ . Đó là chi n d ch v n đ ng c a tôi di n ra quá suôn s , đ n m c có v như ăn may v y. Các nhà quan sát h n th y r ng trong cu c đua gi a b y ng viên c a đ ng Dân ch , không ai th c hi n chương trình qu ng cáo công kích đ i th , ng viên giàu có nh t - m t ngư i t ng là nhà giao d ch ch ng khoán có tài s n ít nh t là 300 tri u dollar - đã b ra 28 tri u, ch y u ch đ d ng các qu ng cáo tích c c, và ch b th t b i hoàn toàn vào tu n cu i cùng do m t v ly hôn không hay ho b báo chí l t t y. Đ i th phía đ ng C ng hòa c a tôi, m t c u đ i tác đ p trai, giàu có c a Goldman Sachs12, sau đó làm giáo viên khu ph cũ, đã t n công lý l ch c a tôi ngay t nh ng ngày đ u tiên. Nhưng trư c khi chi n d ch c a ông này k p c t cánh thì ông b đánh g c b i m t v bê b i ly hôn c a chính ông. Trong su t th i g ian g n m t t háng, tôi đi kh p Illinois mà không g p công kích nào, sau đó tôi đư c m i đ c bài di n văn chính trong Đ i h i toàn qu c c a đ ng Dân ch - đư c phát sóng mư i b y phút trên truy n hình qu c gia, không qua ki m duy t, không b gián đo n. Và cu i cùng đ ng C ng hòa bang Illinois đã có m t quy t đ nh không th hi u n i, đ i th h dành cho tôi là c u ng c viên t ng th ng Alan Keynes, m t ngư i chưa t ng s ng I llinois, đ a v c a mình đã th hi n s hung t n và không như ng b đ n m c ngay c nh ng ngư i C ng hòa b o th nh t t ng phát s . Sau này, m t s phóng viên tuyên b tôi là chính tr gia may m n nh t trên toàn b năm mươi bang. Nói nh , m t s nhân viên c a tôi đã n i cáu v nh n xét này, h c m th y nó đã không đ m x a đ n nh ng n l c cũng như thông đi p đ y thu hút c a chúng tôi. Tuy nhiên, ph nhân 12 Ngân hàng đ u tư l n nh t th gi i.
- v n may g n như kỳ l c a tôi thì cũng không đúng. Tôi ch là m t k ngoài cu c, m t k l p d ; đ i v i nh ng ngư i t rong ngh chính tr t hì th ng l i c a tôi ch ng nói lên đi u gì. Do đó không có gì đáng ng c nhiên là khi tôi đ n Washington vào tháng M t, tôi có c m giác mình như m t anh chàng lính m i, xu t hi n sau cu c chi n v i b quân ph c s ch bóng, không m t h t b i, hăm h đư c tham gia trong khi đ ng đ i v y đ y bùn đang chăm sóc v t thương. Khi tôi đang b n r n v i nh ng bu i ph ng v n và ch p nh, v i đ y nh ng ý tư ng cao c r ng c n gi m b t tư tư ng đ ng phái và thái đ gay g t t hì phe Dân ch b đánh b i trên toàn b các m t tr n - v trí t ng th ng, s gh trong Thư ng vi n và H vi n. Các đ ng s Dân ch đã chào đón tôi m t cách không th nhi t tình hơn; h g i chi n th ng c a tôi là "m t trong nh ng đi m sáng hi m hoi c a đ ng ta". Tuy v y, hành lang hay trong lúc gi i lao ngoài cu c h p, h kéo tôi l i và nh c cho tôi nh các chi n d ch Thư ng vi n đ i n hình là th nào. H k v ngư i lãnh đ o đã th t b i c a h . Tom Daschle, đ i d i n bang South Dakota, ngư i đã ph i ch u nh ng cơn bão qu ng cáo đ kích tr giá hàng tri u dollar - nh ng bài báo chi m c trang và nh ng đo n qu ng cáo trên truy n hình ngày ngày nói v i hàng xóm c a ông là ông ng h gi t h i tr em và ng h đàn ông m c váy cư i, th m chí còn tuyên truy n là ông đ i x v i v r t t , trong khi s th c là v ông đã đ n South Dakota đ giúp ông tái đ c c . H nh c đ n Max Cleland, c u thư ng ngh s bang Georgia, m t c u chi n binh đã m t c hai chân và m t cánh tay nhưng đã m t gh trong cu c đua trư c đó sau khi b bu c t i thi u t inh th n yêu nư c, và đã h tr , ti p t ay cho Osama bin Laden. Và nó đã tr t hành chuy n nh đ i v i nhóm "C u chi n binh Giang thuy n vì S th t": ch m t vài qu ng cáo phát đúng ch , vài kh u hi u c a các phương ti n truy n thông b o th là có th bi n m t v anh hùng đã đư c t ng huy chương trong Chi n t ranh Vi t Nam tr thành m t k y u đu i. Th t hi u qu m t cách đáng kinh ng c. Không có gì ph i nghi ng là có nh ng đ ng viên C ng hòa cũng b đ i x t i t t ương t . Và có l bài xã lu n xu t hi n t rong tu n đ u tiên c a nhi m kỳ đó đã đúng; đã đ n lúc cho cu c b u c đi vào quá kh , và hai đ ng c n d p b s thù đ ch và vũ khí, cùng ng i vào đi u hành đ t nư c ít nh t trong m t ho c hai năm. Đi u đó có th tr thành s th c n u như ngày tuy n c không đ n quá g n, n u như cu c chi n Iraq không ti p t c di n ra căng th ng, ho c n u như các phe phái, các nhà phê bình và các phương ti n truy n thông không ti p t c tr c l i b ng cách khu y đ ng thù h n. Có th đã có hòa bình n u có m t Nhà Tr ng khác, m t Nhà Tr ng ít c s ng c ch t v i chi n d ch tranh c tri n miên, m t Nhà Tr ng coi t lê chi n th ng 51-48 là m t d u hi u cho th y c n có thái đ khiêm như ng và th a hi p, ch không ph i là m t th ng l i không th ch i cãi. Nhưng dù c n đ i u ki n gì đ g i i quy t tình tr ng căng th ng đó đi n a thì vào năm 2005, ch ng có đi u ki n nào trong s đó t n t i. Không có s như ng b , không có c ch thi n chí. Hai ngày sau cu c tuy n c , T ng th ng Bush xu t hi n trên truy n hình, tuyên b r ng “v n chính tr ”13 c a ông v n còn nhi u và ông s s d ng nó. Cũng chính hôm đó, nhà ho t đ ng b o th Grover Norquist, không c n ki u cách l ch s c a dân chính tr , đã nh n xét v tình th c a đ ng Dân ch như sau: "B t c anh nông dân nào cũng s cho b n bi t r ng có m t s con v t ch y lung tung và th y khó ch u, nhưng khi chúng đã đư c d n l i r i thì chúng s vui v và bình t ĩnh l i thôi". Hai ngày sau khi tôi làm l tuyên th , n h ngh s Stephanie Tubbs Jones, đ i bi u thành ph Cleveland, đã đ ng trư c H vi n ph n đ i k t qu b u c Ohio, nh c l i nh ng đi m b t thư ng trong b phi u bang này trong ngày b u c . Các đ ng viên C ng hòa n i cáu ("Lũ th t b i đau đ n", tôi nghe th y m t vài ngư i l m b m), nhưng Ch t ch H viên Hastert và th lĩnh phe đa s DeLay ch ng m nhìn nh ng khuôn m t đá đ t trên b c cao, đi m t ĩnh vì h bi t r ng h có c phi u b u l n cây búa đi u khi n. Thư ng ngh s Barbara Boxer bang Califomia đ ng 13 Theo Chris Suellentrop, biên t p viên t New York Times, t “v n chính tr ” c a T ng th ng Bush đây ch s c m nh có đư c nh tính đai chúng.
- ý v i ph n đ i c a H ngh s Jones, và khi chúng tôi tr l i phòng h p Thư ng vi n, tôi b lá phi u đ u tiên v i tư cách thư ng ngh s , cùng v i 73/74 thư ng ngh s còn l i b phi u đưa George W. Bush l n t h hai tr thành t ng th ng H p ch ng qu c Hoa Kỳ. Có kh năng tôi s nh n đư c r t nhi u đi n tho i và thư ph n đ i sau v b phi u này. Tôi g i cho m t s ngư i ng h đ ng Dân ch đang t c gi n, nói v i h r ng: vâng, tôi bi t có chuy n Ohio, và vâng tôi nghĩ c n có m t cu c đi u tra, nhưng vâng, tôi v n t in là George Bush đã th ng c , và không, ít nh t tôi không nghĩ t ôi s b đá ra [n u b phi u ch ng] hay nh n vào ch sau hai ngày làm vi c. Cũng trong tu n đó, tôi b t ng g p Thư ng ngh s Zell Miller, m t đ ng viên Dân ch bang Georgia kín đáo, g y gò, có c p m t s c, thành viên Hi p h i Súng trư ng qu c gia (NRA). Ông này đã t b đ ng Dân ch , quay sang ng h George Bush, và đã đ c m t bài di n văn chính s c bén Đ i h i toàn qu c Đ ng C ng hòa - m t bài phát bi u cư ng đi u r t vô lý v s x o trá c a John Kerry cũng như như c đi m c a ông này trong v n đ an ninh qu c gia. Đó là m t cu c g p g ng n ng i, v i đ y nh ng m a mai câm l ng - m t ông già mi n Nam trên đư ng bư c ra, m t gã da đen mi n B c tr tu i trên đư ng đi vào, s đ i l p đư c báo chí lưu ý trong bài phát bi u c a hai chúng tôi. Thư ng ngh s Miller t ra r t l ch thi p, ông chúc tôi may m n trong v t rí m i. Sau đó, tôi đư c xu t hi n t rong m t đo n t rích t cu n sách c a ông - A Deficit of Decency (S thi u h t l nghi). Trong đo n trích này ông g i bài phát bi u c a tôi là m t trong nh ng di n văn hay nh t mà ông t ng đư c nghe trư c khi chú thích thêm - tôi tư ng tư ng ông vi t đo n này v i n cư i ranh mãnh r ng chưa ch c đó đã là m t bài phát bi u hi u qu nh t xét v phương di n g iúp giành th ng l i trong b u c . Nói cách khác: ngư i bên tôi đã thua. Còn ngư i phía Zell Miller đã th ng. Đ y là th c t kh c nghi t, l nh lùng c a chính tr . M i t h khác ch là tình c m. *** THEO V TÔI thì v b n ch t tôi không ph i ngư i b t ình c m chi ph i. Khi xem Ann Coulter hay Se an Hannity phát bi u trên truy n hình, tôi th y khó mà cho là h đang nghiêm túc. Tôi nghĩ h nói như v y cơ b n ch đ t ăng s lư ng sách bán đư c ho c tăng đi m cho chương trình c a h thôi, m c dù tôi th c s không hi u có ai l i dành c bu i t i quý giá đ xem hai b m t khó ưa đó nói. Khi ngư i phe Dân ch ch y v i đ n g p tôi m i k hi có chuy n gì đó và tuyên b r ng chúng ta đang s ng trong th i kỳ chính tr t i t nh t, r ng ch nghĩa phát xít đang d n si t c chúng ta, thì tôi s nh c lai vi c giam gi nh ng ngư i M g c Nh t dư i th i Franklin D. Roosevelt 14. John Adams ban hành Đ o lu t Ngo i ki u và ch ng n i lo n15, hay vi c gi t ngư i da đen ki u Lynch kéo dài c trăm năm dư i hàng ch c đ i t ng th ng16 đã t ng t i t hơn th này. Và tôi nói v i h hãy hít m t hơi dài thư giãn đi. Khi nh ng ngư i d ti c t i h i tôi làm sao tôi có th làm vi c trong môi trư ng chính tr như hi n t i, v i t t c nh ng qu ng cáo đ kích, công kích cá nhân, thì tôi s nh c đ n nh ng cái tên như Nelson Mandela, Aleksandr Solzhenitsyn, hay m t vài ngư i khác đang b giam gi đâu đó Trung Qu c ho c Ai C p. S th c là vi c b công kích đích danh cũng không ph i là cái g ì tôi t l m. Tuy v y. tôi không th “mi n d ch” v i n i lo. Và cũng như đa ph n ngư i M , tôi th y trong nh ng ngày này khó mà rũ b đư c c m giác r ng n n dân ch c a chúng ta đã tr nên l ch l c m t cách c c kỳ nghiêm tr ng. Đó không ch đơn gi n là nh ng khác bi t gi a lý tư ng c a chúng ta v m t đ t nư c chúng ta th c t đang ph i ch ng ki n hàng ngày. 14 S vi c x y ra khi Nh t t n công Trân Châu C ng trong Th chi n th hai. 15 Đ o lu t này do John Adams, t ng th ng th hai c a M ký năm 1798, ngăn c n quy n tư do ngôn lu n. 16 Lynch: nh ng v gi t h i ngư i da đen ch y u do kỳ th ch không theo án c a tòa. Vào ngày 3/6/2005. Qu c h i M đã thông qua Ngh quy t chính th c xin l i ngư i M g c Phi vì đã không thông qua d lu t ch ng Lynch đu c đ xu t trư c đó 105 năm.
- Dư i d ng này hay d ng khác, khác bi t đó đã t n t i t khi nư c M m i ra đ i. Đã có chi n tranh, có nhi u đ o lu t đư c ban hành, nhi u h th ng đư c thay đ i, c i cách, nhi u t ch c đư c thành l p, đã di n ra nhi u v ph n kháng, t t c đ đưa nh ng l i h a và th c t đ n g n nhau hơn. Không ph i th , v n đ đây là kho ng cách gi a nh ng thách th c r t to l n mà chúng ta đang đ i m t v i s nh m n c a n n chính tr - là vi c chúng ta d dàng b nh ng chuy n v n v t, t m thư ng thu hút tâm trí, luôn tránh né trư c nh ng quy t đ nh quan tr ng, và có v không th xây d ng n n t ng đ ng thu n đ gi i quy t nh ng v n đ l n lao. Chúng ta bi t r ng c nh tranh toàn c u - chưa nói đ n b t c m t cam k t th c s nào v nh ng giá tr như cơ h i công b ng và thăng ti n - đòi h i chúng ta ph i ch nh đ n l i h t h ng giáo d c t trên xu ng dư i, b sung l c lư ng giáo viên, b t tay vào d y t oán và khoa h c, và đưa tr em khu ph cũ thoát kh i t ình tr ng th t h c. Th mà cho đ n hi n t i, nh ng cu c tranh lu n c a chúng ta v giáo d c l i đang m c k t gi a nh ng ngư i mu n b h th ng trư ng công và nh ng ngư i bênh v c cái hi n tr ng không th nào bênh v c n i, gi a nh ng ngư i cho r ng ti n không c i thi n đư c giáo d c và nh ng ngư i mu n có nhi u t i n hơn nhưng l i không ch ng minh đư c r ng ti n đó s đư c s d ng hi u qu . Chúng ta bi t r ng h th ng y t c a chúng ta đã s p đ : đ t kh ng khi p, c c kỳ không hi u qu , g n như không phù h p v i m t n n kinh t trong đó m i ngư i không còn làm vi c m t ch c đ i, m t h th ng đ y nh ng ngư i M làm vi c chăm ch vào tình th b t an c h u và có th rơi vào nghèo túng. Nhưng năm này qua năm khác, t ình tr ng này v n chưa đư c c i t hi n do v n đ tư tư ng cũng như k năng làm chính tr , tr năm 2003 khi chúng ta có đ o lu t v đơn thu c, không hi u sao l i k t h p đư c nh ng đi m y u kém nh t c a c khu v c công và khu v c tư nhân: giá không th t, b máy h n lo n, không bao ph h t th trư ng và ngư i n p thu nh n đư c hóa đơn đ t mu n n m t. Chúng ta bi t r ng cu c chi n ch ng ch nghĩa kh ng b qu c t v a là chi n t ranh vũ trang v a là xung đ t tư tư ng, r ng s an toàn lâu dài c a chúng ta ph thu c vào k ho ch đúng đ n đ tăng cư ng s c m nh quân s cũng như h p tác ch t ch v i các qu c gia khác, r ng gi i quy t nghèo đói toàn c u và giúp đ các qu c gia kh n khó là v n đ s ng còn đ i v i quy n l i nư c M ch không đơn thu n ch là chuy n t thi n. Nhưng n u theo dõi nhi u cu c tranh lu n v chính sách đ i ngo i thì b n s t in r ng ch có hai l a ch n - tham chi n, ho c rút v v i ch nghĩa bi t l p. Chúng ta nghĩ v ni m t in như c i ngu n c a s an i và th u hi u, nhưng cách th hi n ni m t in c a chúng ta l i gây ra s chia r ; chúng ta tin r ng chúng ta là ngư i bao dung m c dù căng th ng v ch ng t c tôn giáo và văn hóa đang lan r ng kh p đ t nư c ta. Và thay vì ch m d t căng th ng, hòa gi i tranh ch p, n n chính tr c a chúng ta l i th i bùng chúng lên, l i d ng chúng, và càng làm cho m i ngư i xa nhau hơn. V cá nhân mà nói, chúng tôi, nhưng ngư i làm vi c cho chính ph , ph i c m ơn cái khác bi t gi a th chính tr hi n t i và th chính tr c n ph i có. Rõ ràng nh ng ngư i Dân ch không thích thú gì tình tr ng này vì ít nh t lúc này h đang th t b i, b nh ng ngư i C ng hòa l n át - nh ng ngư i C ng hòa nh cu c b u c ki u k -th ng- đư c-t t-c mà ki m soát m i v t rí trong chính ph và không có nhu c u th a hi p. Th t ra nh ng ngư i C ng hòa th n tr ng không nên quá l c quan vì m c dù đ ng Dân ch đã thua, nhưng đ ng C ng hòa - phe th ng c nh nh ng cam k t r t phi th c t (c t gi m thu nhưng không gi m phúc l i, tư nhân hóa b o hi m xã h i nhưng chi tr l i ích không thay đ i, ti n hành chi n t ranh không có hy sinh) - có v cũng không bi t cách đi u hành đ t nư c. c hai phe, cho đ n g i chúng ta g n như không th y ai t v n lương tâm hay t nhìn l i chính mình, th m chí cũng không ai nh n trách nhi m dù là nh nh t v tình hình hi n t i. Thay vào đó, không ch trong các chi n d ch v n đ ng mà trên các trang xã lu n, trên giá sách, ngay c trên th gi i blog đang phát tri n chưa t ng th y, chúng ta ch th y các ki u phê phán và đ l i. Tùy b n ưa thích phe nào hơn mà t ình tr ng c a chúng ta s là k t qu t nhiên c a ch nghĩa
- b o th c c đoan ho c ch nghĩa t do ngang bư ng, Tom DeLay ho c Nancy Pelosi, các t p đoàn d u l a17 ho c các lu t sư tham ti n, k cu ng tín tôn giáo ho c nhà ho t đ ng vì ngư i đ ng tính, kênh Fox News ho c t New York Times. M c đ hay ho c a các câu chuy n, s tinh t c a các lý lu n, và m c t in c y c a các b ng ch ng ph thu c vào t ng ngư i, và tôi không ph nh n là tôi thích các câu chuy n do ngư i phe Dân ch k hơn, cũng như tôi tin r ng lý lu n gia nh ng ngư i t heo ch nghĩa t do thư ng d a trên l ph i và th c t nhi u hơn. Tuy nhiên, n u xem xét k , ta s th y lý l c a hai phe cánh t và cánh h u d n đã tr nên hình nh ph n chi u t rong gương c a nhau. Đó đ u là các câu chuy n v âm mưu, v vi c nư c M đang b m t liên minh ma qu t n công. Cũng như m i g i thuy t v âm mưu hay ho khác, c hai phe đ u ch đưa vào câu chuy n c a mình m t hàm lư ng s th c đ đ làm hài lòng nh ng ngư i đư c d n d t đ tin vào h , và không th a nh n b t c mâu thu n nào có th làm lung lay gi thuy t đó. M c tiêu không ph i là thuy t ph c phe đ i l p mà là làm cho các gi thuy t đó tr nên kích đ ng, gi i t hích đư c s nghi p c a h là đúng đ n, và thu hút đ tín đ m i gia nh p phe h . T t nhiên, còn có m t câu chuy n khác c n đư c nh c đ n, b i hàng tri u ngư i M đang ph i lo cu c s ng c a h hàng ngày. Nh ng ngư i đó đang làm vi c ho c đang t ìm vi c làm, đang kh i s kinh doanh, đang giúp con cái làm bài t p v nhà, và đang ph i đ i m t v i hóa đơn khí đ t tăng cao, b o hi m y t không đ y đ . không đư c chi tr lương hưu do phán quy t c a m t tòa phá s n18 nào đó. H đ u hy v ng và sau đó lo s v tương lai. Cu c s ng c a h đ y r y nhưng mâu thu n và mơ h . Và vì chính tr đ c p quá ít đ n nh ng g ì h đang ph i t r i qua - vì h hi u r ng ngày nay chính tr là m t ngh k inh doanh ch không ph i s m ng, và nh ng th đư c g i là cu c tranh lu n th c ch t cũng ch hơn bi u di n chút ít - nên h quay đi, tránh xa s n ào và nh ng l i nói huyên thuyên hùng h , liên t c không ng ng. M t chính quy n, n u t h c s đ i di n cho ngư i M - và th c s p h c v ngư i M - s đòi h i ph i có m t n n chính tr ki u khác. N n chính tr đó c n ph n ánh cu c s ng th c t c a chúng ta, ch không ph i là lo i s n ph m đã đư c đóng gói và ch vi c l y ra kh i giá. Nó ph i đư c d ng nên t nh ng gì là truy n th ng t t đ p nh t và ph i nhìn nh n đ n c nh ng ph n t i t rong l ch s c a chúng ta. Chúng ta c n hi u chính xác vì sao chúng ta đi đ n ch này - xung đ t phe phái và h n thù s c t c. Và chúng ta c n t nh r ng m c dù có r t nhi u đi u khác bi t, nhưng chúng ta có hy v ng gi ng nhau, có gi c mơ gi ng nhau, đó là m t m i ràng bu c không th b phá v . *** M T TRONG NH NG đi u đ u tiên tôi nh n th y Washington là m i quan h khá thân m t gi a các thư ng ngh s l n tu i: s nhã nh n t in c y chi ph i m i hành vi gi a John Warner và Robert Byrd, hay tình b n chân thành gi a đ ng viên C ng hòa Ted Stevens và đ ng viên Dân ch Daniel Inouye. M i ngư i thư ng nói r ng nh ng thư ng ngh s này là đ i di n cu i cùng c a m t ki u ngư i s p tuy t ch ng, đó là nh ng ngư i không ch có tình yêu v i Thư ng vi n mà còn là hi n thân c a m t ki u chính tr ít tính bè phái. Và trong th c t , đây là m t trong ít đi m mà các nhà bình lu n b o th và t do đ ng ý v i nhau, đó là v th i kỳ trư c suy thoái, th i đ i vàng Washington khi dù đ ng nào n m quy n thì b u không khí v n l ch s , và chính ph v n ho t đ ng t t. Vào m t bu i t i p tân t i n , tôi ti n đ n nói chuy n v i m t ông già ngư i Washington, ngư i đã làm vi c Capitol g n năm mươi năm. Tôi h i xem theo ông thì cái gì đã làm cho không khí bây gi khác trư c. “V n đ th h thôi”, ông tr l i không h do d . "H i y, h u h t nh ng ngư i có quy n l c Washington đ u đã t ng c ng hi n trong Th chi n th hai. Chúng tôi có th đ u nhau d d i v m i chuy n. Chúng tôi h u h t có hi u bi t khác nhau, quê quán khác nhau, tri t lý chính tr khác 17 Nguyên văn: big oil, t ch sáu t p đoàn d u l a l n nh t th gi i, g m Exxon Mobil, BP, Royal Dutch Shell, Total S.A., Chevron Corporation và Cocono Phillips. 18 H th ng tòa án chuyên x các v vi c liên quan đ n phá s n.
- nhau. Nhưng nh có chi n tranh nên chúng tôi th y có vài đi m chung. Quá kh chung đem l i ni m tin và s tôn tr ng nh t đ nh. Vì th chúng tôi vư t qua đư c khác bi t và gi i quy t đư c m i chuy n". Khi nghe ông già h i tư ng v Dwight Eisenhower và Sam Raybum, Dean Acheson và Everett Dirksen, khó mà không mư ng tư ng th y nh ng gương m t m o đó lư t qua, m t th i k ỳ trư c khi có nh ng b n t in 24 gi và ho t đ ng gây qu b t t n, đó là th i kỳ c a nh ng ngư i nghiêm túc làm nh ng vi c nghiêm túc. Tôi ph i t nh c mình r ng tình c m yêu m n c a ông già đ i v i quá kh y h n ch ch a đ ng m t vài k ni m nh t đ nh. Ông đã quên đi hình nh phe mi n Nam bác b đ xu t các lu t b o v quy n công dân ngay Thư ng vi n, quy n l c qu quy t c a ch nghĩa Mccarthy19, th c tr ng dân cư nghèo đói đư c Bobby Kennedy phơi bày trư c khi ông ch t; và trong b máy chính quy n t hi u v ng ph n và ngư i t hi u s . Tôi cũng nh n th y còn nhi u t ình hu ng đ c nh t vô nh khác mà ông già cũng t ng tham gia, chúng giúp bào đ m cho chính ph đ ng thu n m t cách n đ nh: không ch là kinh nghi m cùng tr i qua chi n t ranh mà còn là s nh t trí g n như hoàn toàn mà h có đư c nh cu c Chi n t ranh l nh và m i đe d a t Liên Xô cũ, và có l đóng vai trò quan tr ng hơn c là s th ng tr không có đ i th c a kinh t M trong su t th p niên 1950 và 1960 vì c châu Âu và Nh t B n đ u đang b n t c u tránh kh i đ ng đ nát sau chi n tranh. T t nhiên, không th ph nh n là n n chính tr M trong nh ng năm sau Th chi n th hai có tính ý th c t h p hơn nhi u - và ý nghĩa c a liên minh đ ng phái l i kém rõ ràng hơn nhi u so v i ngày nay. Liên minh Dân ch n m quy n ki m soát Qu c h i trong su t nh ng năm y là h n h p c a nhưng ngư i theo ch nghĩa t do mi n B c như Hubert Humphrey, nh ng đ ng viên C ng hòa mi n Nam như James Eastland, và b t c m t nhân v t trung thành nào mà c máy chính tr 20 các thành ph l n mu n đưa lên. Ch t keo liên k t liên minh này là ch nghĩa dân túy kinh t c a Chính sách Kinh t xã h i m i21 - gi c mơ v m c lương và l i ích công b ng, v chính sách b o tr và công trình công c ng, v m c s ng tăng cao chưa t ng có. Ngoài ra, đ ng Dân ch còn đ ra m t tri t lý ki u dĩ hòa vi quý: th tri t lý ng m th a nh n, khuy n khích áp b c ch ng t c mi n Nam; th tri t lý ph thu c vào m t n n văn hóa r ng l n, trong đó các quy ư c xã h i - ví d như b n ch t c a t ình d c, hay vai trò c a ph n - đư c ch p nh n r ng rãi; m t n n văn hóa chưa có nh ng t ng gây b c d c, ít có tranh ch p chính tr quanh nh ng quy ư c đó hơn. Trong su t th p k năm mươi và nh ng năm đ u th p k sáu mươi, đ ng C ng hòa cũng b qua nh ng r n n t trong tri t lý - gi a ch nghĩa t do phương Tây c a Barry Goldwater và ch nghĩa gia trư ng ki u phương Đông c a Nelson Rockerfeller; gi a nh ng ngư i tái hi n ch nghĩa c ng hòa c a Abraham Lincoln và Teddy Roosevelt khi đi theo ch nghĩa tích c c liên hang và nh ng ngư i theo ch nghĩa b o th c a Edmund Burke khi ưa thích truy n th ng cũ hơn th nghi m xã h i. Vi c đưa nh ng khác bi t vùng mi n và tính cách đó vào quy n công dân, lu t liên bang, th m chi các đ o lu t thu không h d đàng, nhanh chóng. Nhưng cũng như đ ng Dân ch , đ ng C ng hòa đoàn k t đư c ch y u nh quy n l i kinh t . Tri t lý v th trư ng t do và th t ch t tài khóa giúp liên k t m i thành ph n c tri c a đ ng, t ngư i bán hàng Main Street22 đ n ch doanh nghi p vùng nông thôn. Chính vào th p k 60, m i liên k t chính tr này k t thúc v i lý do và ti n trình đúng như đư c ghi trong l ch s . Trư c h t là phong trào quy n công dân mà ngay vào nh ng ngày yên ban đ u, nó đã là thách th c đ i v i cơ c u xã h i lúc đó và bu c ngư i M ph i l a ch n phe phái. 19 Phong trào săn lùng nh ng ngư i c ng s n và thân c ng M t cu i th p k 40 đ n cu i th p k 50 th k trư c, xu t phát t ý tư ng c a Thư ng ngh s Joseph McCarthy. 20 Nguyên văn: "big-city machines": t đ ch nh ng h th ng phi chính th c, b o tr cho chính tr đ nh m đ t đư c m c đích nào đó. H th ng này t n t i ph bi n các thành ph l n c a M t 1875-1950 21 Chính sách do T ng th ng Roosevelt đ xu t năm 1952. 22 T đ ch các con ph chuyên bán l các đô th M , Canada, Ireland và m t s nư c khác.
- Cu i cùng Lyndon Johnson đã ch n cánh h u, nhưng là ngư i con c a vùng mi n Nam, ông hi u rõ hơn ai h t cái giá ph i tr cho l a ch n đó: khi ký Đ o lu t Quy n công dân vào năm 1964, ông đã nói v i viên s quan h u c n Bill Moyers r ng ch v i m t nét bút, ông đã đ t mi n Nam vào tay đ ng C ng hòa v i tương lai có th d đoán trư c. Ti p sau đó là nh ng cu c bi u tình c a sinh viên ph n đ i Chi n tranh Vi t Nam và các ý ki n cho r ng nư c M không ph i lúc nào cũng đúng, hành đ ng c a chúng ta không ph i lúc nào cũng h p lý - và th h sau s không tr b t c giá nào hay ch u b t c gánh n ng nào mà th h trư c đòi h i. Và r i khi nh ng b c tư ng b o v hi n t r ng lúc đó b ch c th ng, r t nhi u d ng “ngư i ngoài” tràn qua cánh c ng, các nhà ho t đ ng n quy n, ngư i Latin, dân hippie, thành viên Báo Đen23, các bà m nh n tr c p xã h i24, ngư i đ ng tính, t t c đ u đòi quy n l i, t t c đ u mu n đư c kh ng đ nh, t t c đ u đòi có m t v t rí trên bàn ăn và m t ph n t rong mi ng bánh. M t đ n vài năm logic c a nh ng thay đ i đó m i cho th y h p lý. V i chi n lư c mi n Nam, thái đ thách th c l nh tòa án v xóa b phân bi t ch ng t c trong nhà trư ng và ch ng lai phe đa s ôn hòa, Nixon đã có l i t h trong kỳ b u c ngay t c kh c. Nhưng tri t lý c a ông chưa bao gi là m t h tư tư ng v ng ch c, th ng nh t - vì cu i cùng, chính ông l i là ngư i đã đ xu t ra nh ng chính sách vì c ng đ ng ngư i thi u s đ u tiên và đã ký quy t đ nh thành l p Cơ quan B o v môi trư ng và Ban Qu n lý s c kh e và an toàn lao đ ng. Jimmy Carter đã cho th y có th k t h p ng h quy n công dân v i t hông đi p truy n t h ng c a đ ng Dân ch ; và m c dù có ngư i đào ngũ, nhưng đa s ngh s Dân ch mi n Nam quy t đ nh l i trong đ ng v n t i p t c nhi m k ỳ c a h , giúp đ ng Dân ch t i p t c ki m soát ít nh t là H vi n. Nhưng phi n đá ki n t o nên đ t nư c cũng đã d ch chuy n. Chính tr không còn là m t chuyên nh mà đã tr t hành v n đ đ o đ c, tuân theo yêu c u và chân lý đ o đ c. Chính tr cũng t n t i trong m i cá nhân khi nó len l i vào m i chuy n - dù là gi a ngư i da tr ng và ngư i da đen hay gi a đàn ông và ph n - và nó b c l rõ trong m i t hái đ dù là ng h hay ph n đ i ch đ c m quy n. Do đó, trong suy nghĩ chung c a m i ngư i, ch nghĩa t do và ch nghĩa b o th đư c xác đ nh b i t hái đ hơn là b i giai c p - thái đ c a b n v văn hóa truy n t h ng và ph n văn hóa. V n đ không ch là b n nghĩ th nào v quy n đình công hay thu thu nh p doanh nghi p mà còn là quan đi m c a b n v t ình d c, ma túy và nh c Rock 'n' roll, l Mi-xa (Mass) c a ngư i Latin và tiêu chu n c a n n văn hóa phương Tây là gì. Các c t ri da tr ng là thi u s mi n B c và ngư i da tr ng nói chung phía Nam không đánh giá cao phong trào t do m i. B o l c đư ng ph và nguyên nhân gây ra b o l c trong gi i trí th c, ngư i da đen chuy n đ n c nh nhà, tr con da tr ng lang thang kh p thành ph trên xe buýt, hành đ ng đ t c và ph nh vào các c u chi n binh - t t c nh ng hành đ ng đó đ u xúc ph m và h th p, n u không mu n nói là phá v nh ng giá tr quan tr ng nh t đ i v i h : gia đình, ni m tin, qu c kỳ, tình hàng xóm, và đ i v i m t s ngư i ít nh t là đ c quy n c a ngư i da trăng. Gi a th i kỳ h n lo n đó, n i ti p nh ng v á m sát, nh ng v cháy t hành ph và th t b i cay đ ng Vi t Nam, tăng trư ng kinh t như ng ch cho kh ng ho ng d u, l m phát, đóng c a nhà máy, và đ xu t hay ho nh t c a Jimmy Carter ch là hãy văn nh máy sư i, trong khi đó nhóm c p ti n ngư i Iran ti p t c làm v t thương c a OPEC25 tr m tr ng hơn - m t đám ngư i thu c liên minh Chính sách Kinh t xã h i m i26 b t đ u đi t ìm m t ngôi nhà chính tr khác. 23 Nguyên văn: Panthers, ch các thành viên đ ng Báo Đen (Black Panthel Party) c a ngư i M g c Phi, có m c tiêu đòi quy n công dân và b o v ngư i da đen, ho t đ ng trong th i gian t gi a nh ng năm 1960 đ n th p k 1970. 24 Nguyên văn: welfare moms, t ch nh g ph n liên t c sinh con đ hư ng tr c p xa h i. 25 Ch cu c cách mang Iran (đưa Iran t ch đ quân ch sang ch đô c ng hòa) đã gây ra cu c kh ng ho ng d u m trên th gi i năm 1979.
- *** TÔI LUÔN CÓ c m giác có m t m i liên h kỳ l v i th p niên 60. V nghĩa nào đó tôi là m t s n ph m thu n túy c a th i kỳ này: là m t ngư i lai hai màu da, cu c đ i tôi có th tr nên tuy t v ng, m i cơ h i c a tôi có th hoàn toàn b tư c b n u không có s thay đ i đ t ng t trong xã h i lúc đó. Nhưng tôi còn quá tr đ có th hi u rõ b n ch t nhưng thay đ i đó, và quá xa đ có th nhìn th y t inh th n M b sa sút (h i đó tôi s ng Hawaii và lndonesia). Ph n l n nh ng gì tôi nh n đư c t th p k 60 đ u đư c t inh l c qua m tôi - m t ngư i mà cho đ n cu i đ i h n v n t hào vì mình theo ch nghĩa t do. Đ c bi t phong trào quy n công dân đư c bà đánh giá cao, b t c khi nào có cơ h i, bà đ u g ieo vào đ u tôi nh ng giá tr bà t ìm th y đó: s bao dung, công b ng, không g c ngã khi th t b i. Tuy nhiên, hi u bi t v th p k 60 c a m tôi v n h n ch , c vì kho ng cách đ a lý (bà r i nư c M l c đ a t năm 1960) l n t ính lãng m n, ng t ngào c a bà. V m t lý trí, bà ph i c hi u "S c m nh ngư i da đen", “H i sinh viên vì xã h i dân ch ” (SDS) hay các b n gái c a bà - nh ng ngư i ng ng không c o lông chân n a; nhưng v m t tâm lý bà không gi n d , ph n kháng như h . V m t t ình c m, ch nghĩa tư do c a bà luôn mang tính ch t c đ i n rõ nét c a th i k ỳ t rư c năm 1967. Trái tim c a bà trong m t th i gian tràn ng p hình nh c a các chương trình không gian, c a T ch c Hòa bình M , cu c v n đ ng ch ng phân bi t ch ng t c, Mahalia Jackson và Joan Baez27. Ch khi nhi u tu i hơn, vào nh ng năm 70, tôi m i hi u kh năng ki m soát m i vi c c a nh ng ngư i t ng tr c ti p t r i qua nh ng s k i n đáng nh c a th p niên 60 có giá tr th nào. TôI bi t đư c m t ph n qua l i phàn nàn c a ông bà ngo i, nh ng đ ng viên Dân ch lâu năm nhưng th a nh n đã b phi u cho Nixon vào năm 1968 - m t hành đ ng ph n b i mà mà tôi không bao gi b qua. Còn ph n l n là do tôi t t ìm hi u, vì tính n i lo n t h i t r c a tôi xu t phát t nh ng thay đ i v chính tr và văn hóa mà sau đó b t đ u tàn l i d n. Khi đ n t u i t hi u niên, tôi r t say mê th i kỳ này vì phong cách phóng khoáng, luôn-có-đ -cho-m i-ngư i; nh sách v , phim nh và âm nh c, th p k 60 ng m r t sâu vào tôi v i m t cách nhìn hoàn toàn khác nh ng gì mà tôi thư ng mô t : hình nh c a Huey Newton28, Đ i h i đ ng Dân ch năm 1968, cu c di t n b ng máy bay kh i Sài Gòn và đêm nh c rock Altamont c a ban nh c Rolling Stones29. Tôi không có lý do tr c ti p t heo đu i cu c cách m ng, nhưng tôi quy t đ nh r ng v p hong cách và thái đ s ng, tôi cũng là m t k n i lo n, b t k đám đông ngoài ba mươi tu i kia nh n xét g ì v tôi. Sau cùng, s n i lo n c a tôi chuy n thành cu c s ng bê tha, t phá ho i b n thân, nhưng khi vào đ i h c, tôi b t đ u th y m i s thách th c truy n th ng đ u có th ch a đ ng c s quá đà l n t ính chính th ng. Tôi xem xét l i các gi đ nh c a mình, và nh l i nh ng giá tr mà m và ông bà đã d y tôi. Trong su t quá trình s p x p, l a ch n l i ni m t in - m t cách ch m ch p, th t thư ng, tôi b t đ u l ng l nh n ra th i đi m t rong nh ng cu c nói chuy n t rong phòng ký túc xá c a đám sinh viên khi tôi và b n bè ph n đ i ch nghĩa t ư b n hay ch nghĩa đ qu c M quá d đàng, tuyên b không ch p nh n ràng bu c hôn nhân m t v m t ch ng và tín ngư ng mà không hi u gì v g iá tr c a nh ng đi u đó, s n lòng t cho mình là n n nhân c a th i t h đ rũ b trách nhi m, ho c đòi quy n l i, ho c kh ng đ nh mình có đ o đ c vư t tr i so v i nh ng ngư i không ph i gánh ch u thi t thòi như mình. T t c nh ng đi u đó gi i thích t i sao tôi hi u đư c s h p d n c a Reagan m c dù tôi th y khó ch u v i cu c b u c năm 1980, m c dù tôi không th y b đi u cao b i ki u John Wayne, tác 26 Liên minh gi a các nhóm l i ích và kh i c tri ng h Chính sách Kinh t xã h i m i (New Deal) và b phi u cho đ ng Dân ch t năm 1932 đ n kho ng năm 1968, khi n cho đ ng Dân ch luôn là phe đa s trong th i kỳ này. 27 Mahalia Jackson (1911-1972): N ca s da đen, nguôi đư c g i là N hoàng nh c gospel. Joan Baez (1941-): N nh c s , ca s nh c folk, pop, rock, country và gospel. 28 Huey Percy Newlon (1942-1989): Ngư i sáng l p đ ng Báo Đen. 29 Bu i bi u di n nh c rock ngày 6-12-1969 Altamont, Califomia do nhóm Rolling Stones t ch c v i s tham gia c a nhi u ban nh c ngh s nh c rock n i ti ng th i đó như Santana, Jefferson Airplanes, Grateful Dead...
- phong ki u “B bi t h t m i th ”30 hay nhưng giai tho i v chính sách và s công kích vô lý vào ngư i nghèo c a ông có tính thuy t ph c chút nào. Nó cũng gi ng như h i còn nh tôi luôn c m th y căn c quân s Hawaii - v i nh ng đư ng ph s ch s và thi t b bóng loáng, v i h đ ng ph c b nh bao và đ ng tác chào còn tranh hơn n a - r t h p d n. Nó cũng gi ng như s thích thú m i khi tôi đư c xem m t tr n bóng chày tuy t hay, hay khi v tôi đư c xem phát l i b phim truy n hình cô y thích: The Dick Van Dyke Show31. Reagan kh ng đ nh ngư i M mong mu n có tr t t , ngư i M c n t in r ng cu c s ng c a chúng ta không b chi ph i b i m t s c m nh mơ h , bâng quơ nào đó, ngư c l i chúng ta có th t o ra c v n m nh cho cá nhân và cho c đ t nư c n u chúng ta tìm l i đư c đư c nh ng giá tr truy n th ng như s chăm ch , lòng yêu nư c, trách nhi m cá nhân, tinh th n l c quan và ni m t in tôn giáo. Vi c thông đi p này c a Reagan có đư c m t đ i ngũ thính gi l ng nghe không ch cho th y kh năng giao ti p, truy n đ t c a ông mà nó còn ch ng t trong su t th i kỳ kinh t đình tr , chính ph t do đã th t b i trong vi c t o cho t ng l p c tri trung lưu m t c m giác r ng chính ph đang làm vi c vì h . Vì th c t chính quy n các c p đã tiêu ti n thu c a ngư i dân quá tho i mái. B máy quan liêu quá thư ng xuyên quên đi chi phí cho vi c th c hi n nhi m v c a h. Trong phe tư do có nhi u l p lu n coi tr ng quy n l i và quy n l c hơn trách nhi m và nghĩa v . Reagan có th đã th i p h ng quá m c nh ng l i l m c a h t h ng phúc l i xã h i, và có l nh ng ngư i t do đã đúng khi phê phán chính sách c a Reagan quá nghiêng v t ng l p giàu có khi các công ty hàng đ u ki m đư c l i nhu n khá l n trong su t th p k 80, trong khi các hi p h i ngành b phá s n và thu nh p c a t ng l p lao đ ng trung bình thì không h t hay đ i. Nhưng b ng cách h a h n s đ ng v phía nh ng ngư i làm vi c chăm ch , tuân th lu t pháp, quan tâm chăm sóc gia đinh và có tinh th n yêu nư c, Reagan đem l i cho ngư i M c m giác chung là phe t do không còn đoàn k t n a. Nên khi đ i quân phê bình ông càng chê bai nhi u thì h càng lún sâu vào vai di n ông dành cho h - m t nhóm thư ng lưu chính tr xa cách, ch thích đánh thu và chi tiêu và luôn đ l i cho đ t nư c. *** ĐI U ĐÁNG CHÚ Ý v i tôi không ph i là hi u qu t c t h i c a công th c chính tr mà Reagan t o ra, mà là hi u ng lâu dài t nh ng bài phát bi u c a ông. M c dù đã 40 năm trôi qua, nhưng s h n lo n c a th p k 60 và h u qu d d i c a nó v n còn nh hư ng đ n các di n văn chính tr ngày nay. Ph n nào đó nó cho th y nhưng ngư i trư ng thành vào th p k 60 có n tư ng r t sâu s c v mâu thu n xã h i lúc đó, và h coi cu c tranh lu n trong th i kỳ này không ch đơn gi n là xung đ t chính tr mà còn là s l a ch n c a m i cá nhân, qua đó hình thành cá tính riêng bi t và quan đi m v đ o đ c c a m i ngư i. Tôi nghĩ nó cũng cho ta th y rõ m t s th t là nh ng v n đ b c b i nh t c a th p k 60 đã không bao gi đư c gi i quy t tri t đ . Cơn th nh n ph n văn hóa đã d n d n bi n thành ch nghĩa tiêu dùng, l a ch n phong cách s ng, s thích âm nh c ch không ph i thành nh ng cam k t chính tr . Nh ng v n đ v s c t c, chi n tranh, nghèo đói, vai trò c a đàn ông và ph n v n còn y nguyên. 30 Father Knows Best, chương trình hài tình hu ng (sitcom) phát trên c sóng phát thanh và truy n hình nh ng năm 1950 và 1960. 31 Phim truy n hình hài tình hu ng, phát trên kênh CBS trong th i gian 1961-1966.
- Có l đi u này có liên h gì đó v i th h Bùng n dân s 32 - m t l c lư ng dân s kh ng l đã t o ra l c đ y đ i v i chính tr không thua gì l c đ y trong các lĩnh v c khác, t t hi trư ng thu c Viagra cho đ n s l đ các (ly) mà các nhà s n xu t ô tô ch t o thêm vào trong m i chi c xe. Dù lý do gì đi n a thì sau nhi m kỳ t ng th ng c a Reagan, ranh gi i tư tư ng gi a đ ng Dân ch và đ ng C ng hòa, gi a phe t do và phe b o th ngày càng rõ nét. T t nhiên, đi u này hoàn toàn đúng v i nh ng v n đ nóng b ng như chính sách vì ngư i thi u s , t i ph m, phúc l i, n o phá thai và c u nguy n t rong trư ng h c33 - nh ng v n đ có ngu n g c t cu c xung đ t th i k ỳ trư c. Không ch th , gi đây nó còn đúng v i m i v n đ khác, dù l n hay nh , đ i n i hay đ i ngo i, t t c đ u đư c quy thành ph i l a ch n quan đi m bên này hay bên kia, ph n đ i hay ng h , r t ng n g n. Chính sách kinh t không còn là đánh đ i gi a hai m c tiêu đ i l p: hi u qu hay công b ng, t c là v n đ tăng quy mô cái bánh và phân chia t ng mi ng bánh. Gi đây b n ph i là ngư i ng h t ăng thu hay gi m t hu , thích chính ph g n nh hay chính ph c ng k nh. Chính sách môi trư ng không còn là cân b ng ho t đ ng khai thác h p lý tài nguyên thiên nhiên v i nhu c u c a n n kinh t hi n đ i, b n ph i ng h t do phát tri n kinh t , khoan thăm dò, khai thác m v.v... ho c b n ph i ng h thói quan liêu làm ngăn c n quá trình phát tri n. Thái đ đơn gi n, th ng th n là ưu đi m t rong chính tr , n u k hông mu n nói là c t rong chính sách. Đôi khi tôi nghi ng r ng ngay c nhưng ngư i lãnh đ o đ ng C ng hòa - nh ng ngư i k nhi m c a Reagan - cũng không hoàn toàn tho i mái v i con đư ng chính tr lúc đó. Nh ng bài phát bi u chia r và quan đi m chính tr gi n d c a George H. W. Bush và Bob Dole luôn có v gư ng g o - đó ch là cách h c t b t l c lư ng b phi u c a đ ng Dân ch , nhưng hoàn toàn không ph i là cách qu n lý đ t nư c. Nhưng đ i v i th h nh ng ngư i b o th tr hơn và s m có quy n l c sau này, đ i v i Newt Gingrich và Karl Rove, Grover Norquist và Ralph Reed, nh ng bài phát bi u hung hăng không đơn thu n là m t chi n d ch v n đ ng thông thư ng. H là nh ng ngư i th c s t in vào nh ng g ì h nói, dù là "không đ xu t thêm thu m i" hay "chúng ta là m t qu c gia Thiên chúa giáo". Trong th c t . v i t ri t lý c ng r n, phong cách phá-và-đ t và thái đ cư ng đi u quá m c nh ng quan ng i, nh ng nhà lãnh đ o b o th m i g i nh r t nhi u đ n nh ng v lãnh đ o Cánh t m i c a th p niên 60. Và cùng v i các đ ng nhi m cánh t nh ng nhân v t hàng đ u m i trong cánh h u cũng coi chính tr như m t cu c đ u, không ch là gi a các quan đi m chính tr mà còn là gi a cái thi n và cái ác. Thành viên c hai đ ng b t đ u đưa ra nh ng bài ki m tra quan đi m, xây d ng danh m c nh ng th đư c coi là chính th ng. T t c nh ng đi u này khi n cho m t thành viên đ ng Dân ch còn đang băn khoăn v n n phá thai tr nên ngày càng đơn đ c và b t c đ ng viên C ng hòa nào còn ng h ki m soát súng cũng hoàn toàn b bơ vơ. Trong cu c chi n ki u Mani34 này, th a hi p l i tr thành nhu như c và s b tr ng ph t ho c thanh tr ng. Ho c anh ng h chúng tôi, ho c anh ch ng l i chúng tôi. Anh ph i ch n m t trong hai phía. Đóng góp n i b t c a Clinton là ông đã c g ng vư t qua s b t c v tư tư ng, ông nh n th y vi c dán mác “b o t h ” ho c “t do” không ch có l i cho đ ng C ng hòa mà vi c phân chia như v y cũng không giúp gi i quy t đư c nhưng khó khăn mà chúng ta đang g p ph i. Đôi khi trong chi n d ch v n đ ng đ u t iên c a ông, nh ng c ch c a ông đ i v i nh ng c tri Dân ch ng h Reagan35 có v r t rõ ràng và khó coi (đi u gì đã x y ra v i Sister Souljah36?) 32 Bùng nó dân s (Baby Boom) x y ra châu Âu, châu Á, B c M và châu Đ i dương sau Th chi n th hai, t 1946 đ n 1964. 33 V n đ c u nguyên trong trư ng công đã gây tranh cãi nư c M l đ u th k 20 v vi c có cho phép làm l c u nguy n tru ng công hay không. 34 Manichean: đ o Mani - m t tôn giáo c c a Ba Tư, có tính nh nguyên. 35 Nguyên văn: "disaffected Reagan Democrats": thu t ng chính tr ch nh ng c tri truy n th ng c a đ ng Dân ch , đ c bi t là giai c p công nhân da tr ng mi n B c, nhưng đã chuy n sang b phi u cho ng c viên đ ng C ng hòa Reagan trong c hai cu c b u c t ng th ng năm 1980 và 1984.
- ho c máu l nh m t cách đáng s (cho phép ti n hành án t hình đ i v i m t tù nhân đã b t n thương não ngay vào đêm có m t cu c b u c sơ b quan tr ng). Trong hai năm đ u làm t ng th ng, h n ông đã b bu c ph i t b m t s n i dung hành đ ng cơ b n trong cương lĩnh c a mình như chăm sóc y t cho m i ngư i, đ u tư m nh m vào giáo d c đào t o - do đó hư ng đi trong dài h n hoàn toàn b đ o l n, khi n cho nhưng gia đ ình lao đ ng ngày càng khó khăn. Nhưng v b n năng ông v n hi u sai l m c a nh ng l a ch n đưa ra cho ngư i M , ông th y các quy đ nh lu t pháp và chi tiêu c a chính ph , n u đư c xây d ng m t cách đúng đ n, thì s đóng vai trò quan tr ng giúp tăng trư ng - ch không c n tr kinh t , đ ng th i quy lu t th trư ng và tài khóa có th g iúp nâng cao công b ng xã h i. Ông nh n t h y đ ch ng nghèo đói thì không ch c n trách nhi m c a toàn xã h i mà còn ph i có c trách nhi m c a t ng cá nhân. Trong cương lĩnh - n u chưa mu n nói là trong quan đi m chính tr hàng ngày c a ông - thì quan đi m Con đư ng th ba37 đã vư t ra ngoài s th a hi p. Nó đánh th ng vào thái đ t h c d ng, phi chính tr c a đa ph n ngư i M . Th c t là các chính sách c a Clinton vào cu i nhi m kỳ t ng th ng - là nh ng ti n b đáng k n u căn c trên m c tiêu khiêm t n c a chúng - đã đư c s ng h r ng rãi c a xã h i. Xét v chính tr , ông đã lo i b m t s s thái quá c a phe Dân ch khi n cho đ ng này không th th ng c . M c dù kinh t tăng trư ng vư t b c, nhưng ông đã không th chuy n nh ng chính sách đư c ưa chu ng thành m t cái gì đó tương t như liên minh c m quy n. Đi u đó ch ng t r ng đ ng Dân ch đang ph i đ i m t v i nh ng khó khăn liên quan đ n v n đ nhân kh u (c th là dân s tăng ch y u các bang theo đ ng C ng hòa th c u mi n Nam), còn đ ng C ng hòa thì đang có l i t h v cơ c u Thư ng vi n, v i hai phi u c a hai Thư ng ngh s C ng hòa c a bang Wyoming - dân s 493.782 ngư i - cũng có giá tr ngang b ng v i hai phi u c a hai Thư ng ngh s Dân ch c a bang California, bang có s dân lên t i 33.871.648 ngư i38. Nhưng th t b i đó cũng ch ng minh đư c năng l c c a Gingrich, Rove, Norquist và nh ng ngư i khác, h đã c ng c và th ch hóa đư c xu hư ng b o th . H huy đ ng đư c ngu n tài chính không gi i h n c a các doanh nghi p và nhà tài tr giàu có, xây d ng đư c m t m ng lư i các chuyên gia c v n và phương ti n thông tin đ i chúng. H s d ng nh ng công ngh hi n đ i đ t hu hút c tri, và t p trung quy n l c H vi n đ tăng s c m nh c a đ ng. Và h hi u r ng Clinton s đe d a v th đa s c a phe b o th Thư ng vi n t rong dài h n, đi u đó gi i thích t i sao h nhi t tình bám sát ông. Đó cũng là nguyên nhân khi n h b r t nhi u th i gian đ ch trích đ o đ c c a Clinton vì n u như các chinh sách c a ông ít mang tính c p ti n thì cu c s ng riêng c a ông (b n th o cu n t truy n, hút c n sa, sùng bái lvy League39, ngư i v không nhà làm n i tr , và nh t là v bê b i t ình ái) l i là m t m nh ng b ng ch ng hoàn h o đ i v i phe b o th . V i sai l m cá nhân l p l i nhi u l n, l i s ng phóng túng và cu i cùng là nh ng b ng ch ng sa ngã không th ch i cãi, Clinton mang đ y đ nh ng nét tiêu bi u c a phong trào t do th p k 60 - nh ng đ c trưng đã góp ph n đưa xu th b o th lên v trí thư ng phong. Clinton có th đã c m hòa đư c trong cu c chi n v i p he b o th 40, nhưng r i ch 36 Sister Souljah: tên th t Lisa Williamson (1964-): ngh s nh c hiphop, nhà s n xu t phim, nhà ho t đ ng xã h i da đen, ngư i đã b Clinton phê phán m nh m trong chi n d ch tranh c 1992 c a ông vì đã có phát bi u c c đoan v ch ng t c. 37 Quan đi m đư c Clinton và cưu th tư ng Anh Tony Blair theo đu i, đó là k t h p th trư ng t do và nâng cao phúc l i xã h i. 38 Không gi ng H vi n là nơi các bang có s ngh s ph thu c dân s bang, Thư ng vi n m i bang đ u có hai đ i di n. 39 T đ ch tám trư ng đ i h c tư hàng đ u nư c M . g m các trư ng Brown, Columbia, Cornell, Dartmouth, Harvard, Princeton, Pennsylvania và Yale. 40 Ch vi c trong nhi m kỳ t ng th ng, Clinton đã b Qu c h i do đ ng C ng hòa ki m soát t n công v i cu c đi u tra Whitewater và lu n t i do khai man và ngăn c n công lý liên quan đ n Monica Lewinsky, nhưng sau đó ông đư c tuyên b vô t i trong v Whitewater và đư c tha b ng trong v Monica Lewinsky.
CÓ THỂ BẠN MUỐN DOWNLOAD
ERROR:connection to 10.20.1.100:9315 failed (errno=111, msg=Connection refused)
ERROR:connection to 10.20.1.100:9315 failed (errno=111, msg=Connection refused)
Chịu trách nhiệm nội dung:
Nguyễn Công Hà - Giám đốc Công ty TNHH TÀI LIỆU TRỰC TUYẾN VI NA
LIÊN HỆ
Địa chỉ: P402, 54A Nơ Trang Long, Phường 14, Q.Bình Thạnh, TP.HCM
Hotline: 093 303 0098
Email: support@tailieu.vn