intTypePromotion=1
zunia.vn Tuyển sinh 2024 dành cho Gen-Z zunia.vn zunia.vn
ADSENSE

Kế toán quản trị môi trường: Thực tiễn thế giới và Việt Nam

Chia sẻ: _ _ | Ngày: | Loại File: PDF | Số trang:4

102
lượt xem
3
download
 
  Download Vui lòng tải xuống để xem tài liệu đầy đủ

Bài viết trình bày thực trạng thực hiện kế toán quản trị môi trường ở các nước trên thế giới và Việt Nam; từ đó định hướng hoàn thiện kế toán quản trị tại Việt Nam.

Chủ đề:
Lưu

Nội dung Text: Kế toán quản trị môi trường: Thực tiễn thế giới và Việt Nam

  1. Nghiên cứu trao đổi Kế toán quản trị môi trường: Thực tiễn thế giới và Việt Nam  TS. Nguyễn Bích Ngọc* Nhận: 11/11/2019 Biên tập: 14/11/2019 Duyệt đăng: 20/11/2019 Kế toán quản trị môi trường (EMA) - một hình thức của kế toán không môi trường vật chất (hay phi tiền chỉ giúp các doanh nghiệp mà cả chính phủ trong việc kế toán các chi tệ), bao gồm tất cả dòng nguyên vật phí và doanh thu môi trường, từ đó đưa ra những chính sách, hướng liệu, năng lượng trong quá khứ, đi phù hợp để phát triển kinh tế, mà không gây tổn hại đến môi hiện tại và tương lai có tác động lên trường tự nhiên. hệ sinh thái. Thông tin môi trường Mặc dù kế toán quản trị môi trường đã khá phổ biến ở các nước phát vật chất (phi tiền tệ) luôn được thể triển, nhưng vẫn còn khá mới mẻ đối với các nước đang phát triển hiện bằng các đơn vị vật lý hay còn nói chung và Việt Nam nói riêng. Trong xu thế hội nhập hiện nay và gọi là các đơn vị phi tiền tệ như kg, với tình hình môi trường đang bị ô nhiễm nghiêm trọng, Việt Nam tấn…. Như vậy, thông tin môi cần học hỏi kinh nghiệm từ các quốc gia phát triển để xây dựng trường phi tiền tệ được xem như những chính sách, hướng dẫn về việc ứng dụng kế toán môi trường các hoạt động sản xuất của công ty cho phù hợp. gây ra tác động bằng tiền, nhưng có Từ khóa: kế toán quản trị môi trường. thể định giá được hoặc không. Ví dụ, tác động của DN đến môi 1. Khái quát về kế toán quản tin tiền tệ về các chi phí, lợi nhuận trường khu vực, ảnh hưởng của khí trị môi trường (KTQTMT) và tiết kiệm liên quan đến môi thải ô nhiễm tới sức khỏe người a. Định nghĩa về KTQTMT trường”. Như vậy, KTQTMT hoạt dân... là những thứ vẫn chưa định Theo Liên đoàn Kế toán Quốc động giống như một cơ chế để nhận giá được cụ thể. tế (IFAC, 2005), EMA được định dạng và định lượng một cách đầy - KTQTMT tiền tệ (Monetary nghĩa như sau: “KTQTMT là quản đủ chi phí môi trường trong quá Environmental ManagementAc- lý hoạt động kinh tế và môi trường trình sản xuất và cả những lợi ích counting - MEMA) là hệ thống thông qua việc triển khai và thực kinh tế nhờ giảm thiểu chất thải và hạch toán liên quan đến thông tin hiện hệ thống kế toán và hoạt động sản xuất sạch hơn, rồi kết hợp môi trường tiền tệ, nghĩa là các thực tiễn phù hợp có liên quan đến những chi phí và lợi ích đó trong thông tin môi trường tiền tệ ghi lại vấn đề môi trường”. quá trình ra quyết định (UNDSD tất cả các hoạt động liên quan đến Còn theo Cơ quan Phát triển EMA Intiative, 2002). DN như vốn tài chính trong quá bền vững của Liên hợp quốc b. Nội dung của KTQTMT khứ, hiện tại, hay tương lai và dòng (UNDSD, 2001), các nhóm chuyên EMA có thể được tiếp cận từ hai vốn của DN thể hiện trong các đơn gia đến từ 30 quốc gia đã thống khía cạnh: KTQTMT tiền tệ và vị tiền tệ. Thông tin môi trường tiền nhất về khái niệm của EMA như KTQTMT vật chất tệ có thể được xem như các chi phí sau: “KTQTMT là việc nhận dạng, - KTQTMT vật chất (Physical về nguyên vật liệu, năng lượng, thu thập, phân tích và sử dụng hai Environmental Management Ac- nước... mà DN đã sử dụng nó cho loại thông tin cho việc ra quyết counting- PEMA) là việc hạch toán hoạt động sản xuất - kinh doanh và định nội bộ: Thông tin vật chất về các hoạt động của doanh nghiệp các tài nguyên môi trường này việc sử dụng, luân chuyển và thải (DN) có liên quan đến thông tin được định giá bằng tiền. bỏ năng lượng, nước và nguyên vật liệu (bao gồm chất thải) và thông * Khoa Kế toán- Kiểm toán- Học viện Ngân hàng Tạp chí Kế toán & Kiểm toán số tháng 11/2019 15
  2. Nghiên cứu trao đổi 2. Tổng quan nghiên cứu về sản xuất giấy ở Thái Lan của Set- những nhân tố cản trở việc áp dụng KTQTMT thasakko (2010). Năm 2014, kế toán môi trường trong DN sản Cùng với sự phát triển và mối Christophor S. K. Tsui ở Trung xuất tại Việt Nam. quan ngại ngày càng sâu sắc về vấn Quốc có bài viết về tổng quan Những nghiên cứu về đề ô nhiễm môi trường và biến đổi nghiên cứu và ứng dụng EMA, KTQTMT trên thế giới đã phân khí hậu, kế toán truyền thống bị đặt tổng hợp những nguyên nhân quyết tích và đánh giá nhiều vấn đề liên trước thách thức: làm sao và bằng định đến việc ứng dụng EMA và quan đến EMA, đưa ra những định cách nào có thể kế toán các yếu tố những rào cản trong ứng dụng nghĩa, khái niệm, phân loại các chi môi trường? Không chỉ thông qua EMA. phí và doanh thu môi trường, chỉ ra vai trò có tính truyền thống là ghi Gần đây, tại Việt Nam, các nhà tác dụng của EMA, phân tích chép và báo cáo các thông tin tài nghiên cứu đã tập trung nhiều hơn những rào cản trong ứng dụng chính, mà còn phải thể hiện được vào KTQTMT. Trong luận án “Kế EMA… bao gồm cả những nghiên vai trò của kế toán như là một công toán quản trị chi phí môi trường cứu ở cấp độ quốc tế, quốc gia và cụ trợ giúp hữu hiệu cho các nhà trong các DN sản xuất thép tại Việt trong DN. Tuy nhiên, hầu hết đều quản lý trong quản trị các vấn đề Nam”, Nguyễn Thị Nga (2017) đã chỉ nghiên cứu ở những nước có môi trường. Chính vì vậy, EMA đã đánh giá hệ thống kế toán quản trị nền kinh tế phát triển cao như Anh, ra đời như một tất yếu đểgiải quyết hiện hành trong việc quản lý và Pháp, Mỹ, Nhật… Trong khi đó, vấn đề này và ngày càng được áp cung cấp thông tin về chi phí môi những nghiên cứu trong nước về dụng rộng rãi hơn. trường đồng thời đề xuất khuyến EMA không nhiều, cho thấy Việt EMA đã được đề cập đến từ nghị để tăng cường áp dụng kế toán Nam mới bước đầu tiếp cận với những năm 1970 nhưng được thảo quản trị chi phí môi trường trong EMA. Chính vì vậy mà cơ sở dữ luận chính thức lần đầu tiên trên các DN sản xuất thép tại Việt Nam. liệu về EMA vẫn còn khá nghèo diễn đàn quốc tế năm 1998 tại Lê Kim Ngọc (2013) đã nghiên nàn và rất cần học hỏi kinh nghiệm phiên họp thường kỳ của Hội đồng cứu hướng dẫn kế toán môi trường từ nước ngoài. Bảo an Liên hợp quốc về phát triển của Nhật Bản và đưa ra những giải 3. Thực tiễn KTQTMT tại các bền vững. EMA được coi như một pháp để áp dụng vào Việt Nam. quốc gia trên thế giới công cụ kế toán kết hợp dữ liệu của Theo đó, chi phí môi trường được a. KTQTMT ở Mỹ kế toán tài chính, hạch toán chi phí nhận diện thành bốn loại: chi phí Tại Mỹ, EMA xuất hiện đầu tiên và dòng chảy nguyên vật liệu để môi trường trong quá trình hoạt ở Mỹ vào năm 1972 của thế kỷ tăng hiệu quả sử dụng nguyên vật động sản xuất - kinh doanh, chi phí trước, sau Hội nghị thượng đỉnh về liệu, giảm tác động môi trường và môi trường trước và sau quá trình môi trường tại Stockkhom - Thụy chi phí bảo vệ môi trường (Jasch, hoạt động sản xuất - kinh doanh, Điển vào năm 1972, nhưng chú 2003; Herzig et al., 2012) vì EMA chi phí quản lý môi trường, chi phí trọng vào việc hạch toán ở cấp độ giúp DN ước lượng được ảnh cho các hoạt động xã hội về môi quốc gia. Sau đó, phải đến những hưởng của hoạt động sản xuất - trường. Từ đó, tác giả cũng đề xuất năm 1990, EMA tại các DN mới kinh doanh tới môitrường và chi hai mẫu báo cáo kế toán môi được chú ý đến và phát triển mạnh, phí, doanh thu liên quan đến các trường trong các DN Việt Nam là có tầm ảnh hưởng rộng đến sự phát hoạt động môi trường (Burritt et báo cáo về chi phí môi trường của triển của EMA ở các quốc gia khác al., 2002). DN và báo cáo lợi ích môi trường. trên thế giới. EMA được xây dựng Năm 2007, Deegan and Soltys Phạm Đức Hiếu (2010) nghiên trên cơ sở hệ thống Luật chính sách đưa ra nghiên cứu về kế toán môi cứu giải pháp áp dụng kế toán quản về môi trường quốc gia, Luật làm trường tại Úc, còn Owen (2008) và trị chi phí môi trường thông qua sạch môi trường, Luật làm sạch McGrath and Mathews (2008) tìm hiểu các nhân tố áp lực từ bên nước, Luật về các loài nguy hiểm, trong nghiên cứu của mình lại đề ngoài như áp lực của pháp luật, cân Luật Sarbanes - Oxley (Mỹ), Luật cập tới kế toán môi trường gắn với nhắc về tính hợp pháp đối với hoạt tái chế và rác thải, Luật các khoản phát triển bền vững. Branco and động của đơn vị, và áp lực từ phía nợ môi trường... Delgado (2009) thì đề cập tới kế người sử dụng thông tin kế toán. KTQTMT tại Mỹ tập trung chủ toán môi trường tại các quốc gia Bằng việc kết hợp phương pháp yếu vào vấn đề chi phí môi trường Tây Âu, trong đó, tập trung nghiên định tính và phương pháp thống kê phục vụ cho quá trình ra quyết định cứu ở Pháp. Ở châu Á, cũng có một mô tả, tác giả đã kết luận việc thiếu của nhà quản trị, cung cấp thông tin số nghiên cứu về EMA như nghiên các chế tài pháp luật và cơ chế để lập các báo cáo môi trường đáp cứu về ứng dụng EMA trong ngành trách nhiệm đối với môi trường là ứng yêu cầu của Ủy ban Chứng 16 Tạp chí Kế toán & Kiểm toán số tháng 11/2019
  3. Nghiên cứu trao đổi khoán Mỹ. Sự ghi nhận tập trung ngoài và bên trong, đáp ứng tốt và thường không được đánh giá chủ yếu vào chi phí môi trường nhất cho việc ra quyết định của các cao. Hơn nữa, những DN này lại hiển nhiên như năng lượng, xử lý đối tượng sử dụng thông tin bên chỉ tập trung chủ yếu vào các tập chất thải, trong khi lại ít chú ý đến trong và bên ngoài DN. Ví dụ, đoàn lớn hoặc các công ty liên các khoản tiền phạt và bảo hiểm. phương pháp kế toán chi phí dòng doanh với nước ngoài, các công ty Chi phí môi trường được phân bổ nguyên vật liệu bắt nguồn từ Đức của nước ngoài có chi nhánh ở Việt cho các tài khoản (TK) chung, sau nhưng được vận dụng rất thành Nam,… mà theo quy định của các đó tính toán và ghi nhận cho các công tại Nhật Bản. quốc gia này phải tổ chức kế toán đối tượng chịu chi phí riêng. Kế Từ năm 1998, số lượng các môi trường, phải báo cáo những toán môi trường được thực hiện ở công ty có báo cáo môi trường bắt thông tin về môi trường, ví dụ như DN tại nhiều cấp độ như chuỗi đầu tăng mạnh. Năm 2000, Bộ Môi Ford Việt Nam, Panasonic AVC cung ứng, dự án, các khoản nợ tiềm trường Nhật Bản (MOE) cho ra đời Việt Nam, Unilever Việt Nam, Pep- tàng… Hướng dẫn báo cáo môi trường, tạo sico Việt Nam… Điều này cũng có b. KTQTMT ở Anh động lực mạnh mẽ cho các DN nghĩa là hầu hết các DN Việt Nam Ở Anh, EMA bắt đầu được chú xuất bản báo cáo môi trường. Hiện không công bố thông tin môi ý từ những năm 90 khi Anh xuất tại, trong các báo cáo tài chính trường, gây khó khăn lớn trong bản nghiên cứu về chi phí liên quan thường niên, các số liệu về hạch việc ứng dụng EMA. đến môi trường “The Costs to In- toán chi phí môi trường được thực Ngày 24/8/2016, Bộ trưởng Bộ dustry of AdoptingEnvironmen- hiện một cách có hệ thống từ các Tài nguyên và Môi trường đã ký tally Friendly Practices” do CIMA đơn vị cơ sở đến cơ quan trung ban hành Thông tư số 19/2016/TT- tài trợ. Một ứng dụng về EMA nổi ương và trên toàn quốc. EMA phục BTNMT về báo cáo công tác bảo bật ở Anh là “Sáng kiến hạch toán vụ cho công bố thông tin đã trở nên vệ môi trường và Bộ Tài chính môi trường” do Cơ quan môi khá chi tiết và được chuẩn mực hóa cũng ban hành Thông tư trường của Anh đề xuất. Sáng kiến để nhân rộng. Tuy nhiên, EMA cho 212/2015/TT-BTC hướng dẫn này có 3 mục tiêu: phát triển một việc ra quyết định nội bộ được phát chính sách thuế thu nhập DN đối hệ thống hạch toán môi trường bên triển chậm hơn. Trong tương lai, với hoạt động bảo vệ môi trường. trong quá trình quản lý tài chính Nhật Bản đặt mục tiêu trọng tâm là Những quy định pháp luật này cho của công ty; giảm tiêu thụ tài phát triển EMA cho mục đích nội thấy Chính phủ đang nỗ lực để nguyên; thực hiện báo cáo các bộ trong việc thực hành ở các bộ khích lệ DN quan tâm hơn đến vấn khoản tiết kiệm chi phí. phận công nghiệp. đề bảo vệ môi trường nói chung và EMA tại Anh được chú trọng 4. Thực trạng KTQTMT ở KTQTMT nói riêng. nhiều vào nội dung PEMA, sử Việt Nam Tuy nhiên, chế độ hiện hành dụng nhiều các số liệu vật chất, dẫn Trước tình hình ô nhiễm môi chưa có các văn bản hướng dẫn DN đến sự tập trung của các công trình trường nghiêm trọng đang diễn ra trong việc bóc tách và theo dõi vào kế toán dòng chảy năng lượng ở Việt Nam, nhu cầu ứng dụng được chi phí môi trường trong chi và nguyên liệu, bảng đầu vào, đầu EMA là rất cần thiết để góp phần phí sản xuất kinh doanh, chưa có ra số liệu hàng năm về ô nhiễm bảo vệ môi trường. Tuy nhiên, hầu đầy đủ các TK cần thiết để hạch nước và không khí, chất thải rắn và hết các DN ở Việt Nam hiện nay toán các khoản chi phí môi trường ô nhiễm đất do phát triển các ngành đều không ứng dụng EMA, thậm cũng như doanh thu hay thu nhập công nghiệp. Vì vậy, các phương chí khái niệm EMA vẫn còn khá xa môi trường (nếu có); đồng thời, pháp được sử dụng phổ biến là kế lạ với phần lớn các DN. khoản chi phí và thu nhập này cũng toán dòng nguyên vật liệu, phân Mặc dù trên thực tế hiện có rất chưa thể hiện trên báo cáo kết quả tích vòng đời của sản phẩm, kế nhiều DN, tổ chức đang hướng tới hoạt động kinh doanh và chưa giải toán chi phí dựa trên hoạt động, một quy trình sản xuất hoặc cung trình cụ thể trên thuyết minh báo phân tích đầu vào - đầu ra. ứng dịch vụ theo tiêu chuẩn “xanh, cáo tài chính nên việc đánh giá hiệu c. KTQTMT ở Nhật sạch”, thân thiện với môi trường và quả kinh doanh của DN là chưa đầy Là nước đi sau trong nghiên cứu phù hợp với chiến lược phát triển đủ, chưa xác định cụ thể trách và áp dụng KTQTMT so với Đức bền vững. Tuy nhiên, số lượng các nhiệm của DN đối với môi trường. và Mỹ nhưng Nhật Bản đã có sự DN thực sự minh bạch thông tin Cụ thể: vận dụng tối đa các nghiên cứu của trong báo cáo tài chính lại không - Về hệ thống chứng từ kế toán hai nước này với việc phát triển hai nhiều, mà trong đó thông tin liên Hệ thống chứng từ kế toán áp bộ phận kế toán cho mục đích bên quan đến môi trường thì lại càng ít dụng trong các DN tại Việt Nam Tạp chí Kế toán & Kiểm toán số tháng 11/2019 17
  4. Nghiên cứu trao đổi hiện nay tuân thủ theo Thông tư cáo tài chính hầu như không đề cập liên quan, các tổ chức bảo vệ môi 200/2014/TT-BTC. Trong danh đến thông tin môi trường: trường, các hiệp hội nghề nghiệp mục chứng từ bao gồm những - Về báo cáo kết quả hoạt động phải có sự phối hợp chặt chẽ. chứng từ mang tính bắt buộc và kinh doanh: - Chính phủ cần ban hành những chứng từ mang tính hướng Cả chi phí lẫn doanh thu môi những chuẩn mực về kế toán môi dẫn, với hệ thống chứng từ này thì trường đều không được trình bày trường, quy định những thông tin không thu thập đầy đủ những thông thành một chỉ tiêu riêng mà lẫn lộn môi trường trình bày trong báo cáo tin ban đầu phục vụ cho EMA. Cụ vào doanh thu bán hàng và chi phí cung cấp cho bên ngoài DN, nhằm thể, để hạch toán dòng luân chuyển quản lý, chi phí sản xuất chung. Ví đảm bảo sự thống nhất quản lý về vật liệu, cần phải có những chứng dụ, chi phí vệ sinh công nghiệp, chi môi trường. từ ghi chép về lượng nước thải, phí chăm sóc cây cảnh, chi phí tập - Thay đổi và tăng cường mức chất thải rắn, khí thải của từng công huấn phòng cháy, chữa cháy, chi độ nhận thức và hành động của các đoạn của quá trình sản xuất, hay để phí tiền lương công nhân vệ sinh tổ chức, các bên có liên quan đối phân tích vòng đời sản phẩm cần hạch toán vào chi phí quản lý DN. phải có những chứng từ ghi chép với vấn đề môi trường trong mỗi - Về bảng cân đối kế toán: lượng nước thải, chất thải rắn tái sử DN và toàn bộ nền kinh tế. Các chỉ tiêu trong bảng hiện dụng và thải ra môi trường bên hành cũng không có những chỉ tiêu ngoài của từng giai đoạn của vòng phản ánh thông tin về môi trường đời sản phẩm, ghi chép những tác như tài sản môi trường cố định hữu động về môi trường do chất thải hình và vô hình, chỉ tiêu phản ảnh Tài liệu tham khảo của DN như: tác động đến sức các khoản dự phòng phải trả về chi khỏe, tác động đến suy thái nguồn phí môi trường bên ngoài và chi phí 1. IFAC (2005), International guidance tài nguyên, tác động đến hệ sinh môi trường vô hình… document: Environmental management ac- thái. - Về bảng thuyết minh báo cáo counting, International Federation of Ac- - Về hệ thống TK kế toán tài chính: countants, New York Thực tế cho đến nay, yếu tố chi Những thông tin được yêu cầu 2. Lê Kim Ngọc (2013), Hướng dẫn kế phí môi trường và thu nhập do môi toán môi trường của Nhật Bản và bài học phải trình bày trongthuyết minh kinh nghiệm cho việc thực hiện kế toán môi trường mang lại không nằm trong báo cáo tài chính cũng không phản trường trong các DN Việt Nam, Tạp chí một TK, một khoản mục riêng rẽ, ánh thông tin về môi trường. Kinh tế và Phát triển, số tháng 10/2013, cụ thể nào của kế toán. Rất nhiều 5. Định hướng hoàn thiện kế tr91-96 chi phí liên quan đến môi trường toán quản trị tại Việt Nam 3. Nguyễn Thị Nga (2017), Kế toán đang phản ánh chung trong các TK EMA hiện đã phổ biến ở nhiều quản trị chi phí môi trường trong các DN chi phí quản lý và các nhà quản lý nước phát triển trên thế giới nhưng sản xuất thép tại Việt Nam, Luận án Tiến sĩ kinh tế không thể phát hiện, không vẫn còn khá mới mẻ ở Việt Nam. Ở 4. Phạm Đức Hiếu (2010), Nghiên cứu thể thấy được quy mô và tính chất Việt Nam, nếu KTQTMT trong DN giải pháp áp dụng kế toán môi trường của chi phí môi trường nói chung trong các DN sản xuất ở Việt Nam, NCKH phát triển sẽ cung cấp thông tin hỗ và từng khoản chi phí môi trường cấp Bộ trợ cho việc ra quyết định quản trị nói riêng. Ngoài ra, hiện nay, trên 5. Setthasakko, W. (2009), Barriers to nội bộ của nhà quản lý DN. Mặt implementing corporate environmental re- các TK kế toán chưa ghi nhận các khác, EMA bổ sung trên hệ thống sponsibility in Thailand: a qualitative ap- chi phí đáng kể liên quan đến môi TK kế toán thêm các TK theo dõi proach, International Journal of trường như chi phí sửa chữa, đền chi phí môi trường và doanh thu từ organizational analysis, Vol 17, No3, bù, chi phí khắc phục sự cố và chi hoạt động đó (nếu có), đồng thời bổ p.169-183 phí dọn dẹp, xử lý trong các vụ tai sung một số chỉ tiêu về chi phí, 6. Tsai, W-H., Lin, T.W. and Chou, W- nạn, hủy hoại môi trường sinh thái, doanh thu môi trường trong mục kế C. (2010), Integrating activity-based cost- môi trường sống. toán hoạt động khác trên báo cáo ing and environmental cost accounting - Về hệ thống báo cáo tài chính kết quả hoạt động kinh doanh và systems: a case study, International Jour- thuyết minh báo cáo tài chính. nal Business and Systems Research, Vol.4, Hiện nay, Bộ Tài chính chưa có No.2, p186-208 văn bản kế toán hay một hướng dẫn Định hướng đưa EMA vào áp 7. UNDSD (2001), Environmental nào đề cập đến vấn đề hạch toán dụng tại các DN Việt Nam: management accounting, procedures and môi trường và trình bày thông tin - Hoàn chỉnh và đồng bộ hệ principles, United Nations Division for môi trường trên báo cáo tài chính. thống pháp luật về môi trường và Sustainable Development, Retrieved from Với nội dung hiện nay, trong báo kế toán. Các cơ quan chính phủ có http://un.org 18 Tạp chí Kế toán & Kiểm toán số tháng 11/2019
ADSENSE

CÓ THỂ BẠN MUỐN DOWNLOAD

 

Đồng bộ tài khoản
2=>2